Giải Lịch sử 11 Bài 9: Cuộc cách mạng của Hồ Quý Ly và Triều Hồ (đầu thế kỉ XV) | Kết nối tri thức

Giải Luyện tập Lịch sử 11 Bài 9
Hoàn thành bảng thống kê (theo gợi ý dưới đây) về các nội dung chủ yếu trong cuộc cải
cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ. Lĩnh vực Nội dung cải cách Ý nghĩa Gợi ý đáp án Lĩnh vực Nội dung cải cách Ý nghĩa
- Thúc đẩy kinh tế phát triển.
- Hạn chế thế lực của tầng lớp quý
- Phát hành tiền giấy, cải cách chế độ tộc; giúp nông dân có thêm ruộng
Kinh tế, xã thuế khoá, thống nhất đơn vị đo lường. đất để sản xuất. hội
- Thực hiện chính sách hạn điền, hạn nô. - Chế độ thuế khóa nhẹ và công bằng hơn.
- Góp phần ổn định xã hội.
- Tăng cường lực lượng quân đội chính
quy, xây dựng nhiều thành luỹ để phòng - Tiềm lực quốc phòng của đất
thủ ở những nơi hiểm yếu. nước được nâng cao. Quân sự
- Chế tạo vũ khí, đóng thuyền chiến,... - Số lượng binh lính trong quân đội tăng lên nhiều lần.
- Biên vào sổ hộ tịch các nhân khẩu từ 2 tuổi trở lên. Văn
hóa, - Bắt các nhà sư dưới 50 tuổi hoàn tục; - Nho giáo từng bước trở thành tư giáo dục
tưởng chủ đạo trong xã hội; Phật
- Chấn chỉnh lại chế độ học tập và thi giáo suy giảm vai trò và vị thế so
cử; mở rộng việc học, đặt học quan đến với trước. cấp phủ, châu.
- Giáo dục, khoa cử có bước phát
- Tổ chức các kì thi, tuyển chọn được triển theo hướng quy củ, chuyên
nhiều nhân tài cho đất nước.
nghiệp, mang tính thực tiễn.
+ Đề cao chữ Nôm, sử dụng chữ Nôm - Tính dân tộc trong nền văn hóa
trong sáng tác văn chương; dịch sách được chú trọng, đề cao. chữ Hán sang chữ Nôm.
Giải Vận dụng Lịch sử 11 Bài 9
Có nhận định cho rằng: “Hồ Quý Ly là một nhà cải cách lớn, kiên quyết và táo bạo”. Em
đồng ý với nhận định đó không? Vì sao? Sưu tầm thêm tư liệu từ sách, báo và internet để
tìm dẫn chứng chứng minh cho ý kiến của em. Gợi ý đáp án
Phát biểu ý kiến: đồng ý với quan điểm cho rằng: “Hồ Quý Ly là một nhà cải cách lớn,
kiên quyết và táo bạo”. Chứng minh:
♦ Từ cuối thế kỉ XIV, nhà Trần lâm vào tình trạng khủng hoảng, suy yếu nghiêm trọng:
chính trị bất ổn, sản xuất trì trệ, các cuộc khởi nghĩa của nông dân chống lại triều đình
phong kiến diễn ra khắp nơi. Triều Trần suy yếu đến mức không còn khả năng bảo vệ sự
an toàn của đất nước, bất lực trước các cuộc tấn công của Chăm-pa và những yêu sách
ngang ngược của nhà Minh. Bối cảnh lịch sử đó đã đặt ra yêu cầu khách quan cho Đại
Việt lúc này là phải giải quyết khủng hoảng kinh tế - xã hội, thủ tiêu những yếu tố cát cứ
của quý tộc Trần; xây dựng, củng cố đất nước về mọi mặt.
♦ Nhằm đáp ứng những yêu cầu mà lịch sử đặt ra, trong khoảng 28 năm tham dự vào
chính sự dưới triều Trần và 7 năm nắm chính quyền dưới triều Hồ, Hồ Quý Ly đã tiến
hành một loạt các biện pháp cải cách táo bạo và quyết liệt trên nhiều lĩnh vực, như: chính
trị, quân sự, kinh tế, xã hội và văn hóa - giáo dục.
- Về chính trị: Hồ Quý Ly đã sửa đổi chế độ hành chính; ban hành quy chế về hệ thống
quan lại địa phương; cải cách nghi lễ của triều đình và y phục của quan lại theo hướng
quy củ, thống nhất và chuyên nghiệp. - Về kinh tế:
+ Năm 1396, Hồ Quý Ly cho ban hành tiền giấy (mang tên: “thông bảo hội sao”) - đây
được coi là loại tiền giấy đầu tiên trong lịch sử Việt Nam.
+ Năm 1397, Hồ Quý Ly đặt phép hạn điền, nhằm hạn chế sở hữu ruộng tư. Chính sách
này đã đánh mạnh vào chế độ điền trang của quý tộc nhà Trần và ruộng tư của địa chủ
lớn, giúp nông dân có thêm ruộng đất để cày cấy và tăng thêm nguồn thu sưu thuế cho nhà nước.
+ Năm 1402, Hồ Quý Ly tiếp tục ban hành chính sách thống nhất đơn vị đo lường trong
cả nước; cải cách thuế đinh và tô ruộng. Theo đó: thuế đinh chỉ thu đối với người có
ruộng, người ít ruộng nộp thuế nhẹ đi, người không có ruộng và hạng cô quả không phải
nộp thuế. Nhìn chung, chính sách tô thuế này có phần nhẹ nhàng và công bằng hơn so với
trước, góp phần giúp giảm gánh nặng cho nhân dân.
- Về quân sự - quốc phòng:
+ Hồ Quý Ly thực hiện việc chấn chỉnh và tăng cường lực lượng quân đội chính quy:
tuyển chọn những người giỏi võ nghệ, có năng lực làm tướng chỉ huy; thải hồi những binh sĩ già yếu.
+ Ông cũng cho xây dựng lại binh chế, chia đặt lại tổ chức quân đội theo hướng quy củ,
chặt chẽ, đặt dưới sự chỉ huy thống nhất của triều đình.
+ Việc cải tiến vũ khí, tăng cường trang bị quốc phòng, xây dựng hệ thống phòng thủ
quốc gia cũng được quan tâm. - Về xã hội:
+ Năm 1401, Hồ Quý Ly ban hành phép hạn nô, giới quý tộc bị hạn chế số lượng nô tì.
Phép hạn nô cùng với phép hạn điền về cơ bản đã làm suy sụp thế lực của tầng lớp quý
tộc nhà Trần và nền kinh tế điền trang, tăng cường thế lực cho nhà nước phong kiến.
+ Bên cạnh đó, năm 1403, Hồ Quý Ly còn cho đặt Quảng tế (cơ quan trông coi việc y tế)
để chữa bệnh cho nhân dân,…
- Về văn hóa - giáo dục:
+ Hồ Quý Ly đã chấn chỉnh lại Phật giáo và Nho giáo. Ông đã hạn chế Phật giáo, Đạo
giáo, đề cao Nho giáo nhưng là Nho giáo thực dụng, chống giáo điều, kết hợp với tinh thần Pháp gia.
+ Hồ Quý Ly phản đối lối học sáo rỗng, nhắm mắt học vẹt lời nói của cổ nhân để xét việc
trước mắt. Năm 1392, Hồ Quý Ly soạn sách “Minh Đạo” gồm 14 thiên đưa ra những
kiến giải xác đáng về Khổng Tử và những nghi vấn có căn cứ về sách “Luận ngữ” - một
trong những tác phẩm kinh điển của nho giáo.
+ Hồ Quý Ly là vị vua đầu tiên trong lịch sử Việt Nam quyết định dùng chữ Nôm để
chấn hưng nền văn hóa dân tộc, cho dịch các kinh, thư, thi. Chính ông đã dịch thiên “Vô
dật” trong Kinh thư ra chữ Nôm để dạy vua và hoàng tử, hậu phi, con cái nhà quan, cung
nữ; soạn sách Thi nghĩa (giải thích Kinh thi) bằng chữ Nôm; làm thơ Nôm.
+ Hồ Quý Ly rất quan tâm đến việc cải cách, nâng cao tính hiệu quả và thực tiễn của giáo
dục, thi cử. Ông đã cho mở rộng hệ thống giáo dục ở địa phương, đặt các học quan, cấp
học điền và định lại phép thi cho có quy củ.
=> Qua quá trình và nội dung của các chính sách cải cách đất nước, có thể thấy, Hồ Quý
Ly là một nhà cải cách lớn, có tầm nhìn, năng lực, sự quyết đoán, tinh thần dân tộc và ý thức tự cường.
♦ Trong bối cảnh đất nước đang khủng hoảng nghiêm trọng và đòi hỏi phải tiến hành đổi
mới, thì những chính sách cải cách của Hồ Quý Ly đã phần nào đáp ứng được yêu cầu
lịch sử; góp phần ổn định tình hình kinh tế - xã hội, củng cố tiềm lực đất nước.
(*) Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân, bài làm trên chỉ mang tính tham khảo!