-
Thông tin
-
Hỏi đáp
Giáo trình- Khoa học và đời sống - Nghiên cứu khoa học | Trường Đại học Thủ đô Hà Nội
Giáo trình- Khoa học và đời sống - Nghiên cứu khoa học | Trường Đại học Thủ đô Hà Nội được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!
Phương pháp nghiên cứu khoa học (HN) 17 tài liệu
Đại học Thủ đô Hà Nội 603 tài liệu
Giáo trình- Khoa học và đời sống - Nghiên cứu khoa học | Trường Đại học Thủ đô Hà Nội
Giáo trình- Khoa học và đời sống - Nghiên cứu khoa học | Trường Đại học Thủ đô Hà Nội được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Phương pháp nghiên cứu khoa học (HN) 17 tài liệu
Trường: Đại học Thủ đô Hà Nội 603 tài liệu
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
MC LC
CHƯƠNG 1. AN TON TRONG PHNG TH NGHIM
1.1. Cc quy đnh an ton chung .................................................................................. 5
1.1.1. Phân cp trch nhim ....................................................................................... 5
1.1.1.1. Trch nhim ca trưng phng th nghim ................................................ 5
1.1.1.2. Trch nhim ca ngưi qun l cht lưng ................................................ 5
1.1.1.3. Trch nhim ca ngưi qun l k thut .................................................... 6
1.1.1.4. Trch nhim ca c nhân hot đng trong PTN ......................................... 6
1.1.2 Quy tc an ton trong phng th nghim .......................................................... 6
1.1.2.1. Đi vi khu vc lm th nghim. ................................................................. 6
1.1.2.2. Quy tc v bo h c nhân .......................................................................... 7
1.1.2.3. Quy tc chung v đo đc trong nghiên cu khoa hc ............................... 7
1.1.3. Quy tc lm vic vi ha cht ........................................................................... 8
1.1.3.1. Nhn dng cc nhn cnh bo .................................................................... 8
1.1.3.2. Thao tc lm vic vi ha cht ................................................................... 9
1.2. Ti nn thưng gp trong phng th nghim-cch phng trnh v x l. ...... 10
1.2.1. Tai nn chy n .............................................................................................. 10
1.2.1.1 Điu kin đ xy ra chy ............................................................................ 10
1.2.1.2 Phn ng n ............................................................................................... 11
1.2.1.3. Cc ngun nhit trong phng th nghim.................................................. 12
1.2.1.4. Cc quy tc an ton khi s dng ngun nhit ........................................... 12
1.2.1.5. Cc thit b an ton phng chy cha chy (PCCC) ................................ 12
1.2.1.6. Quy trnh x l khi c ha hon xy ra trong PTN .................................. 13
1.2.2. Tai nn do đin git ........................................................................................ 14
1.2.2.1. Nguyên nhân gây ra tai nn đin .............................................................. 14
1.2.2.2. Cc quy tc an ton khi s dng đin ....................................................... 14
1.2.2.3. Cch x l khi b tai nn đin ................................................................... 15
1.2.3 Tai nn bng .................................................................................................... 15
1.2.3.1. Bng do nhit đ cao v cch x l .......................................................... 15
1.2.3.2. Bng do tip xc vi ha cht v cch x l............................................. 16
1.2.4. Tai nn do cc vt nhn sc ct ..................................................................... 17
1.2.4.1. Quy tc khi s dng cc vt nhn sc ....................................................... 17
1.2.4.2. Cch sơ cu v x l khi c vt thương ct .............................................. 18
1.2.5. Cc thit b sơ cu trong phng th nghim .................................................. 18
CHƯƠNG 2. CC PHP ĐO VT L
2.1. Cc đi lưng vt l ............................................................................................... 27
2.1.1. Lch s đo lưng ............................................................................................. 27
2.1.2 S cn thit ca vic quy chun đơn v đo lưn
g .......................................... 28
2.2. Cch tnh sai s ca cc php đo ......................................................................... 30
2.2.1. Php đo cc đi lưng vt l ........................................................................... 30
2.2.1.1 Phép đo trc tip. ....................................................................................... 30
2.2.1.2. Phép đo gin tip ...................................................................................... 31
2.2.2. Sai s ca php đo ........................................................................................... 31
2.2.2.1. Cc loi sai s ........................................................................................... 31
2.2.2.2. Cch xc đnh sai s ca phép đo ............................................................. 32
2.3. Cch đo cc đi lưng vt l................................................................................. 32
2.3.1 Đo khong cch ............................................................................................... 32 1
2.3.2 Đo khi lưng. ................................................................................................. 33
2.3.3 Đo nhit đ. ..................................................................................................... 35
2.3.3.1. Nhit đ ca vt ........................................................................................ 35
2.2.3.2. Cch to dng c đo nhit đ ................................................................... 36
2.3.4 Đo thi gian. ..................................................................................................... 37
2.3.4.1. Mt s công c đo thi gian c ................................................................. 37
2.3.4.2. Cch đo thi gian ca th gii hin đi .................................................... 39
2.3.5 Đo din tch ...................................................................................................... 39
2.3.5.1.Din tch ca mt vt ................................................................................. 39
2.3.5.2. Đo din tch ca cc hnh ......................................................................... 40
2.3.5.3. Đo din tch cc hnh bt k ...................................................................... 40
2.3.6 Đo th tch ........................................................................................................ 41
2.3.6.1. Th tch ca vt ......................................................................................... 41
2.3.6.2. Đo th tch ca cht lng .......................................................................... 41
2.3.6.4. Đo th tch vt th c hnh dng xc đnh................................................. 42
2.3.6.5. Đo th tch vt c hnh dng bt k ........................................................... 42
3.1. Cht v s chuyn th ca cht ........................................................................... 48
3.1.1. Cht ................................................................................................................. 48
3.1.1.1. Cht l g? ................................................................................................. 48
3.1.1.2. Tnh cht ca cht ..................................................................................... 48
3.1.2. Cc th ca cht v s chuyn th ca cc cht. .......................................... 49
3.1.2.1. S chuyn th t rn sang lng ................................................................. 49
3.1.2.2. S chuyn th t lng sang th kh............................................................ 51
3.2. Hn hp ................................................................................................................. 52
3.2.1 H phân tn ...................................................................................................... 52
3.2.1.1. H phân tn thô ......................................................................................... 52
3.2.1.2. H keo ........................................................................................................ 53
3.2.1.3. H phân tn phân t hoc ion ................................................................... 53
3.2.2 Dung dch ......................................................................................................... 54
3.2.2.1. Dung dch l g? ........................................................................................ 54
3.2.2.2 Nng đ dung dch ..................................................................................... 54
3.2.2.3 Dung dch bo ha v chưa bo ha ......................................................... 55
3.2.2.4. Cc yu t nh hưng đn đ tan ............................................................. 57
3.2.2.5. Nhng thuc tnh nng đ ......................................................................... 58
3.3.Cc phương php tch cht .................................................................................. 60
3.3.1. Phương php lc ............................................................................................. 60
3.3.2. Phương php bay hơi ..................................................................................... 62
3.3.3. Phương php keo t v lng đng ................................................................. 63
3.3.4. Phương php chưng ct ................................................................................. 64
3.3.4.1. Phương php chưng ct đơn. .................................................................... 64
3.3.4.2.Phương php chưng ct phân đon ........................................................... 64
3.3.4.3 Chưng ct lôi cun hơi nưc ...................................................................... 65
3.3.5 Phương php kt tinh ...................................................................................... 66
3.3.6 Phương php chit ........................................................................................... 67
3.3.6.1. Chit lng – lng ....................................................................................... 67
3.3.6.2 Chit lng –rn. ......................................................................................... 67 CHƯƠNG 4: NĂNG LƯNG
4.1. Năng lưng ............................................................................................................ 70 2
4.1.1. Mi liên h giữa năng lưng v Lc ............................................................. 70
4.1.2. Mt s nguồn năng lưng .............................................................................. 71
4.1.2.1.Năng lưng c mt trong cc qu trnh chuyn đng. .............................. 71
4.1.2.2. Cc dng năng lưng ................................................................................ 72
4.1.2.3 Năng lưng đưc s dng đ lm g? ........................................................ 76
4.2. Bo ton v chuyn hóa năng lưng ................................................................. 79
4.3. Vng năng lưng trên Tri Đt ........................................................................... 81
4.4. Năng lưng hóa thch .......................................................................................... 83 CHƯƠNG 5: S SNG
5.1. Những du hiu ca s sng ............................................................................... 90
5.1.1 S hình thnh tri đt v kh quyn ............................................................... 90
5.1.2 Nguồn gc ca s sng .................................................................................... 91
5.1.2.1. S sng ...................................................................................................... 91
5.1.2.2. S sng t pht sinh trên tri đt qua tin trnh tin ha ca cc hp cht
ha hc ................................................................................................................... 91
5.1.3. Những du hiu ca s sng ......................................................................... 92
5.2 Vng tuần hon ca s sng ................................................................................. 94
5.2.1 Chu trình sinh đa ha ..................................................................................... 94
5.2.2. Mt s vng tun hon ................................................................................... 95
5.2.2.1. Vng tuần hon carbon ............................................................................. 95
5.2.2.2. Chu trnh nitrogen trên cn ...................................................................... 96
5.2.2.3. Chu trình phosphorus ................................................................................ 97
5.2.2.4. Chu trnh nưc .......................................................................................... 98
5.3. Cc gic quan v s cm thụ ............................................................................... 99
5.3.1. Xúc giác ........................................................................................................... 99
5.3.2. Cơ quan phân tch th gic ............................................................................. 99
5.3.3. Cơ quan phân tch thnh gic ....................................................................... 100
5.3.4. Cơ quan phân tch khu gic ....................................................................... 101
5.3.5.Cơ quan phân tch v gic .............................................................................. 101
5.4. Môi trưng v s sng ...................................................................................... 102
5.4.1. Môi trưng sng ca sinh vt ...................................................................... 102
5.4.2. Cc nhân t sinh thi .................................................................................... 102
5.4.3. Ảnh hưởng ca cc nhân t sinh thi lên sinh vt ..................................... 103
5.4.3.1. Ảnh hưng ca nh sng ti đi sng sinh vt ...................................... 103
5.4.3.2. Ảnh hưng ca nhit đ ti đi sng sinh vt ........................................ 103
5.4.3.3. Ảnh hưng ca nưc v đ ẩm ti đi sng sinh vt............................ 104
5.4.3.4. Gii hn sinh thi .................................................................................... 104
6.1 Vũ trụ, h mt tri v tri đt ............................................................................ 117
6.1.1. Vũ tr ............................................................................................................. 117
6.1.2. H Mặt Tri ................................................................................................... 119
6.1.3. Tri đt .......................................................................................................... 121
6.1.3.1 Hình dng Tri Đt ................................................................................. 121
6.1.3.2 Kch thưc Tri Đt ................................................................................ 121
6.1.3.3 Cu trc Tri Đt .................................................................................... 122
6.1.3.4. Ngun gc pht sinh s sng trên Tri Đt ............................................ 123
6.1.3.5 Cc vn đng chnh ca Tri Đt v h qu đa l ................................. 124
6.1.3.5.Chuyn đng ca Tri Đt quanh Mt Tri ............................................ 126
6.2 Thch quyn ........................................................................................................ 132 3
6.2.1. Khi nim ...................................................................................................... 132
6.2.2 Thnh phn vt cht ca thch quyn ........................................................ 132
6.2.3 Cc loi đ ..................................................................................................... 133
6.3. Khí quyn ............................................................................................................ 139
6.3.1. Khái nim chung ........................................................................................... 139
6.3.2. Thnh phn Kh quyn ................................................................................. 140
6.3.3. Cu trúc Kh quyn ....................................................................................... 140
6.3.3.1. Cu trc thẳng đng ............................................................................... 140
6.3.3.2. Cu trc theo chiu ngang ...................................................................... 142
6.3.4. Vai tr ca kh quyn trong đi sng con ngưi ......................................... 142
6.4. Thy quyn.......................................................................................................... 143
6.4.1. Khi nim ...................................................................................................... 143
6.4.2. Nguồn gc ca thy quyn ........................................................................... 143
6.4.3. Thnh phn v tnh cht ca thy quyn ................................................... 144
6.4.3.1. Thnh phần ca thy quyn .................................................................... 144
6.4.3.2. Cc tnh cht đc bit ca nưc ............................................................. 145
6.4.4. Nưc trên lc đa .......................................................................................... 146
6.4.4.1. Cc khi nim chnh ................................................................................ 146
6.4.4.2. Mt s đc trưng thuỷ văn ca sông ....................................................... 147
6.4.5. Vai tr ca thy quyn .................................................................................. 148
6.5. Sinh quyn ........................................................................................................... 149
6.5.1. Sinh quyn v thnh phn ca Sinh quyn ................................................. 149
6.5.1.1. Khi nim sinh quyn .............................................................................. 149
6.5.1.2. Thnh phần vt cht ca Sinh quyn ...................................................... 150
6.5.2. Sinh vt v môi trưng ................................................................................ 151
6.5.3. S phân b ca sinh vt ............................................................................. 153
6.5.4. Cc h sinh thi đin hình .......................................................................... 154
6.5.4.1. Cc h sinh thi trên cn ........................................................................ 154
6.5.4.2. Cc h sinh thi dưi nưc ..................................................................... 157
TING VIT ............................................................................................................. 162 TING ANH
……………………………………………………………………………… 163 4
CHƯƠNG 1. AN TON TRONG PHNG TH NGHIM
Đi vi mt nh khoa hc vic thc hin cc nghiên cu khoa hc thưng xy ra
trong phng th nghim. Trong khi nghiên cu c th c nhng s c bt ngi xy ra
như: ha hon, đin git, ng đc ha cht, b ha cht bn vo…Đ trnh cc s c
đng tic c th xy ra chng ta cn trang b cc kin thc cơ bn v an ton trong phng
th nghim, cc bin php sơ cu v x l khi xy ra tai nn.
1.1. Cc quy đnh an ton chung
Trưc khi vo lm vic trong phng th nghim, chng ta cn nm vng cc quy
đnh ca phng th nghim v thc hin đ đm bo an ton cho chnh mnh cng như ngưi xung quanh.
1.1.1. Phân cp trch nhim
Trưng phng th nghim (Tr ưng kh oa, trư ng b m ôn) Qun l cht lượng Qun l kỹ thut (Ging viên) (Kỹ thut viên)
C nhân hot đng trong PTN (Kỹ thut viên, sinh viên…) Hnh 1
.1: Sơ đ phân cp trch nhim trong PTN
1.1.1.1. Trch nhim ca trưng phng th nghim
Trưng phng th nghim c th ngưi lnh đo ca mt phng vi mt Vin nghiên
cu cng c th l lnh đo mt khoa hoc mt b môn. L ngưi chu trch nhim cao
nht vi cc hot đng trong phng th nghim, trưng phng th nghim s
+ Chu trch nhim hon ton trưc Hiu trưng, Vin trưng v hot đng ca PTN
+ Chu trch nhim chung v cc hot đng qun l v kỹ thut trong PTN.
+ Đm bo xây dng v duy tr hot đng ca PTN phù hợp vi cc chuẩn mc theo quy đnh
+ Xem xét cc ti liu, quy đnh liên quan ti hot đng ca PTN trƣc khi trnh lnh đo ban hnh.
1.1.1.2. Trch nhim ca ngưi qun l cht lưng
Ngưi qun l cht lượng trong phng th nghim trong cc trưng hc c th l cc
ging viên, gio viên. L ngưi chu trch nhim
+ Phụ trch cht lượng ca hot đng trong PTN v chu s chỉ đo trc tip ca lnh đo 5
+ Chu trch nhim v cc vn đ v cht lượng. Đm bo xây dng v duy tr hot
đng ca PTN phù hợp vi cc chuẩn mc theo quy đnh.
+ Lưu gi hồ sơ cht lượng, ti liu h thng qun l, cp nht hồ sơ, ti liu.
+ Duy tr h thng qun l thông qua vic xây dng k hoch v thc hin k hoch đnh gi.
1.1.1.3. Trch nhim ca ngưi qun l k thut
Trong cc phng th nghim ti cc cơ quan hoc cc vin nghiên cu ln th b
phân qun l cht lượng vi b phn qun l kỹ thut c th l 2 b phân khc nhau.
Nhưng trong cc trưng hc th ging viên v cc kỹ thut viên s chu trch nhim kỹ thut trong PTN
+ Chu trch nhim chung v cc vn đ kỹ thut trong hot đng th nghim.
+ Xem xét cc ti liu, quy đnh c liên quan ti hot đng ca PTN
+ Quyt đnh cc vn đ v kỹ thut ca PTN dừng hoc tip tục công vic.
+ Phi hợp v h trợ vi Trưng PTN hoc QLCL trong cc hot đng liên quan
đn cht lượng th nghim ca phng.
+ Th nghim mẫu theo s phân công ca Trưng phòng.
+ Tham gia vo vic kim tra v bo tr thit b ca phng.
1.1.1.4. Trch nhim ca c nhân hot đng trong PTN
Cc c nhân thc hin cc hot đng nghiên cu, đo to, phân tch ti PTN chu
trch nhim cho s an ton ca chnh mnh v s an ton ca đồng nghip, bn hc,
cng tc viên lm vic chung. Cc c nhân cn phi chu trch nhim
+Được hưng dẫn thao tc s dụng đi vi cc thit b s lm vic
+Được hưng dẫn v an ton PTN
+Bit nơi đ cc thit b an ton
+Tuân th cc th tục v quy phm thc hnh PTN.
+Bo co tt c cc tai nn, nhng s c đn ngưi QLCL, QLKT v trưng PTN hoc ti
c c s đin thoi khẩn cp
1.1.2 Quy tc an ton trong phng th nghim
1.1.2.1. Đi vi khu vc lm th nghim.
Khu vc lm th nghim l khu vc m ti đ s thc hin cc nhim vụ nghiên
cu, hc tp ca cc c nhân trong PTN. Đây l nơi s xy ra cc tai nn, s c trong
qu trnh lm vic, do đ trong khu vc th nghim c mt s quy tc đ đm bo an ton như sau
(1) Chỉ nhng ngưi c nhim vụ mi được ra vo khu vc lm vic ca phng th nghim 6
(2) Phng th nghim phi được duy tr sch s, gn gng, ngăn np v chỉ đ
nhng g cn thit cho vic lm th nghim.
(3) Cc vt dụng c nhân: o khoác, túi xách, cp phi đ v tr thch hợp theo quy đnh.
(4) Không ht thuc, ăn, ung trong phng th nghim
(5) Không nô đùa, gây ồn o trong phng th nghim
(6) Trang phục, đu tc gn gng khi lm th nghim
(7) Tt đèn, kim tra đin nưc, my mc, vi nưc, cc nguồn nhit v kha ca trưc khi ra v.
1.1.2.2. Quy tc v bo h c nhân
Cc c nhân trong phng th nghim ngoi vic cn trang b cc thit b bo h
đy đ, cn cn phi thc hin chnh xc cc thao tc kỹ thut đ đm bo an ton cho
c nhân. Đ đm bo an ton cho c nhân khi lm vic cn tuân th cc quy tc sau:
(1) S dụng qun o, dụng cụ bo h cn thit khi lm th nghim
(2) Không được tip xc trc tip vi ha cht qua da, ming v đưng hô hp
(3) Đc kỹ nhn mc v hưng dẫn s dụng trưc khi lm vic vi thit b hoc
ha cht. Tuyt đi không được t s dụng v di chuyn ha cht cng như thit b
nu chưa được s cho phép ca ngưi phụ trch phng th nghim.
(4) Khi thao tc vi cc cht c đc tnh cao, d bay hơi cn thc hin trong t
ht. Tuyt đi tuân th hưng dẫn ca ngưi phụ trch phng th nghim.
(5) Khi lm vic vi cc cht d chy, d n cn phi kim tra nguồn nhit xung
quanh v tuân th hưng dẫn ca ngưi phụ trch phng th nghim
(6) Sau khi kt thc bui lm vic cn v sinh ch lm vic v ra tay sch s trưc khi ra v.
1.1.2.3. Quy tc chung v đo đc trong nghiên cu khoa hc
Cc c nhân thc hin nghiên cu cn trung thc v chnh trc th hin s tôn
trng mi đi tượng tham gia vo vic nghiên cu th hin s trân trng v ghi nhn vai
tr, công sc đng gp ca cc cng s, đồng tc gi, nhng ngưi đi trưc v kt qu
nghiên cu mt cch c trch nhim v s dụng nguồn ngân sch công dnh cho vic nghiên cu.
Nhng quy tc trong khi thc hin công vic nghiên cu:
(1) Tuân th cc quy đnh, yêu cu, s chp thun v được thông tin đy đ ca
đi tượng tham gia nghiên cu.
(2) Tôn trng s bo mt v riêng tư.
(3) Qun l v công b d liu nghiên cu. 7
1.1.3. Quy tc lm vic vi ha cht
1.1.3.1. Nhn dng cc nhn cnh bo
Trong phng th nghim, cc ha cht s được đng trong chai thy tinh hoc trong
hp nha. Nhng l ha cht này phi được dn nhn vi tên ca cc cht và các du
hiu cnh bo nguy him (như l: d chy, d ăn mn, đc hi... . ) Khi s dụng chng
vic đu tiên l cn đc cc du hiu cnh bo. Hnh 1. .
2 Cch cầm mt l hóa cht đng
Tt c cc l ha cht không cn nhn dn cn được x l mt cch phù hợp: c th
nhn bit đ dn li nhn hoc c th tiêu hy theo đng qui trnh v chng rt nguy
him đn môi trưng v sc khe.
-Du hiu cnh bo cht gây hi: L cc cht c th nguy him nu như nm hoc nut phi.
-Du hiu cnh bo cht d chy: Cc cht ny cn được đt xa khi nguồn nhit.
-Du hiu cnh bo cht gây ăn mn: Cc cht ny c th lm bng da,
hng qun o, ăn mn km loi v vt liu. V dụ cc cht gây ăn mn
như : Hydrochloric acid (HCl), Sulfuric acid (H2SO4) hoc
Sodiumhydroxide (NaOH) l cc cht ăn mn mnh. Cc cht ăn mn
đôi khi cn phn ng vi cc cht khc gây ra kh đc. Do đ khi s
dụng cc cht ny cn phi trnh tip xc trc tip, nên c đồ bo h th nghim đy đ. 8
-Du hiu cnh bo cht đc: Đây l du hiu cnh bo cht đc hi,
cn phi thn trng khi lm vic vi cc cht ny, tuyt đi không được
tip xc qua đưng ming hoc hô hp.
-Du hiu cnh bo cht d chy n: Đây l cc cht rt d chy n khi
gn cc nguồn nhit hoc b tc đng bi lc bên ngoi đ mnh...
-Du hiu cnh bo cht phng x: Đây l cc cht vô cùng nguy him
v c th nh hưng đn s bin đi t bo trong cơ th con ngưi.
Cht ny chỉ được s dụng trong cc điu kin th nghim đc bit v
nên đ gio viên s dụng. V dụ Uranium… Tuyt đi không được đn
gn cc nguồn phng x nu không c trang thit b bo h đc bit.
1.1.3.2. Thao tc lm vic vi ha cht
a) Thao tc rt ha cht
Thao tc rt ha cht vo ng nghim: Khi rt ha cht từ l
ra ng nghim cn thc hin cc thao tc như sau
Bưc 1: Rt ha cht ra mt chic cc thy tinh c m nhn
Bưc 2: Rt ha cht từ cc qua m nhn vo ng nghim (c
th s dụng kp g).
Bưc 3: Nu ha cht cn đnh lượng s dụng cc dụng cụ: ng ht nh git, pipet…
- Khi ly cht lng từ cc b cha hoc vt cha ln chn
ta thưng s dụng vi dẫn hoc bơm đ ly, không được bê
đ ha cht lng từ cc vt cha ln. 9
b) Thao tc ngi ha cht dng kh:
Không được đưa l ha cht lên mi ngi trc tip v c nhng
cht kh c th gây đc cho cơ th.
Đưa l ha cht ra xa rồi dùng tay cn li phẩy nh hưng cht
kh v pha mi. Chỉ nên dùng vi cc th nghim m kh sinh
ra t gây đc cho cơ th.
c) Thao tc ly ha cht rn Tuyt i
đ không dược dùng tay đ tip x c v i h a ch t.
Khi ly cht rn phi s d ng ụ
tha ly ha cht thông d ng ụ (c t
bng inox, bng thy tnh ph thu ụ c v o cc h a ch t cn ly).
Tuyt đi không ly h a cht tr c
tip từ l đng m phi s d n ụ
cc, đa thy tinh (trừ trưng hợp cc ha cht ht ẩm mnh).
1.2. Ti nn thưng gp trong phng th nghim-cch phng trnh v x l.
Khi lm vic trong phng th nghim chng ta cn hiu r:
+ Tai nn đn rt bt ng v c th xy ra vi bt kỳ ai vi nhng hu qu không mong mun.
+ Tai nn xy ra bt nguồn từ s ch quan, hi hợt thiu nghiêm tc v không
tuân th cc chỉ dẫn an ton khi lm vic.
+ Hu qu ca tai nn s nghiêm trng khi cc c nhân lm vic trong PTN không
đ kinh nghim v phương tin đ x l v thiu thc bo v mnh cùng nhng ngưi xung quanh.
V vây tt c cc c nhân lm vic trong PTN cn được trang b cc kin thc an
ton khi lm vic, đồng thi cng bit cch x l cc s c tai nn xy ra. Chng ta cn
nm được mt nguyên tc PHNG NGA l ưu tiên l s 1.
1.2.1. Tai nn chy n
1.2.1.1 Điu kin đ xy ra chy
Phn ng chy s xy ra nu cc điu kin sau được đp ng
+ Điu kin 1: C cht chy (như g, than, giy, xăng…)
+ Điu kin 2: C cht oxy ha mnh (thưng l O2, c mt s cht oxy ha mnh
như KClO3, KMnO4, K2Cr2O7 cng c th gây chy)
+ Điu kin 3: Phi c năng lượng cung cp ban đu đ đ phn ng chy xy ra
(nhit đ, tia la đin, nh sng, nhit do ma st…) a) Đim chp chy 10
Như chng ta bit kh năng chy ca cc loi nhiên liu l khc nhau.
Khi đt xăng th s d chy hơn đt nn, đt giy s d chy hơn đt than. Đ
đnh gi kh năng chy ca mt loi nhiên liu (trng thi lng v kh) ngưi ta s dụng
khi nim đim chp chy: L nhit đ thp nht p sut kh quyn m hơi ca cht
đ c th bc chy được khi tip xc vi nguồn nhit.
Nhng cht lng c đim chp chy < 37,5oC ngưi ta gi l cht lng d chy
v cng nh hơn th cng d chy.
Nhng cht lng c đim chp chy >37,5oC: l cht lng c th gây chy.
V dụ: Xăng c đim chp chy l -43oC nên xăng được xp vo cht rt d chy.
b) Nhit đ t bc chy
Nhit đ t bc chy l nhit đ thp nht p sut kh quyn m hơi ca cht
đ c th bc chy trong không kh m không cn c nguồn nhit.
V dụ xăng: 247-280oC s c th t bc chy m không cn tip xc vi la.
c) Nhit đ ca ngn la
Nhit đ ca ngn la l nhit đ cao nht m phn ng chy c th xy ra khi
chy trong không kh dưi p sut kh quyn.
V dụ: ngn la bp gas (chy bng kh methane) nhit đ cao nht l: 1963oC.
1.2.1.2 Phn ng n
Khi nim: L qu trnh gin n đt ngt ca th tch (s bin thiên th tch trong
thi gian ngn vi mili giây) a) N vt l
L qu trnh gin n th tch mt cch đt ngt m không kèm theo phn ng ha hc.
V dụ: Khi ta bơm căng mt qu bng bay, đn mt thi đim qu bng bay s n do
s gin n kh trong qu bng bay. b) N ha hc.
L qu trnh gin n th tch mt cch đt ngt kèm theo phn ng ha hc (phn
ng thưng l xy ra nhanh v ta rt nhiu nhit)
V dụ: Lu đn n, n mn…. Cho phn ng ha hc (1) CH4(g) + 2O2(g) CO o 2(g) + 2H2O(g) Δr H =-802,5 KJ 298 (2) 2H2(g) + O2(g) H2O(g) Δr o H =-571,6 KJ 298
Trong điu kin đc bit hai phn ng ny c t
h gây n. Đây chnh l nguyên nhân
ca hin tượng n bnh ga hoc sp hm than... c) N bụi 11
- Đây l qu trnh thưng xy ra cc nh my: xưng cưa, xưng ng cc, xưng
nha….Đ xy ra vụ n bụi cn c 5 điu kin sau
Điu kin 1. Nhiên liu phi dng bt mn
Điu kin 2. Bt nhiên liu pht tn trong không kh (ht cng nh cng mn li cng d pht tn)
Điu kin 3. C cht oxy ha (thưng l oxygen)
Điu kin 4. C nguồn nhit (ngn la, tia la đin do chp chy, do tnh đin hoc do ma st...)
Điu kin 5. Không gian cha cc cht l kn kh thot hơi (v dụ trong cc công
xưng, cc ti cha…)
1.2.1.3. Cc ngun nhit trong phng th nghim
Nguồn nhit mà chng ta s dụng trong cc th nghim, dù l từ đèn cồn hay đèn
kh (busen), đu l mt nguồn nhit tương đi nguy him. Cc nguồn nhit ny thưng
c ngn la mu xanh lam hoc ngn la gn như vô hnh. Đây l cc nguồn nhit c nhit đ rt cao. Đèn kh (busen) Đèn cồn Bp đin từ Hnh .
1 3. Mt s ngun nhit đưc s dụng trong phng th nghim
1.2.1.4. Cc quy tc an ton khi s dng ngun nhit
Đ đm bo an ton chy n trong PTN cc c nhân khi lm vic trong PTN cn
nm v thc hin cc quy tc an ton sau
(1) Đt cc vt liu, ha cht d chy xa cc nguồn nhit.
(2) Trang phục gn gng, không được đụng chm, xô đẩy ngưi đang lm cc th
nghim s dụng trc tip ngn la
(3) Không được di chuyn nguồn nhit (đèn cồn) khi nguồn nhit đang được s dụng.
(4) Bit r ch đ cc thit b phng chy cha chy v cch s dụng chng.
(5) Thưng xuyên kim tra ha cht, vt liu v cc thit b trong PTTN trnh đ
hin tượng qu hn s dụng, qu ti hoc chp chy.
1.2.1.5. Cc thit b an ton phng chy cha chy (PCCC)
Trong cc PTN cng như cc cơ quan công s đu phi trang b cc thit b
PCCC. Cc thit b cn được trang b trong PTN 12
Xô ct: Trong ph ng th nghim cn phi c m t xô ct c dn nh (ct ch ng
chy). Khi c đm chy d ng c ù
t trong xô tt vo đm ch
vic ny s ngăn không cho n l nguồ a tip x c v
i không kh từ đ s dp tt đm chy.
Chăn dp la: (fire blankets): L cc tm chăn được lm bng
vt liu chng chy. Khi ph lên đm chy cng s ngăn nguồn
nhit tip xc vi không kh.
Bình cu ha: ( Extinguishers): Loi ny thưng c nhiu thn
phn v kch c khc nhau. C loi bnh c u
ha dp tt đm ch
bng cch ngăn không cho n nguồ l a tip x c vi không kh, c ng c bnh cu h a
dp tt đm chy bng cch h nhit đ c a ngu la xu n t ng g đ t.
Tiêu lnh v n i
quy PCCC: Bng n i
quy tiêu lnh đ hưng
dẫn cch PCCC v quy trnh x l khi c đm chy
Hp cha vi chữa ch y v
nguồn nưc: L h p cha v i ch chy được n i tr c
tip vi nguồn nưc dnh cho cc trưng hợp h hon khẩn cp.
1.2.1.6. Quy trnh x l khi c ha hon xy ra trong PTN
Khi PTN b s c chp chy cc c nhân lm vic trong PTN cn bnh tnh v
thc hin quy trnh cha chy theo cc bưc sau
Bưc 1: Ngt ton b h thng đin, ct cu giao nguồn.
Bưc 2: Đưa ton b ngưi, ha cht ra khi phng th nghim, đc bit l cc loi
ha cht d chy n đưa ra trưc, trong trưng hợp vẫn đm bo an ton tnh mng.
Bưc 3: S dụng mt s phương php PCCC như: nưc, ct khô, chăn dp la, bình
CO2, bnh bt ha hc. Tuy nhiên tùy trưng hợp m chn phương n phng chy cha chy cho phù hợp.
Vi cc đm chy bi cồn, giy c th dùng nưc đ dp, nhưng vi cc dung môi
hu cơ như benzene, n-hexane,… th tuyt đi không dùng nưc đ dp la v cc dung 13
môi ny không tan trong nưc s tip tục ni trên nưc v chy, ngn la s lan theo
dng nưc s gây nguy him hơn.
Bưc 4: Gi đin đn cơ quan phng chy cha chy gn nht đ x l kp thi.
1.2.2. Tai nn do đin git
Nguồn đin trong phng th nghim cng l mt trong nguyên nhân gây ra tai nn
trong PTN. Mt nguồn đin c hiu đin th khong 30V s c tc đng sinh hc đn
con ngưi (gây ra hin tượng đin git).
Hin tượng đin git xy ra khi mt ngưi tiếp xc với mt ngun năng lưng
đin. Năng lượng đin chy qua mt phn ca cơ th gây ra cc tn thương cho cơ th.
Mc đ tn thương do dng đin gây ra phụ thuc vo 3 yu t chnh
+ Nguồn đin vi đin p cng ln th tn thương cng nghiêm trng.
+ Đưng dẫn dng đin khi qua cơ th (nu dng đin đi thng qua tim c th gây t vong ngay lp tc)
+ Thi gian cơ th tip xc vi dng đin cng lâu th tn thương cng nghiêm trng
1.2.2.1. Nguyên nhân gây ra tai nn đin
Hin tượng đin git thưng xy khi ngưi s dụng tip xc vi mt đt v:
(1) C khong cch đ đ dng đin c th tc dụng lên cơ th ngưi .
Khong cch an ton đi vi cc ngu ồn đin phụ thuc vo đin p ca nguồn đin,
vi nguồn đin p cao th khong cch an ton cng ln
V dụ vi nguồn đin 22 kV th khong cch an ton vi dây trn l: 2,0 m
Vi nguồn 110 kV th khong cch an ton vi dây trn l: 4,0 m
(2) Tip xc trc tip hai mch ca dng đin hoc mt mch đ được cp đin.
(3) Tip xc gián tip (qua vt trung gian như: nưc, kim loi…) vi vt đang mang đin.
1.2.2.2. Cc quy tc an ton khi s dng đin
Đ đm bo an ton khi s dụng cc thit b cc c nhân trong PTN cn tuân th cc nguyên tc sau
(1) Không chm v cc đin hoc cc công tc b h.
(2) Không s dụng cc thit b đin đang hot đng khi tay cn đang ưt.
(3) Tt nguồn khi tin hnh kim tra nguồn đin hoc thit b đin, kim tra li hin
tượng d đin bng cc công cụ: bt th đin, đồng hồ đo đin...
(4) Khi thc hin lm vic vi cc thit b đin đang vn hnh cn c cc trang b
bo h đc bit cch đin. (5) Kim tra cc t i
h t b đin đ được ni đt hay không
(6) Dùng cc thit b v dây dẫn đng vi công sut theo quy đnh 14
(7) Không được đ cc dung môi d bay hơi hoc d chy gn nguồn đin hoc thit b đin.
(8) Cn lp cc thit b ngt đ
i n đ đ phng s c chp đin.
1.2.2.3. Cch x l khi b tai nn đin
Khi thy ngưi b đin git chng ta thưng c tâm l hoang mang hong lon,
đôi khi hnh đng sai lm gây hai cho ngưi b nn v chnh mnh. Do đ khi thy ngưi
b đin git cn ht sc bnh tnh v thc hin theo cc bưc như sau
Bưc 1. Ngt nguồn đin ngay lp tc bng cch ngt cu dao đin, rút dây đin ra
khi cm…Nu nn nhân b đin git bi nguồn đin cao th th tuyt đi không được
đn gn, nên đng xa t nht 6m cho đn khi nguồn đin được tt.
Bưc 2. Tch nn nhân ra khi nguồn đin bng cc vt không dẫn đin như: vi,
qun o, que bng g, tre…Nu nn nhân b git đin trên cao s rt kh x l v nguy
cơ chn thương cao. Không t leo lên cu ngưi nu như không c đồ bo h đy đ.
Gi công ty đin lc đ nh s h trợ.
Bưc 3. Gi cp cu nu nn nhân c biu hin b tn thương nng.
Bưc 4: Trong thi gian ch đợi nu bit sơ cu hy tin hnh sơ cu cho nn nhân
+ Đt nn nhân tư th nm thoi mi, đu thp, thong kh.
+ Không đ nn nhân b lnh, ly vi sch ph lên ngưi.
+ Kim tra mc đ chn thương v kim tra xem nn nhân cn tỉnh to không. Hy
gi tên v ch xem nn nhân c tr li hay không.
+ Nu nn nhân hôn mê hy tin hnh m đưng th bng cch nâng cm v nga
đu ra sau. Nu không th m đưng th hy cho nn nhân nm nga ra m kim tra
ming xem c bt thưng không.
+ Thc hin hô hp nhân to hoc ép tim ngoi lồng ngc nu nn nhân không th
v s vo không c mch.
+ Nu nn nhân tỉnh to v bng nh, hy ra vt bng dưi vi nưc mt.
+ Nu vt thương b chy mu, hy s dụng băng gc đp lên đ cm mu.
1.2.3 Tai nn bn g
Trong phng th nghim cc c nhân thưng xuyên phi tip xc vi cc thit b
v ha cht c th gây bng cho bn thân v cho ngưi xung quang. Do đ vic tuân th
cc quy tc cng như nm vng cc bưc sơ cu khi b bng rt quan trng.
1.2.3.1. Bng do nhit đ cao v cch x l
Đây l bng do tip xc vi nguồn nhit cao: khi s dụng l nung, đèn cồn, đèn
kh...nu bt cẩn không tp trung v không c cc thit b bo h c th gây ra bng nng. 15
Bưc 1. Lp tc tch ra khi nguồn nhit, nu l chy tc hay qun o th lp tc ci
b qun o v dp la bng phương tin thch hợp.
Bưc 2. Nhanh chóng ci b trang phục quanh khu vc b bng rồi lp tc ngâm vt bng dưi vi n c
ư mt trong t nht 10 pht (không dùng nưc đ đt lên vt bng).
Bưc 3. Băng vt thương bng gc y t rồi đn trung tâm y t gn nht. Tuyt đi
không bôi thuc hay kem lên vt thương cho ti khi c chỉ đnh ca bc sỹ.
1.2.3.2. Bng do tip xc vi ha cht v cch x l
Khi tip xc vi ha cht cng c th gây tn thương lên da v to ra cc vt
bng nghiêm trng. Vi mi loi ha cht li c mt cch x l khc nhau. Dưi đây l
mt s loi bng ha cht thông dụng trong PTN v cch x l khi gp phi
a) Vt bng do axit đc v cch x l
Trong PTN acid H2SO4 đc được s dụng nhiu v H2SO4 đc c mt đc tnh l
rt ho nưc, khi cho H2SO4 vo nưc hoc cc hợp cht hu cơ th acid s ht nưc,
qu trnh ny ta nhit rt mnh c th gây bng v tn thương nghiêm trng nu không
x l kp thi. Khi b cc acid đc c tnh ăn mn cao dnh vo ngưi hay qun o, cn
phi x l theo cc bưc như sau
Bưc 1: Ra bng nưc sch nhiu ln, c th dùng vi nưc xi vo vt thưng 3-5 pht.
Bưc 2: Dùng dung dch amonia (NH3) 5% hoc dung dch NaHCO3 10%, loi
b cc phương tin dnh acid trên vùng b bng (không dùng x phng đ ra vt thương).
Nu acid rơi vo mt th nhanh chng ra kỹ nhiu ln bng nưc sch, nưc ct,
nưc đun sôi đ ngui sau đ dùng dung dch sodium hydrocarbonate (NaHCO3) 3%
Bưc 3: Đưa đn cơ s y t gn nht nu vt thương nghiêm trng.
b) Vt bng do kim đc v cch x l
Cc ha cht c tnh kim mnh như NaOH, KOH khi dnh vo da cng gây ra
cc vt bng nghiêm trng. Khi b dnh cc ha cht ny cn lp tc x l theo cc bưc
Bưc 1: Ra bng nưc sch nhiu ln, c th dùng vi nưc xi vo vt thưng 3-5 pht.
Bưc 2: Ra li bng dung dch CH3COOH 5% (acetic acid). Nu b bn vo mt
sau khi ra nhiu ln bng nưc sch cn ra li bng dung dch boric acid H3BO3 2%.
Bưc 3: Đưa đn cơ s y t gn nht nu vt thương nghiêm trng.
c) Vt bng do Phosphorous (P) v cch x l
Khi lm vic vi Phosphorous đc bit l Ptrn
g cn rt thn trng không đ da
tip xc vi Phosphorous. V vt bng to bi P ngm vo tn xương gây kh chu, d
lan rng, d nhim trùng. Do đ cc v kh như bom Ptrng s được coi l v kh ha hc 16
cm s dụng v mc đ nghiêm trng ca n gây ra đi vi con ngưi. Khi b bng P
cn lp tc nhanh chng x l theo cc bưc như sau
Bưc 1: Ra vt bng bng dung dch Copper (II) sulfate (CuSO4) 2%. Không dùng thuc m.
Bưc 2: Tip theo dùng gc tẩm dung dch Copper (II) sulfate 2% hoc dung dch
thuc tm (KMnO4) 3% đt lên vt thương. Sau 3-6h thay băng gc mt ln, đn khi cm gic du bt.
Bưc 3: Đưa đn cơ s y t gn nht đ x l vt thương.
1.2.4. Tai nn do cc vt nhn sc ct
Trong PTN s dụng nhiu cc vt dụng c th to ra cc vt thương b ct như: dao,
kéo, cc đồ dùng thy tinh khi b v…Cc vt dụng ny s gây ra cc vt thương nghiêm trng
Hnh 1.4. Cc vết thương do vt nhn sc gây ra
Trong phng th nghim cc vt thương ny cn c th nguy him hơn nu như b
gây ra bi vt c dnh ha cht.
1.2.4.1. Quy tc khi s dng cc vt nhn sc
Khi s dụng cc vt c kh năng gây st thương cao cn tuân th cc quy tc sau
(1) Khi s dụng vt nhn không được phép đưa đu nhn hưng ti ngưi khc
(2) Khi chuyn vt nhn từ ngưi ny sang ngưi khc cn theo qui tc: đu nhn
hưng v pha mnh cn phn chuôi hưng v pha ngưi cn chuyn.
(3) Khi không s dụng cn đ mt nơi an ton hoc cho vo hp
(4) Khi lm v dụng cụ thy tinh cn c cnh bo vi nhng ngưi xung quanh v
dn dp cẩn thn trưc khi tin hnh tip. Cc mnh v phi được gi đng cch v đưa
vo đng nơi quy đnh Hnh 1
.5: Hnh đng ny ca bn nam đng hay sai? 17
1.2.4.2. Cch sơ cu v x l khi c vt thương ct
a) Vi cc vt thương nh c dnh ha cht:
Bưc 1. Nu không t x l được cn gi ngưi trợ gip
Bưc 2. Ra sch vt thương bng nưc sch nhiu ln v đ mu vt thương chy
ra 1-3 pht (nu không chy nhiu cn nn mnh đ cho mu chy ra)
Bưc 3. St trùng vt thương bng nưc oxy gi hoc cồn y t
Bưc 4. Băng vt thương v đưa đn cơ s t gn nht (nu vt thương nghiêm trng)
b) Vi cc vt thương sâu chy nhiu mu
Bưc 1. Lp tc kêu gi gip đ v tin hnh cm mu bng cch n mnh vo ming
vt thương (nên dùng khăn sch hay gc y t), nu mu chy ra nhiu cn tin hnh
băng garo pha trên vt thương
Bưc 2. Nhanh chng đn cơ s y t gn nht, thông bo hin trng v ha cht c
th nhim cho cơ s y t.
1.2.5. Cc thit b sơ cu trong phng th nghim
Vic xy ra tai nn khi lm vic trong PT
N l điu không mong mun, nhưng
vic đ vẫn xy ra vi cc mc đ khc nhau. Do đ ngoi vic trang b cho cc c nhân
lm vic trong phng th nghim kin thc an ton, th trong PTN cn c cc trang thit
b, ho cht v thuc men đ phng v x l cc trưng hợp tai nn c th xy ra. Cc
vt dụng ny được đng trng hp sơ cu (First aid Kit)
Đng như tên gi b sơ cu được s dụng đ điu tr tm thi nhm lm du tnh
hnh hoc ngăn ngừa thương tch chuyn bin nng thêm. B sơ cu l mt chic t nh
c hnh ch thp lm biu tượng. Dưi đây l danh sch cc vt dụng c th được đt trong mt b sơ cu.
Trưng hp k
h n cp Vt dụng trong hp sơ cu
B bm tm, cc vt Bông gc. Du xoa, km dưng, thuc st trùn thương h
(Mecurochrome 1% hoc nưc oxy gi, cồn y t, băn treo, băng gc. Vt thương rng Băng Garo. Bng do nhit đ
Băng lưi, thuc vazolin lm mt Bng ha cht
Chai nưc ra, dung dch NaHCO3 5%, CH3COOH 5
CuSO4 2%, KMnO4 2%, dung dch nưc mui đn trương. Gy xương Np g Đau đu
Thuc chng đau du Paracetamol 18 TM TT CHƯƠNG 1
Qua chương 1 ngưi hc đ được cung cp cc kin thc v an ton trong PTN
gồm: vai tr trch nhim trong PTN, cc quy tc an ton trong PTN. Ngưi hc được
cung cp kin thc v cc tai nn thưng xy ra trong PTN, cch phng trnh v x l
khi xy ra: tai nn chy n, tai nn đin git, tai nn bng, tai nn do cc vt nhn sc.
Qua đ ngưi hc c được nn tng kin thc vng vng v an ton trong khoa hc,
hnh thnh cc kỹ năng x l tnh hung vi cc tnh hung trong cuc sng. Qua chương
1 ngưi hc hnh thnh thi đ nghiêm tc khi lm vic v luôn luôn ngh đn an ton
ca mnh cng như ngưi xung quanh. 19
BI TP CHƯƠNG 1
Câu 1: Khi nim “chy” đưc hiu như thế no?
A. L mt phn ng ha hc c ta nhit v pht sng.
B. L trưng hợp xy ra chy ngoi mun ca con ngưi c th gây thit hi v ti sn
v nh hưng đn môi trưng.
C. L trưng hợp xy ra chy không kim sot được c th gây thit hi v ngưi, ti
sn v nh hưng môi trưng
D. L trưng hợp xy ra chy không kim sot được c th gây thit hi v ngưi v ti sn.
Câu 2: “Cht nguy him về chy, nổ” như thế no?
A. L cht lng, cht kh, my mc hoc vt tư, hng ho d xy ra chy n
B. L cht lng, cht kh, cht rn, hoc my mc d xy ra chy, n
C. L cht lng, cht kh, cht rn hoc vt tư, hng ho d xy ra chy n
D. Cc cht c tnh cht đc bit nguy him v chy n như xăng, du, kh đt, ha lng
Câu 3: Cho cc bưc sau:
(1) Bo cho lc lượng phng chy cha chy ( t dân ph hoc gi 114….)
(2) Bo đng cho ngưi xung quanh nhanh nht
(3) Ngt tt c cc thit b đin ton khu vc xung quanh
(4) Cu ngưi c kh năng thot khi đm chy
(5) S dụng cc phương tin ti ch đ cha chy
(6) Di di ti sn v cc vt d chy ra khi vùng chy.
Qui trnh đ cha chy hợp l theo th t:…………………………………
Câu 4: Khi đang trên tng 18 ca chung cư, m tng 17 b chy không th xung
pha dưi được, bn s làm gì?
A. Gi đin đ lc lượng 114 ng cu rồi nhy xung
B. Gi đin đ lc lượng 114 ng cu rồi chy xung
C. Gi đin đ lc lượng 114 rồi dùng khăn ưt bt mi chy lên trên tng cao nht.
D. Gi đin đ lc lượng 114 ng cu rồi trong phng căn h đng kn ca li
Câu 5: Khi b chy nh cao tng, bn s thot nn như th no?
A. Chy lên bng cu thang b trong ta nh
B. Đi bng thang my đ xung dưi
C. Chy xung bng cu thang b theo bin chỉ dẫn thot nn trong ta nhà.
D. Trèo qua đưng ca s đ xung dưi
Câu 6: Cch trnh ng đc kh trong đm chy?
(1). Phi ngay lp tc m tt c cc ca hưng không c chy đ gim p sut. 20