Giải Kinh tế và Pháp luật 10 Bài 5: Ngân sách nhà nước KNTT

Giải Kinh tế và Pháp luật 10 Bài 5: Ngân sách nhà nước KNTT
Mở đầu trang 26 SGK KTPL 10 KNTT
Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
1. Ngân sách nhà nước góp phân cho sự phát triển của các tỉnh miền núi như thế nào?
2. Hãy chia sẻ hiểu biết của em về ngân sách nhà nước. Lời giải
1. Ngân sách nhà nước góp phần cho sự phát triển của các tỉnh miền núi: Các địa
phương này đã sử dụng vào việc mở rộng, nâng cấp các tuyến đường giao thông;
kéo điện lưới điện quốc gia về các bản vùng sâu; xây dựng, tu bổ, nâng cấp trường
học, cơ sở y tế, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đầu tư chuyển dịch cơ cấu
cây trồng vật nuôi; phát triển mô hình rừng trang trại, vườn rừng… nhờ đó, các tỉnh
miền núi từng bước khắc phục khó khăn, ổn định đời sống, phát triển kinh tế - xã
hội, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.
2. Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của nhà nước, ra đời từ rất
sớm cùng với sự hình thành của nhà nước. Ngân sách nhà nước vừa là nguồn lực để
duy trì bộ máy nhà nước vừa là công cụ hữu ích để nhà nước quản lý, điều tiết nền
kinh tế quốc dân và giải quyết các vấn đề xã hội.
1. Khái niệm, đặc điểm của ngân sách nhà nước
Câu hỏi trang 27 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy quan sát sơ đồ sau để trả lời câu hỏi:
1. Ngân sách nhà nước gồm các khoản thu, chi gì?
2. Ai được quyền quyết định các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước? Lời giải
1. Ngân sách nhà nước gồm các khoản thu, chi là:
- Các khoản thu: Thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu, thu viện trợ, thu từ dầu thô và thu nội địa.
- Các khoản chi: Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính, dự phòng ngân sách nhà nước,
chi cải cách tiền lương, tính giãn biên chế, chi đầu tư phát triển, chi trả nợ lãi, chi
viện trợ, chi thường xuyên.
2. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được dự toán và
thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền
quyết định để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.
Câu hỏi trang 28 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi: Lời giải
1. Mục đích của việc thu, chi ngân sách nhà nước là gì?
2. Kể tên một số quỹ trong ngân sách nhà nước và chia sẻ hiểu biết của em về quỹ đó.
3. Người dân đóng góp vào ngân sách nhà nước có được hoàn trả trực tiếp không? Vì sao? Lời giải
1. Mục đích của việc thu, chi ngân sách nhà nước là việc Nhà nước dùng quyền lực
của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ ngân sách
Nhà nước nhằm thỏa mãn các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước.
2. Một số quỹ trong ngân sách nhà nước mà em biết là:
Có 8 quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, trong đó có 3/8 quỹ tài chính nhà
nước ngoài ngân sách là các quỹ có vốn bảo toàn để quay vòng, hoạt động hàng
năm; 03 quỹ không bảo toàn vốn (Quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo, Quỹ Bảo
trì đường bộ; Quỹ phòng chống tội phạm); riêng Quỹ Bảo trì đường bộ; Quỹ phòng
chống tội phạm hoạt động không độc lập với ngân sách nhà nước theo Khoản 19
Điều 4 Luật ngân sách nhà nước, hoạt động thường xuyên của quỹ hàng năm phụ
thuộc vào nguồn ngân sách nhà nước cấp để thực hiện nhiệm vụ được giao.
- Quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo
- Quỹ giải quyết việc làm - Quỹ hỗ trợ nông dân - Quỹ hợp tác xã
- Quỹ bảo trì đường bộ
- Quỹ bảo vệ phát triển rừng - Quỹ phát triển đất
- Quỹ phòng chống tội phạm
3. Người dân đóng góp vào ngân sách nhà nước không được hoàn trả trực tiếp vì:
ngân sách Nhà nước chứa đựng các quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị nảy
sinh trong quá trình Nhà nước dùng quyền lực tập trung một phần nguồn tài chính
quốc gia hình thành quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước.
2. Vai trò của ngân sách nhà nước
Câu hỏi trang 29 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy quan sát sơ đồi, đọc các thông
tin sau để trả lời câu hỏi:
1. Trong sơ đồ 2, khoản chi nào dành cho hoạt động của bộ máy nhà nước?
2. Thông tin 1 cho biết ngân sách nhà nước góp phần định hướng phát triển sản xuất
để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lí như thế nào?
3. Thông tin 2 cho biết ngân sách nhà nước góp phần điều tiết thị trường, bình ổn
giá cả, kiềm chế lạm phát như thế nào?
4. Thông tin 3 cho biết gia đình anh T đã được hỗ trợ từ quỹ phúc lợi của ngân sách nhà nước như thế nào? Lời giải
1. Trong sơ đồ 2, khoản chi dành cho hoạt động của bộ máy nhà nước là: Chi đầu tư
phát triển, chi thường xuyên.
2. Chính phủ đã ban hành Nghị định về quản lí, phát triển. Đầu từ ngân sách nhà
nước để xây dựng cơ sở hạ tầng kĩ thuật, thực hiện các chính sách ưu đãi cho các dự
án đầu tư sản xuất, kinh doanh trong cụm công nghiệp. Góp phần dịch chuyển cơ
cấu kinh tế, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người lao động.
3. Chính phủ đã dùng quỹ dự trữ quốc gia của ngân sách nhà nước với các gói hỗ
trợ hàng chục nghìn đồng, cung ứng kịp thời, đây đủ lương thực, thực phẩm thiết
yếu, trợ cấp tiền cho nhân dân, đặc biệt đối với người nghẻo, người có hoản cảnh
khó khăn, người mắt việc do dịch bệnh...
4. Gia đình anh T đã nhận được nhiều sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước như: Các con
anh đều được đi học ở trường dân tộc nội trú tỉnh do Nhà nước hỗ trợ kinh phi, mọi
người trong gia đình đều được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí... Ngoài ra, gia đình
anh còn được nhận tiền hỗ trợ từ ngân sách tạo điều kiện chuyển đổi mô hình sản xuất để thoát nghèo.
3. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc
thực hiện pháp luật ngân sách
Câu hỏi trang 31 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:
1. Thông tin 2 cho biết Nhà nước đã đảm bảo quyền gì của công dân trong việc thực
hiện pháp luật ngân sách nhà nước?
2. Ngư dân xã Q được hưởng quyền và thực hiện nghĩa vụ gì theo quy định của
pháp luật ngân sách nhà nước? Lời giải
1. Nhà nước đã đảm bảo sự công khai, minh bạch, người dân được thực hiện quyền
kiểm tra, giám sát trong việc thực hiện pháp luật ngân sách nhà nước: cung cấp đữ
liệu, thông tin cần thiết để giúp họ nắm bắt các vấn đề liên quan đến tài chinh ngân
sách quốc gia, qua đó thể hiện sự quan tâm và tăng cường sự giám sát của xã hội.
2. Ngư dân xã Q rất phấn khởi vì được vay vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước. Mọi
người cùng nghiên cứu kĩ chính sách, xây dựng dự án đóng tàu phù hợp, hiệu quả
và phương án trả nợ để được xét duyệt vay tiền, cam kết sử dụng tiền đúng mục
đích, thực hiện đúng tiến độ dự án, trả nợ vay và đóng thuế đầy đủ cho Nhà nước.
Luyện tập và vận dụng SGK KTPL 10 KNTT
Luyện tập 1 trang 31 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy cho biết ý kiến nào sau đây
là đúng hoặc không đúng. Vì sao?
a. Đúng: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được dự
toán và thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của
nhà nước. Có các trường hợp các khoản thu chi này kéo dài hơn 1 năm, ví dụ ngân
sách nhà nước trung hạn là các khoản thu chi của nhà nước trong 3 năm.
b. Đúng: Thuế, phí, lệ phí có tính chất thuế (như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập
doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, phí bảo trì đường bộ, lệ phí công chứng…)
c. Đúng: Nhóm chi thường xuyên được hiểu đơn giản là khoản chi nhằm duy trì
hoạt động của bộ máy nhà nước, ví dụ như lương thưởng, công tác, hội họp, thiết bị
văn phòng, thanh toán dịch vụ công cộng (điện, nước…), công tác phí, chi sửa chữa
thường xuyên máy móc, văn phòng…
d. Sai: vì phải có tính rõ ràng minh bạch vì ngân sách nhà nước một phần cũng là do nhân dân đóng góp vào.
Luyện tập 2 trang 31 SGK KTPL 10 KNTT: Theo em, trong các tình huống sau,
ai thực hiện đúng, ai vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước? Vì sao? Lời giải
a. Ông M thực hiện sai: vì đã không hỗ trợ đúng người cần hỗ trợ mà đã đưa người
thân của mình chiếm phần hỗ trợ của người có hoàn cảnh khó khăn.
Ông N thực hiện đúng vì đã nhận thấy mình không phải gia đình có hoàn cảnh khó
khăn để nhận hỗ trợ nên đã từ chối và nhường cơ hội đó cho người có hoàn cảnh khó khăn hơn mình.
b. Cán bộ xã X làm sai: vì đã thu những khoảng không đúng trong ngân sách nhà
nước và không giám công khai, minh bạch cho người dân.
c. Tỉnh A đúng vì đã tiết kiệm ngân sách nhà nước thông qua việc giảm chi phí
trong các dịp đưa nhân viên đi tham quan, du lịch.
Luyện tập 3 trang 32 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy giải đáp thắc mắc giúp các
bạn trong những tình huống sau: Lời giải
a. H băn khoăn: "Nhà nước lấy đâu ra tiên để trợ cấp cho các cụ nhỉ?".
=> Tiền trợ cấp cho các cụ được lấy ra từ ngân sách nhà nước trong khoản hỗ trợ
Quỹ hỗ trợ người nông dân.
b. Qua trạm thu phí trên đường cao tốc, bố trả tiền cho nhân viên thu phí. Tùng thắc
mắc: "Bố ơi, sao mình phải trả tiền cho họ ạ?".
=> Vì nhà nước phải thu để làm chi phí bảo trì đường bộ (thuộc quỹ bảo trì đường
bộ), thu nhằm mục đích xây mới hoặc sửa chữa những tuyến đường hư hại để phục
vụ việc đi lại cho người dân.
Vận dụng 1 trang 32 SGK KTPL 10 KNTT: Viết về một công trình sử dụng ngân
sách nhà nước ở địa phương em và ý nghĩa của công trình đó. Lời giải
Em có thể dựa vào gợi ý để hoàn thành bài viết:
- Công trình sử dụng ngân sách nhà nước ở địa phương em là công trình gì? - Quy mô của công trình?
- Mô tả khái quát về công trình?
- Tầm quan trọng của công trình đối với địa phương em?
- Ý nghĩa của công trình đối với địa phương em?
Vận dụng 2 trang 32 SGK KTPL 10 KNTT: Gia đình em đã thực hiện nghĩa vụ
gì và được hưởng những quyền lợi gì từ ngân sách nhà nước? Hãy thống kê theo mẫu sau: Nghĩa vụ 1. Nộp thuế 2. … Quyền lợi
1. Sử dụng dịch vụ công 2. … Lời giải Nghĩa vụ: - Nộp thuế
- Chấp hành các quy tắc sinh hoạt cộng đồng
- Tuân theo kỉ luật lao động, trật tự công cộng và những quy tắc sinh hoạt xã hội.
- Nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ tài sản công cộng, nghĩa vụ đóng thuế theo pháp luật. Quyền lợi
- Làm việc; tự do lựa chọn việc làm, nơi làm việc, nghề nghiệp, học nghề, nâng cao
trình độ nghề nghiệp; không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, quấy rối tình dục tại nơi làm việc;
- Quyền được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế; cung cấp thông tin, tài liệu
để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế.
- Quyền được nhận văn bản liên quan đến nghĩa vụ thuế của các cơ quan chức năng
khi tiến hành thanh tra, kiểm tra, kiểm toán.
- Yêu cầu cơ quan quản lý thuế giải thích về việc tính thuế, ấn định thuế; yêu cầu
giám định số lượng, chất lượng, chủng loại hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.