Giáo trình Kinh tế học Vi mô - PGS., TS. Lê Thả Gii | Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh
Giáo trình kinh tế học vi mô là tài liệu dùng trong giảng dạy và học tập dành cho sinh viên năm thứ nhất khối ngành kinh tế. Tài liệu được biên soạn nhằm cung cấp cho bạn đọc nghiên cứu các qui luật, nguyên lý kinh tế cơ bản, tiếp cận tư duy phân tích của một nhà kinh tế với các sự kiện kinh tế thông qua các mô hình. Các chủ đề bao gồm: phân tích cung cầu; lý thuyết lựa chçn tiêu dùng, Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Preview text:
Giáo trình Kinh tế học vi mô
LäI Mæ Đ U Ä
Giáo trình kinh tÁ hçc vi mô là tài liáu dùng trong giÁng d¿y và hçc tÁp dành cho sinh viên
nm thć nhÃt khái ngành kinh tÁ. Tài liáu đ°āc biên so¿n nhÅm cung cÃp cho b¿n đçc nghiên
cću các qui luÁt, nguyên lý kinh tÁ c¢ bÁn, tiÁp cÁn t° duy phân tích cąa mát nhà kinh tÁ đái
vãi các să kián kinh tÁ thông qua các mô hình. Các chą đà bao gãm: phân tích cung cÅu; lý
thuyÁt lăa chçn tiêu dùng, lý thuyÁt sÁn xuÃt và chi phí, phân tích hành vi ra quyÁt đånh cąa
doanh nghiáp trong cÃu trúc thå tr° n
å g; phân tích chính sách công đái vãi các vÃn đà nh°
thuÁ, th°¢ng m¿i quác tÁ, ngo¿i ćng và hàng hóa công cáng.
Các nhà kinh tÁ th°ång tiÁp cÁn các vÃn đà trong nÃn kinh tÁ thông qua phân tích cung
cÅu: bÅng cách nghĩ và ng°åi mua và bán là các lăc l°āng cÅu thành thå tr°ång; măc tiêu và
nhāng ràng buác đÅ phát triÅn các mô hình; mô tÁ các điÃu kián cho cân bÅng thå tr°ång; và
giÁi pháp xác đånh cân bÅng cũng nh° các thay đåi cân bÅng thå tr°ång khi có să tác đáng
chính phą vào thå tr°ång. Vãi cách tiÁp cÁn này, b¿n đçc có thÅ dÅ dàng hiÅu đ°āc s ă vÁn
hành và t°¢ng tác cąa các l c
ă l°āng cÃu thành thå tr° ng, å
c¢ chÁ giá cÁ và cách thćc phân bå nguãn l c
ă đái vãi các đặc tính thå tr° ng khác nhau. å
Vãi b¿n đçc khi bÃt đÅu nghiên cću kinh tÁ vi mô, không ai nói rÅng đây là môn hçc dÅ,
nhiÃu b¿n đçc thÁm chí cho rÅng đây là môn hçc khó khn nhÃt. Mặc dÅu nh° vÁy, nh ng ° hÅu
hÁt các b¿n có thÅ kiÅm soát viác h c
ç tÁp cąa mình và chúng tôi đÁm bÁo rÅng b¿n có thÅ
thành công. Nh°ng đÅ nghiên c u
ć tát môn hçc này đòi hßi ng°åi hçc phÁi cam kÁt và kiên trì
vãi mát kÁ ho¿ch hçc tÁp thích hāp; đçc tài liáu và nÃm yêu cÅu hçc tÁp tr°ãc khi đÁn lãp; c đç
thêm các tài liáu liên quan và tin tćc kinh tÁ; liên kÁt nái dung bài hçc vãi các să kián kinh tÁ;
đặt câu hßi phân tích và suy luÁ à n v đà n .
ĐÅ hß trā cho b¿n đçc trong quá trình nghiên cću và ôn tÁp, nhóm biên so¿n liát kê các
khái niám và thuÁt ngā quan trçng đ°āc in đÁm trong giáo trình ç cuái mßi ch°¢ng. Các câu
hßi ôn tÁp và chã d¿n tóm l° c
ā đÅ hß trā cho b¿n đçc há tháng hóa kiÁn thćc và luyán tÁp mô
hình vãi mát sá vÃn đà và ćng dăng. Ngoài ra, nhóm biên so¿n l°āc dåch mát sá bài báo liên quan đÁn các s
ă kián kinh tÁ nåi bÁt. ĐiÃu này làm cho b¿n đçc dÅ dàng liên kÁt lý thuyÁt vãi
vÃn đà thăc tißn và điÃu quan trçng là trao dãi k n
ỹ ng phân tích các vÃn đà kinh tÁ.
Chúng tôi xin chân thành cÁm ¢n nhāng tác giÁ trong các tài liáu mà chúng tôi đã tham
khÁo trong quá trình biên so¿n giáo trình này. Nhân dåp này, låi cÁm ¢n xin đ°āc gçi đÁn các
đãng nghiáp đã tham gia biên so¿n và đóng góp nhiÃu ý kiÁn quí giá. Să thành công cąa giáo trình phÁi kÅ đÁn să ng ą
há cąa b¿n đçc, nhāng ng°åi luôn chia s¿ nhāng ý kiÁn đÅ chúng tôi
hoàn thián giáo trình cho lÅn xuÃt bÁn tiÁp theo. Chă biên
PGS., TS. Lê ThÁ Giãi KÀT CÂU VÀ N àI D UNG M ÔN H àC NÂN N K I K N I H N H T À Ba vÃn đ Ã Nhu cÅu cơ bÁn? Nguồn lực “vô h¿n” “khan hiÁm” Hiáu quÁ Chi phí cơ hái “s “ ự l ựa a c h c án á ” n kinh tÁ - xã hái + Chi phí cơ hái + Ngo¿i ứng
+ Đ°áng cong năng lực sÁn xuÃt + Hàng hóa công cáng
+ Chuyên môn hóa & th°ơng m¿i + Tài nguyên dùng chung KINH TÀ HàC Kinh tÁ vĩ mô Kinh tÁ vi mô CU C NG N G - - CÄU P + Lao đ n á g + SÁn phẩm Quá trình P + Vốn ĐÅu vào ĐÅu ra + Dßch vụ + Tài nguyên S sÁn xuÃt S Q = f( L,K) D D Thß tr°áng nguồn lực Q Thß tr°áng sÁn phẩm Q SÀN XUÂT – CHI PHÍ P P S Doanh thu – Chi phí ΠMax: MR M R = = M C M D Lựa chán tiêu dùng Q QuyÁt đßnh sÁn xuÃt Q Thß tr°áng Thß tr°áng c¿nh tranh hoàn hÁo c¿nh tranh không hoàn hÁo C¿nh tranh Bán Bán Đác hoàn hÁo c¿nh tranh đác quyÃn quyÃn C U U T R T Ú R C Ú C T HÞ T R T ¯à ¯ NG N -Vô số ng °ái mua, bán -Mát ng °ái bán -SÁn phẩm đ n ồ g nhÃt
-NhiÃu ng°ái mua, bán -Vài ng°ái bán -SÁn phẩm duy nhÃt -SÁn phẩm phân biát
-SÁn phẩm ph.biát/t.chuẩn P - Thôn g tin hoàn hÁo P - Thông tin không hoàn hÁo - Doanh nghiáp nhận giá - Doanh nghiáp đßnh giá D QUYÀT ĐÞNH SÀN XUÂT P = MR & HÀNH VI NGÀNH D Q MR Q 2 MĀ Ā C C LĀ Ā C
CH¯¡NG 1: TäNG QUAN V KINH TÀ VI MÔ.............................................................1
NHĀNG VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN .......................................................................................1
BA VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN..............................................................................................1
NÂN KINH TÀ: TäNG QUAN .................................................................................................2
VAI TRÒ CĄA CHÍNH PHĄ ĐàI VâI NÂN KINH TÀ..........................................................5
KINH TÀ HæC LÀ GÌ? ................................................................................................................6
KINH TÀ HæC...........................................................................................................................6
KHOA HæC VÀ CHÍNH SÁCH KINH TÀ ..............................................................................7
KINH TÀ HæC THĂC CHĆNG VÀ CHUÆN TÂC ................................................................9
DOANH NGHIàP VÀ MÔI TR¯äNG KINH DOANH.............................................................9
LO¾I HÌNH DOANH NGHIàP ................................................................................................9
MÔI TR¯äNG KINH DOANH ..............................................................................................10
KINH TÀ HæC QUÀN LÝ ......................................................................................................11
PHĂ LĂC: SĂ LĂA CHæN VÀ CHI PHÍ C¡ HàI..................................................................21
CHI PHÍ C¡ HàI.....................................................................................................................21
Đ¯äNG CONG NNG LĂC SÀN XUÂT ............................................................................21
CHUYÊN MÔN HÓA VÀ TH¯¡NG M¾I............................................................................26
CH¯¡NG 2: CUNG CÄU VÀ GIÁ CÀ THä TR¯äNG ..................................................35
THä TR¯äNG VÀ C¾NH TRANH ..........................................................................................35
THä TR¯äNG .........................................................................................................................35
C¾NH TRANH HOÀN HÀO VÀ KHÔNG HOÀN HÀO .....................................................35
CÄU HÀNG HÓA......................................................................................................................36
KHÁI NIàM CÄU ...................................................................................................................36
DäCH CHUYÄN TRÊN Đ¯äNG CÄU VÀ DäCH CHUYÄN CÄU......................................37
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG ĐÀN CÄU ...........................................................................38
ÀNH H¯æNG QUàC TÀ .......................................................................................................41
CUNG HÀNG HÓA ...................................................................................................................41
KHÁI NIàM CUNG ................................................................................................................41
DäCH CHUYÄN TRÊN Đ¯äNG CUNG VÀ DäCH CHUYÄN CUNG................................42
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG ĐÀN CUNG ........................................................................43
ÀNH H¯æNG QUàC TÀ .......................................................................................................44
CÂN BÄNG THä TR¯äNG ......................................................................................................45
CÂN BÄNG CUNG CÄU .......................................................................................................45
SĂ DäCH CHUYÄN CUNG CÄU...........................................................................................46
CHÍNH SÁCH CĄA CHÍNH PHĄ ............................................................................................47
CHÍNH SÁCH ĐIÂU CHâNH GIÁ .........................................................................................47
CHÍNH SÁCH äN ĐäNH GIÁ................................................................................................49
THUÀ VÀ H¾N NG¾CH........................................................................................................50
CH¯¡NG 3: Đà CO GIÃN CĄA CUNG CÄU................................................................59
Đà CO GIÃN CĄA CÄU ..........................................................................................................59
KHÁI NIàM VÂ Đà CO GIÃN ..............................................................................................59
Đà CO GIÃN CĄA CÄU........................................................................................................61
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG Đ N
À Đà CO GIÃN CĄA CÄU .........................................66
Đà CO GIÃN CĄA CUNG........................................................................................................66 i
CÁC ĆNG DĂNG VÂ Đà CO GIÃN ....................................................................................... 69
Đà CO GIÃN VÀ DOANH THU ...........................................................................................69
Đà CO GIÃN VÀ THUÀ ........................................................................................................70
Đ¯äNG CONG LAFFER.......................................................................................................72
CH¯¡NG 4: LÝ THUYÀT LĂA CHæN TIÊU DÙNG ................................................... 81
HÀNH VI NG¯äI TIÊU DÙNG ...............................................................................................81
MĂC TIÊU NG¯äI TIÊU DÙNG ..........................................................................................81
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG .............................................................................................81
TÁC ĐàNG THU NHÀP VÀ THAY THÀ.............................................................................82
LÝ THUYÀT LĀI ÍCH ..............................................................................................................83
LĀI ÍCH ...................................................................................................................................83
MÔ HÌNH LĂA CHæN TIÊU DÙNG....................................................................................84
CÂN BÄNG TIÊU DÙNG VÀ Đ¯äNG CÄU.......................................................................85
LÝ THUYÀT ĐÆNG ÍCH..........................................................................................................86
Đ¯äNG ĐÆNG ÍCH...............................................................................................................86
Đ¯äNG NGÂN SÁCH...........................................................................................................88
CÂN BÄNG TIÊU DÙNG VÀ Đ¯äNG ĐÆNG ÍCH............................................................89
CH¯¡NG 5: LÝ THUYÀT SÀN XUÂT - CHI PHÍ....................................................... 103
LÝ THUYÀT SÀN XUÂT.......................................................................................................103
HÀM Sà SÀN XUÂT ...........................................................................................................103
SÀN XUÂT THEO THäI GIAN ..........................................................................................111
LÝ THUYÀT CHI PHÍ............................................................................................................. 111
BÀN CHÂT CHI PHÍ ............................................................................................................111
CHI PHÍ SÀN XUÂT NGÂN H¾N ......................................................................................112
CHI PHÍ SÀN XUÂT DÀI H¾N...........................................................................................117
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT.....................................................................................................118
MĂC TIÊU VÀ RÀNG BUàC .............................................................................................119
CÁC TIÊU CHUÆN ĐÁNH GIÁ LĂA CHæN....................................................................119
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT TàI ¯U ...................................................................................121
CH¯¡NG 6: C¾NH TRANH HOÀN HÀO.................................................................... 133
CÂU TRÚC THä TR¯äNG.....................................................................................................133
PHÂN LO¾I THä TR¯äNG.................................................................................................133
C¾NH TRANH TRONG CÂU TRÚC THä TR¯äNG ........................................................134
Đ¯äNG CÄU CĄA DOANH NGHIàP..................................................................................134
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT.....................................................................................................135
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT NGÂN H¾N............................................................................135
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT DÀI H¾N ................................................................................139
CH¯¡NG 7: C¾NH TRANH KHÔNG HOÀN HÀO ....................................................153
ĐàC QUYÂN...........................................................................................................................153
THä TR¯äNG ĐàC QUYÂN...............................................................................................153
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT ..................................................................................................155
CHÍNH SÁCH CÔNG ĐàI VâI ĐàC QUYÂN...................................................................158
BÁN C¾NH TRANH...............................................................................................................161
Đ¯äNG CÄU CĄA DOANH NGHIàP ...............................................................................161
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT ..................................................................................................163
CHI PHÍ PHÂN BIàT............................................................................................................164 ii
BÁN ĐàC QUYÂN..................................................................................................................165
PHÂN BIàT GIÁ ...................................................................................................................165
MÔ HÌNH Đ¯äNG CÄU LÀP Dä........................................................................................167
LÝ THUYÀT TRÒ CH¡I......................................................................................................169
CH¯¡NG 8: CUNG CÄU THä TR¯äNG NGUâN LĂC .............................................183
THä TR¯äNG NGUâN LĂC .................................................................................................183
CUNG CÄU NGUâN LĂC...................................................................................................184
CÄU NGUâN LĂC DOANH NGHIàP ................................................................................187
THä TR¯äNG LAO ĐàNG ....................................................................................................189
TIÂN L¯¡NG VÀ CUNG LAO ĐàNG...............................................................................189
SĂ KHÁC BIàT V TIÂN L¯¡NG.....................................................................................190
VAI TRÒ CĄA NGHIàP ĐOÀN ..........................................................................................191
VàN, CÔNG NGHà VÀ TÀI NGUYÊN ................................................................................193
THä TR¯äNG VàN..............................................................................................................193
SĂ THAY ĐäI CÔNG NGHà ..............................................................................................195
TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR¯äNG ......................................................................................195
CH¯¡NG 9: NGO¾I ĆNG VÀ HÀNG HÓA CÔNG CàNG........................................207
NGO¾I ĆNG............................................................................................................................207
NGO¾I ĆNG LÀ GÌ..............................................................................................................207
GIÀI QUYÀT CÁ NHÂN VÂ NGO¾I ĆNG........................................................................211
CHÍNH SÁCH CÔNG CàNG ĐàI VâI NGO¾I ĆNG .......................................................213
HÀNG HÓA CÔNG CàNG.....................................................................................................216
PHÂN LO¾I HÀNG HÓA ....................................................................................................216
HÀNG HÓA CÔNG CàNG ..................................................................................................218
TÀI NGUYÊN CHUNG ........................................................................................................221 iii
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô Ch°¢ng 1
TîNG QUAN VÂ KINH TÀ VI MÔ
Các nhà kinh tÁ cho rÅng vÃn đà trçng tâm cąa kinh tÁ hçc là să khan hiÁm. Să khan hiÁm
nguãn lăc đòi hßi các cá nhân và xã hái đ°a ra quyÁt đånh lăa chçn. Kinh tÁ hçc nghiên c u ć
să lăa chçn trong điÃu kián nguãn lăc khan hiÁm. Ch°¢ng này đà cÁp đÁn nhāng vÃn đà kinh
tÁ c¢ bÁn và cách thćc giÁi quyÁt các vÃn đà đó trong nÃn kinh tÁ, các mái quan há trong nÃn
kinh tÁ và să t°¢ng tác vãi thå tr°ång, nhāng khái niám và nguyên lý c¢ bÁn cąa kinh tÁ h c, ç
ph¿m vi phân tích cąa kinh tÁ hçc vi mô và vĩ mô và cách thćc tiÁp cÁn trong viác nghiên cću các vÃn đà kinh tÁ.
Sau khi nghiên cąu ch°¢ng này, b¿n có thÅ:
ª Xác đånh nhāng v n
à đà c¢ bÁn căa mçi tï chąc kinh tÁ và cách
thąc giÁi quyÁt căa nÃn kinh tÁ.
ª HiÅu đ°ÿc kinh tÁ hçc là gì, phân biát ph¿m vi phân tích kinh tÁ
hçc vi mô và kinh tÁ hçc vĩ mô.
ª VÁn dāng phân tích thăc chąng và phân tích chuÇn tÃc trong các
vÃn đà kinh tÁ.
ª Phân tích chi phí c¢ hái liên quan đÁn să lăa chçn căa cá nhân,
tï chąc và xã hái.
NHĀNG VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN
Con ng°åi từ lúc sinh ra và tr°çng thành đÃu có nhu cÅu và tình yêu, să thừa nhÁn xã hái, nhu
cÅu vÁt chÃt và tián nghi cuác sáng. Các nhu cÅu có thÅ đ°āc thßa mãn từ nguãn lăc sẵn có
trong thiên nhiên hay đ°āc sÁn xuÃt ra bÅng cách kÁt hāp các nguãn l c ă và con ng°åi, công
că, máy móc, tài nguyên đÅ t¿o ra các sÁn phÇm và dåch vă thßa mãn mong muán vÁt chÃt cąa
con ng°åi. ĐiÃu này chã có thÅ thăc hián đ°āc thông qua mát c¢ chÁ có tå chćc, đó là nÃn
kinh tÁ. Nhāng vÃn đà c¢ bÁn cąa nÃn kinh tÁ không chã thuác ph¿m vi giÁi quyÁt c a ą quác
gia, mà còn chåu Ánh h° ng ç
cąa các quyÁt đånh cąa mßi cá nhân trong xã hái. Bçi l¿ bÃt k ỳ
quyÁt đånh lăa chçn nào, cách thćc giÁi quyÁt nh° thÁ nào, suy cho cùng là nhÅm nâng cao
chÃt l°āng cuác sáng con ng°åi.
BA VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN
ĐÅ hiÅu đ°āc să vÁn hành cąa nÃn kinh tÁ, chúng ta phÁi nhÁn thćc đ°āc nhāng vÃn đ c à ¢ bÁn
mà bÃt kỳ nÃn kinh tÁ nào cũ Á
ng ph i giÁi quyÁt. Đó là:
ª SÁn xuÃt cái gì?
ª SÁn xuÃt nh° thÁ nào?
ª SÁn xuÃt cho ai?
Chúng ta hãy xem xét că thÅ các vÃn đà kinh tÁ c¢ bÁn.
SÁn xuÃt cái gì?
VÃn đà đÅu tiên có thÅ đ°āc hiÅu nh° là: “SÁn phÇm và dåch vā nào s¿ đ°ÿc sÁn xuÃt?”.
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, să t°¢ng tác giāa ng°åi mua và ng°åi bán vì lāi ích cá nhân s¿
xác đånh sÁn phÇm và dåch vă nào s¿ đ°āc sÁn xuÃt. Nhà kinh tÁ hçc Adam Smith trong tác
phÇm “The Wealth of Nations” đã cho rÅng s
ă c¿nh tranh giāa các nhà sÁn xuÃt s¿ đem l¿i lāi ích cho xã hái. 1
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
Să c¿nh tranh làm cho các nhà sÁn xuÃt cung cÃp các sÁn phÇm thßa mãn nhu cÅu cąa
ng°åi tiêu dùng. Trong viác tìm kiÁm lāi nhuÁn, nhà sÁn xuÃt cá gÃng cung cÃp các sÁn phÇm
có chÃt l°āng cao h¢n nhÅm phăc vă tát h¢n nhu cÅu cąa ng°åi tiêu dùng. ĐiÃu này có thÅ
giÁi thích t¿i sao ng°åi tiêu dùng có “quyền tối thư ng” ợ
xác đånh nhāng sÁn phÇm và dåch vă
nào s¿ đ°āc sÁn xuÃt. Mát sá nhà kinh tÁ, chÇng h¿n nh° John Kenneth Galbraith cũng đà cÁp
đÁn vÃn đà này và cho rÅng các ho¿t đáng tiÁp thå cąa các công ty lãn có thÅ Ánh h°çng đáng
kÅ đÁn cÅu tiêu dùng trong ngÃn h¿n. HÅu hÁt, các nhà kinh tÁ đÃu tháng nhÃt rÅng mặc dÅu
các bián pháp tiÁp thå có thÅ Ánh h° ng ç
cÅu tiêu dùng, nh°ng ng° i
å tiêu dùng mãi chính là
ng°åi quyÁt đånh sÁn phÇm và dåch vă nào s¿ đ° c ā mua.
NÁu vì lý do nào đó, ng°åi tiêu dùng mong muán tiêu dùng sÁn phÇm nhiÃu h¢n, điÃu này
s¿ làm tng cÅu. Trong ngÃn h¿n, să gia tng cÅu có thÅ làm tng giá cÁ, l°āng sÁn xuÃt cũng
tng lên và lāi nhuÁn cąa các công ty trong ngành cũng cao h¢n. Lāi nhuÁn cao trong ngành s¿
hÃp d¿n các công ty mãi gia nhÁp thå tr° ng å
trong dài h¿n và vì vÁy cung thå tr°ång s¿ tng
lên. Să tng cung s¿ làm cho giá cÁ hàng hóa giÁm xuáng trong khi đó l°āng bán v¿n tiÁp tăc
tng lên. Lāi nhuÁn trong ngÃn h¿n do să gia tng cÅu trong ngÃn h¿n dÅn dÅn s¿ bå mÃt đi khi
giá giÁm xuáng. ĐiÃu này có thÅ giÁi thích să phù hāp vãi khái niám quyÃn tái th° ng ā cąa ng°åi tiêu dùng.
SÁn xuÃt nh° thÁ nào?
VÃn đà thć hai có thÅ phát biÅu mát cách hoàn chãnh nh° là: “SÁn phÇm và då ā
ch v đ°ÿc sÁn
xuÃt bÅng cách nào?”. VÃn đà này liên quan đÁn viác xác đånh nhāng nguãn lăc nào đ°āc sÿ
dăng và ph°¢ng pháp đÅ sÁn xuÃt ra nhāng sÁn phÇm và dåch vă. ChÇng h¿n đÅ sÁn xuÃt ra
đián, các quác gia có thÅ xây dăng các nhà máy nhiát đián, thąy đián, đián nguyên tÿ. Tuy nhiên, viác l a
ă chçn ph°¢ng pháp sÁn xuÃt nào còn phÁi xem xét trên khía c¿nh hiáu quÁ kinh
tÁ - xã hái, nguãn lăc và trình đá khoa hçc kỹ thuÁt cąa mßi quác gia.
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, các nhà sÁn xuÃt vì măc tiêu tái đa hóa lāi nhuÁn s¿ phÁi tìm
kiÁm các nguãn lăc có chi phí thÃp nhÃt có thÅ (giÁ đånh vãi sá l°āng và chÃt l° ng ā sÁn phÇm
không thay đåi). Các ph°¢ng pháp và kỹ thuÁt sÁn xuÃt mãi chã có thÅ đ°āc chÃp nhÁn khi
chúng làm giÁm chi phí sÁn xuÃt. Trong khi đó, các nhà cung cÃp nguãn lăc sÁn xuÃt s¿ cung
cÃp nguãn lăc đem l¿i cho hç các giá trå cao nhÃt. Mát lÅn nāa, “bàn tay vô hình” cąa Adam
Smith d¿n dÃt cách thćc phân phái nguãn lăc đem l¿i giá trå sÿ dăng cao nhÃt.
ĐÅ có thÅ lý giÁi t¿i sao mát sá quác gia lăa chçn tÁp trung sÁn xuÃt mát sá hàng hóa và
trao đåi vãi các quác gia khác. VÃn đà ç đây liên quan đÁn viác xem xét chi phí c¢ hái và
bÅng cách so sánh chi phí t°¢ng đái trong viác sÁn xuÃt các hàng hóa, các quác gia s¿ sÁn xuÃt
và trao đåi hàng hóa trên c¢ sç chi phí c¢ á h i thÃp nhÃt.
SÁn xuÃt cho ai?
VÃn đà thć ba phÁi giÁi quyÁt đó là, “Ai s¿ nhÁn s n
Á phÇm và dåch vā?”. Trong nÃn kinh tÁ
thå tr°ång, thu nhÁp và giá cÁ xác đånh ai s¿ nhÁn hàng hóa và dåch vă cung cÃp. ĐiÃu này
đ°āc xác đånh thông qua t°¢ng tác cąa ng°åi mua và bán trên thå tr°ång sÁn phÇm và thå tr°ång nguãn lăc.
Thu nhÁp chính là nguãn t¿o ra nng lăc mua sÃm cąa các cá nhân và phân phái thu nhÁp
đ°āc xác đånh thông qua: tiÃn l°¢ng, tiÃn lãi, tiÃn cho thuê và lāi nhuÁn trên thå tr°ång nguãn
lăc sÁn xuÃt. Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, nhāng ai có nguãn tài nguyên, lao đáng, ván và kỹ
nng quÁn lý cao h¢n s¿ nhÁn thu nhÁp cao h¢n. Vãi thu nhÁp này, các cá nhân đ°a ra quyÁt
đånh lo¿i và sá l°āng sÁn phÇm s¿ mua trên thå tr°ång sÁn phÇm và giá cÁ đånh h°ãng cách thćc phân bå nguãn l c
ă cho nhāng ai mong muán trÁ vãi mćc giá thå tr°ång.
NÂN KINH TÀ: TîNG QUAN
Dĩ nhiên trong nÃn kinh tÁ thăc, thå tr°ång không thÅ quyÁt đånh tÃt cÁ các vÃn đà này. Trong
hÅu hÁt các xã hái, chính phą tác đáng đÁn cái gì s¿ đ°āc sÁn xuÃt, sÁn xuÃt bÅng cách nào và
ai s¿ nhÁn nhāng sÁn phÇm và dåch vă. Chi tiêu cąa chính phą, các qui đånh và an toàn và sćc 2
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
khße, qui đånh mćc l°¢ng tái thiÅu, luÁt lao đáng trẻ em, các qui đånh và môi tr° ng, å há tháng
thuÁ và các ch°¢ng trình phúc lāi có Ánh h°çng quan trçng đÁn các thćc giÁi quyÁt các vÃn đ Ã
c¢ bÁn trong bÃt kỳ xã hái nào.
Các thành phÅn căa nÃn kinh tÁ
ĐÅ hiÅu đ°āc nÃn kinh tÁ vÁn hành nh° thÁ nào, chúng ta hãy xem xét các thành phÅn cąa nÃn
kinh tÁ và să t°¢ng tác l¿n nhau giāa các thành phÅn này. Trong nÃn kinh tÁ giÁn đ¢n, các
thành phÅn cąa nÃn kinh tÁ bao gãm: há gia đình, doanh nghiáp và chính ph . ą
Há gia đình bao gãm mát nhóm ng°åi chung sáng vãi nhau nh° mát đ¢n vå ra quyÁt đånh.
Mát há gia đình có thÅ gãm mát ng°åi, nhiÃu gia đình, hoặc nhóm ng°åi không có quan há
nh°ng chung sáng vãi nhau. ChÇng h¿n, hai sinh viên cùng thuê tr m ç át phòng.
Há gia đình là nguãn cung cÃp lao đáng, tài nguyên, ván và quÁn lý đÅ nhÁn các khoÁn thu
nhÁp từ tiÃn l°¢ng, tiÃn lãi và lāi nhuÁn. Há gia đình cũng đãng thåi là ng°åi tiêu dùng các hàng hóa và dåch vă.
Doanh nghiáp là tå chćc kinh doanh sç hāu và điÃu hành các đ¢n vå kinh doanh cąa nó.
Đ¢n vå kinh doanh là mát c¢ sç trăc thuác d°ãi hình thćc nhà máy, nông tr¿i, nhà bán buôn,
bán lẻ hay nhà kho mà nó thăc hián mát hoặc nhiÃu chćc nng trong viác sÁn xuÃt và phân
phái sÁn phÇm hay dåch v . ă
Mát doanh nghiáp có thÅ chã có mát đ¢n vå kinh doanh, hoặc cũng có thÅ gãm nhiÃu đ¢n
vå kinh doanh. Trong khi đó, mát ngành gãm mát nhóm các doanh nghiáp sÁn xuÃt các sÁn
phÇm giáng hoặc t°¢ng tă nhau.
ĐÅ t¿o ra sÁn phÇm và dåch vă, các doanh nghiáp sÿ ă
d ng các nguãn lăc nh°: nhà máy,
thiÁt bå vn phòng, ph°¢ng tián vÁn tÁi, mặt bÅng kinh doanh và các nguãn lăc khác. Các nhà
kinh tÁ phân chia nguãn lăc thành các nhóm:
- Tài nguyên là nguãn lăc thiên nhiên, “quà tặng cąa thiên nhiên”, tham gia vào quá
trình sÁn xuÃt, bao gãm: đÃt trãng trçt, tài nguyên r ng, qu ừ ặng mß, n°ãc, ... - V n
ë hay còn gçi là đÅu t°, nhÅm hß trā cho quá trình sÁn xuÃt và phân phái sÁn phÇm.
ChÇng h¿n, công că máy móc, thiÁt bå, phân x°çng, nhà kho, ph°¢ng tián vÁn tÁi, ... ván ç
đây không phÁi là tiÃn, bÁn thân tiÃn thì không t¿o ra cái gì cÁ trừ khi tiÃn đ°āc dùng đÅ
mua sÃm máy móc, thiÁt bå và các tián ích phăc vă cho sÁn xuÃt thì mãi trç thành ván.
- Lao đáng chã nng lăc và trí tuá và thÅ lăc tham gia vào quá trình sÁn xuÃt hàng hóa
và dåch vă. ChÇng h¿n, lao đáng tham gia trăc tiÁp vào quá trình sÁn xuÃt, bán hàng, ...
- QuÁn lý là khÁ nng điÃu hành doanh nghiáp. Ng°åi quÁn lý thăc hián các cÁi tiÁn
trong viác kÁt hāp các nguãn lăc tài nguyên, ván, lao đáng đÅ t¿o ra hàng hóa và dåch v ; ă đ°a ra các quyÁt đå Ã
nh v chính sách kinh doanh; đåi mãi sÁn phÇm, kỹ thuÁt, cÁi cách quÁn lý; ng° i
å quÁn lý gÃn trách nhiám vãi các quyÁt đånh và chính sách kinh doanh. Vì vÁy,
ng°åi quÁn lý cũng là ng°åi chåu rąi ro.
Chính phă là mát tå chćc gãm nhiÃu cÃp, ban hành các luÁt, qui đånh và vÁn hành nÃn
kinh tÁ theo mát c¢ chÁ dăa trên luÁt. Chính phą cung cÃp các sÁn phÇm và dåch vă công cáng
nh°: an ninh quác phòng, dåch vă chm sóc sćc khße cáng đãng, giao thông, giáo dăc. BÅng
cách thay đåi và điÃu chãnh luÁt, qui đånh, thuÁ. Chính phą có thÅ tác đáng đÁn să lăa ch n ç
cąa các há gia đình và doanh nghiáp.
Dòng luân chuyÅn trong nÃn kinh tÁ
BiÅu đã dòng luân chuyÅn d° i
ã đây minh hça dòng dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă và nguãn
lăc giāa há gia đình, doanh nghiáp và chính phą. Nh° biÅu đã minh hça, các doanh nghiáp
cung cÃp sÁn phÇm và dåch vă trên thå tr° ng å
sÁn phÇm cho các há gia đình. Trong khi đó, các
há gia đình cung cÃp các nguãn lăc trên thå tr° ng å
nguãn lăc (tài nguyên, lao đáng, ván và
quÁn lý) cho các doanh nghiáp đÅ sÁn xuÃt hàng hóa. 3
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô Th T ß t r t °á ° n á g s Án n p h p ẩm ẩ P S Hàng hóa, dßch vụ Doanh thu D bán hàng Q Hàng hóa, Chi tiêu dßch vụ Chi tiêu Hàng hóa, hàng hóa, hàng hóa, dßch vụ dßch vụ dßch vụ Hàng hóa, ThuÁ dßch vụ Do D a o n a h n h n gh g i h áp p Ch C í h nh n h p h p ủ Há g i g a đìn ì h n h Hàng hóa, ThuÁ dßch vụ Chi phí sử Chi phí sử dụng Nguồn lực dụng nguồn lực sÁn xuÃt Chi phí sử nguồn lực dụng nguồn Th T ß t r t °á ° n á g n guồn n l ực lực P Nguồ n lực S Nguồn lực sÁn xuÃt sÁn xuÃt D Q Dòng tiÃn tá c ng ũ
đi kèm vãi dòng dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă và nguãn tài nguyên.
Nh° biÅu đã minh hça, há gia đình sÿ dăng thu nhÁp (từ viác cung cÃp nguãn lăc) đÅ thanh
toán cho hàng hóa và dåch vă tiêu dùng. Mái quan há t°¢ng quan giāa thå tr°ång sÁn phÇm và
thå tr°ång nguãn lăc có thÅ dÅ dàng nhÁn thÃy thông qua biÅu đã này. Há gia đình có thÅ chi
tiêu cho hàng hóa và dåch vă từ thu nhÁp có đ°āc do cung cÃp nguãn lăc. T°¢ng tă nh° vÁy,
các doanh nghiáp chã có thÅ trÁ l°¢ng, tiÃn lãi, tiÃn thuê và lāi nhuÁn từ doanh thu do bán hàng
hóa và dåch vă cho các há gia đình.
Nh° biÅu đã cho thÃy, chính phą thu thuÁ từ há gia đình và doanh nghiáp và cung cÃp các dåch v ă công cáng trç l¿i. Đ
Å t¿o ra các dåch vă công cáng, chính phą mua các nguãn lăc từ
các há gia đình và doanh nghiáp. Đãng thåi, chính ph c
ą ũng thanh toán cho các há gia đình và cho các doanh nghiáp.
BiÅu đã trên mô tÁ mái quan há giāa các thành phÅn trong kinh tÁ thông qua các t°¢ng tác
trên thå tr°ång sÁn phÇm và thå tr° ng å
nguãn lăc. Thăc tÁ, không phÁi tÃt cÁ thu nhÁp cąa há gia ình đ
đÃu chi tiêu hÁt vào hàng hóa và dåch vă, mát sá thu nhÁp dành đÅ tiÁt kiám d°ãi hình
thćc đÅu t°. Khi đó, các trung gian tài chính (ngân hàng và các tå chćc tài chính) đóng vai trò
trung gian trong viác dåch chuyÅn nguãn ván cho các nhu cÅu đÅu t c ° ąa doanh nghiáp.
Trong nÃn kinh tÁ toàn cÅu, th°¢ng m¿i phÁi đ°āc xem xét trong các nÃn kinh tÁ. NhÁp
khÇu làm dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă từ thå tr°ång n°ãc ngoài vào thå tr°ång nái đåa.
Trong khi đó, xuÃt khÇu dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă từ thå tr°ång nái đåa ra thå tr° ng å
n°ãc ngoài. XuÃt khÇu ròng chính là phÅn chênh lách giá trå hàng hóa và dåch vă giāa xuÃt
khÇu và nhÁp khÇu. Khi ó,
đ xuÃt hián dòng tiÃn ròng chÁy vào trong n°ãc nÁu nh° xuÃt khÇu
ròng d°¢ng và ng°āc l¿i.
Các mô hình căa nÃn kinh tÁ Xã hái có thÅ vÁn d ng ă
nhiÃu cách thćc và c¢ chÁ phái hāp đÅ giÁi quyÁt các vÃn đà kinh tÁ.
Các mô hình cąa nÃn kinh tÁ phân lo¿i dăa trên hai tiêu thćc sau:
ª Quan há sç hāu và ngu n
í lăc sÁn xu t. Ã
ª C¢ chÁ phëi hÿp và đånh h°ãng các ho t
¿ đáng căa nÃn kinh tÁ. 4
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
NÃn kinh tÁ thå tr°ång đ°āc đặc tính bçi quan há sç hāu t° nhân và nguãn lăc sÁn xuÃt và sÿ ă
d ng há tháng thå tr°ång và giá cÁ đÅ phái hāp và đånh h°ãng các ho¿t đáng kinh tÁ.
Trong mát nÃn kinh tÁ nh° vÁy, các thành phÅn cąa nÃn kinh tÁ vì lāi ích cá nhân s¿ ra các
quyÁt đånh nhÅm tái đa thu nhÁp. Thå tr°ång là mát c¢ chÁ mà ç đó các quyÁt đånh và sç thích
cá nhân đ°āc truyÃn thông và phái hāp vãi nhau. Thăc tÁ, các sÁn phÇm và dåch vă đ°āc t¿o
ra và các nguãn lăc đ°āc cung cÃp d° i
ã điÃu kián c¿nh tranh thå tr°ång thông qua hành đáng
đác lÁp cąa ng°åi mua và ng°åi bán trên thå tr°ång.
NÃn kinh tÁ thå tr°ång thúc đÇy sÿ d ng ă
nguãn lăc hiáu quÁ, gia tng sÁn l°āng, ån đånh
viác làm và tng tr°çng kinh tÁ. Vì vÁy, vai trò cąa chính phą là rÃt h¿n chÁ (trong viác ho¿ch
đånh, kiÅm soát và bián pháp can thiáp cąa chính phą). Vai trò cąa chính phą chą yÁu là nhÅm:
- BÁo vá quyÃn sç hāu t° nhân và nguãn lăc sÁn xuÃt.
- ThiÁt lÁp hành lang pháp lý phù hāp vãi kinh tÁ thå tr°ång.
NÃn kinh tÁ kÁ ho ch
¿ đ°āc đặc tr°ng bçi quyÃn sç hāu công cáng đái vãi mçi nguãn l c ă
và quyÃn đ°a ra các quyÁt đånh kinh tÁ bçi nhà n°ãc thông qua c¢ chÁ kÁ ho¿ch hóa tÁp trung.
Nhà n°ãc quyÁt đånh c¢ cÃu các ngành, đ¢n vå sÁn xuÃt và phân bå sÁn l° ng ā và các nguãn
lăc sÿ dăng đÅ tå chćc quá trình sÁn xuÃt.
Các doanh nghiáp sç hāu bçi chính phą và sÁn xuÃt theo đånh h° ng ã cąa nhà n° c. ã Nhà
n°ãc giao kÁ ho¿ch sÁn xuÃt và đånh mćc chi tiêu cho các doanh nghiáp và ho¿ch đånh phân
bå nguãn lăc că thÅ cho các doanh nghiáp đÅ thăc hián các măc tiêu sÁn xuÃt này.
NÃn kinh tÁ hßn hÿp nÅm giāa hai thái căc cąa kinh tÁ thå tr°ång và kinh tÁ kÁ ho¿ch.
HÅu hÁt, các quác gia hián nay đÃu vÁn dăng mô hình kinh tÁ hßn hāp. NÃn kinh tÁ hßn hāp phát huy ° đ
u iÅm cąa nÃn kinh tÁ thå tr°ång, đãng thåi tng c° ng å
vai trò cąa chính phą trong
viác điÃu chãnh các khiÁm khuyÁt cąa nÃn kinh tÁ thå tr°ång. Cơ ch c Á p h p ối ih ợp ợ Thß tr°áng K Á ho¿ch n NÃn n k i k n i h n h t Á â h th t ß t r t °á ° n á g n n u ° ữ h ở s á T h n a u Q g n cá NÃn n k i k n i h n h t Á g n kÁ h o h ¿ch c ô C
VAI TRÒ CĂA CHÍNH PHĂ ĐêI VâI NÂN KINH TÀ
Mát trong nhāng hiáu quÁ cąa thå tr°ång, đó là să hāu hiáu kinh tÁ - điÃu này có nghĩa là,
không ai có thÅ trç nên tát h¢n mà không làm cho ng°åi khác tãi tá đi.
Vai trò cąa chính phą có thÅ chia thành hai nhóm: chính sách vĩ mô và chính sách vi mô.
Chính sách vi mô giÁi quyÁt viác cung cÃp hàng hóa công cáng, điÃu chãnh khiÁm khuyÁt thå tr°ång và tng c° ng å
c¿nh tranh. Chính sách vĩ mô đ°āc chia thành hai nhóm: chính sách tài
khóa và chính sách tiÃn tá. Chính sách tiÃn tá và kiÅm soát l°āng tiÃn l°u thông và các khoÁn
tín dăng và chính sách tài khóa đÅ đånh h°ãng chính phą trong viác chi tiêu và thuÁ. 5
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
Vai trò cąa chính phą đái vãi các ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ, bao gãm:
ª Cung cÃp mát nÃn tÁng pháp lý:
Chính phą ban hành các luÁt và qui đ nh å
nhÅm t¿o môi tr°ång ho¿t đáng hāu hiáu cho các
ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ. Các ho¿t đáng că thÅ nh°: xác đånh quyÃn sç hāu cąa các doanh
nghiáp, điÃu chãnh các mái quan há trong nÃn kinh tÁ và bÁo vá quyÃn lāi cąa ng° i tiêu dùng. å
ª Duy trì nng lăc c¿nh tranh:
C¿nh tranh là c¢ chÁ ván có trong nÃn kinh tÁ thå tr° ng. å
Trong hÅu hÁt các nÃn kinh tÁ,
sÁn xuÃt hiáu quÁ đ¿t đ°āc ç mćc c¿nh tranh cao thông qua các công că nh°: quyÁt đånh cung
cÅu nhÅm xác đånh giá cÁ thå tr°ång và qui đånh và giá, cháng đác quyÃn, ...
ª Phân phëi thu nhÁp:
Chính phą có thÅ tác đáng vào nÃn kinh tÁ trong viác phân phái thu nhÁp giāa các há gia
đình thông qua: các chính sách và các ch°¢ng trình (trā cÃp thÃt nghiáp, h°u trí và chm sóc
sćc khße cáng đãng), can thiáp thå tr°ång (điÃu chãnh giá và hß trā giá) và thuÁ thu nhÁp cá nhân.
ª ĐiÃu chãnh phân bë nguín lăc xã hái:
Các nhà kinh tÁ nhÁn thÃy rÅng hai khiÁm khuyÁt trong viác phân bå nguãn lăc không hiáu
quÁ cąa nÃn kinh tÁ thå tr° ng, å
đó là: sÁn phÇm và dåch vă cung cÃp cho xã hái (chąng lo¿i và
sá l°āng), sÁn phÇm và dåch vă công cáng.
ª în đånh nÃn kinh t : Á
HÅu hÁt, các chćc nng cąa chính phą là nhÅm măc tiêu ån đånh và hß trā nÃn kinh tÁ đÅ
đ¿t hiáu quÁ trong viác sÿ dă ã
ng ngu n lăc và bình ån giá cÁ.
KINH TÀ HæC LÀ GÌ?
ĐiÃu tr°ãc tiên mà chúng ta đà cÁp là đånh nghĩa và “kinh tế học”. Các nhà kinh tÁ th°ång đånh nghĩa kinh tÁ ç
h c nh° là ngành nghiên cću cách thćc cá nhân và xã hái sÿ dăng các
nguãn lăc khan hiÁm đÅ thßa mãn nhu cÅu vô h¿n cąa con ng°åi. Să khan hiÁm nguãn lăc òi đ
hßi cá nhân, xã hái phÁi đ°a ra quyÁt đånh lăa chçn và các nhà kinh tÁ cá gÃng tiÁp cÁn, giÁi
quyÁt và tranh luÁn các vÃn đà kinh tÁ nh
° mát nhà khoa hçc. Măc đích là nhÅm hiÅu cách
thćc vÁn hành và cÁi thián thÁ giãi tát h¢n.
KINH TÀ HæC
ĐÅ xem xét khái niám này că thÅ ¢
h n, hãy nghĩ tình huáng cąa chính b¿n. Liáu b¿n có đą thåi
gian cho các công viác mà b¿n mong muán thăc hián hay không? B¿n có khÁ nng trang trÁi
cho các hàng hóa và dåch vă cho nhu cÅu vÁt chÃt cąa b¿n hay không? Các nhà kinh tÁ cho
rÅng mçi ng°åi mong muán nhiÃu thć, thÁm chí cÁ nhāng ng°åi giàu có nhÃt trong xã hái
cũng không nÅm ngoài hián t°āng này. VÃn đà nguãn lăc h¿n chÁ và nhu cÅu vô h¿n cũng có
thÅ vÁn dăng cho tång thÅ xã hái. Liáu b¿n nghĩ và mát xã hái mà ç đó mçi nhu cÅu có thÅ
đ°āc thßa mãn hay không? HÅu hÁt các xã hái đÃu mong muán chm sóc sćc khße tát h¢n,
chÃt l°āng giáo dăc cao h¢n, giÁm tỷ lá nghèo và mát môi tr°ång trong s¿ch h¢n. ĐiÃu đáng
tiÁc là xã hái không đą các nguãn l c ă đÅ áp đ ćng các măc tiêu này.
Đånh nghĩa kinh tÁ hçc
VÃn đà khan hiÁm nguãn lăc yêu cÅu các nÃn kinh tÁ hay các đ¢n vå kinh tÁ phÁi giÁi quyÁt
đái vãi să lăa chçn. Các nhà kinh tÁ cho rÅng: Kinh tÁ hçc là “khoa học của sự lựa chọn”.
Kinh tÁ hçc tÁp trung vào viác sÿ dăng và quÁn lý các nguãn lăc h¿n chÁ đÅ đ¿t đ°āc thßa
mãn tái đa nhu cÅu vÁt chÃt cąa con ng° i.
å Đặc biát, kinh tÁ hçc nghiên cću hành vi trong sÁn
xuÃt, phân phái và tiêu dùng hàng hóa và dåch vă trong thÁ giãi nguãn lăc h¿n chÁ.
Dăa vào hành vi kinh tÁ, các nhà kinh tÁ phân kinh tÁ hçc theo hai mćc đá phân tích khác
nhau: kinh tÁ hçc vĩ mô và kinh tÁ hçc vi mô. 6
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
Kinh tÁ hçc vĩ mô
Kinh tÁ hçc vĩ mô nghiên cću nÃn kinh tÁ quác dân và kinh tÁ toàn cÅu, xem xét xu h°ãng
phát triÁn và phân tích biÁn đáng mát cách tång thÅ, toàn dián và cÃu trúc cąa nÃn kinh tÁ và
mái quan há giāa các bá phÁn cÃu thành cąa nÃn kinh tÁ.
Măc tiêu phân tích cąa kinh tÁ hçc vĩ mô nhÅm giÁi thích giá cÁ bình quân, tång viác làm,
tång thu nhÁp, tång sÁn l°āng sÁn xuÃt. Kinh tÁ hçc vĩ mô còn nghiên cću các tác đáng cąa
chính phą nh° thuÁ, chi tiêu, thâm hăt ngân sách lên tång viác làm và thu nhÁp. ChÇng h¿n,
kinh tÁ hçc vĩ mô nghiên cću chi phí cuác sáng bình quân cąa dân c°, tång giá trå sÁn xuÃt,
chi tiêu ngân sách cąa mát quác gia.
Kinh tÁ hçc vi mô
Kinh tÁ hçc vi mô nghiên cću các quyÁt đånh cąa các cá nhân và doanh nghiáp và các t° ng ¢
tác giāa các quyÁt đånh này trên thå tr°ång. Kinh tÁ hçc vi mô giÁi quyÁt các đ¢n vå că thÅ c a ą
nÃn kinh tÁ và xem xét mát cách chi tiÁt cách thćc vÁn hành cąa các đ¢n vå kinh tÁ hay các
phân đo¿n cąa nÃn kinh tÁ.
Măc tiêu cąa kinh tÁ hçc vi mô nhÅm giÁi thích giá và l°āng cąa mát hàng hóa că thÅ.
Kinh tÁ hçc vi mô còn nghiên cću các qui đånh, thuÁ cąa chính phą tác đ ng á đÁn giá và l° ng ā
hàng hóa và dåch vă că thÅ. ChÇng h¿n, kinh tÁ hçc vi mô nghiên cću các yÁu tá nhÅm xác
đånh giá và l°āng xe h¢i, đãng thåi nghiên cću các qui đånh và thuÁ cąa chính phą tác đáng
đÁn giá cÁ và l°āng sÁn xuÃt xe h¢i trên thå tr°ång.
Să phân biát kinh tÁ hçc vĩ mô và vi mô không có nghĩa là phÁi tách råi các vÃn đà kinh tÁ
mát cách riêng biát. NhiÃu vÃn đà liên quan đÁn cÁ hai. ChÇng h¿n, să ra đåi cąa video game
và să phát triÅn cąa thå tr° ng å
sÁn phÇm truyÃn thông. Kinh tÁ hçc vĩ mô giÁi thích Ánh h°çng
cąa phát minh lên tång chi tiêu và viác làm cąa toàn bá nÃn kinh tÁ. Trong khi đó, kinh tÁ h c ç
vi mô giÁi thích các Ánh h°çng cąa phát minh lên giá và l° ng ā
cąa sÁn phÇm này và sá ng°åi tham gia trò ch¢i.
KHOA HæC VÀ CHÍNH SÁCH KINH TÀ
Các nhà kinh tÁ không chã nghiên cću các vÃn đà kinh tÁ và còn tiÁp cÁn giÁi quyÁt vÃn đÃ
theo nhiÃu cách thćc khác nhau. Các cách tiÁp cÁn khác nhau có thÅ đ°āc tóm tÃc nh° sau:
ª Khoa hçc kinh tÁ
ª Chính sách kinh tÁ
Khoa hçc kinh tÁ cá gÃng tìm hiÅu nÃn kinh tÁ vÁn hành nh° thÁ nào. Trong khi ó, đ chính
sách kinh tÁ cá gÃng cÁi thián ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ. Khoa hçc và chính sách kinh tÁ đôi
khi trùng lÃp nhau theo nhiÃu ph° ng ¢
dián. Chúng ta hãy xem xét că thÅ h¢n hai cách tiÁp cÁn này cąa các nhà kinh tÁ.
Khoa hçc kinh tÁ
Kinh tÁ hçc là khoa hçc xã hái (cùng vãi khoa hçc chính trå, triÁt hçc và xã hái hçc) và nhiám
vă chính cąa các nhà kinh tÁ là khám phá să vÁn hành cąa nÃn kinh tÁ. ĐÅ làm đ°āc điÃu ó, đ các nhà kinh tÁ - NhÁn thćc vÃn đÃ, - Đ°a ra các giÁ đånh,
- Phát triÅn các mô hình,
- Xây dăng các giÁ thuyÁt và - KiÅm đånh mô hình.
Mát mô hình kinh tÁ dăa trên mát sá ràng buác (giÁ đånh) đÅ đ°a ra các giÁ thuyÁt kinh
tÁ. Sau đó, các nhà kinh tÁ tiÁn hành kiÅm đånh các giÁ thuyÁt thông qua các dā kián kinh tÁ
phù hāp. NÁu các giÁ thuyÁt đ°a ra không phù hāp vãi dā kián thì tiÁn hành xây dăng mô hình 7
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
và ràng buác mãi. Các mô hình thiÁt kÁ giúp chúng ta hiÅu các nguyên lý kinh tÁ c¢ bÁn vÃ
cách thćc vÁn hành cąa nÃn kinh tÁ. Ngoài ra, mô hình giúp các doanh nghiáp đ°a ra các
quyÁt đånh và giá và l° ng ā
sÁn xuÃt, giúp các há gia ình đ
đ°a ra các quyÁt đånh tiêu dùng và
giúp chính phą xây dăng các chính sách kinh tÁ.
ĐÅ giÁi quyÁt các vÃn đà kinh tÁ, các nhà kinh tÁ tiÁn hành thu thÁp dā liáu, xây dăng mô
hình và các ràng buác theo nhiÃu cách thćc khác nhau. Chính vì vÁy, chúng ta th°ång nhÁn thÃy đôi khi có s b
ă Ãt đãng trong các tranh luÁn giāa các nhà kinh tÁ. S b ă Ãt đãng cũng có thÅ
xuÃt phát từ quan điÅm, giá trå cąa các nhà kinh tÁ đái vãi vÃn đà kinh tÁ đặt ra.
Chính sách kinh tÁ
Chính sách kinh tÁ tÁp trung vào viác đà xuÃt cho các ho¿t đáng cąa chính phą và thiÁt kÁ ho¿t
đáng cho các tå chćc nhÅm cÁi thián nng lăc ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ. Các nhà kinh tÁ đ óng
hai vai trò riêng biát trong viác thiÁt lÁp các chính sách kinh tÁ.
Thć nhÃt, các nhà kinh tÁ xem xét kÁt quÁ cąa các chính sách đà xuÃt. ChÇng h¿n, các nhà
kinh tÁ tham gia vào viác cÁi cách điÃu kián y tÁ s¿ cá gÃng xem xét và chi phí, lāi ích và hiáu
quÁ cąa từng chính sách trên ph°¢ng dián tài chính và tå chćc c a
ą lĩnh văc y tÁ. Khi các nhà
kinh tÁ tham gia vào các vÃn đà và môi tr°ång s¿ cá gÃng xem xét chi phí, chÃt l°āng không
khí đô thå do thay đåi các qui đånh và khí thÁi ôtô. Và khi các nhà kinh tÁ tham gia vào thå
tr°ång tài chính s¿ xem xét Ánh h° ng ç
cąa lãi suÃt đÁn să thay đåi thå tr°ång chćng khoán và
viác làm. Thć hai, các nhà kinh tÁ đánh giá lăa chçn chính sách trên ph°¢ng dián tát hay xÃu.
ĐÅ làm đ°āc điÃu đó, các nhà kinh tÁ đ°a ra các măc tiêu cąa chính sách. Viác đ°a ra các m c ă
tiêu că thÅ, rõ ràng làm cho quá trình phân tích chính sách có tính khách quan và khoa h c. ç Vì
vÁy, các nhà kinh tÁ phát triÅn các tiêu chí cho viác đánh giá trên ph°¢ng dián chính trå và xã
hái. Có bán măc tiêu điÅn hình trong các chính sách kinh tÁ, đó là: hāu hiáu, công bÅng, tng tr°çng và ån đånh.
ª Hāu hiáu:
Să hāu hiáu đ¿t đ°āc khi chi phí sÁn xuÃt thÃp nhÃt có thÅ và ng°åi tiêu dùng thßa mãn tái đa có thÅ ã
v i hàng hóa và dåch vă cung cÃp. Có ba điÃu kián đÅ đ¿t đ°āc s ă hāu hiáu và kinh
tÁ: sÁn xuÃt hāu hiáu, tiêu dùng hāu hiáu và trao đåi hāu hiáu.
SÁn xuÃt hāu hiáu đ¿t đ°āc khi mßi doanh nghiáp t¿o ra sÁn l° ng ā vãi chi phí thÃt nhÃt có
thÅ. Tiêu dùng hāu hiáu đ¿t đ°āc khi mçi ng°åi tiêu dùng mua tiêu dùng hàng hóa và dåch v ă
tát nhÃt theo đánh giá cąa hç. Và trao đåi hāu hiáu khi mçi ng°åi chuyên môn hóa nghÃ
nghiáp đÅ mang l¿i lāi ích cao nhÃt có thÅ. ª Công bÅng:
Să hāu hiáu kinh tÁ không nhÃt thiÁt là đ¿t đ°āc să công bÅng. S h
ă āu hiáu kinh tÁ có thÅ
mang l¿i thu nhÁp cao cho mát sá ng°åi và thu nhÁp thÃp cho mát sá ng°åi khác. Các nhà
kinh tÁ luôn mong muán đ¿t đ°āc s
ă hāu hiáu kinh tÁ trong să tháng nhÃt cao và să công
bÅng. Să công bÅng cũng là mát trong nhāng nguyên nhân chính d¿n đÁn să bÃt đãng trong các chính sách kinh tÁ.
ª Tng tr°çng:
Tng tr°çng kinh tÁ là să gia tng sÁn l° ng ā
sÁn xuÃt trên bình quân đ u Å ng°åi. KÁt quÁ
gia tng nng suÃt có thÅ do lāi thÁ và công nghá, đÅu t° lãn vào thiÁt bå và nâng cao chÃt
l°āng giáo dăc. Tuy nhiên, să tng tr°çng đôi khi làm c¿n kiát do sÿ dăng tài nguyên quá
mćc, nó phá huỷ să cân bÅng sinh thái và ô nhißm môi tr°ång. Chính vì vÁy, các nhà kinh tÁ
không chã xem xét să tng tr°çng cąa chính sách kinh tÁ mà còn xem xét Ánh h° ng c ç ąa chính
sách đái vãi să tng tr°çng trong t°¢ng lai. ª în đånh:
än đånh kinh tÁ là să giÁm thiÅu các biÁn đáng lãn trong tác đá tng tr°çng kinh tÁ, viác
làm và giá cÁ bình quân. HÅu hÁt, các chính sách vĩ mô tÁp trung vào viác giÁi quyÁt các vÃn
đà liên quan đÁn să bÃt ån cąa nÃn kinh tÁ. 8
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
KINH TÀ HæC THĂC CHĄNG VÀ CHUÆN TÂC
ĐÅ có thÅ giÁi thích t¿i sao có să tranh luÁn và bÃt đãng giāa các nhà kinh tÁ, chúng ta hãy
xem xét các nhà kinh tÁ vÁn dăng phân tích thăc chćng và chuÇn tÃc trong kinh tÁ h c. ç
Kinh tÁ hçc thăc chąng
Kinh tÁ hçc thăc chąng cá gÃng đ°a ra các phát biÅu có tính khoa hçc và hành vi kinh tÁ.
Các phát biÅu thăc chćng nhÅm mô tÁ nÃn kinh tÁ vÁn hành nh° thÁ nào và tránh các đánh giá.
Kinh tÁ hçc thăc chćng đà cÁp đÁn “điều gì là?”. ChÇng h¿n, mát phát biÅu thăc chćng là
“thÃt nghiáp là 7% trong lăc l°āng lao đáng”. Dĩ nhiên, con sá 7% này dăa trên các dā liáu
tháng kê và đã đ°āc kiÅm chćng. Vì vÁy, không có gì phÁi tranh cãi vãi các phát biÅu th c ă chćng.
Kinh tÁ hçc chuÇn tÃc
Trái l¿i, kinh tÁ hçc chuÇn tÃc liên quan đÁn các đánh giá cąa cá nhân và nÃn kinh tÁ phÁi là
nh° thÁ này, hay chính sách kinh tÁ phÁi hành đáng ra sao dăa trên các mái quan há kinh tÁ.
Kinh tÁ hçc chuÇn tÃc đà cÁp đÁn “điều gì phải là?”. ChÇng h¿n, mát phát biÅu chuÇn tÃc là
“thÃt nghiáp phÁi đ°āc giÁm xuáng”.
Să phân biát giāa kinh tÁ hçc thăc chćng và chuÇn tÃc giúp chúng ta hiÅu t¿i sao có să bÃt
đãng giāa các nhà kinh tÁ. Thăc tÁ, să bÃt đãng bÃt nguãn từ quan điÅm cąa mßi nhà kinh tÁ khi nhìn nhÁn và đà n .
ChÇng h¿n, mát ch°¢ng trình phßng vÃn trên truyÃn hình và chính sách th° ng ¢ m¿i cąa
chính phą trong thåi gian đÁn. Mát nhà kinh tÁ ng ą
há chính sách tă do th° ng ¢ m¿i. Trong khi
đó, mát nhà kinh tÁ khác cho rÅng chính phą nên tng c°ång rào cÁn th°¢ng m¿i. VÃ kinh tÁ
hçc thăc chćng, cÁ hai nhà kinh tÁ đÃu thừa nhÁn rÅng mç ráng th°¢ng m¿i là có lāi cho tång
thÅ nÃn kinh tÁ. Mặc dÅu, điÃu này cũng có Ánh h° ng ç
đÁn mát sá thành phÅn nào đó cąa nÃn
kinh tÁ. Tuy nhiên, să bÃt đãng cąa h
ç và chính sách là do các giá trå khác nhau. Nhà kinh tÁ
thć nhÃt nhÃn m¿nh lāi ích cąa tång thÅ nÃn kinh tÁ, trong khi nhà kinh tÁ thć hai nhÃn m¿nh
vào viác h¿n chÁ Ánh h°çng cąa chính sách đái vãi mát nhóm hay ngành nào đó cÅn đ° c ā bÁo
há. Tuy rÅng cÁ hai nhà kinh tÁ cùng có kÁt luÁn thăc chćng nh° nhau, nh°ng kÁt luÁn chuÇn
tÃc thì l¿i khác nhau do các giá trå khác nhau và chính sách cąa chính phą. Trên ph°¢ng dián
truyÃn thông, các nhà kinh tÁ th°ång không có
đą thåi gian đÅ giÁi thích rõ và quan điÅm.
ĐiÃu này làm cho chúng ta cÁm nhÁn rÅng các nhà kinh tÁ không tháng nhÃt vãi nhau trong
chính sách kinh tÁ cąa chính ph . ą
DOANH NGHIàP VÀ MÔI TR¯äNG KINH DOANH
Nh° đã đà cÁp ç trên, kinh tÁ hçc vi mô tÁp trung xem xét hành vi sÁn xuÃt, trao đåi và tiêu
dùng cąa các đ¢n vå kinh tÁ. ĐÅ sÁn xuÃt hàng hóa và dåch vă, doanh nghiáp sÿ dăng các
nguãn lăc nh°: lao đáng, ván, tài nguyên và quÁn lý. Vãi nhāng yÁu tá này, doanh nghiáp có
thÅ ho¿ch đånh và kiÅm soát đÅ đ¿t đ°āc măc tiêu cąa doanh nghiáp. Ngoài ra, mßi doanh
nghiáp ho¿t đáng trong thå tr°ång và chåu să tác đáng cąa môi tr°ång kinh doanh.
LO¾I HÌNH DOANH NGHIàP
Doanh nghiáp có thÅ đ°āc tå chćc d°ãi mát trong ba hình th c
ć c¢ bÁn, đó là: doanh nghiáp t°
nhân, công ty trách nhiám hāu h¿n, công ty cå phÅn.
Các hình thćc tå chćc kinh doanh khác nhau s¿ theo đ å
u i măc tiêu cũng nh° cách thćc ra quyÁt đ nh å
điÃu hành kinh doanh phù hāp vãi đặc điÅm cąa từng lo¿i hình là công viác hÁt sćc
quan trçng. Bçi mßi lo¿i hình có đặc tr°ng khác nhau và hình thćc sç hāu, trách nhiám pháp
lý và các khoÁn nā, cách thćc phân chia lāi nhuÁn, khÁ nng huy đáng nguãn lăc cho quá trình sÁn xuÃt kinh doanh. 9
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
Doanh nghiáp t° nhân
Tå chćc kinh doanh do mát ng°åi làm chą, bß ván kinh doanh và giā quyÃn sç hāu đái vãi tÃt
cÁ tài sÁn và chåu trách nhiám cá nhân đái vãi các khoÁn nā. Đặc điÅm cąa hình thćc tå chćc
này là: thành lÁp dÅ dàng, linh ho¿t trong các quyÁt đånh và bí mÁt thông tin, ít chåu să ràng
buác bçi các qui đånh cąa chính phą. Tuy nhiên, hình thćc này gặp khó khn trong viác huy đáng nguãn lăc đÅ mç á
r ng kinh doanh và thåi gian kinh doanh tãn t¿i ngÃn h¢n so vãi các hình thćc tå chćc khác.
Công ty trách nhiám hāu h¿n
Tå chćc kinh doanh do mát nhóm ng°åi góp ván và sáng lÁp, trách nhiám cąa công ty có thÅ
là hāu h¿n. Lāi nhuÁn đ°āc phân chia theo t ỷ lá óng đ
góp ván và quÁn lý cąa các thành viên.
Đây cũng là hình thćc tå chćc phå biÁn, bçi tính linh ho¿t và khÁ nng huy đáng nng lăc và
nguãn lăc từ các thành viên công ty.
Công ty cï phÅn
Tå chćc kinh doanh do mát sá ng°åi sáng lÁp, tài sÁn cąa công ty thuác sç hāu cąa các cå
đông và có trách nhiám hāu h¿n. ĐiÃu này có nghĩa là, công ty không chåu trách nhiám đái
vãi các khoÁn nā và tài sÁn cąa cå đông trong tr°ång hāp công ty giÁi thÅ hay phá sÁn. Hình
thćc tå chćc này có thÅ huy đáng nguãn ván đÅ mç ráng sÁn xuÃt và thu hút các nhà quÁn lý
gißi đÅ điÃu hành doanh nghiáp.
Mặt khác, ho¿t đáng cąa doanh nghiáp còn tùy thuác vào môi tr°ång kinh doanh - nhāng
yÁu tá tác đáng mà să thay đåi cąa nó Ánh h°çng đÁn să thành công hay thÃt b¿i c a ą doanh nghiáp.
MÔI TR¯äNG KINH DOANH
Môi tr°ång kinh doanh bao gãm các lăc l°āng bên ngoài Ánh h°çng đÁn khÁ nng ho¿ch
đånh và ho¿t đáng cąa doanh nghiáp. Tùy thuác vào ph¿m vi và mćc đá Ánh h°çng cąa các
yÁu tá môi tr°ång, các nhà kinh tÁ phân chia các yÁu tá môi tr°ång kinh doanh thành hai
nhóm: môi tr°ång vĩ mô và môi tr°ång vi mô.
Môi tr°ång vĩ mô
Môi tr°ång vĩ mô bao gãm các tác nhân bên ngoài doanh nghiáp, Ánh h°çng đÁn doanh
nghiáp mát cách gián tiÁp. Thông th° ng, å
ph¿m vi Ánh h°çng đÁn ho¿t đáng chung c a ą
ngành. Các yÁu tá thuác môi tr°ång vĩ mô bao gãm: kinh tÁ, chính trå-phát luÁt, vn hóa-xã hái, công nghá và t ă nhiên. ChÇng h¿n, qui đånh óng đ
cÿa rừng cąa chính phą s¿ Ánh h°çng đÁn các doanh nghiáp
khai thác gß hoặc doanh nghiáp sÁn xuÃt hàng gß gia dăng. Tuy nhiên, đây là c¢ hái cho các
doanh nghiáp sÁn xuÃt nguyên vÁt liáu tång hāp, có thÅ thay thÁ cho gß trong viác sÁn xuÃt các
mặt hàng gia dăng hay vn phòng.
Môi tr°ång vi mô
Môi tr°ång vi mô bao gãm các lăc l°āng bên ngoài, Ánh h°çng trăc tiÁp đÁn ho¿t đáng kinh
doanh cąa doanh nghiáp. ThÁm chí vãi cùng mát ngành, các doanh nghiáp khác nhau cũng s¿
có các lăc l°āng bên ngoài khác nhau nh°: khách hàng, đái thą c¿nh tranh, trung gian, nhà cung cÃp, ...
ChÇng h¿n, các doanh nghiáp gia công hàng may mặc chåu Ánh h°çng khi chính phą qui
đånh h¿n ng¿ch xuÃt khÇ Đ
u. ây là Ánh h°çng thuác môi tr°ång vĩ mô vì Ánh h°çng chung cho
cÁ ngành. Ngoài ra, các doanh nghiáp có thÅ có các nhà cung cÃp nguyên vÁt liáu riêng và thå
tr°ång cho sÁn phÇm may mặc có thÅ ç Châu Âu, M ,
ỹ hoặc thå tr°ång nái đåa. Đây là nhāng
lăc l°āng Ánh h°çng đÁn từng doanh nghiáp că thÅ. 10
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô Mô M i ô t r t °á ° n á g Mô M i ô t r t °á ° n á g vĩ m ô m ô vi v im ô m ô Văn n h ó h a ó a – –xã x ã Ki há Ki h Kinh n h t Á i Khá Kh c á h c h h à h n à g Nh N à h à c u c n u g Cô C n ô g cÃp p ch c ú h n ú g n g DO D AN O H H N G N H G I H àP à Cô C n ô g ng n h g á T há ự n h n i h ên ê n Đố Đ i it h t ủ Tr T u r n u g gia i n a c¿nh n h t r t a r n a h Ch C í h nh n h t r t ß - - ph p á h p á p lu l ật
Các lăc l°āng môi tr°ång có thÅ đ°āc xem nh° là “không thể kiểm soát được”. Mặc dù,
doanh nghiáp không thÅ kiÅm soát đ°āc các lăc l°āng bên ngoài, nh°ng hç có thÅ tác đáng
đÁn chúng theo nhiÃu cách thćc khác nhau. ChÇng h¿n, các doanh nghiáp phát triÅn công nghá
vÁt liáu có thÅ Ánh h°çng đÁn nhiÃu công ty khác sÿ dăng nguyên liáu đÅu vào. SÁn phÇm và
quÁng cáo cąa các doanh nghiáp có thÅ Ánh h°çng đÁn nhÁn thćc và quan điÅm và giá trå c a ą cá nhân và xã hái.
Môi tr°ång kinh doanh có thÅ tác đá đÁ
ng n các doanh nghiáp theo chiÃu h°ãng khác nhau,
cũng có thÅ là c¢ hái hoặc là đe dça. Chã nhāng doanh nghiáp có nng lăc c¿nh tranh mãi
chãp lÃy c¢ hái trong mát khoÁng thåi gian nhÃt đånh. Mát chiÁn l°āc phù hāp đ°āc thiÁt lÁp
và thăc hián đÅ không bß lÿ c¢ á
h i và h¿n chÁ các Ánh h°çng đe dça. NhiÃu doanh nghiáp ã đ
xây dăng qui trình thu thÁp thông tin từ môi tr°ång bên ngoài nh°: khÁ nng cung ćng nguãn
lăc, qui đånh pháp luÁt, công nghá mãi có thÅ áp dăng, hay hành đáng cąa đái th ą c¿nh tranh
và nhāng vÃn đà khác có thÅ Ánh h°çng đÁn ho¿t đáng cąa doanh nghiáp trong t°¢ng lai. ĐiÃu
quan trçng đái vãi doanh nghiáp là dă báo các thay đåi và điÃu kián môi tr°ång, ho¿ch đånh
thích hāp và thăc hián phÁn hãi chính xác.
KINH TÀ HæC QUÀN LÝ
Kinh tÁ hçc quÁn lý trÁ låi các câu hßi c¢ bÁn nh°: khi nào thì mát thå tr° ng å sÁn phÇm trç
nên hÃp h¿n và thu hút đÅu t° mç ráng và gia nhÁp ngành? Khi nào thì mát doanh nghiáp nên
rút khßi thå tr°ång? T¿i sao mát sá doanh nghiáp ho¿t đáng tát, trong khi mát sá khác thì
không? Nhāng nhà quÁn lý thành công là nhāng nhà ra quyÁt đånh tát trong các tình huáng
kinh doanh că thÅ và mát trong nhāng công că quan trçng nhÃt cho các nhà quÁn lý, đó chính
là ph°¢ng pháp luÁn kinh tÁ hçc quÁn lý.
Kinh tÁ hçc quÁn lý
Kinh tÁ hçc quÁn lý vÁn dăng lý thuyÁt và ph°¢ng pháp kinh tÁ đÅ điÃu hành và ra quyÁt đånh
kinh doanh. Kinh tÁ hçc quÁn lý mô tÁ các qui tÃc nhÅm cÁi thián khÁ nng ra quyÁt đånh quÁn
lý và giúp cho các nhà quÁn lý nhÁn biÁt Ánh h°çng cąa các nhân tá kinh tÁ đÁn tå chćc và
hành vi ra quyÁt đånh trong quÁn lý. Kinh tÁ hçc quÁn lý là să liên kÁt giāa các khái niám kinh
tÁ vãi các ph°¢ng pháp đånh l°āng nhÅm phát triÅn các công că ra quyÁt đånh quÁn lý. TiÁn
trình này đ°āc minh hça bÅng biÅu đ d ã ° i ã ây. đ 11
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô VÃn n đà đ à v à q u q yÁt Á tđß đ nh n h q u q Án n l ý l ý - Lựa chán sÁn phẩm,
- Đßnh giá, sÁn l°ợng, - ThiÁt kÁ tổ chức, - Phát triển sÁn phẩm
- Thuê m°ßn và đào t¿o, - ĐÅu t° và tài trợ. Cá C c á c k h k á h i á ini n ám m k inh n h t Á Cá C c á c p h p °ơ ° ng n g p h p á h p á p đß đ nh n h l °ợ ° ng n g - Phân tích biên,
- Biểu đồ, ph°ơng trình toán - Lý thuyÁt cung cÅu, - Dự báo thống kê,
- Lý thuyÁt hành vi ng°ái tiêu dùng, - Lý thuyÁt trò chơi,
- Lý thuyÁt sÁn xuÃt - chi phí
- Lý thuyÁt toán, tối °u,
- KiÁn thức kinh tÁ ngành.
- Các há thống thông tin. Cá C c á c m ô m ô h ì h n ì h n h r a r a q u q y u Át tđß đ n ß h n h Tí T c í h c h ợp p c á c c á c k h k á h i á n i n ám k nh n h Á, k Á h i iám ki t Á, ki n th t ức c k i k n i h n h t Á n g n à g n à h n h v à v à c á c c á c p h p °ơ ° ng n g ph p á h p á p đß đ nh n h l °ợ ° n ợ g n g để đ g i g Ái iq u q y u Át tv Ãn à n đà đ v à q u q yÁ y t tđ ß đ nh n h q u q Án n l ý Gi G Ái Á p h p á h p á p t ối i°u u ch c o h o v Ãn n đà đ à v à q u q y u Át Á tđß đ nh n h q u q Án n l ý
Các quyÁt đånh quÁn lý th°ång liên quan đÁn các vÃn đà phân bå nguãn lăc trong tå chćc,
bao gãm cÁ ngÃn h¿n và dài h¿n. Trong ngÃn h¿n, nhà quÁn lý có thÅ quan tâm đÁn viác dă
báo mái quan há giāa cÅu và chi phí đÅ ra quyÁt đånh giá đái vãi mát sÁn phÇm và l°āng sÁn
phÇm s¿ sÁn xuÃt. Trong ph¿m vi kinh tÁ vi mô, viác vÁn dăng lý thuyÁt cÅu và lý thuyÁt chi
phí là rÃt hāu ích trong viác giÁi quyÁt các vÃn đà trong ph¿m vi doanh nghiáp và ngành.
Trong khi đó, kinh tÁ vĩ mô cá gÃng dă báo cÅu trong t°¢ng lai bÅng cách xem xét các l c ă
l°āng Ánh h°çng đÁn tång thÅ cąa nÃn kinh tÁ.
Trong dài h¿n, các quyÁt đånh liên quan đÁn viác mç ráng hay hāp tác sÁn xuÃt, phân phái
nguãn lăc, phát triÅn và mç ráng thå tr°ång cho sÁn phÇm mãi, quyÁt đånh đÅu t° hay liên kÁt
vãi các doanh nghiáp khác. VÃ c¢ bÁn, nhāng quyÁt đånh này tÁp trung vào viác xem xét qui
mô kinh tÁ và đ°a ra các quyÁt đånh đÅu t° cąa doanh nghiáp, nhāng quyÁt đånh đ°a ra trong
hián t¿i nhÅm thu đ°āc lāi nhuÁn trong t°¢ng lai. Các nhà kinh tÁ phát triÅn lý thuyÁt đÅu t ° đÅ vÁ ă n d ng cho các quyÁt đå đÅ nh u t° á v n că thÅ.
Đánh giá các lăa chçn
Kinh tÁ hçc quÁn lý xác đånh các cách th c
ć đÅ đ¿t đ°āc măc tiêu mát cách hiáu quÁ. ChÇng
h¿n, mát doanh nghiáp nhß có thÅ tng tr°çng nhanh chóng bÅng cách sÿ d ng ă hāu hiáu
quÁng cáo bÅng ph°¢ng tián truyÃn thông trên ph¿m vi toàn quác. Kinh tÁ hçc quÁn lý có thÅ
vÁn dăng đÅ xác đånh chiÁn l°āc đånh giá và sÁn l°āng sÁn xuÃt đÅ áp đ ćng các măc tiêu ngÃn
h¿n nhanh chóng và hāu hiáu. T° ng ¢ t
ă nh° vÁy, kinh tÁ hçc quÁn lý đ°a ra các nguyên tÃc
sÁn xuÃt và tiÁp thå cho phép doanh nghiáp tái đa hóa lāi nhuÁn, trong khi v¿n đÁm bÁo m c ă
tiêu tng tr°çng và thå phÅn.
Kinh tÁ hçc quÁn lý có thÅ vÁn dăng cho tå chćc lāi nhuÁn và phi lāi nhuÁn. ChÇng h¿n,
các bánh vián cá gÃng cung cÃp chÃt l°āng chm sóc sćc khße y tÁ tát nhÃt trong giãi h¿n vÃ
nguãn lăc nh°: nhân viên y tÁ, thiÁt bå và các nguãn lăc khác. Sÿ dăng các khái niám và công
că cąa kinh tÁ hçc quÁn lý, các nhà quÁn lý có thÅ xác đånh cách thćc phân bå nguãn lăc tái
°u. Nói tóm l¿i, kinh tÁ ç
h c quÁn lý giúp các nhà quÁn lý tiÁp cÁn vãi nhāng qui tÃc ho¿t đáng 12
Chương 1: Tổng quan về kinh tế vi mô
nhÅm hß trā cho viác sÿ dăng hāu hiáu nguãn lăc khan hiÁm và con ng°åi và ván. Tuân theo
các qui tÃc này, các doanh nghiáp, các tå chćc phi lāi nhuÁn, các c¢ quan chính phą có thÅ đ¿t
đ°āc măc tiêu mát cách hāu hiáu.
Ra quyÁt đånh tët nhÃt
ĐÅ thiÁt lÁp các qui tÃc ra quyÁt đånh thích hāp, nhà kinh tÁ phÁi hiÅu đ°āc môi tr°ång kinh tÁ
mà doanh nghiáp ho¿t đáng. ChÇng h¿n, mát nhà bán lẻ t¿p phÇm cung cÃp các sÁn phÇm có
đá nh¿y cÁm cao đái vãi giá nh° sāa, th°ång có tỷ lá markup (phÅn chênh lách giāa giá bán
và chi phí sÁn xuÃt) rÃt thÃp th°ång 1% đÁn 2%. Trong khi đó, các sÁn phÇm có đá nh¿y thÃp nh° thuác i
đ Ãu trå, thì tỷ lá markup rÃt cao, khoÁng 40%. Kinh tÁ hçc quÁn lý xem xét thăc tÁ viác đånh giá đÅ áp đ
ćng măc tiêu tái đa hóa lāi nhuÁn.
T°¢ng tă nh° vÁy, kinh tÁ hçc quÁn lý cũng khám phá ra rÅng h¿n ng¿ch nhÁp khÇu làm
giÁm khÁ nng thay thÁ đái vãi xe h¢i sÁn xuÃt nái đåa, làm tng giá xe h¢i và t¿o nên mát lāi
nhuÁn đác quyÃn cho các nhà sÁn xuÃt nái đåa. Tuy nhiên, kinh tÁ hçc quÁn lý không giÁi thích
viác qui đånh h¿n ng¿ch có phÁi là chính sách tát hay không, bçi đây là quyÁt đånh liên quan
đÁn chính sách kinh tÁ. Kinh tÁ ç
h c quÁn lý xem xét Ánh h°çng kinh tÁ đái vãi doanh nghiáp và ngành.
Kinh tÁ hçc quÁn lý cung cÃp khÁ nng vÁn dăng toàn dián lý thuyÁt kinh tÁ và ph°¢ng
pháp luÁn ra quyÁt đånh. KhÁ nng vÁn d ng ă
phù hāp vãi: viác quÁn lý cąa các c¢ quan chính phą, bánh vián, tr° ng å
hçc, bÁo tàng và các tå chćc phi lāi nhuÁn khác; hay quÁn lý các doanh
nghiáp, tå chćc kinh doanh. MàT Sê ê THUÀT N N GĀ Há gia đình NÃn kinh tÁ thå tr°ång Mô hình Doanh nghiáp NÃn kinh tÁ kÁ ho¿ch GiÁ thuyÁt Chính ph ą NÃn kinh tÁ hßn hāp Qui luÁt Thå tr°ång sÁn phÇm Môi tr°ång kinh doanh Nguyên lý Thå tr°ång nguãn lăc Kinh tÁ h c ç Chính sách kinh tÁ Tài nguyên Khan hiÁm Kinh tÁ hçc thăc chćng Ván Kinh tÁ hçc vĩ mô Kinh tÁ hçc chuÇn tÃc Lao đáng Kinh tÁ hçc vi mô Kinh tÁ hçc quÁn lý QuÁn lý Khoa hçc kinh tÁ C C Â
 U HèI ÔN TÀ À P
1. Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, ai là ng°åi quyÁt đånh hàng hóa và dåch vā s¿ đ°ÿc s n Á
xuÃt, chúng đ°ÿc sÁn xuÃt bÅng cách nào và ai s¿ nhÁn đ° c
ÿ hàng hóa và dåch vā?
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, ng°åi tiêu dùng quyÁt đånh mua hàng hóa và dåch vă theo
cách thćc mua sÃm cąa hç. NÁu ng°åi tiêu dùng mong muán có nhiÃu hàng hóa hay dåch vă
và có khÁ nng thanh toán thì cÅu s¿ tng lên và giá cÁ hàng hóa hay dåch v ă s¿ tng lên. Lāi
nhuÁn cao s¿ hÃp d¿n các nhà sÁn xuÃt mãi gia nhÁp ngành. NÁu ng°åi tiêu dùng muán ít hàng
hóa hay dåch vă h¢n, khi đó cÅu s¿ giÁm và giá cũng s¿ giÁm. Khi đó, các nguãn lăc khác s¿
hÃp d¿n h¢n so vãi ngành.
Nghiên cću và lāi nhuÁn chã ra cách thćc hàng hóa và dåch v
ă s¿ đ°āc sÁn xuÃt nh° thÁ
nào. Mát doanh nghiáp phÁi sÿ dăng kÁt hāp các nguãn l c
ă có chi phí thÃp nhÃt hoặc phÁi rút lui khßi ngành.
Thu nhÁp và giá cÁ xác đånh ai s¿ nhÁn đ°āc hàng hóa và dåch vă cung cÃp. Thu nhÁp
đ°āc xác đånh bçi quan há sç hāu nguãn lăc: nhāng ai sç ā
h u nguãn lăc có giá trå cao s¿ nhÁn
đ°āc nhiÃu thu nhÁp h¢n. Rãi thì, sÁn phÇm và dåch vă s¿ đ°āc phân bå cho nhāng ai mong
muán trÁ vãi mćc giá thå tr° ng c å ąa sÁn phÇm và dåch v . ă 13