Giáo trình Kinh tế học Vi mô - PGS., TS. Lê Thả Gii | Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

Giáo trình kinh tế học vi mô là tài liệu dùng trong giảng dạy và học tập dành cho sinh viên  năm thứ nhất khối ngành kinh tế. Tài liệu được biên soạn nhằm cung cấp cho bạn đọc nghiên cứu các qui luật, nguyên lý kinh tế cơ bản, tiếp cận tư duy phân tích của một nhà kinh tế với các sự kiện kinh tế thông qua các mô hình. Các chủ đề bao gồm: phân tích cung cầu; lý thuyết lựa chçn tiêu dùng, Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!

Giáo trình
Kinh t h c vi mô ế
LäI Mæ U ĐÄ
Giáo trình kinh t ng dÁ hçc vi mô là tài liáu dùng trong giÁ ¿y và hçc tÁp dành cho sinh viên
nm thć nhÃt kh i ngành kinh tá Á. Tài liáu đ°āc biên so¿n nhÅm cung cÃp cho b¿n đçc nghiên
cću các qui luÁt, nguyên kinh tÁ c b¢ Án, tiÁp cÁn t° duy phân tích cąa má đát nhà kinh tÁ i
vãi các să kián kinh tÁ thông qua các hình. Các chą đà bao gãm: phân tích cung cÅu;
thuyÁt lăa chçn tiêu dùng, thuyÁt sÁn xu nh cÃt chi phí, phân tích hành vi ra quyÁt đå ąa
doanh nghi ng; phân tích chính sách công áp trong cÃu trúc thå tr°å đái vãi các và đà °n nh
thuÁ, th i qu°¢ng m¿ ác tÁ, ngo i ng. ¿ ćng và hàng hóa công cá
Các nhà kinh t n các vÁ th°ång tiÁp cÁ Ãn đà trong nÃn kinh tÁ thông qua phân tích cung
cÅu: bÅng cách nghĩ và ng°åi mua bán các lăc l°āng cÅu thành thå tr°ång; măc tiêu
nhāng ràng buác đÅ phát triÅn các hình; tÁ các điÃu kián cho cân bÅng thå tr°ång;
giÁi pháp xác đånh cân bÅng c ng nhũ ° các thay đåi cân bÅng thå tr°ång khi să tác đáng
chính phą vào thå tr°ång. Vãi cách tiÁp cÁn này, b¿n d u v n đçc thÅ Å dàng hiÅ đ°āc să Á
hành và t°¢ng tác cąa các l c l chă °āng c ng, cÃu thành thå tr°å ¢ Á giá cÁ cách thćc phân bå
nguãn l c ng khác nhau. ă đái vãi các đặc tính thå tr°å
Vãi b¿n t ng , đçc khi bà đÅu nghiên cću kinh tÁ vi mô, không ai nói rÅ đây môn hçc dÅ
nhiÃu b u nh y, nh ng h¿n ng đçc thÁm chí cho rÅ đây là môn hçc khó khn nhÃt. Mc dÅ ° vÁ ° Åu
hÁt các b¿n thÅ kiÅm soát viác h c tç Áp cąa mình chúng tôi đÁm bÁo rÅng b¿n thÅ
thành công. Nh u t°ng đÅ nghiên cć át môn hçc này đòi h i ngß °åi hçc phÁi cam kÁt và kiên trì
vãi mát kÁ ho¿ch hçc tÁp thích hāp; u hđçc tài liáu và nÃm yêu cÅ çc tÁp tr°ãc khi đÁn l p; c ã đç
thêm các tài li i các sáu liên quan và tin tćc kinh tÁ; liên kÁt nái dung bài hçc vã ă kián kinh tÁ;
đặ ß Ã đÃt câu h i phân tích và suy luÁn v n .
ĐÅ hß trā cho b¿ ¿n đçc trong quá trình nghiên cću ôn tÁp, nhóm biên so n liát các
khái niám thuÁt ngā quan trçng đ°āc in đÁm trong giáo trình ç cuái mßi ch°¢ng. Các câu
hßi ôn tÁp chã d c h n ¿n tóm l°ā đÅ ß trā cho b¿ đçc há tháng hóa kiÁn thćc luyán t p mô Á
hình vãi m t s t sá á v n à đà ćng d n lăng. Ngoài ra, nhóm biên so¿ °āc dåch má á bài báo liên
quan n t. n i đÁn các s kiă án kinh tÁ åi bÁ ĐiÃu này làm cho b¿ đçc dÅ dàng liên kÁt thuyÁt vã
vÃn n n đà thăc tißn và điÃu quan trçng là trao dãi k ng phân tích các và đà kinh tÁ.
Chúng tôi xin chân thành cÁm ¢n nhāng tác giÁ trong các tài liáu chúng tôi đã tham
khÁo trong quá trình biên so¿n giáo trình này. Nhân dåp này, låi cÁm i ¢n xin đ°āc gç đÁn các
đã đ đ ăng nghiáp ã tham gia biên so¿n óng góp nhiÃu ý kiÁn quí giá. S thành công cąa giáo
trình phÁi kÅ đÁn s ng h ng ng nhă ą á c n ąa b¿ đçc, nhā °åi luôn chia s¿ āng ý kiÁn đÅ chúng tôi
hoàn thián giáo trình cho lÅn xuÃt bÁn tiÁp theo.
Chă biên
PGS., TS. Lê ThÁ Giãi
2
Nhu c
Å
u
“vô h¿n”
N
g
u
n l c
“khan hiÁm”
Ba vÃn đÃ
cơ b n? Á
N
N
N
NN
Â
Â
Â
ÂÂ
N KINH T
N KINH T
N KINH T
N KINH TN KINH T
À
À
À
ÀÀ
“s
“s
“s
“s“s
n”
n”
n”
n”n”
l
l
l
l l
a ch
a ch
a ch
a cha ch
á
á
á
áá
KINH TÀ H Cà
Kinh t Kinh tÁ vĩ Á vi mô
Chi
p
hí cơ h
á
i
+ Chi phí cơ h i á
+ t Đ°áng cong năng lc sÁn xuÃ
+ Chuyên môn hóa & th°ơng m¿i
Hiáu quÁ
kinh tÁ - xã h
á
i
+ N
g
o¿i n
g
+ Hàng hóa công cáng
+ Tài nguyên dùng chung
Quá trình
s
Án xuÃt
Đ
u ra
Đ
Å
u vào
CU
CU
CU
CUCU
NG -
NG -
NG -
NG -NG -
C
C
C
CC
Ä
Ä
Ä
ÄÄ
U
U
U
UU
Q = f
(
L,K
)
S
À
N XUÂT – CHI PHÍ
P
Q
S
D
P
Q
S
D
Thß tr n°á
g
n
g
un lc Thß tr°án
g
s m Án ph
+ Lao nđá
g
+ Vn
+ Tài nguyên
Doanh thu Chi phí
Π
Max
:
MR = MC
MR = MC
MR = MC
MR = MCMR = MC
P
Q
D
La chán tiêu dùn
g
P
Q
S
Qu
y
Át đßnh sÁ Ãn xu t
C¿nh tranh
hoàn hÁo
Đác
quyÃn
Bán
c¿nh tranh
Bán
đác quyÃn
-Vô s n
g
°ái mua, bán
-S tÁn ph ng nhm đồ Ã
-Nhi
Ã
u n
g
°ái mua, bán
-SÁn phm phân biát
-Vài n
g
°ái bán
-S t/t.chu nÁn phm ph.biá
-Mát n
g
°ái bán
-S tÁn phm duy nhÃ
C
C
C
CC
Â
Â
Â
ÂÂ
U TRÚC T
U TRÚC T
U TRÚC T
U TRÚC TU TRÚC T
H
H
H
HH
Þ
Þ
Þ
ÞÞ
TR
TR
TR
TR TR
¯à
¯à
¯à
¯à¯à
NG
NG
NG
NGNG
Thß tr n°á
g
c¿nh tranh hoàn hÁo
Thß tr n°á
g
c¿nh tranh không hoàn hÁo
P
Q
D
- Thôn
g
tin hoàn h oÁ
- Doanh nghiáp nh n giá
P = MR
P
Q
D
- Thôn
g
tin khôn
g
hoàn hÁo
- Doanh nghiáp đßnh giá
MR
QUYÀT ĐÞNH SÀN XU TÂ
& HÀNH VI NGÀNH
+ SÁn phm
+ Dßch v
K
K
K
KK
K
K
K
KK
À
À
À
ÀÀ
À
À
À
ÀÀ
T
T
T
TT
T
T
T
TT
C
C
C
CC
C
C
C
CC
Â
Â
Â
ÂÂ
Â
Â
Â
ÂÂ
U
U
U
UU
U
U
U
UU
V
V
V
VV
V
V
V
VV
À
À
À
ÀÀ
À
À
À
ÀÀ
N
N
N
N N
N
N
N
NN
à
à
à
àà
à
à
à
àà
I
I
I
II
I
I
I
II
D
D
D
D D
D
D
D
DD
U
U
U
UU
U
U
U
UU
N
N
N
NN
N
N
N
NN
G
G
G
GG
G
G
G
GG
M
M
M
M M
M
M
M
MM
Ô
Ô
Ô
ÔÔ
Ô
Ô
Ô
ÔÔ
N
N
N
NN
N
N
N
NN
H
H
H
H H
H
H
H
HH
à
à
à
àà
à
à
à
àà
C
C
C
CC
C
C
C
CC
i
M
M
M
Ā
Ā
Ā
C
C
C
L
L
L
Ā
Ā
Ā
C
C
C
CH¯¡NG 1: TäNG QUAN V KINH TÀ VI MÔ.............................................................1
NHĀNG VÂN C BĐÂ KINH TÀ ¡ ÀN .......................................................................................1
BA VÂN C BĐÂ KINH TÀ ¡ ÀN..............................................................................................1
NÂN KINH TÀ: TäNG QUAN .................................................................................................2
VAI TRÒ CĄA CHÍNH PH N KINH TĄ ĐàI VâI NÂ À..........................................................5
KINH TÀ HæC LÀ GÌ? ................................................................................................................6
KINH TÀ HæC...........................................................................................................................6
KHOA HæC VÀ CHÍNH SÁCH KINH TÀ ..............................................................................7
KINH TÀ HæC THĂC CHĆNG VÀ CHUÆN TÂC ................................................................9
DOANH NGHIàP VÀ MÔI TR¯äNG KINH DOANH.............................................................9
LO¾I HÌNH DOANH NGHIàP ................................................................................................9
MÔI TR¯äNG KINH DOANH ..............................................................................................10
KINH TÀ HæC QUÀN LÝ......................................................................................................11
PHĂ L L HĂC: SĂ ĂA CHæN VÀ CHI PHÍ C¡ àI..................................................................21
CHI PHÍ C¡ HàI.....................................................................................................................21
Đ¯äNG CONG NNG LĂC SÀN XUÂT ............................................................................21
CHUYÊN MÔN HÓA VÀ TH¯¡NG M¾I............................................................................26
CH¯¡NG 2: CUNG CÄU VÀ GIÁ CÀ THä TR¯äNG ..................................................35
THä TR NH TRANH ..........................................................................................35¯äNG VÀ C¾
THä TR¯äNG .........................................................................................................................35
C¾NH TRANH HOÀN H O VÀ KHÔNG HOÀN HÀ ÀO .....................................................35
CÄU HÀNG HÓA......................................................................................................................36
KHÁI NIàM CÄU ...................................................................................................................36
DäCH CHUYÄN TRÊN Đ¯äNG C U VÀ DÄ äCH CHUYÄN CÄU......................................37
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG ĐÀN CÄU ...........................................................................38
ÀNH H¯æNG QUàC TÀ .......................................................................................................41
CUNG HÀNG HÓA ...................................................................................................................41
KHÁI NIàM CUNG ................................................................................................................41
DäCH CHUYÄN TRÊN Đ¯äNG CUNG VÀ DäCH CHUYÄN CUNG................................42
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG ĐÀN CUNG ........................................................................43
ÀNH H¯æNG QUàC TÀ .......................................................................................................44
CÂN BÄNG THä TR¯äNG ......................................................................................................45
CÂN BÄNG CUNG CÄU .......................................................................................................45
SĂ DäCH CHUYÄN CUNG CÄU...........................................................................................46
CHÍNH SÁCH CĄA CHÍNH PHĄ ............................................................................................47
CHÍNH SÁCH ĐIÂU CHâNH GIÁ .........................................................................................47
CHÍNH SÁCH äN ĐäNH GIÁ................................................................................................49
THUÀ VÀ H¾N NG¾CH........................................................................................................50
CH¯¡NG 3: Đà CO GIÃN CĄA CUNG CÄU................................................................59
Đà CO GIÃN CĄA CÄU ..........................................................................................................59
KHÁI NIàM VÂ Đà CO GIÃN ..............................................................................................59
Đà CO GIÃN CĄA CÄU........................................................................................................61
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG N ĐÀ Đà CO GIÃN CĄA CÄU .........................................66
Đà CO GIÃN CĄA CUNG........................................................................................................66
ii
CÁC ĆNG DĂNG VÂ Đà CO GIÃN .......................................................................................69
Đà CO GIÃN VÀ DOANH THU ...........................................................................................69
Đà CO GIÃN VÀ THUÀ........................................................................................................70
Đ¯äNG CONG LAFFER.......................................................................................................72
CH¯¡NG 4: LÝ THUYÀT LĂA CHæN TIÊU DÙNG ...................................................81
HÀNH VI NG¯äI TIÊU DÙNG...............................................................................................81
MĂC TIÊU NG¯äI TIÊU DÙNG..........................................................................................81
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG .............................................................................................81
TÁC ĐàNG THU NHÀP VÀ THAY THÀ.............................................................................82
LÝ THUYÀT LĀI ÍCH ..............................................................................................................83
LĀI ÍCH ...................................................................................................................................83
MÔ HÌNH LĂA CHæN TIÊU DÙNG ....................................................................................84
CÂN BÄNG TIÊU DÙNG VÀ Đ¯äNG CÄU.......................................................................85
LÝ THUYÀT ĐÆNG ÍCH..........................................................................................................86
Đ¯äNG ĐÆNG ÍCH...............................................................................................................86
Đ¯äNG NGÂN SÁCH...........................................................................................................88
CÂN BÄNG TIÊU DÙNG VÀ Đ¯äNG ĐÆNG ÍCH............................................................89
CH¯¡NG 5: LÝ THUYÀT SÀN XUÂT - CHI PHÍ.......................................................103
LÝ THUYÀT SÀN XUÂT.......................................................................................................103
HÀM Sà Â SÀN XU T ...........................................................................................................103
SÀN XUÂT THEO THäI GIAN ..........................................................................................111
LÝ THUYÀT CHI PHÍ............................................................................................................. 111
BÀN CHÂT CHI PHÍ ............................................................................................................111
CHI PHÍ SÀN XU N HÂT NGÂ ¾N ......................................................................................112
CHI PHÍ SÀN XUÂT DÀI H¾N...........................................................................................117
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT.....................................................................................................118
MĂC TIÊU VÀ RÀNG BUàC .............................................................................................119
CÁC TIÊU CHUÆN ĐÁNH GIÁ LĂA CHæN....................................................................119
QUYÀT I ĐäNH SÀN XUÂT Tà ¯U ...................................................................................121
CH O.................................................................... 133¯¡NG 6: C¾NH TRANH HOÀN HÀ
CÂU TRÚC THä TR¯äNG.....................................................................................................133
PHÂN LO¾I THä TR¯äNG.................................................................................................133
C¾NH TRANH TRONG CÂU TRÚC THä TR¯äNG ........................................................134
Đ¯äNG CÄU CĄA DOANH NGHIàP..................................................................................134
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT.....................................................................................................135
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT NGÂN H¾N............................................................................135
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT DÀI H¾N ................................................................................139
CH¯¡NG 7: C¾NH TRANH KHÔNG HOÀN HÀO ....................................................153
ĐàC QUYÂN...........................................................................................................................153
THä TR¯äNG ĐàC QUYÂN...............................................................................................153
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT ..................................................................................................155
CHÍNH SÁCH CÔNG ĐàI VâI ĐàC QUYÂN...................................................................158
BÁN C¾NH TRANH...............................................................................................................161
Đ¯äNG CÄU CĄA DOANH NGHIàP ...............................................................................161
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT ..................................................................................................163
CHI PHÍ PHÂN BIàT............................................................................................................164
iii
BÁN ĐàC QUYÂN..................................................................................................................165
PHÂN BIàT GIÁ ...................................................................................................................165
MÔ HÌNH Đ¯äNG C U LÄ ÀP Dä........................................................................................167
LÝ THUYÀT TRÒ CH¡I......................................................................................................169
CH¯¡NG 8: CUNG CÄU THä TR¯äNG NGUâN LĂC .............................................183
THä TR¯äNG NGUâN LĂC .................................................................................................183
CUNG CÄU NGUâN LĂC...................................................................................................184
CÄU NGU N Lâ ĂC DOANH NGHIàP................................................................................187
THä TR¯äNG LAO ĐàNG ....................................................................................................189
TIÂN L¯¡NG VÀ CUNG LAO ĐàNG...............................................................................189
SĂ KHÁC BIàT V TIÂN L¯¡NG.....................................................................................190
VAI TRÒ CĄA NGHIàP ĐOÀN ..........................................................................................191
VàN, CÔNG NGHà VÀ TÀI NGUYÊN ................................................................................193
THä TR¯äNG VàN..............................................................................................................193
SĂ THAY ĐäI CÔNG NGHà ..............................................................................................195
TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR¯äNG ......................................................................................195
CH¯¡NG 9: NGO¾I ĆNG VÀ HÀNG HÓA CÔNG CàNG........................................207
NGO NG............................................................................................................................207¾I Ć
NGO¾I ĆNG LÀ GÌ..............................................................................................................207
GIÀI QUYÀT CÁ NHÂN VÂ NGO¾I ĆNG........................................................................211
CHÍNH SÁCH CÔNG CàNG I ĐàI VâI NGO¾ ĆNG .......................................................213
HÀNG HÓA CÔNG CàNG.....................................................................................................216
PHÂN LO¾I HÀNG HÓA ....................................................................................................216
HÀNG HÓA CÔNG CàNG ..................................................................................................218
TÀI NGUYÊN CHUNG ........................................................................................................221
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
1
C
C
C
h
h
h
°
°
°
¢
¢
¢
n
n
n
g
g
g
1
1
1
T
T
T
î
î
î
N
N
N
G
G
G
Q
Q
Q
U
U
U
A
A
A
N
N
N
V
V
V
Â
Â
Â
K
K
K
I
I
I
N
N
N
H
H
H
T
T
T
À
À
À
V
V
V
I
I
I
M
M
M
Ô
Ô
Ô
Các nhà kinh tÁ cho rÅng vÃn hđà trçng tâm cąa kinh tÁ çc să khan hiÁm. Să khan hiÁm
nguãn lăc i t h u đòi hßi các nhân há đ°a ra quyÁ đånh lăa chçn. Kinh tÁ çc nghiên cć
să lăa chçn trong điÃu kián nguãn lăc khan hiÁm. Ch°¢ng này đà c p n Á đÁn nh ng vā à đà kinh
tÁ c b¢ Án cách thćc giÁi quyÁt các vÃn n đà đó trong nÃn kinh tÁ, các mái quan há trong nÃ
kinh t m nguyên cÁ să t°¢ng tác vãi thå tr°ång, nhāng khái niá ¢ b h c, Án cąa kinh tÁ ç
ph¿m vi phân tích cąa kinh tÁ h u çc vi mô và v c tiĩvà cách thć Áp cÁn trong viác nghiên cć
các vÃn . đà kinh tÁ
NHĀNG V N C B N Â ĐÂ KINH TÀ ¡ À
Con ng°åi t lúc sinh ra và tr°çng thành đÃu có nhu cÅu và tình yêu, să tha nhÁn xã hái, nhu
cÅu vÁt chÃt tián nghi cuác sáng. Các nhu cÅu thÅ đ°āc thßa mãn t ngu n lã ăc sn
trong thiên nhiên hay đ°āc s c vÁn xu p các ngu n lÃt ra bÅng cách kÁt hā ã ă Ã con ng°åi, công
că, máy móc, tài nguyên đÅ t¿o ra các sÁn phÇm và dåch vă thßa mãn mong muán vÁt chÃt cąa
con ng°åi. n c, n ĐiÃu này chã thÅ thăc hiá đ°āc thông qua mát c¢ chÁ tå chć đó nÃ
kinh tÁ. Nhāng v n cÃn c bđà ¢ Á ąa nÃn kinh tÁ không chã thuác ph a qu¿m vi giÁi quyÁt cą ác
gia, còn chåu t b Ánh h ng c°ç ąa các quyÁ đånh cąa mßi nhân trong hái. Bçi l¿ Ãt k
quyÁt đånh lăa chçn nào, cách thćc giÁi quyÁt nh° thÁ Å nào, suy cho cùng nh m nâng cao
chÃt l°āng cuác sáng con ng°åi.
BA VÂN C B N ĐÂ KINH TÀ ¡ À
ĐÅ hiÅu đ°āc să vÁ Ãn hành cąa n n kinh tÁ, chúng ta phÁi nh n thÁ ćc n c b n đ°āc nhāng và đà ¢ Á
mà bÃt k nÃn kinh tÁ Á Á nào cũng ph i gi i quyÁ Đt. ó là:
ª SÁn xuÃt cái gì?
ª SÁn xuÃt nh° thÁ nào?
ª SÁn xuÃt cho ai?
Chúng ta hãy xem xét că thÅ các vÃn c b n. đà kinh tÁ ¢ Á
SÁn xuÃt cái gì?
VÃn đà đÅu tiên thÅ đ°āc hiÅu nh° là: “SÁn phÇm dåch vā nào s¿ đ°ÿc sÁn xuÃt?”.
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, să t °¢ng tác giāa ng°åi mua ng°åi bán lāi ích nhân s¿
xác hđånh s n phÁ Çm dåch vă nào s¿ đ°āc sÁn xuÃt. Nhà kinh tÁ çc Adam Smith trong tác
phÇm c“The Wealth of Nations” đã cho rÅng să ¿nh tranh giāa các nhà sÁn xuÃt s¿ đem l¿i lāi
ích cho xã hái.
Sau khi nghiên cą ¿u ch°¢ng này, b n có thÅ:
ª Xác n c bđånh nhāng và đà ¢ Án căa mçi tï chąc kinh tÁ cách
thąc giÁi quyÁt căa n n kinh t . Ã Á
ª HiÅu h đ°ÿc kinh tÁ çc gì, phân biát ph¿m vi phân tích kinh tÁ
hçc vi mô và kinh tÁ hçc vĩ mô.
ª VÁn d n tāng phân tích thăc chąng và phân tích chuÇ Ãc trong các
vÃn . đà kinh tÁ
ª Phân tích chi phí c¢ h lái liên quan đÁn să ăa chçn căa nhân,
tï chąc và xã hái.
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
2
Să c¿nh tranh làm cho các nhà sÁn xu n phÃt cung cÃp các sÁ Çm thßa mãn nhu cÅu cąa
ng°åi tiêu dùng. Trong viác tìm kiÁm lāi nhuÁn, nhà sÁn xu n phÃt cá gÃng cung cÃp các sÁ Çm
chÃt l°āng cao h¢n nhÅm phăc vă tát h¢n nhu cÅu cąa ng°åi tiêu dùng. ĐiÃu này thÅ
giÁi thích t¿i sao ng°åi tiêu dùng có “quy ng”n ti thượ xác đånh nh ng s n ph m và dā Á Ç åch vă
nào s¿ đ°āc sÁn xu n nhÃt. Mát sá nhà kinh tÁ, chÇng h¿ ° John Kenneth Galbraith cũ đÃng cÁp
đÁ đà đá ą đn vÃn này cho rÅ ¿ng các ho t ng tiÁp thå c a các công ty lãn thÅ Ánh h°çng áng
kÅ đÁn cÅu tiêu dùng trong ngÃn h u h¿n. HÅ Át, các nhà kinh tÁ đÃu tháng nhÃt rÅng mc dÅu
các bi i tiêu dùng mán pháp tiÁp thå thÅ Ánh h ng c u tiêu dùng, nh ng ng°ç Å ° °å ãi chính là
ng°åi quy c mua. Át nh s n ph đå Á Çm và dåch vă nào s¿ đ°ā
NÁu vì lý do nào đó, ng n ph°åi tiêu dùng mong muán tiêu dùng sÁ Çm nhiÃu h¢n, điÃu này
s¿ làm tng cÅu. Trong ngÃn h n, s¿ ă gia tng cÅu thÅ làm tng giá cÁ, l°āng sÁn xuÃt cũng
tng lên và lāi nhuÁn cąa các công ty trong ngành cũng cao h¢n. Lāi nhuÁn cao trong ngành s¿
hÃp d ng trong dài h¿n các công ty mãi gia nhÁp thå tr°å ¿n vÁy cung thå tr°ång s¿ t ng
lên. Să ¿ Á tng cung s làm cho giá c hàng hóa giÁm xuáng trong khi đó l°āng bán v¿n tiÁp tăc
tng lên. Lāi nhuÁn trong ngÃn h¿n do să gia tng c n h n d n d n sÅu trong ngà ¿ Å Å ¿ b m t å à đi khi
giá giÁm xuáng. ĐiÃu này thÅ giÁi thích să phù hāp vãi khái niám quy n t ng cà ái th°ā ąa
ng°åi tiêu dùng.
SÁ °n xuÃt nh thÁ nào?
VÃn u m nh nhđà thć hai có thÅ phát biÅ át cách hoàn chã ° là: “SÁ Ç ā Án ph m và dåch v đ°ÿc s n
xuÃt bÅng cách nào?”. VÃn đà này liên quan đÁn vi nh nh n lác xác đå āng nguã ăc nào đ°āc sÿ
dăng ph°¢ng pháp đÅ sÁn xu ng s n phÃt ra nhā Á Çm d ch vå ă. ChÇ Á Ãng h¿n sđÅ n xu t ra
đ á ă đ ą đ đ ÿián, các qu c gia thÅ xây d ng các nhà máy nhiát ián, th y ián, ián nguyên t . Tuy
nhiên, viác l a chă çn ph n xu nh hi°¢ng pháp sÁ Ãt nào còn phÁi xem xét trên khía c¿ áu quÁ kinh
tÁ - xã hái, nguãn lăc và trình đá khoa hçc k thuÁt cąa mßi quác gia.
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, các nhà sÁn xuÃt vì măc tiêu tái đa hóa lāi nhuÁn s ph¿ Ái tìm
kiÁm các nguãn l nh v ng s n phăc có chi phí thÃp nhÃt có thÅ (giÁ đå ãi sá l°āng chÃt l°ā Á Çm
không thay đå i). Các ph°¢ng pháp k thuÁt sÁn xuÃt mãi chã thÅ đ°āc chÃp nhÁn khi
chúng làm giÁm chi phí sÁn xuÃt. Trong khi đó, các nhà cung cÃp ngu n xuãn lăc sÁ Ãt s¿ cung
cÃp ngu n lã ăc đem l¿i cho hç các giá trå cao nhÃt. Mát lÅn nāa, “bàn tay hình” cąa Adam
Smith d¿n d n l c Ãt cách thćc phân phái nguã ă đem l¿i giá trå s d t. ÿ ăng cao nhÃ
ĐÅ thÅ giÁi t¿i sao mát sá quá ă çc gia l a ch n tÁp trung sÁn xuÃt mát sá hàng hóa
trao đå ã ái v i các qu c gia khác. VÃn hđà ç đây liên quan đÁn viác xem xét chi phí c¢ ái và
bÅng cách so sánh chi phí t°¢ng đái trong viác sÁ Ãn xu t các hàng hóa, các quác gia s¿ sÁn xuÃt
và trao đå ái hàng hóa trên c¢ sç chi phí c¢ h i thÃp nhÃt.
SÁn xuÃt cho ai?
VÃn t đà thć ba phÁi giÁi quyÁ đó là, “Ai s¿ nh n phÁn sÁ Çm và dåch vā?”. Trong nÃn kinh tÁ
thå tr°ång, thu nhÁp giá cÁ xác đånh ai s¿ nhÁn hàng hóa dåch vă cung cÃp. ĐiÃu này
đ°āc xác đånh thông qua t°¢ °ång tác cąa ng i mua bán trên thå tr°ång s n phÁ Çm thå
tr°ång ngu n lã ăc.
Thu nhÁp chính nguãn t ng l¿o ra n ăc mua sÃm cąa các cá nhân phân phái thu nhÁp
đ°āc xác đånh thông qua: tiÃn l°¢ng, tià Án lãi, tiÃn cho thuê lāi nhu n trên thå tr°ång nguãn
lăc sÁn xuÃt. Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, nh ng, vāng ai có nguãn tài nguyên, lao đá án và k
nng qu n s nhÁn cao h¢ ¿ Án thu nhÁp cao h¢n. Vãi thu nhÁp này, các nhân đ° Áa ra quy t
đå ¿ á Á å đånh lo i s l°āng s n phÇm s¿ mua trên th tr°ång sÁn phÇm giá cÁ nh h°ãng cách
thćc phân b c cho nhå ngu n lã ă āng ai mong muán trÁ vãi mćc giá thå tr°ång.
NÂN KINH TÀ: TîNG QUAN
Dĩ nhiên trong nÃn kinh tÁ thăc, thå tr°ång không thÅ quy nh tÁt đå Ãt cÁ các vÃn đà này. Trong
hÅu h n xu n xuÁt các hái, chính phą tác đáng đÁn cái gì s¿ đ°āc sÁ Ãt, sÁ Ãt bÅng cách nào
ai s¿ nh ng s n ph nh vÁn nhā Á Çm và dåch vă. Chi tiêu cąa chính phą, các qui đå Ã an toàn và sćc
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
3
khße, qui đånh mćc l°¢ng t nh v ng, hái thiÅu, luÁt lao đáng tr em, các qui đå Ã môi tr°å á tháng
thuÁ và các ch°¢ng trình phúc lāi có Ánh h°çng quan trçng n đÁn các thćc giÁi quyÁt các và đÃ
c¢ bÁn trong bÃt k xã hái nào.
Các thành phÅn căa nÃn kinh tÁ
ĐÅ hiÅ Á Åu đ°āc nà Á Án kinh t v n hành nh° th nào, chúng ta hãy xem xét các thành ph n cąa nÃn
kinh tÁ să t n °¢ng tác l¿n nhau giāa các thành phÅn này. Trong nÃn kinh tÁ giÁ đ¢n, các
thành phÅn c . ąa nÃn kinh tÁ bao gãm: há gia đình, doanh nghiáp và chính phą
Há gia đình bao gãm mát nhóm ng ra quy°åi chung sáng vãi nhau nh° á đ¢ m t n vå Á đåt nh.
Mát há gia đình thÅ gãm má đ t ng°åi, nhiÃu gia ình, ho c nhóm ng°åi không quan há
nh°ng chung sáng v ng h mãi nhau. ChÇ ¿n, hai sinh viên cùng thuê trç át phòng.
Há gia đình là nguãn cung cÃp lao n lý đáng, tài nguyên, ván và quÁ đÅ nhÁn các khoÁn thu
nhÁp t n. H tiÃn l°¢ng, tiÃn lãi lāi nhuÁ á gia đình cũng đãng thåi ng°åi tiêu dùng các
hàng hóa và dåch vă.
Doanh nghiáp tå chćc kinh doanh sç hāu điÃu hành các đ¢n vå kinh doanh cąa nó.
Đ¢n vå kinh doanh mát c¢ sç trăc thuác d°ãi hình thćc nhà máy, nông tr¿i, nhà bán buôn,
bán l hay nhà kho thăc hián mát hoc nhiÃu chćc n c sng trong viá Án xuÃt phân
phái sÁn ph . Çm hay dåch vă
Mát doanh nghiáp có thÅ chã mát đ¢n vå kinh doanh, hoc cũng thÅ g u n ãm nhià đ¢
vå kinh doanh. Trong khi đó, mát ngành gãm mát nhóm các doanh nghiáp s n xuÁ Ãt các sÁn
phÇm giáng hoc t°¢ng tă nhau.
ĐÅ t¿o ra sÁn phÇm dåch vă ÿ ă ã ă °, các doanh nghiáp s d ng các ngu n l c nh : nhà máy,
thiÁt bå vn phòng, ph°¢ng tián v n t n lÁ Ái, mt bÅng kinh doanh và các nguã ăc khác. Các nhà
kinh tÁ phân chia nguãn lăc thành các nhóm:
- Tài nguyên nguã ăn l c thiên nhiên, “quà tng cąa thiên nhiên”, tham gia vào quá
trình sÁn xu m: ng, quÃt, bao gã đÃt trãng trçt, tài nguyên r ng mß, n°ãc, ...
- V në hay còn gçi đÅ °u t , nhÅm hß trā cho quá trình sÁn xu n phÃt và phân phái sÁ Çm.
ChÇng h¿n, công că máy móc, thiÁt bå, phân x°çng, nhà kho, ph°¢ng tián vÁn tÁi, ... ván ç
đ à đÅây không phÁ Ãi ti n, bÁn thân ti n thì không t¿ Áo ra cái c tr khi tiÃn đ°āc dùng
mua sÃm máy móc, thiÁt bå và các tián ích phăc vă cho sÁn xuÃt thì m i trã ç thành ván.
- Lao đáng chã n lng lăc và trí tuá thÅ ăc tham gia vào quá trình sÁn xuÃt hàng hóa
và d ch vå ă đá. ChÇng h¿n, lao ng tham gia trăc tiÁp vào quá trình sÁn xuÃt, bán hàng, ...
- QuÁn khÁ n ng điÃu hành doanh nghiáp. Ng°åi qu n thÁ ăc hián các cÁi tiÁn
trong vi p các nguác kÁt hā ãn lăc tài nguyên, ván, lao đáng t ; đÅ ¿o ra hàng hóa và dåch vă
đ° đå Ã đåa ra các quyÁt nh v chính sách kinh doanh; i mãi sÁn phÇm, k thu t, cÁ Ái cách quÁn
lý; ng i qu°å Án gÃn trách nhiám vãi các quyÁt y, đånh chính sách kinh doanh. vÁ
ng°åi quÁn lý cũng là ng°åi chåu rąi ro.
Chính phă mát tå ch c gć ãm nhiÃu cÃp, ban hành các luÁt, qui đånh v n hành nÁ Ãn
kinh tÁ theo mát c¢ chÁ d ng ăa trên luÁt. Chính phą cung cÃp các sÁn phÇm và d ch vå ă công cá
nh°: an ninh quác phòng, dåch vă chm sóc sćc khße cáng ng đãng, giao thông, giáo dăc. BÅ
cách thay đåi điÃu chãnh luÁt, qui đånh, thuÁ. Chính ph n są thÅ tác đáng đÁ ă l n ăa chç
cąa các há gia đình và doanh nghi p. á
Dòng luân chuyÅn trong nÃn kinh tÁ
BiÅu i n đã dòng luân chuyÅn d°ã đây minh hça dòng dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă nguã
lăc giāa há gia đình, doanh nghiáp chính phą. Nh° bi minh hÅu đã ça, các doanh nghiáp
cung cÃp s n ph ng s n phÁ Çm và dåch vă trên thå tr°å Á Çm cho các há đ đ gia ình. Trong khi ó, các
há gia đình cung cÃp các nguãn l ng ngu n lăc trên thå tr°å ã ăc (tài nguyên, lao đáng, ván
quÁn lý) cho các doanh nghiáp sđÅ Án xuÃt hàng hóa.
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
4
Dòng tiÃn tá c ng ũ đi kèm vãi dòng dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă nguãn tài nguyên.
Nh° bi p ngu n lÅu dđã minh hça, há gia đình sÿ ăng thu nhÁp (t viác cung cà ã ăc) đÅ thanh
toán cho hàng hóa và dåch vă tiêu dùng. Mái quan há t°¢ng quan giāa thå tr°ång s m và Án phÇ
thå tr°ång nguãn lăc thÅ dÅ dàng nhÁn thÃy thông qua biÅu đã này. Há gia đình thÅ chi
tiêu cho hàng hóa dåch v c. Tă t thu nhÁp đ°āc do cung cÃp ngu n lã ă °¢ng tă nh° v y, Á
các doanh nghiáp chã có thÅ trÁ l°¢ng, tiÃn lãi, tiÃn thuê và lāi nhuÁn t doanh thu do bán hàng
hóa và dåch vă cho các há gia đình.
Nh° biÅu t hđã cho thÃy, chính phą thu thuÁ á gia đình và doanh nghiáp và cung cÃp các
dåch v công că áng trç l i. t¿ ĐÅ ¿o ra các dåch vă công cáng, chính phą mua các nguãn lăc t
các há gia đình và doanh nghiáp. cĐãng thåi, chính phą ũng thanh toán cho các há gia đình và
cho các doanh nghiáp.
BiÅu trên mô t mđã Á ái quan há giāa các thành phÅn trong kinh tÁ thông qua các t°¢ng tác
trên thå tr i t°ång s n ph ng ngu n l , không phÁ Çm thå tr°å ã ăc. Thăc tÁ Á Ãt cÁ thu nhÁp cąa há
gia ình đ đÃu chi tiêu hÁt vào hàng hóa và dåch vă, má át s thu nhÁp dành đÅ tiÁt kiám d°ãi hình
thćc đÅu t°. Khi đó, các trung gian tài chính (ngân hàng và các tå chćc tài chính) đóng vai trò
trung gian trong viác dåch chuyÅn ngu n v u u t c p. ã án cho các nhu cÅ đÅ ° ąa doanh nghiá
Trong nÃn kinh tÁ toàn cÅu, th°¢ng m¿i phÁi p đ°āc xem xét trong các nÃn kinh tÁ. NhÁ
khÇu làm dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă t i a. thå tr°ång n°ãc ngoài vào thå tr°ång ná đå
Trong khi đ Çó, xuÃt kh u dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă t i ng thå tr°ång ná đåa ra thå tr°å
n°ãc ngoài. XuÃt khÇu ròng chính phÅn chênh lách giá trå hàng hóa dåch v a xuă giā Ãt
khÇu nhÁp kh ó, xu u nhÇu. Khi đ Ãt hián dòng ti n ròng ch y vào trong nà Á °ãc nÁ ° xuÃt khÇu
ròng d°¢ng và ng°āc l¿i.
Các mô hình căa nÃn kinh tÁ
hái thÅ v p n . Án d ng nhi phă Ãu cách thćc c¢ chÁ ái hā đÅ giÁi quyÁt các và đà kinh tÁ
Các mô hình cąa nÃn kinh tÁ phân lo¿i dăa trên hai tiêu thćc sau:
ª Quan h s h t. á ç āu v n là nguí ăc sÁn xuÃ
ª C¢ chÁ phëi hÿp và đånh h°ãng các ho t a n . ¿ đáng că Ãn kinh tÁ
Th
Th
Th
ThTh
ß
ß
ß
ßß
tr
tr
tr
tr tr
n
n
n
nn
°á
°á
°á
°á°á
g
g
g
gg
n
n
n
n n
g
g
g
gg
u
u
u
uu
n l
n l
n l
n ln l
c
c
c
cc
D
Th
Th
Th
ThTh
ß
ß
ß
ßß
tr
tr
tr
tr tr
n
n
n
nn
°á
°á
°á
°á°á
g
g
g
gg
s
s
s
s s
Á
Á
Á
ÁÁ
n ph
n ph
n ph
n phn ph
m
m
m
mm
D
Doanh n
Doanh n
Doanh n
Doanh nDoanh n
ghi
ghi
ghi
ghighi
á
á
á
áá
p
p
p
p p
Chí
Chí
Chí
ChíChí
nh ph
nh ph
nh ph
nh phnh ph
H
H
H
HH
á
á
á
áá
gi
gi
gi
gi gi
a
a
a
aa
đ
đ
đ
đđ
ình
ình
ình
ình ình
S
Q
P
S
Q
P
Chi phí s
dng ngun
lc
N
g
u
n lc
sÁn xuÃt
Chi tiêu
hàng hóa,
dßch v
Hàn
g
hóa,
dßch v
Hàn
g
hóa,
dßch v
Hàn
g
hóa,
dßch v
Thu
Á
Thu
Á
Hàn
g
hóa,
dßch v
Doanh thu
bán hàng
N
g
u
n lc
sÁn xuÃt
Chi phí s
dng
ngun lc
Chi tiêu
hàng hóa,
dßch v
Chi phí s
dng
ngun lc
Hàn
g
hóa,
dßch v
N
g
u
n lc
sÁn xuÃt
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
5
N ngÃn kinh tÁ thå tr°å đ°āc s h t đặc tính bçi quan há ç āu t n l n xu° nhân và nguã ăc sÁ Ã
và sÿ ă d ng há tháng thå tr°ång và giá cÁ phđÅ ái hāp và đånh h°ãng các ho¿t . đáng kinh tÁ
Trong mát nÃn kinh tÁ nh° vÁy, các thành phÅn cąa nÃn kinh tÁ vì lāi ích cá nhân s¿ ra các
quyÁt i t đånh nhÅm tá đa thu nhÁp. Thå tr t c°ång là má ¢ chÁç đó các quyÁ đånh và sç thích
nhân ch vđ°āc truyÃn thông ph i nhau. Thái hāp vã ăc tÁ, c sÁn phÇm då ă đ°āc t¿o
ra và các nguãn l n c nh tranh thăc i đ°āc cung cÃp d°ã điÃu kiá ¿ å tr°ång thông qua hành đáng
đá ąc lÁp c a ng°å °åi mua và ng i bán trên thå tr°ång.
NÃn kinh tÁ thå tr°ång thúc đÇy s ng ngu n l u qu ng s n lÿ dă ã ăc hiá Á, gia t Á °āng, n nh å đå
viác làm và tng tr°çng kinh tÁ. Vì vÁy, vai trò cąa chính phąrÃt h¿n chÁ (trong viác ho¿ch
đå ą ą ą ą ąnh, kiÅm soát và bián pháp can thiáp c a chính ph ). Vai trò c a chính ph ch yÁu là nhÅm:
- BÁo v quy n s h u t ngu n l t. á à ç ā ° nhân và ã ăc sÁn xuÃ
- ThiÁt lÁp hành lang pháp lý phù hāp vãi kinh tÁ thå tr°ång.
N chÃn kinh tÁ kÁ ho¿ đ°āc h ng c đặc tr°ng bçi quyÃn sç āu công cá đái v i mã çi nguãn lă
và quyÃn t b kđ°a ra các quyÁ đånh kinh tÁ çi nhà n°ãc thông qua c¢ chÁ Á ho¿ch hóa tÁp trung.
Nhà n°ãc quyÁt c s s n đånh c¢ Ãu các ngành, đ¢n vå Án xuÃt phân bå Án l ng các ngu°ā ã
lăc sÿ d ng tă đÅ å chćc quá trình sÁn xuÃt.
Các doanh nghi c. Nhà áp s u b n xu nh h ng cç hā çi chính phą sÁ Ãt theo đå °ã ąa nhà n°ã
n°ãc giao kÁ ho¿ch sÁn xuÃt đånh mćc chi tiêu cho các doanh nghiáp ho¿ch đånh phân
bå ngu n lã ăc că thÅ cho các doanh nghiáp đÅ thăc hián các măc tiêu sÁn xuÃt này.
NÃn kinh tÁ hßn hÿp n k ch. Åm giāa hai thái căc cąa kinh tÁ th trå °ång kinh tÁ Á ho¿
HÅu h n d n h n hÁt, các quác gia hián nay đÃu vÁ ăng hình kinh tÁ hß āp. NÃn kinh tÁ hß āp
phát huy ° đu iÅm cąa nÃn kinh tÁ thå tr°ång, đãng thåi tng c ng vai trò c°å ąa chính phą trong
vi iác đ Ãu chãnh các khiÁm khuyÁt cąa nÃn kinh tÁ thå tr°ång.
VAI TRÒ CĂA CHÍNH PHĂ ĐêI V I Nâ ÂN KINH TÀ
Mát trong nhāng hi u quá Á cąa thå tr°ång, đó să hāu hiáu kinh tÁ - điÃu này nghĩa là,
không ai có thÅ trç nên tát h¢n mà không làm cho ng°åi khác tãi tá đi.
Vai trò cąa chính phą thÅ chia thành hai nhóm: chính sách vĩ chính ch vi mô.
Chính sách vi giÁi quyÁt viác cung cÃp hàng hóa công cáng, điÃu chãnh khi m khuyÁ Át thå
tr°ång và tng c ng c°å ¿nh tranh. Chính sách vĩ đ°āc chia thành hai nhóm: chính sách tài
khóa và chính sách tiÃn t n tá. Chính sách tià á kiÅm soát l°āng tiÃn l°u thông các khoÁn
tín dăng và chính sách tài khóa đÅ ą đånh h°ãng chính ph trong viác chi tiêu và thuÁ.
Quan h
Quan h
Quan h
Quan hQuan h
á
á
á
áá
s
s
s
s s
h
h
h
h h
u
u
u
u u
N
N
N
NN
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
n kinh t
n kinh t
n kinh t
n kinh tn kinh t
Á
Á
Á
ÁÁ
th
th
th
thth
ng
ng
ng
ngng
ß
ß
ß
ßß
tr
tr
tr
tr tr
°á
°á
°á
°á°á
N
N
N
NN
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
n kinh t
n kinh t
n kinh t
n kinh tn kinh t
Á
Á
Á
ÁÁ
k
k
k
kk
Á
Á
Á
ÁÁ
ho
ho
ho
ho ho
¿
¿
¿
¿¿
ch
ch
ch
chch
Công cáng T° nhân
C
C
C
CC
ơ
ơ
ơ
ơơ
ch
ch
ch
chch
Á
Á
Á
ÁÁ
ph
ph
ph
ph ph
i h
i h
i h
i hi h
p
p
p
pp
Thß tr n°á
g
K
Á ¿ ho ch
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
6
Vai trò cą ąa chính ph đái vãi các ho¿t ng c m: đá ąa nÃn kinh tÁ, bao gã
ª Cung cÃp mát nÃn tÁng pháp lý:
Chính ph nh nhą ban hành các luÁt qui đå Åm t¿o môi tr°ång ho¿t đáng hāu hiáu cho các
ho¿t t hđáng cąa nÃn kinh tÁ. Các ho¿ đáng c nh nh quy n să thÅ °: xác đå Ã ç āu cąa các doanh
nghiáp, điÃu chãnh các mái quan há trong nÃn kinh tÁ và bÁo v quy n l i tiêu dùng. á Ã āi cąa ng°å
ª Duy trì nng lăc c¿nh tranh:
C¿nh tranh c¢ chÁ ván trong n ng. Trong h u hÃn kinh tÁ thå tr°å Å Át các nà Án kinh t ,
sÁn xu u quÃt hiá Á đ¿t đ°āc mç ćc c¿nh tranh cao thông qua các công că nh°: quyÁt đånh cung
cÅu nhÅm xác đånh giá cÁ thå tr°ång và qui đånh v ng n, ... Ã giá, chá đác quyÃ
ª Phân phëi thu nhÁp:
Chính ph p gią thÅ tác đáng vào nÃn kinh tÁ trong viác phân phái thu nhÁ āa các há gia
đ °ình thông qua: các chính sách các ch°¢ng trình (trā cÃp thÃt nghiáp, h u trí chm sóc
sćc khße cáng đãng), can thiáp thå tr°ång (điÃu chãnh giá hß trā giá) thuÁ thu nhÁp
nhân.
ª Đ ë í ă áiÃu chãnh phân b ngu n l c xã h i:
Các nhà kinh tÁ nhÁn thÃy r m khuy n lÅng hai khiÁ Át trong viác phân bå nguã ăc không hiáu
quÁ c ng, ąa nÃn kinh tÁ th trå °å đó là: sÁn phÇm và dåch vă cung cÃp cho xã hái (chąng lo¿i
sá l°āng), sÁn phÇm và dåch vă công cáng.
ª în đånh nÃn kinh t : Á
HÅu hÁt, các chćc nng cąa chính phą nhÅm măc tiêu ån n đånh hß trā Ãn kinh tÁ đÅ
đ¿ Á ÿ ă ã ă åt hiáu qu trong viác s d ng ngu n l c và bình n giá cÁ.
KINH TÀ HæC LÀ GÌ?
Đ đà đåiÃu tr°ãc tiên mà chúng ta cÁp là nh nghĩa và “kinh tế hc”. Các nhà kinh tÁ th°ång
đå ç ° ć ćnh nghĩa kinh tÁ h c nh ngành nghiên c u cách th c nhân hái sÿ dăng các
nguãn l u vô h n c n lăc khan hiÁm đÅ thßa mãn nhu cÅ ¿ ąa con ng°åi. Să khan hiÁm nguã ăc òi đ
hßi nhân, hái phÁi t c g i đ°a ra quyÁ đånh lăa chçn các nhà kinh tÁ á Ãng tiÁp c n, giÁ Á
quyÁt tranh luÁn các vÃn m c đà kinh tÁ nh° át nhà khoa hçc. Mă đích nhÅm hiÅu cách
thćc vÁn hành và cÁi thián thÁ gi n. ãi tát h¢
KINH TÀ H C æ
ĐÅ xem xét khái niá á ¿m này că ¢ á ą ¿ thÅ h n, hãy nghĩ tình hu ng c a chính b n. Li u b n đą thåi
gian cho các công viác b¿n mong muán thăc hián hay không? B¿n khÁ n i ng trang trÁ
cho các hàng hóa dåch vă cho nhu cÅu vÁt chÃt cąa b¿n hay không? Các nhà kinh tÁ cho
rÅng mçi ng°åi mong muán nhiÃu thć, thÁm chí cÁ nh ng ngā °åi giàu nhà át trong h i
cũng không nÅm ngoài hián t°āng này. VÃn đà ngu n lã ăc h¿n chÁ nhu cÅu h n c¿ ũng
thÅ vÁn dăng cho tång thÅ hái. Liáu b¿n nghĩ v mà át hái ç đó mç Å Åi nhu c u th
đ°āc thßa mãn hay không? HÅ Áu h t các há đà á ć ái u mong mu n chm sóc s c khße t t h¢n,
chÃt l°āng giáo dăc cao h¢n, giÁm t l n. u á nghèo mát môi tr°ång trong s¿ch h¢ Đià đáng
tiÁc là xã hái không đą các ngu n l c áp ã ă đÅ đ ćng các măc tiêu này.
Đånh nghĩ Áa kinh t hçc
VÃn đà khan hiÁm ngu n l phã ăc yêu cÅu các nÃn kinh tÁ hay các đ¢n vå kinh tÁ Ái giÁi quyÁt
đá ă ă çi vãi s l a ch n. Các nhà kinh tÁ Å cho r ng: . Kinh tÁ hçc “khoa hc ca s la chn”
Kinh t n lÁ h dçc tÁp trung vào viác sÿ ăng quÁn các nguã ăc h¿n chÁ đÅ đ¿t a đ°āc thß
mãn tái i. h n đa nhu cÅu vÁt ch t cà ąa con ng°å Đặc biát, kinh tÁ çc nghiên cću hành vi trong sÁ
xuÃt, phân phái và tiêu dùng hàng hóa và dåch vă trong thÁ gi n l . ãi nguã ăc h¿n chÁ
Dăa vào hành vi kinh tÁ, các nhà kinh tÁ phân kinh tÁ hçc theo hai mćc đá phân tích khác
nhau: kinh tÁ h hçc vĩ mô và kinh tÁ çc vi mô.
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
7
Kinh tÁ hçc vĩ
Kinh tÁ hçc vĩ nghiên cću n quÃn kinh tÁ ác dân kinh tÁ toàn cÅu, xem xét xu h°ãng
phát triÁn phân tích bi n kinh tÁn cđáng m n vát cách tång thÅ, toàn diá à Ãu trúc cąa nà Á
mái quan há gi n c . āa các bá phÁ Ãu thành cąa nÃn kinh tÁ
Măc tiêu phân tích cąa kinh tÁ hçc vĩ nhÅm giÁi thích giá cÁ bình quân, tång viác làm,
tång thu nhÁp, t ng så Án l°āng sÁn xuÃt. Kinh tÁ hçc vĩ còn nghiên cću các tác đáng cąa
chính ph , chi tiêu, thâm hą nh° thuÁ ăt ngân sách lên tång viác làm thu nhÁp. Ch ng hÇ ¿n,
kinh tÁ hçc vĩ nghiên cću chi phí cuác sáng bình quân cąa dân c°, tång giá trå s t, Án xuÃ
chi tiêu ngân sách cą á áa m t qu c gia.
Kinh tÁ hçc vi mô
Kinh tÁ hçc vi nghiên cću các quyÁt ng đånh cąa các nhân doanh nghiáp các t°¢
tác giāa các quyÁt h c c a đånh này trên thå tr°ång. Kinh tÁ çc vi mô giÁi quyÁt các đ¢n vå ă thÅ ą
nÃn kinh tÁ xem xét mát cách chi tiÁt cách thćc vÁn hành cąa c đ¢n v hay các å kinh tÁ
phân n c . đo¿ ąa nÃn kinh tÁ
Măc tiêu cąa kinh tÁ hçc vi nhÅm giÁi thích giá l°āng cąa má ăt ng hóa c thÅ.
Kinh tÁ hçc vi mô còn nghiên cću các qui đånh, thuÁ c ng ng ąa chính phą tác đá đÁn giá và l°ā
hàng hóa dåch vă c hă thÅ. ChÇng h¿n, kinh tÁ çc vi nghiên cću các yÁu tá nhÅm xác
đå đã ć đå ą ą đánh giá l°āng xe h¢i, ng thåi nghiên c u các qui nh thuÁ c a chính ph tác ng
đÁ ¢n giá cÁ và l°āng sÁn xuÃt xe h i trên thå tr°ång.
Să phân biát kinh tÁ h n çc vĩ mô và vi mô không có nghĩa là phÁi tách råi các và đà kinh tÁ
mát cách riêng biát. Nhi u v n c ng h n, sà Ãn đà liên quan đÁ Á hai. ChÇ ¿ ă ra đåi cąa video game
và să phát triÅn c ng s n phąa thå tr°å Á Çm truy mô giÃn thông. Kinh tÁ hçc vĩ Ái thích Ánh h°çng
cąa phát minh lên tång chi tiêu và viác làm cąa toàn bá nÃn kinh tÁ. Trong khi đó, kinh tÁ h c ç
vi mô giÁi thích các Ánh h n ph°çng c ng cąa phát minh lên giá và l°ā ąa sÁ Çm này sá ng°åi
tham gia trò ch¢i.
KHOA HæC VÀ CHÍNH SÁCH KINH TÀ
Các nhà kinh t p c n giÁ không chã nghiên cću các vÃn đà kinh tÁ còn tiÁ Á Ái quyÁt vÃn đÃ
theo nhiÃu cách thćc khác nhau. Các cách tiÁp c Án khác nhau có thÅ đ°āc tóm tÃc nh° sau:
ª Khoa hçc kinh tÁ
ª Chính sách kinh tÁ
Khoa hçc kinh tÁ c g v ó, á Ãng tìm hiÅu nÃn kinh tÁ Án hành nh° thÁ nào. Trong khi đ chính
sách kinh tÁ c gá Ã Á á Áng c i thi n ho ng c¿t đá ąa nÃn kinh t . Khoa hçc chính sách kinh tÁ đôi
khi trùng l n hai cách tiÃp nhau theo nhiÃu ph ng di°¢ án. Chúng ta hãy xem xét că thÅ h¢ Áp cÁn
này cąa các nhà kinh tÁ.
Khoa hçc kinh tÁ
Kinh tÁ hçc là khoa hçc xã hái (cùng vãi khoa hç Á ç á çc chính trå, tri t h c và xã h i h c) và nhiám
vă chính cąa các nhà kinh tÁ khám phá să v . c u ó, Án hành cąa nÃn kinh tÁ ĐÅ làm đ°ā đià đ
các nhà kinh tÁ
- NhÁn thćc vÃn , đÃ
- Đ°a ra các giÁ nh, đå
- Phát triÅn các mô hình,
- Xây dăng các giÁ thuyÁt và
- KiÅm đånh mô hình.
Mát hình kinh tÁ dăa trên mát sá ràng buác (giÁ đånh) đÅ đ°a ra các giÁ thuyÁt kinh
tÁ. Sau đó, các nhà kinh tÁ tiÁn hành kiÅm đånh các giÁ thuyÁt thông qua các dā kián kinh tÁ
phù h p. N t a ra không phù h p v kiā Áu các giÁ thuyÁ đ° ā ãi dā án thì tiÁn hành xây dăng mô hình
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
8
ràng buác mãi. Các hình thiÁt kÁ giúp chúng ta hiÅu các nguyên kinh tÁ c b ¢ Án vÃ
cách thć ą đ°c vÁn hành c a nÃn kinh tÁ. Ngoài ra, hình giúp các doanh nghiáp a ra các
quyÁt ình t đånh v ng s n xuà giá l°ā Á Ãt, giúp các há gia đ đ°a ra các quyÁ đånh tiêu dùng
giúp chính phą xây dăng các chính sách kinh tÁ.
ĐÅ giÁ Á Ái quyÁ Ãt các v n đà kinh t , các nhà kinh tÁ ti n hành thu thÁp dā liáu, xây dăng
hình các ràng bu c theo nhiá Ãu cách thćc khác nhau. Chính v y, chúng ta thÁ °ång nhÁn
thÃy b t b t đôi khi có să Ã đãng trong các tranh luÁn gi . Sāa các nhà kinh tÁ ă Ã đãng cũng có thÅ
xuÃt phát t quan điÅm, giá trå c n ąa các nhà kinh tÁ đái vãi và đà kinh tÁ đặt ra.
Chính sách kinh tÁ
Chính sách kinh tÁ t c Áp trung vào viá đà xuÃt cho các ho¿t đáng cąa chính phą và thiÁt kÁ ho¿t
đá å ć ă đá ą đng cho các t ch c nhÅm cÁi thián nng l c ho¿t ng c a nà Án kinh tÁ. Các nhà kinh t óng
hai vai trò riêng biát trong viác thiÁt lÁp các chính sách kinh tÁ.
Thć nh t, các nhà kinh t xu ng hà Á xem xét k t quÁ Á cąa các chính sách đà Ãt. ChÇ ¿n, các nhà
kinh tÁ tham gia vào viác cÁi cách điÃu ki n y tá Á s c g u ¿ á Ãng xem xét và chi phí, lāi ích và hiá
quÁ cąa tng chính sách trên ph°¢ng dián tài chính tå ch c c a lć ą ĩnh văc y tÁ. Khi các nhà
kinh tÁ tham gia vào các vÃn v c gđà à môi tr°ång s¿ á Ãng xem xét chi phí, chÃt l°āng không
khí đô thå do thay đåi các qui đånh và khí thÁi ôtô. khi các nhà kinh tÁ tham gia vào thå
tr°ång tài chính s¿ xem xét Ánh h ng c n s°ç ąa lãi suÃt đÁ ă thay đåi thå tr°ång chćng khoán
viác làm. Thć hai, các nhà kinh tÁ đánh giá lăa chçn chính sách trên ph°¢ng dián tát hay xÃu.
ĐÅ làm đ°āc đià Áu đó, các nhà kinh t đ° ă ąa ra các m c tiêu c a chính sách. Viác c đ°a ra các mă
tiêu că thÅ, rõ ràng làm cho quá trình phân tích chính sách có tính khách quan và khoa h c. ç
vÁy, các nhà kinh tÁ phát triÅn các tiêu chí cho viác đánh giá trên ph°¢ng dián chính trå
hái. Có bán măc tiêu điÅn hình trong các chính sách kinh tÁ, ng đó là: hāu hi ng, táu, công bÅ
tr°çng và ån nh. đå
ª Hāu hiáu:
Să h u t āu hiá đ¿ đ°āc khi chi phí sÁn xu p nhÃt thà Ãt có thÅ và ng°åi tiêu dùng thßa mãn tái
đ Å ã ă đa có th v i hàng hóa dåch v cung cÃp. ba iÃu kián t hđÅ đ¿ đ°āc să āu hiáu và kinh
tÁ: sÁn xuÃt hāu hi u, tiêu dùng h u hiá ā áu và trao đåi hāu hi u. á
SÁn xu u hi p t ng vÃt hā áu t đ¿ đ°āc khi mßi doanh nghiá ¿o ra sÁn l°ā ãi chi phí thÃt nhÃt có
thÅ. Tiêu dùng hāu hiáu t đ¿ đ°āc khi mçi ng°åi tiêu dùng mua tiêu dùng hàng hóa và dåch vă
tát nhÃt theo đánh giá cąa hç. trao đåi hāu hiáu khi mçi ng°åi chuyên môn hóa nghÃ
nghiáp . đÅ mang l¿i lāi ích cao nhÃt có thÅ
ª Công bÅng:
Să h t h āu hiáu kinh tÁ không nh t là Ãt thiÁ đ¿ đ°āc să công bÅng. Să āu hiáu kinh tÁ thÅ
mang l¿i thu nhÁp cao cho mát sá ng°åi thu nhÁp thÃp cho mát sá ng°åi khác. Các nhà
kinh tÁ luôn mong muán t hđ¿ đ°āc să āu hiáu kinh tÁ trong să tháng nhÃt cao và să công
bÅng. S ng că công bÅ ũng mát trong nhāng nguyên nhân chính d¿n đÁn să b t à đãng trong
các chính sách kinh tÁ.
ª Tng tr°çng:
Tng tr°çng kinh tÁ să gia tng sÁn l ng s n xu u ng°ā Á Ãt trên bình quân đÅ °åi. K t quÁ Á
gia tng n do l u tng suÃt thÅ āi thÁ v , à công nghá đÅ ° l t ãn vào thiÁt bå nâng cao chÃ
l°āng giáo dăc. Tuy nhiên, să tng tr°çng đôi khi làm c¿n kiát do sÿ dăng tài nguyên quá
mćc, phá hu s ă cân bÅng sinh thái ô nhißm môi tr°ång. Chính v y, các nhà kinh tÁ Á
không chã xem xét să t ng cng tr°çng c nh hąa chính sách kinh tÁ mà còn xem xét Á °ç ąa chính
sách đá ãi v i să tng tr°çng trong t°¢ng lai.
ª în đånh:
ä đå ăn nh kinh tÁ s giÁm thiÅu các bi , viÁn c tđáng lãn trong tá đá ng tr°çng kinh tÁ ác
làm giá cÁ bình quân. HÅu hÁt, các chính sách vĩ tÁp trung vào viác giÁi quyÁt các vÃn
đà đÁ ă å ą liên quan n s bÃt n c a nÃn kinh tÁ.
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
9
KINH TÀ H C æC TH N TĂC CHĄNG VÀ CHUÆ Â
ĐÅ có thÅ giÁ ¿i thích t i sao có să tranh luÁ Ã Án và b t đãng giāa các nhà kinh t , chúng ta hãy
xem xét các nhà kinh tÁ v n d n t h c. Á ăng phân tích thăc chćng và chuÇ Ãc trong kinh tÁ ç
Kinh tÁ h ng çc thăc chą
Kinh tÁ hçc thăc chąng c g ng á à đ°a ra các phát biÅu tính khoa hçc và hành vi kinh tÁ.
Các phát biÅu thăc chćng nhÅm mô tÁ n vÃn kinh tÁ Án hành nh° thÁ nào và tránh các đánh giá.
Kinh t n, mÁ h ng c p n çc thăc chć đà Á đÁ điu là?”. ChÇng h¿ át phát biÅu thăc chćng
“thÃt nghiáp 7% trong lăc l°āng lao đáng”. Dĩ nhiên, con sá 7% này dăa trên các dā liáu
tháng đã c đ°āc kiÅm chćng. vÁy, không phÁi tranh cãi vãi các phát biÅu thă
chćng.
Kinh tÁ h c çc chuÇn tÃ
Trái l¿i, nkinh tÁ hçc chuÇn tÃc liên quan đÁn các đánh giá cąa cá nhân và Ãn kinh tÁ phÁi
nh° thÁ này, hay chính sách kinh tÁ phÁi hành đáng ra sao dăa trên các mái quan há kinh tÁ.
Kinh t n t n tÁ hçc chuÇ Ãc c p n đà Á đÁ đ iu ph i là?”. Ch u chuÇng h¿n, mát phát biÅ Ç Ãc
“thÃt nghiáp phÁi đ°āc giÁm xuáng”.
Să phân biát giāa kinh tÁ hçc thăc chćng và chuÇn tÃc giúp chúng ta hiÅu t¿i sao có să b t Ã
đã ā ă ă đã ã đ ą ß Áng gi a các nhà kinh tÁ. Th c tÁ, s bÃt ng bÃt ngu n t quan iÅm c a m i nhà kinh t
khi nhìn nhÁ đÃn vÃn .
ChÇng h ng m¿n, mát ch°¢ng trình phßng vÃn trên truyÃn hình và chính sách th°¢ ¿i cąa
chính phą trong thåi gian đÁn. M ng h ng mát nhà kinh tÁ ą á chính sách tă do th°¢ ¿i. Trong khi
đ á ą Áó, m t nhà kinh tÁ Å khác cho r ng chính ph nên tng c°ång rào cÁn th°¢ng m¿i. VÃ kinh t
hçc thăc chćng, c n r ng mÁ hai nhà kinh tÁ đÃu tha nhÁ Å ç r ng áng th°¢ng m¿i lāi cho tå
thÅ n u, ng n Ãn kinh tÁ. Mc dÅ điÃu này cũng Ánh h°ç đÁn mát sá thành phÅn nào đó cąa nÃ
kinh tÁ. Tuy nhiên, să b t v à đãng cąa hç à chính sách do các giá trå khác nhau. Nhà kinh tÁ
thć nh n m nh l n mÃt nhà ¿ āi ích cąa tång thÅ nÃn kinh tÁ, trong khi nhà kinh tÁ thć hai nhà ¿nh
vào viác h c b¿n ch t nhóm hay ngành nào Á Ánh h ng c°ç ąa chính sách đái v i mã á đó cÅn đ°ā Áo
há. Tuy rÅng c ng kÁ hai nhà kinh tÁ cùng kÁt luÁn thăc chćng nh° nhau, nh° Át luÁn chuÇn
tÃc thì l¿i khác nhau do các giá trå khác nhau và chính sách cąa chính phą. Trên ph°¢ng dián
truyÃn thông, các nhà kinh tÁ th th°ång không đą åi gian đÅ giÁi thích và quan điÅm.
ĐiÃu này làm cho chúng ta cÁm nhÁn rÅng các nhà kinh tÁ không tháng nhÃt vãi nhau trong
chính sách kinh tÁ c . ąa chính phą
DOANH NGHIàP VÀ MÔI TR¯äNG KINH DOANH
Nh° đã c p hđà Á ç trên, kinh tÁ çc vi tÁp trung xem xét hành vi sÁn xuÃt, trao đåi tiêu
dùng c n v n xuąa các đ¢ å kinh tÁ. sĐÅ Á Ãt hàng hóa dåch vă, doanh nghiáp sÿ dăng các
nguãn l ng, v ng y u tăc nh°: lao đá án, tài nguyên và quÁn lý. Vãi nhā Á á này, doanh nghiáp
thÅ ho¿ch t đånh kiÅm soát đÅ đ¿ đ°āc măc tiêu cąa doanh nghiáp. Ngoài ra, mßi doanh
nghiáp ho t u s ng c¿ đáng trong thå tr°ång và chå ăc đá ąa môi tr°ång kinh doanh.
LO¾I HÌNH DOANH NGHIàP
Doanh nghiáp có thÅ đ°āc t ch c d c cå ć °ãi mát trong ba hình thć ¢ b n, Á đó là: doanh nghiáp t°
nhân, công ty trách nhiá ām h u h¿n, công ty cå phÅn.
Các hình thć å ćc t ch c kinh doanh khác nhau s¿ theo đ åu i mă ũ °c tiêu c ng nh cách thćc ra
quyÁt nh đå điÃu hành kinh doanh phù hāp vãi c đặ điÅm cąa tng lo¿i hình là công viác hÁt sćc
quan trçng. Bçi mßi lo¿i hình đặc tr°ng khác nhau và hình thćc sç hāu, trách nhiám pháp
và các khoÁn n n, kh ng huy ng ngu n lā, cách thćc phân chia lāi nhuÁ Á n đá ã ăc cho quá
trình sÁn xuÃt kinh doanh.
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
10
Doanh nghiáp t° nhân
Tå chćc kinh doanh do mát ng°åi làm chą, b n sß ván kinh doanh và giā quyà ç h u t ā đái vãi tÃ
cÁ tài sÁn chåu trách nhiám nhân đái vãi các khoÁn nā. Đặc điÅm cąa hình thćc tå chćc
này là: thành lÁp dÅ dàng, linh ho¿t trong các quyÁt đånh mÁt thông tin, ít chåu să ràng
buác bçi các qui đånh c p khó khąa chính phą. Tuy nhiên, hình thćc này g n trong viác huy
đá ã ă đÅ á ãng ngu n l c mç r ng kinh doanh thåi gian kinh doanh t n t¿i ngÃn h¢ ãn so v i các
hình thćc tå chćc khác.
Công ty trách nhiám hāu h¿n
Tå chćc kinh doanh do mát nhóm ng°åi góp ván sáng lÁp, trách nhiám cąa công ty thÅ
là hāu h óng góp v¿n. Lāi nhuÁn lđ°āc phân chia theo t á đ án quÁn cąa các thành viên.
Đ ũ ć å ć å đá ăây c ng hình th c t ch c ph biÁn, bçi tính linh ho¿ Át và kh nng huy ng nng l c
nguãn lăc t các thành viên công ty.
Công ty cï phÅn
Tå chćc kinh doanh do mát sá ng u c°åi sáng lÁp, tài sÁn cąa công ty thuác sç hā ąa các cå
đ ā đáông trách nhiám h u h¿n. Đià áu này nghĩ åa là, công ty không ch u trách nhi m i
vãi các khoÁn n n cātài sÁ ąa cå đông trong tr°ång hāp công ty giÁi thÅ hay phá sÁn. Hình
thćc tå chćc này thÅ huy đáng ngu n v ng sã án m rđÅ ç á Án xuÃt thu hút các nhà qu n Á
gißi p. đÅ điÃu hành doanh nghiá
Mt khác, ho¿t đáng cąa doanh nghiáp còn tùy thuác vào môi tr°ång kinh doanh - nhāng
yÁu t nh h n sá tác đáng să thay đåi cąa Á °çng đÁ ă thành công hay th a doanh Ãt b i c¿ ą
nghiáp.
MÔI TR¯äNG KINH DOANH
Môi tr°ång kinh doanh bao gãm các lăc l°āng bên ngoài Ánh h n kh ng ho°çng đÁ Á n ¿ch
đå đá ą á ć đá ąnh ho¿t ng c a doanh nghiáp. Tùy thu c vào ph¿m vi m c Ánh h°çng c a các
yÁu t u tá môi tr°ång, các nhà kinh tÁ phân chia các yÁ á môi tr°ång kinh doanh thành hai
nhóm: môi tr°ång vĩ mô và môi tr°ång vi mô.
Môi tr°ång vĩ
Môi tr°ång v nh hĩ bao gãm các tác nhân bên ngoài doanh nghiáp, Á °çng đÁn doanh
nghiáp m ng, ph nh h n hoát cách gián tiÁp. Thông th°å ¿m vi Á °çng đÁ ¿t a đáng chung cą
ngành. Các yÁu tá thu t, vác môi tr°ång vĩ bao gãm: kinh tÁ, chính trå-phát luÁ n hóa-
hái, công ngh nhiên. á và tă
ChÇng h óng c ng c nh h¿n, qui đånh đ ÿa r ąa chính phą s¿ Á °çng p đÁn các doanh nghiá
khai thác gß hoc doanh nghiáp s n xuÁ Ãt ng gß gia dăng. Tuy nhiên, đây c¢ hái cho các
doanh nghiáp s n xuÁ Ãt nguyên vÁt liáu t ng hå āp, có thÅ thay thÁ cho gß trong viác sÁn xuÃt các
mt hàng gia dăng hay vn phòng.
Môi tr°ång vi mô
Môi tr°ång vi bao gãm c lăc l°āng bên ngoài, nh h n hoÁ °çng trăc tiÁp đÁ ¿t đáng kinh
doanh cąa doanh nghiáp. ThÁm chí vãi cùng mát ngành, các doanh nghiáp khác nhau cũng s¿
các lă °c l°āng bên ngoài khác nhau nh : khách hàng, đái thą c¿nh tranh, trung gian, nhà
cung cÃp, ...
ChÇng h¿n, các doanh nghiáp gia công hàng may mc chåu Ánh h°çng khi chính phą qui
đå Ç Đ ánh h¿n ng¿ch xuÃt kh u. ây là Ánh h°çng thu c môi tr°ång vĩÁnh h°çng chung cho
cÁ ngành. Ngoài ra, các doanh nghiáp thÅ các nhà cung cÃp nguyên vÁt liáu riêng thå
tr°ång cho sÁn ph , hoÇm may mc thÅ ç Châu Âu, M c thå tr°ång nái a. ng đå Đây là nhā
lăc l°āng Ánh h°çng n tđÁ ng doanh nghiáp că thÅ.
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
11
Các lăc l°āng môi tr°ång thÅ đ°āc xem nh° “không th kim soát được”. Mc dù,
doanh nghiáp không thÅ kiÅm soát đ°āc các lă ° ç đác l°āng bên ngoài, nh ng h thÅ tác ng
đÁ ćn chúng theo nhiÃu cách th c khác nhau. ChÇng h¿n, các doanh nghiáp phát triÅn công nghá
vÁt liáu thÅ Ánh h n nhi m °çng đÁ Ãu công ty khác sÿ d u ăng nguyên liá đÅu vào. SÁn phÇ
quÁng cáo cąa các doanh nghiáp thÅ Ánh h n nh°çng đÁ Án thćc quan điÅm và giá trå c a ą
cá nhân và xã hái.
Môi tr°ång kinh doanh có th p theo chiÅ tác đá đÁng n các doanh nghiá Ãu h°ãng khác nhau,
cũng thÅ c¢ hái hoc đe dça. Chã nhāng doanh nghiáp nng lăc c¿nh tranh mãi
chãp l y c nh. M n là ¢ h t ái trong mát kho ng thÁ åi gian nhà đå át chiÁ °āc phù hāp p đ°āc thiÁt lÁ
thă đÅ ß ác hián không b lÿ c¢ h i h¿n chÁ đ các Ánh h°çng e dça. NhiÃu doanh nghiáp ã đ
xây dăng qui trình thu thÁp thông tin t môi tr°ång bên ngoài nh°: khÁ n n ng cung ćng nguã
lăc, qui đånh pháp luÁt, công nghá mãi thÅ áp dăng, hay hành đáng cąa cđái thą ¿nh tranh
và nhāng v nh h n ho ng cÃn đà khác có thÅ Á °çng đÁ ¿t đá ąa doanh nghiáp trong t°¢ng lai. ĐiÃu
quan trçng đái vãi doanh nghiáp dă báo c thay đåi và điÃu kián môi tr°ång, ho¿ch nh đå
thích hāp và thăc hián phÁn hãi chính xác.
KINH TÀ H C QUæ ÀN LÝ
Kinh t : khi nào thì m ng sÁ h l bçc quÁn trÁ åi các câu hßi c¢ Án nh° át thå tr°å Án phÇm trç
nên hÃp h u t¿n và thu hút đÅ ° m rç áng gia nhÁp ngành? Khi nào thì mát doanh nghiáp nên
rút khßi th trå °ång? T¿i sao mát sá doanh nghiáp ho ng t¿t đá át, trong khi mát sá khác thì
không? Nh ng nhà ra quy t trong các tình huāng nhà quÁn thành công nhā Át đånh tá áng
kinh doanh că á ā thÅ m t trong nh ng công că quan trç đng nhÃt cho các nhà quÁn lý, ó chính
là ph°¢ng pháp luÁn kinh tÁ hçc quÁn lý.
Kinh tÁ hçc quÁn lý
Kinh tÁ hçc quÁn lý v n d u hành và ra quy t nh Á ăng lý thuyÁt và ph°¢ng pháp kinh tÁ đÅ đià Á đå
kinh doanh. Kinh tÁ h n t n çc quÁn lý mô tÁ các qui tÃc nhÅm cÁi thián khÁ ng ra quyÁ đånh quÁ
giúp cho các nhà quÁn nhÁn biÁt Ánh h°çng cąa các nhân tá kinh tÁ đÁn tå chćc
hành vi ra quyÁt hđånh trong quÁn lý. Kinh tÁ çc quÁn lý là să liên kÁt giāa các khái niám kinh
tÁ vãi các ph°¢ng pháp đånh l°āng nhÅm phát triÅn các công că ra quyÁt n đånh quÁn lý. TiÁ
trình này đ°āc minh hça bÅng bi u d i ây. Å đã °ã đ
DOAN
DOAN
DOAN
DOANDOAN
HI
HI
HI
HIHI
P
P
P
PP
H NG
H NG
H NG
H NGH NG
à
à
à
àà
Khách hàn
Khách hàn
Khách hàn
Khách hànKhách hàn
g
g
g
gg
Nhà cun
Nhà cun
Nhà cun
Nhà cunNhà cun
g
g
g
gg
c
c
c
cc
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
p
p
p
p p
Đố
Đố
Đố
ĐốĐố
i th
i th
i th
i thi th
c
c
c
cc
¿
¿
¿
¿¿
nh tran
nh tran
nh tran
nh trannh tran
h
h
h
hh
Trun
Trun
Trun
TrunTrun
g
g
g
gg
g
g
g
gg
ian
ian
ian
ianian
Côn
Côn
Côn
CônCôn
g
g
g
gg
chúng
chúng
chúng
chúng chúng
Ki
Ki
Ki
KiKi
nh t
nh t
nh t
nh tnh t
Á
Á
Á
ÁÁ
V
V
V
VV
ă
ă
ă
ăă
n hóa –
n hóa –
n hóa –
n hóa –n hóa –
h
h
h
hh
i
i
i
ii
á
á
á
áá
T
T
T
TT
i
i
i
ii
nh
nh
nh
nh nh
ên
ên
ên
ên ên
Chí
Chí
Chí
ChíChí
nh tr
nh tr
nh tr
nh trnh tr
ß
ß
ß
ßß
-
-
-
- -
áp
áp
áp
áp áp
ph
ph
ph
phph
lu
lu
lu
lulu
t
t
t
tt
Côn
Côn
Côn
CônCôn
g
g
g
gg
ngh
ngh
ngh
nghngh
á
á
á
áá
Môi
Môi
Môi
MôiMôi
tr
tr
tr
tr tr
n
n
n
nn
°á
°á
°á
°á°á
g
g
g
gg
vi mô
vi mô
vi mô
vi mô vi mô
Môi
Môi
Môi
MôiMôi
tr
tr
tr
tr tr
n
n
n
nn
°á
°á
°á
°á°á
g
g
g
gg
v
v
v
vv
ĩ
ĩ
ĩ
ĩĩ
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
12
Các quyÁt đånh quÁn lý th°ång liên quan đÁn các vÃn đà phân bå nguãn lă å ćc trong t ch c,
bao gãm cÁ ng n hà ¿n dài h¿n. Trong ngÃn h¿n, nhà quÁn thÅ quan tâm đÁn viác dă
báo mái quan há giāa cÅu chi phí đÅ ra quyÁt đånh giá đái v i mã á Át s n phÇm l°āng sÁn
phÇm s¿ sÁn xu n dÃt. Trong ph¿m vi kinh tÁ vi mô, viác vÁ ăng thuyÁt cÅu thuyÁt chi
phí rÃt hāu ích trong viác giÁi quyÁt các vÃn đà trong ph¿m vi doanh nghiáp ngành.
Trong khi đó, kinh tÁ vĩ cá g c Ãng dă báo cÅu trong t°¢ng lai bÅng cách xem xét các lă
l°āng nh hÁ °çng n tđÁ ång thÅ cąa nÃn kinh tÁ.
Trong dài h¿n, các quyÁt r i đånh liên quan đÁn viác mç áng hay hāp tác sÁn xuÃt, phân phá
nguãn l n ph u tăc, phát triÅn mç ráng thå tr°ång cho sÁ Çm mãi, quyÁt nh đå đÅ ° hay liên kÁt
vãi các doanh nghiáp khác. VÃ c b t ¢ Án, nh ng quyā Á đånh này tÁp trung vào viác xem xét qui
kinh tÁ đ°a ra các quyÁt nh c t nh đå đÅu t° ąa doanh nghiáp, nhāng quyÁ đå đ°a ra trong
hián t¿i nhÅm thu đ°āc lāi nhuÁn trong t°¢ng lai. Các nhà kinh tÁ phát triÅn thuyÁt đÅu t°
đÅ ă đå đÅ ° á ă Å vÁn d ng cho các quyÁt nh u t v n c th .
Đánh giá các lă ça ch n
Kinh t u quÁ h c t çc quÁn xác đånh các cách thć đÅ đ¿ đ°āc măc tiêu mát cách hiá Á. ChÇng
h¿n, m ng hát doanh nghiáp nhß thÅ tng tr°çng nhanh chóng bÅng cách sÿ dă āu hiáu
quÁng cáo bÅng ph°¢ng tián truyÃn thông trên ph¿m vi toàn quác. Kinh tÁ h çc quÁn thÅ
vÁn d n l ng săng đÅ xác đånh chiÁ °āc đånh giá và sÁn l°ā Án xuÃt áp n đÅ đ ćng các măc tiêu ngÃ
h¿n nhanh chóng hāu hi u. T ng t nhá °¢ ă ° v h c Áy, kinh tÁ çc qu n Á đ°a ra các nguyên tÃ
sÁn xu p tÃt tiÁp thå cho phép doanh nghiá ái đa hóa lāi nhuÁn, trong khi v¿n c đÁm bÁo mă
tiêu tng tr°çng và thå phÅn.
Kinh t n dÁ h vçc quÁn thÅ Á ăng cho tå chćc lāi nhuÁn phi lāi nhuÁn. ChÇng h¿n,
các bánh vián cá g t Ãng cung cÃp chÃt l°āng chm sóc sćc khße y tÁ át nhÃt trong giãi h¿n vÃ
nguãn l n lăc nh°: nhân viên y tÁ, thiÁt bå các nguã ăc khác. Sÿ dăng các khái niám và công
că cąa kinh tÁ hçc quÁn lý, các nhà quÁn thÅ xác đånh cách thćc phân bå ngu n lã ăc tái
° ç ā đáu. Nói tóm l¿ Ái, kinh t h c quÁn lý giúp các nhà quÁn lý tiÁp cÁn vãi nh ng qui tÃc ho¿t ng
V
V
V
VV
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
n
n
n
n n
v
v
v
v v
t
t
t
t t
đÃ
đÃ
đÃ
đÃđÃ
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
qu
qu
qu
qu qu
y
y
y
yy
Á
Á
Á
ÁÁ
đß
đß
đß
đßđß
nh qu
nh qu
nh qu
nh qunh qu
Á
Á
Á
ÁÁ
n lý
n lý
n lý
n lý n lý
- La chán sÁn phm,
- Đßnh giá, sÁn l°ợng,
- ThiÁt kÁ t c, ch
- Phát trin s n phÁ m
- Thuê m°ßn và đào t¿o,
- ĐÅu t° và tài tr.
Các khái
Các khái
Các khái
Các khái Các khái
ni
ni
ni
nini
i
i
i
ii
á
á
á
áá
m k
m k
m k
m km k
nh t
nh t
nh t
nh tnh t
Á
Á
Á
ÁÁ
- Phân tích biên,
- Lý thuyÁt cung cÅu,
- Lý thuy t hành vi ngÁ °ái tiêu dùng,
- Lý thuyÁt sÁn xuÃt - chi phí
- KiÁn thc kinh tÁ ngành.
Các ph
Các ph
Các ph
Các phCác ph
°ơ
°ơ
°ơ
°ơ°ơ
ng pháp
ng pháp
ng pháp
ng pháp ng pháp
đß
đß
đß
đßđß
nh l
nh l
nh l
nh lnh l
°ợ
°ợ
°ợ
°ợ°ợ
ng
ng
ng
ng ng
- Biu đồ, ph°ơng trình toán
- D báo thng kê,
- Lý thuyÁt trò chơi,
- Lý thuyÁt toán, ti u, °
- Các há thng thông tin.
Các mô hình ra quy
Các mô hình ra quy
Các mô hình ra quy
Các mô hình ra quyCác mô hình ra quy
Á
Á
Á
ÁÁ
t
t
t
t t
nh
nh
nh
nh nh
đß
đß
đß
đßđß
Tích
Tích
Tích
TíchTích
khái
khái
khái
kháikhái
i
i
i
ii
i
i
i
ii
t
t
t
tt
i
i
i
ii
n
n
n
nn
h
h
h
h h
p các
p các
p các
p các p các
n
n
n
n n
á
á
á
áá
m k
m k
m k
m km k
nh
nh
nh
nh nh
Á
Á
Á
ÁÁ
, k
, k
, k
, k, k
Á
Á
Á
ÁÁ
th
th
th
thth
ph
ph
ph
phph
c kinh t
c kinh t
c kinh t
c kinh tc kinh t
Á
Á
Á
ÁÁ
ngành và các
ngành và các
ngành và các
ngành và các ngành và các
°ơ
°ơ
°ơ
°ơ°ơ
ng
ng
ng
ng ng
pháp
pháp
pháp
pháp pháp
ng
ng
ng
ng ng
n
n
n
n n
đß
đß
đß
đßđß
nh l
nh l
nh l
nh lnh l
°ợ
°ợ
°ợ
°ợ°ợ
để
để
để
đểđể
gi
gi
gi
gi gi
Á
Á
Á
ÁÁ
i quy
i quy
i quy
i quyi quy
Á
Á
Á
ÁÁ
t v
t v
t v
t vt v
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
đÃ
đÃ
đÃ
đÃđÃ
đß
đß
đß
đßđß
v
v
v
v v
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
Á
Á
Á
ÁÁ
qu
qu
qu
qu qu
y
y
y
yy
t
t
t
t t
nh qu
nh qu
nh qu
nh qunh qu
Á
Á
Á
ÁÁ
n l
n l
n l
n ln l
ý
ý
ý
ýý
Gi
Gi
Gi
GiGi
i
i
i
ii
Á
Á
Á
ÁÁ
pháp t
pháp t
pháp t
pháp t pháp t
i
i
i
i i
°
°
°
°°
u
u
u
u u
cho v
cho v
cho v
cho vcho v
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
n
n
n
n n
v
v
v
v v
t
t
t
t t
đÃ
đÃ
đÃ
đÃđÃ
Ã
Ã
Ã
ÃÃ
quy
quy
quy
quy quy
Á
Á
Á
ÁÁ
đß
đß
đß
đßđß
nh qu
nh qu
nh qu
nh qunh qu
Á
Á
Á
ÁÁ
n l
n l
n l
n ln l
ý
ý
ý
ýý
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
13
nhÅm h m vß trā cho viác sÿ dăng h u ngu n lāu hiá ã ăc khan hiÁ Ã con ng°åi ván. Tuân theo
các qui tÃc này, các doanh nghiáp, các tå chćc phi lāi nhuÁn, các c¢ quan chính phąthÅ đ¿t
đ°āc măc tiêu mát cách hāu hiáu.
Ra quyÁt t đånh tët nhÃ
ĐÅ thiÁ Ã Át lÁp các qui t c ra quyÁt đånh thích hāp, nhà kinh t phÁi hiÅu đ°āc môi tr°ång kinh tÁ
doanh nghiáp ho ng h n, m¿t đáng. ChÇ ¿ át nhà bán l t¿p ph n phÇm cung cÃp các sÁ Çm
đá Á đá ° ā á á ā nh¿y c m cao i vãi giá nh s a, th°ång t l markup (phÅn chênh l ch gi a giá bán
và chi phí sÁn xu n phÃt) rÃt thÃp th°ång 1% đÁn 2%. Trong khi đó, các sÁ Çm đá nh¿y thÃp
nh i° thuác đ Ãu trå, thì t lá markup rÃt cao, khoÁng 40%. Kinh tÁ hçc quÁn xem xét thăc tÁ
viác áp i n. đånh giá đÅ đ ćng măc tiêu tá đa hóa lāi nhuÁ
T°¢ng t nh ng h p khă ° v hÁy, kinh tÁ çc quÁn cũng khám phá ra rÅ ¿n ng¿ch nhÁ Çu làm
giÁm khÁ n i ng thay thÁ đái vãi xe h¢i sÁn xuÃt ná đåa, làm tng giá xe h¢i và t¿o nên mát lāi
nhuÁn i hđác quyÃn cho các nhà sÁn xuÃt ná đåa. Tuy nhiên, kinh tÁ çc quÁn lý không giÁi thích
viác qui đånh h¿n ng¿ch ph t hay không, bÁi chính sách tá çi t đây là quyÁ đånh liên quan
đÁ ç đán chính sách kinh tÁ. Kinh tÁ h c quÁ Án xem xét nh h°çng kinh tÁ i vãi doanh nghiáp
và ngành.
Kinh t p kh ng v n dÁ hçc quÁn cung cà Á n Á ăng toàn dián thuyÁt kinh tÁ ph°¢ng
pháp luÁn ra quyÁt nđånh. KhÁ ng v n d ng phù h p vÁ ă ā ãi: viác qu n cÁ ąa các c¢ quan chính
phą, b nh vi ng há án, tr°å çc, bÁo tàng và các tå chćc phi lāi nhuÁn khác; hay quÁn lý các doanh
nghiáp, tå chćc kinh doanh.
M
M
M
à
à
à
T
T
T
S
S
S
ê
ê
ê
T
T
T
H
H
H
U
U
U
À
À
À
T
T
T
N
N
N
G
G
G
Ā
Ā
Ā
Há gia đình
Doanh nghiáp
Chính ph ą
Thå tr°ång s n ph m Á Ç
Thå tr°ång nguãn l c ă
Tài nguyên
Ván
Lao ng đá
QuÁn lý
NÃn kinh tÁ thå tr°ång
NÃn kinh tÁ k hoÁ ¿ch
NÃn kinh tÁ h n h p ß ā
Môi tr°ång kinh doanh
Kinh t h c Á ç
Khan hiÁm
Kinh t hÁ çc vĩ
Kinh t hÁ çc vi mô
Khoa hçc kinh tÁ
Mô hình
GiÁ thuyÁt
Qui luÁt
Nguyên lý
Chính sách kinh tÁ
Kinh t h ng Á çc thăc chć
Kinh t h n t c Á çc chuÇ Ã
Kinh t hÁ çc quÁn lý
C
C
C
Â
Â
Â
U
U
U
H
H
H
è
è
è
I
I
I
Ô
Ô
Ô
N
N
N
T
T
T
À
À
À
P
P
P
1. Trong nÃn kinh t ch vÁ th trå °ång, ai ng°åi quyÁt đånh hàng hóa då ā s n ¿ đ°ÿc sÁ
xuÃt, chúng c hàng hóa và dđ°ÿc sÁn xuÃt bÅng cách nào và ai s¿ nhÁn đ°ÿ åch v ? ā
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, ng°åi tiêu dùng quyÁt đånh mua hàng hóa dåch vă theo
cách thćc mua sÃm cąa hç. N u ngÁ °åi tiêu dùng mong muán nhiÃu hàng hóa hay dåch vă
khÁ n t s tng thanh toán thì cÅu s¿ ng lên giá cÁ hàng hóa hay dåch vă ¿ ng lên. Lāi
nhuÁn cao s¿ hÃp d n xu¿n các nhà sÁ Ã Át mãi gia nhÁp ngành. N u ng°åi tiêu dùng muán ít hàng
hóa hay då ă đ ¿ ũ Ách v h¢n, khi ó cÅu s giÁm giá c ng s¿ gi m. Khi đó, các nguãn lăc khác s¿
hÃp d n h¿ ¢n so vãi ngành.
Nghiên cću và l s āi nhuÁn chã ra cách thćc hàng hóa dåch vă ¿ đ°āc sÁn xuÃt nh° thÁ
nào. Mát doanh nghiáp phÁi s t h c có chi phí thÿ dăng kÁ āp các ngu n lã ă Ãp nhÃt hoc phÁi rút
lui khßi ngành.
Thu nh p. Thu nhÁp giá cÁ xác đånh ai s¿ nhÁn đ°āc hàng hóa dåch vă cung cà Áp
đ°āc xác đå ā ã ă ā ā ã ă ånh bçi quan há sç h u ngu n l c: nh ng ai sç h u ngu n l c có giá tr cao s¿ Á nh n
đ°ā đ°āc nhià ¿u thu nhÁp h¢n. Rãi thì, sÁn phÇm dåch vă s c phân bå cho nhāng ai mong
muán trÁ v ng c n ph m và d . ãi mćc giá thå tr°å ąa sÁ Ç åch vă
| 1/238

Preview text:

Giáo trình Kinh tế học vi mô
LäI Mæ Đ U Ä
Giáo trình kinh tÁ hçc vi mô là tài liáu dùng trong giÁng d¿y và hçc tÁp dành cho sinh viên
nm thć nhÃt khái ngành kinh tÁ. Tài liáu đ°āc biên so¿n nhÅm cung cÃp cho b¿n đçc nghiên
cću các qui luÁt, nguyên lý kinh tÁ c¢ bÁn, tiÁp cÁn t° duy phân tích cąa mát nhà kinh tÁ đái
vãi các să kián kinh tÁ thông qua các mô hình. Các chą đà bao gãm: phân tích cung cÅu; lý
thuyÁt lăa chçn tiêu dùng, lý thuyÁt sÁn xuÃt và chi phí, phân tích hành vi ra quyÁt đånh cąa
doanh nghiáp trong cÃu trúc thå tr° n
å g; phân tích chính sách công đái vãi các vÃn đà nh°
thuÁ, th°¢ng m¿i quác tÁ, ngo¿i ćng và hàng hóa công cáng.
Các nhà kinh tÁ th°ång tiÁp cÁn các vÃn đà trong nÃn kinh tÁ thông qua phân tích cung
cÅu: bÅng cách nghĩ và ng°åi mua và bán là các lăc l°āng cÅu thành thå tr°ång; măc tiêu và
nhāng ràng buác đÅ phát triÅn các mô hình; mô tÁ các điÃu kián cho cân bÅng thå tr°ång; và
giÁi pháp xác đånh cân bÅng cũng nh° các thay đåi cân bÅng thå tr°ång khi có să tác đáng
chính phą vào thå tr°ång. Vãi cách tiÁp cÁn này, b¿n đçc có thÅ dÅ dàng hiÅu đ°āc s ă vÁn
hành và t°¢ng tác cąa các l c
ă l°āng cÃu thành thå tr° ng, å
c¢ chÁ giá cÁ và cách thćc phân bå nguãn l c
ă đái vãi các đặc tính thå tr° ng khác nhau. å
Vãi b¿n đçc khi bÃt đÅu nghiên cću kinh tÁ vi mô, không ai nói rÅng đây là môn hçc dÅ,
nhiÃu b¿n đçc thÁm chí cho rÅng đây là môn hçc khó khn nhÃt. Mặc dÅu nh° vÁy, nh ng ° hÅu
hÁt các b¿n có thÅ kiÅm soát viác h c
ç tÁp cąa mình và chúng tôi đÁm bÁo rÅng b¿n có thÅ
thành công. Nh°ng đÅ nghiên c u
ć tát môn hçc này đòi hßi ng°åi hçc phÁi cam kÁt và kiên trì
vãi mát kÁ ho¿ch hçc tÁp thích hāp; đçc tài liáu và nÃm yêu cÅu hçc tÁp tr°ãc khi đÁn lãp; c đç
thêm các tài liáu liên quan và tin tćc kinh tÁ; liên kÁt nái dung bài hçc vãi các să kián kinh tÁ;
đặt câu hßi phân tích và suy luÁ à n v đà n .
ĐÅ hß trā cho b¿n đçc trong quá trình nghiên cću và ôn tÁp, nhóm biên so¿n liát kê các
khái niám và thuÁt ngā quan trçng đ°āc in đÁm trong giáo trình ç cuái mßi ch°¢ng. Các câu
hßi ôn tÁp và chã d¿n tóm l° c
ā đÅ hß trā cho b¿n đçc há tháng hóa kiÁn thćc và luyán tÁp mô
hình vãi mát sá vÃn đà và ćng dăng. Ngoài ra, nhóm biên so¿n l°āc dåch mát sá bài báo liên quan đÁn các s
ă kián kinh tÁ nåi bÁt. ĐiÃu này làm cho b¿n đçc dÅ dàng liên kÁt lý thuyÁt vãi
vÃn đà thăc tißn và điÃu quan trçng là trao dãi k n
ỹ ng phân tích các vÃn đà kinh tÁ.
Chúng tôi xin chân thành cÁm ¢n nhāng tác giÁ trong các tài liáu mà chúng tôi đã tham
khÁo trong quá trình biên so¿n giáo trình này. Nhân dåp này, låi cÁm ¢n xin đ°āc gçi đÁn các
đãng nghiáp đã tham gia biên so¿n và đóng góp nhiÃu ý kiÁn quí giá. Să thành công cąa giáo trình phÁi kÅ đÁn să ng ą
há cąa b¿n đçc, nhāng ng°åi luôn chia s¿ nhāng ý kiÁn đÅ chúng tôi
hoàn thián giáo trình cho lÅn xuÃt bÁn tiÁp theo. Chă biên
PGS., TS. Lê ThÁ Giãi KÀT CÂU VÀ N àI D UNG M ÔN H àC NÂN N K I K N I H N H T À Ba vÃn đ Ã Nhu cÅu cơ bÁn? Nguồn lực “vô h¿n” “khan hiÁm” Hiáu quÁ Chi phí cơ hái “s “ ự l ựa a c h c án á ” n kinh tÁ - xã hái + Chi phí cơ hái + Ngo¿i ứng
+ Đ°áng cong năng lực sÁn xuÃt + Hàng hóa công cáng
+ Chuyên môn hóa & th°ơng m¿i + Tài nguyên dùng chung KINH TÀ HàC Kinh tÁ vĩ mô Kinh tÁ vi mô CU C NG N G - - CÄU P + Lao đ n á g + SÁn phẩm Quá trình P + Vốn ĐÅu vào ĐÅu ra + Dßch vụ + Tài nguyên S sÁn xuÃt S Q = f( L,K) D D Thß tr°áng nguồn lực Q Thß tr°áng sÁn phẩm Q SÀN XUÂT – CHI PHÍ P P S Doanh thu – Chi phí ΠMax: MR M R = = M C M D Lựa chán tiêu dùng Q QuyÁt đßnh sÁn xuÃt Q Thß tr°áng Thß tr°áng c¿nh tranh hoàn hÁo c¿nh tranh không hoàn hÁo C¿nh tranh Bán Bán Đác hoàn hÁo c¿nh tranh đác quyÃn quyÃn C U U T R T Ú R C Ú C T HÞ T R T ¯à ¯ NG N -Vô số ng °ái mua, bán -Mát ng °ái bán -SÁn phẩm đ n ồ g nhÃt
-NhiÃu ng°ái mua, bán -Vài ng°ái bán -SÁn phẩm duy nhÃt -SÁn phẩm phân biát
-SÁn phẩm ph.biát/t.chuẩn P - Thôn g tin hoàn hÁo P - Thông tin không hoàn hÁo - Doanh nghiáp nhận giá - Doanh nghiáp đßnh giá D QUYÀT ĐÞNH SÀN XUÂT P = MR & HÀNH VI NGÀNH D Q MR Q 2 MĀ Ā C C LĀ Ā C
CH¯¡NG 1: TäNG QUAN V KINH TÀ VI MÔ.............................................................1
NHĀNG VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN .......................................................................................1
BA VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN..............................................................................................1
NÂN KINH TÀ: TäNG QUAN .................................................................................................2
VAI TRÒ CĄA CHÍNH PHĄ ĐàI VâI NÂN KINH TÀ..........................................................5
KINH TÀ HæC LÀ GÌ? ................................................................................................................6
KINH TÀ HæC...........................................................................................................................6
KHOA HæC VÀ CHÍNH SÁCH KINH TÀ ..............................................................................7
KINH TÀ HæC THĂC CHĆNG VÀ CHUÆN TÂC ................................................................9
DOANH NGHIàP VÀ MÔI TR¯äNG KINH DOANH.............................................................9
LO¾I HÌNH DOANH NGHIàP ................................................................................................9
MÔI TR¯äNG KINH DOANH ..............................................................................................10
KINH TÀ HæC QUÀN LÝ ......................................................................................................11
PHĂ LĂC: SĂ LĂA CHæN VÀ CHI PHÍ C¡ HàI..................................................................21
CHI PHÍ C¡ HàI.....................................................................................................................21
Đ¯äNG CONG NNG LĂC SÀN XUÂT ............................................................................21
CHUYÊN MÔN HÓA VÀ TH¯¡NG M¾I............................................................................26
CH¯¡NG 2: CUNG CÄU VÀ GIÁ CÀ THä TR¯äNG ..................................................35
THä TR¯äNG VÀ C¾NH TRANH ..........................................................................................35
THä TR¯äNG .........................................................................................................................35
C¾NH TRANH HOÀN HÀO VÀ KHÔNG HOÀN HÀO .....................................................35
CÄU HÀNG HÓA......................................................................................................................36
KHÁI NIàM CÄU ...................................................................................................................36
DäCH CHUYÄN TRÊN Đ¯äNG CÄU VÀ DäCH CHUYÄN CÄU......................................37
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG ĐÀN CÄU ...........................................................................38
ÀNH H¯æNG QUàC TÀ .......................................................................................................41
CUNG HÀNG HÓA ...................................................................................................................41
KHÁI NIàM CUNG ................................................................................................................41
DäCH CHUYÄN TRÊN Đ¯äNG CUNG VÀ DäCH CHUYÄN CUNG................................42
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG ĐÀN CUNG ........................................................................43
ÀNH H¯æNG QUàC TÀ .......................................................................................................44
CÂN BÄNG THä TR¯äNG ......................................................................................................45
CÂN BÄNG CUNG CÄU .......................................................................................................45
SĂ DäCH CHUYÄN CUNG CÄU...........................................................................................46
CHÍNH SÁCH CĄA CHÍNH PHĄ ............................................................................................47
CHÍNH SÁCH ĐIÂU CHâNH GIÁ .........................................................................................47
CHÍNH SÁCH äN ĐäNH GIÁ................................................................................................49
THUÀ VÀ H¾N NG¾CH........................................................................................................50
CH¯¡NG 3: Đà CO GIÃN CĄA CUNG CÄU................................................................59
Đà CO GIÃN CĄA CÄU ..........................................................................................................59
KHÁI NIàM VÂ Đà CO GIÃN ..............................................................................................59
Đà CO GIÃN CĄA CÄU........................................................................................................61
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG Đ N
À Đà CO GIÃN CĄA CÄU .........................................66
Đà CO GIÃN CĄA CUNG........................................................................................................66 i
CÁC ĆNG DĂNG VÂ Đà CO GIÃN ....................................................................................... 69
Đà CO GIÃN VÀ DOANH THU ...........................................................................................69
Đà CO GIÃN VÀ THUÀ ........................................................................................................70
Đ¯äNG CONG LAFFER.......................................................................................................72
CH¯¡NG 4: LÝ THUYÀT LĂA CHæN TIÊU DÙNG ................................................... 81
HÀNH VI NG¯äI TIÊU DÙNG ...............................................................................................81
MĂC TIÊU NG¯äI TIÊU DÙNG ..........................................................................................81
CÁC NHÂN Tà ÀNH H¯æNG .............................................................................................81
TÁC ĐàNG THU NHÀP VÀ THAY THÀ.............................................................................82
LÝ THUYÀT LĀI ÍCH ..............................................................................................................83
LĀI ÍCH ...................................................................................................................................83
MÔ HÌNH LĂA CHæN TIÊU DÙNG....................................................................................84
CÂN BÄNG TIÊU DÙNG VÀ Đ¯äNG CÄU.......................................................................85
LÝ THUYÀT ĐÆNG ÍCH..........................................................................................................86
Đ¯äNG ĐÆNG ÍCH...............................................................................................................86
Đ¯äNG NGÂN SÁCH...........................................................................................................88
CÂN BÄNG TIÊU DÙNG VÀ Đ¯äNG ĐÆNG ÍCH............................................................89
CH¯¡NG 5: LÝ THUYÀT SÀN XUÂT - CHI PHÍ....................................................... 103
LÝ THUYÀT SÀN XUÂT.......................................................................................................103
HÀM Sà SÀN XUÂT ...........................................................................................................103
SÀN XUÂT THEO THäI GIAN ..........................................................................................111
LÝ THUYÀT CHI PHÍ............................................................................................................. 111
BÀN CHÂT CHI PHÍ ............................................................................................................111
CHI PHÍ SÀN XUÂT NGÂN H¾N ......................................................................................112
CHI PHÍ SÀN XUÂT DÀI H¾N...........................................................................................117
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT.....................................................................................................118
MĂC TIÊU VÀ RÀNG BUàC .............................................................................................119
CÁC TIÊU CHUÆN ĐÁNH GIÁ LĂA CHæN....................................................................119
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT TàI ¯U ...................................................................................121
CH¯¡NG 6: C¾NH TRANH HOÀN HÀO.................................................................... 133
CÂU TRÚC THä TR¯äNG.....................................................................................................133
PHÂN LO¾I THä TR¯äNG.................................................................................................133
C¾NH TRANH TRONG CÂU TRÚC THä TR¯äNG ........................................................134
Đ¯äNG CÄU CĄA DOANH NGHIàP..................................................................................134
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT.....................................................................................................135
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT NGÂN H¾N............................................................................135
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT DÀI H¾N ................................................................................139
CH¯¡NG 7: C¾NH TRANH KHÔNG HOÀN HÀO ....................................................153
ĐàC QUYÂN...........................................................................................................................153
THä TR¯äNG ĐàC QUYÂN...............................................................................................153
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT ..................................................................................................155
CHÍNH SÁCH CÔNG ĐàI VâI ĐàC QUYÂN...................................................................158
BÁN C¾NH TRANH...............................................................................................................161
Đ¯äNG CÄU CĄA DOANH NGHIàP ...............................................................................161
QUYÀT ĐäNH SÀN XUÂT ..................................................................................................163
CHI PHÍ PHÂN BIàT............................................................................................................164 ii
BÁN ĐàC QUYÂN..................................................................................................................165
PHÂN BIàT GIÁ ...................................................................................................................165
MÔ HÌNH Đ¯äNG CÄU LÀP Dä........................................................................................167
LÝ THUYÀT TRÒ CH¡I......................................................................................................169
CH¯¡NG 8: CUNG CÄU THä TR¯äNG NGUâN LĂC .............................................183
THä TR¯äNG NGUâN LĂC .................................................................................................183
CUNG CÄU NGUâN LĂC...................................................................................................184
CÄU NGUâN LĂC DOANH NGHIàP ................................................................................187
THä TR¯äNG LAO ĐàNG ....................................................................................................189
TIÂN L¯¡NG VÀ CUNG LAO ĐàNG...............................................................................189
SĂ KHÁC BIàT V TIÂN L¯¡NG.....................................................................................190
VAI TRÒ CĄA NGHIàP ĐOÀN ..........................................................................................191
VàN, CÔNG NGHà VÀ TÀI NGUYÊN ................................................................................193
THä TR¯äNG VàN..............................................................................................................193
SĂ THAY ĐäI CÔNG NGHà ..............................................................................................195
TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR¯äNG ......................................................................................195
CH¯¡NG 9: NGO¾I ĆNG VÀ HÀNG HÓA CÔNG CàNG........................................207
NGO¾I ĆNG............................................................................................................................207
NGO¾I ĆNG LÀ GÌ..............................................................................................................207
GIÀI QUYÀT CÁ NHÂN VÂ NGO¾I ĆNG........................................................................211
CHÍNH SÁCH CÔNG CàNG ĐàI VâI NGO¾I ĆNG .......................................................213
HÀNG HÓA CÔNG CàNG.....................................................................................................216
PHÂN LO¾I HÀNG HÓA ....................................................................................................216
HÀNG HÓA CÔNG CàNG ..................................................................................................218
TÀI NGUYÊN CHUNG ........................................................................................................221 iii
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô Ch°¢ng 1
TîNG QUAN VÂ KINH TÀ VI MÔ
Các nhà kinh tÁ cho rÅng vÃn đà trçng tâm cąa kinh tÁ hçc là să khan hiÁm. Să khan hiÁm
nguãn lăc đòi hßi các cá nhân và xã hái đ°a ra quyÁt đånh lăa chçn. Kinh tÁ hçc nghiên c u ć
să lăa chçn trong điÃu kián nguãn lăc khan hiÁm. Ch°¢ng này đà cÁp đÁn nhāng vÃn đà kinh
tÁ c¢ bÁn và cách thćc giÁi quyÁt các vÃn đà đó trong nÃn kinh tÁ, các mái quan há trong nÃn
kinh tÁ và să t°¢ng tác vãi thå tr°ång, nhāng khái niám và nguyên lý c¢ bÁn cąa kinh tÁ h c, ç
ph¿m vi phân tích cąa kinh tÁ hçc vi mô và vĩ mô và cách thćc tiÁp cÁn trong viác nghiên cću các vÃn đà kinh tÁ.
Sau khi nghiên cąu ch°¢ng này, b¿n có thÅ:
ª Xác đånh nhāng v n
à đà c¢ bÁn căa mçi tï chąc kinh tÁ và cách
thąc giÁi quyÁt căa nÃn kinh tÁ.
ª HiÅu đ°ÿc kinh tÁ hçc là gì, phân biát ph¿m vi phân tích kinh tÁ
hçc vi mô và kinh tÁ hçc vĩ mô.
ª VÁn dāng phân tích thăc chąng và phân tích chuÇn tÃc trong các
vÃn đà kinh tÁ.
ª Phân tích chi phí c¢ hái liên quan đÁn să lăa chçn căa cá nhân,
tï chąc và xã hái.
NHĀNG VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN
Con ng°åi từ lúc sinh ra và tr°çng thành đÃu có nhu cÅu và tình yêu, să thừa nhÁn xã hái, nhu
cÅu vÁt chÃt và tián nghi cuác sáng. Các nhu cÅu có thÅ đ°āc thßa mãn từ nguãn lăc sẵn có
trong thiên nhiên hay đ°āc sÁn xuÃt ra bÅng cách kÁt hāp các nguãn l c ă và con ng°åi, công
că, máy móc, tài nguyên đÅ t¿o ra các sÁn phÇm và dåch vă thßa mãn mong muán vÁt chÃt cąa
con ng°åi. ĐiÃu này chã có thÅ thăc hián đ°āc thông qua mát c¢ chÁ có tå chćc, đó là nÃn
kinh tÁ. Nhāng vÃn đà c¢ bÁn cąa nÃn kinh tÁ không chã thuác ph¿m vi giÁi quyÁt c a ą quác
gia, mà còn chåu Ánh h° ng ç
cąa các quyÁt đånh cąa mßi cá nhân trong xã hái. Bçi l¿ bÃt k ỳ
quyÁt đånh lăa chçn nào, cách thćc giÁi quyÁt nh° thÁ nào, suy cho cùng là nhÅm nâng cao
chÃt l°āng cuác sáng con ng°åi.
BA VÂN ĐÂ KINH TÀ C¡ BÀN
ĐÅ hiÅu đ°āc să vÁn hành cąa nÃn kinh tÁ, chúng ta phÁi nhÁn thćc đ°āc nhāng vÃn đ c à ¢ bÁn
mà bÃt kỳ nÃn kinh tÁ nào cũ Á
ng ph i giÁi quyÁt. Đó là:
ª SÁn xuÃt cái gì?
ª SÁn xuÃt nh° thÁ nào?
ª SÁn xuÃt cho ai?
Chúng ta hãy xem xét că thÅ các vÃn đà kinh tÁ c¢ bÁn.
SÁn xuÃt cái gì?
VÃn đà đÅu tiên có thÅ đ°āc hiÅu nh° là: “SÁn phÇm và dåch vā nào s¿ đ°ÿc sÁn xuÃt?”.
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, să t°¢ng tác giāa ng°åi mua và ng°åi bán vì lāi ích cá nhân s¿
xác đånh sÁn phÇm và dåch vă nào s¿ đ°āc sÁn xuÃt. Nhà kinh tÁ hçc Adam Smith trong tác
phÇm “The Wealth of Nations” đã cho rÅng s
ă c¿nh tranh giāa các nhà sÁn xuÃt s¿ đem l¿i lāi ích cho xã hái. 1
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
Să c¿nh tranh làm cho các nhà sÁn xuÃt cung cÃp các sÁn phÇm thßa mãn nhu cÅu cąa
ng°åi tiêu dùng. Trong viác tìm kiÁm lāi nhuÁn, nhà sÁn xuÃt cá gÃng cung cÃp các sÁn phÇm
có chÃt l°āng cao h¢n nhÅm phăc vă tát h¢n nhu cÅu cąa ng°åi tiêu dùng. ĐiÃu này có thÅ
giÁi thích t¿i sao ng°åi tiêu dùng có “quyn ti thư ng”
xác đånh nhāng sÁn phÇm và dåch vă
nào s¿ đ°āc sÁn xuÃt. Mát sá nhà kinh tÁ, chÇng h¿n nh° John Kenneth Galbraith cũng đà cÁp
đÁn vÃn đà này và cho rÅng các ho¿t đáng tiÁp thå cąa các công ty lãn có thÅ Ánh h°çng đáng
kÅ đÁn cÅu tiêu dùng trong ngÃn h¿n. HÅu hÁt, các nhà kinh tÁ đÃu tháng nhÃt rÅng mặc dÅu
các bián pháp tiÁp thå có thÅ Ánh h° ng ç
cÅu tiêu dùng, nh°ng ng° i
å tiêu dùng mãi chính là
ng°åi quyÁt đånh sÁn phÇm và dåch vă nào s¿ đ° c ā mua.
NÁu vì lý do nào đó, ng°åi tiêu dùng mong muán tiêu dùng sÁn phÇm nhiÃu h¢n, điÃu này
s¿ làm tng cÅu. Trong ngÃn h¿n, să gia tng cÅu có thÅ làm tng giá cÁ, l°āng sÁn xuÃt cũng
tng lên và lāi nhuÁn cąa các công ty trong ngành cũng cao h¢n. Lāi nhuÁn cao trong ngành s¿
hÃp d¿n các công ty mãi gia nhÁp thå tr° ng å
trong dài h¿n và vì vÁy cung thå tr°ång s¿ tng
lên. Să tng cung s¿ làm cho giá cÁ hàng hóa giÁm xuáng trong khi đó l°āng bán v¿n tiÁp tăc
tng lên. Lāi nhuÁn trong ngÃn h¿n do să gia tng cÅu trong ngÃn h¿n dÅn dÅn s¿ bå mÃt đi khi
giá giÁm xuáng. ĐiÃu này có thÅ giÁi thích să phù hāp vãi khái niám quyÃn tái th° ng ā cąa ng°åi tiêu dùng.
SÁn xuÃt nh° thÁ nào?
VÃn đà thć hai có thÅ phát biÅu mát cách hoàn chãnh nh° là: “SÁn phÇm và då ā
ch v đ°ÿc sÁn
xuÃt bÅng cách nào?”. VÃn đà này liên quan đÁn viác xác đånh nhāng nguãn lăc nào đ°āc sÿ
dăng và ph°¢ng pháp đÅ sÁn xuÃt ra nhāng sÁn phÇm và dåch vă. ChÇng h¿n đÅ sÁn xuÃt ra
đián, các quác gia có thÅ xây dăng các nhà máy nhiát đián, thąy đián, đián nguyên tÿ. Tuy nhiên, viác l a
ă chçn ph°¢ng pháp sÁn xuÃt nào còn phÁi xem xét trên khía c¿nh hiáu quÁ kinh
tÁ - xã hái, nguãn lăc và trình đá khoa hçc kỹ thuÁt cąa mßi quác gia.
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, các nhà sÁn xuÃt vì măc tiêu tái đa hóa lāi nhuÁn s¿ phÁi tìm
kiÁm các nguãn lăc có chi phí thÃp nhÃt có thÅ (giÁ đånh vãi sá l°āng và chÃt l° ng ā sÁn phÇm
không thay đåi). Các ph°¢ng pháp và kỹ thuÁt sÁn xuÃt mãi chã có thÅ đ°āc chÃp nhÁn khi
chúng làm giÁm chi phí sÁn xuÃt. Trong khi đó, các nhà cung cÃp nguãn lăc sÁn xuÃt s¿ cung
cÃp nguãn lăc đem l¿i cho hç các giá trå cao nhÃt. Mát lÅn nāa, “bàn tay vô hình” cąa Adam
Smith d¿n dÃt cách thćc phân phái nguãn lăc đem l¿i giá trå sÿ dăng cao nhÃt.
ĐÅ có thÅ lý giÁi t¿i sao mát sá quác gia lăa chçn tÁp trung sÁn xuÃt mát sá hàng hóa và
trao đåi vãi các quác gia khác. VÃn đà ç đây liên quan đÁn viác xem xét chi phí c¢ hái và
bÅng cách so sánh chi phí t°¢ng đái trong viác sÁn xuÃt các hàng hóa, các quác gia s¿ sÁn xuÃt
và trao đåi hàng hóa trên c¢ sç chi phí c¢ á h i thÃp nhÃt.
SÁn xuÃt cho ai?
VÃn đà thć ba phÁi giÁi quyÁt đó là, “Ai s¿ nhÁn s n
Á phÇm và dåch vā?”. Trong nÃn kinh tÁ
thå tr°ång, thu nhÁp và giá cÁ xác đånh ai s¿ nhÁn hàng hóa và dåch vă cung cÃp. ĐiÃu này
đ°āc xác đånh thông qua t°¢ng tác cąa ng°åi mua và bán trên thå tr°ång sÁn phÇm và thå tr°ång nguãn lăc.
Thu nhÁp chính là nguãn t¿o ra nng lăc mua sÃm cąa các cá nhân và phân phái thu nhÁp
đ°āc xác đånh thông qua: tiÃn l°¢ng, tiÃn lãi, tiÃn cho thuê và lāi nhuÁn trên thå tr°ång nguãn
lăc sÁn xuÃt. Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, nhāng ai có nguãn tài nguyên, lao đáng, ván và kỹ
nng quÁn lý cao h¢n s¿ nhÁn thu nhÁp cao h¢n. Vãi thu nhÁp này, các cá nhân đ°a ra quyÁt
đånh lo¿i và sá l°āng sÁn phÇm s¿ mua trên thå tr°ång sÁn phÇm và giá cÁ đånh h°ãng cách thćc phân bå nguãn l c
ă cho nhāng ai mong muán trÁ vãi mćc giá thå tr°ång.
NÂN KINH TÀ: TîNG QUAN
Dĩ nhiên trong nÃn kinh tÁ thăc, thå tr°ång không thÅ quyÁt đånh tÃt cÁ các vÃn đà này. Trong
hÅu hÁt các xã hái, chính phą tác đáng đÁn cái gì s¿ đ°āc sÁn xuÃt, sÁn xuÃt bÅng cách nào và
ai s¿ nhÁn nhāng sÁn phÇm và dåch vă. Chi tiêu cąa chính phą, các qui đånh và an toàn và sćc 2
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
khße, qui đånh mćc l°¢ng tái thiÅu, luÁt lao đáng trẻ em, các qui đånh và môi tr° ng, å há tháng
thuÁ và các ch°¢ng trình phúc lāi có Ánh h°çng quan trçng đÁn các thćc giÁi quyÁt các vÃn đ Ã
c¢ bÁn trong bÃt kỳ xã hái nào.
Các thành phÅn căa nÃn kinh tÁ
ĐÅ hiÅu đ°āc nÃn kinh tÁ vÁn hành nh° thÁ nào, chúng ta hãy xem xét các thành phÅn cąa nÃn
kinh tÁ và să t°¢ng tác l¿n nhau giāa các thành phÅn này. Trong nÃn kinh tÁ giÁn đ¢n, các
thành phÅn cąa nÃn kinh tÁ bao gãm: há gia đình, doanh nghiáp và chính ph . ą
Há gia đình bao gãm mát nhóm ng°åi chung sáng vãi nhau nh° mát đ¢n vå ra quyÁt đånh.
Mát há gia đình có thÅ gãm mát ng°åi, nhiÃu gia đình, hoặc nhóm ng°åi không có quan há
nh°ng chung sáng vãi nhau. ChÇng h¿n, hai sinh viên cùng thuê tr m ç át phòng.
Há gia đình là nguãn cung cÃp lao đáng, tài nguyên, ván và quÁn lý đÅ nhÁn các khoÁn thu
nhÁp từ tiÃn l°¢ng, tiÃn lãi và lāi nhuÁn. Há gia đình cũng đãng thåi là ng°åi tiêu dùng các hàng hóa và dåch vă.
Doanh nghiáp là tå chćc kinh doanh sç hāu và điÃu hành các đ¢n vå kinh doanh cąa nó.
Đ¢n vå kinh doanh là mát c¢ sç trăc thuác d°ãi hình thćc nhà máy, nông tr¿i, nhà bán buôn,
bán lẻ hay nhà kho mà nó thăc hián mát hoặc nhiÃu chćc nng trong viác sÁn xuÃt và phân
phái sÁn phÇm hay dåch v . ă
Mát doanh nghiáp có thÅ chã có mát đ¢n vå kinh doanh, hoặc cũng có thÅ gãm nhiÃu đ¢n
vå kinh doanh. Trong khi đó, mát ngành gãm mát nhóm các doanh nghiáp sÁn xuÃt các sÁn
phÇm giáng hoặc t°¢ng tă nhau.
ĐÅ t¿o ra sÁn phÇm và dåch vă, các doanh nghiáp sÿ ă
d ng các nguãn lăc nh°: nhà máy,
thiÁt bå vn phòng, ph°¢ng tián vÁn tÁi, mặt bÅng kinh doanh và các nguãn lăc khác. Các nhà
kinh tÁ phân chia nguãn lăc thành các nhóm:
- Tài nguyên là nguãn lăc thiên nhiên, “quà tặng cąa thiên nhiên”, tham gia vào quá
trình sÁn xuÃt, bao gãm: đÃt trãng trçt, tài nguyên r ng, qu ừ ặng mß, n°ãc, ... - V n
ë hay còn gçi là đÅu t°, nhÅm hß trā cho quá trình sÁn xuÃt và phân phái sÁn phÇm.
ChÇng h¿n, công că máy móc, thiÁt bå, phân x°çng, nhà kho, ph°¢ng tián vÁn tÁi, ... ván ç
đây không phÁi là tiÃn, bÁn thân tiÃn thì không t¿o ra cái gì cÁ trừ khi tiÃn đ°āc dùng đÅ
mua sÃm máy móc, thiÁt bå và các tián ích phăc vă cho sÁn xuÃt thì mãi trç thành ván.
- Lao đáng chã nng lăc và trí tuá và thÅ lăc tham gia vào quá trình sÁn xuÃt hàng hóa
và dåch vă. ChÇng h¿n, lao đáng tham gia trăc tiÁp vào quá trình sÁn xuÃt, bán hàng, ...
- QuÁn lý là khÁ nng điÃu hành doanh nghiáp. Ng°åi quÁn lý thăc hián các cÁi tiÁn
trong viác kÁt hāp các nguãn lăc tài nguyên, ván, lao đáng đÅ t¿o ra hàng hóa và dåch v ; ă đ°a ra các quyÁt đå Ã
nh v chính sách kinh doanh; đåi mãi sÁn phÇm, kỹ thuÁt, cÁi cách quÁn lý; ng° i
å quÁn lý gÃn trách nhiám vãi các quyÁt đånh và chính sách kinh doanh. Vì vÁy,
ng°åi quÁn lý cũng là ng°åi chåu rąi ro.
Chính phă là mát tå chćc gãm nhiÃu cÃp, ban hành các luÁt, qui đånh và vÁn hành nÃn
kinh tÁ theo mát c¢ chÁ dăa trên luÁt. Chính phą cung cÃp các sÁn phÇm và dåch vă công cáng
nh°: an ninh quác phòng, dåch vă chm sóc sćc khße cáng đãng, giao thông, giáo dăc. BÅng
cách thay đåi và điÃu chãnh luÁt, qui đånh, thuÁ. Chính phą có thÅ tác đáng đÁn să lăa ch n ç
cąa các há gia đình và doanh nghiáp.
Dòng luân chuyÅn trong nÃn kinh tÁ
BiÅu đã dòng luân chuyÅn d° i
ã đây minh hça dòng dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă và nguãn
lăc giāa há gia đình, doanh nghiáp và chính phą. Nh° biÅu đã minh hça, các doanh nghiáp
cung cÃp sÁn phÇm và dåch vă trên thå tr° ng å
sÁn phÇm cho các há gia đình. Trong khi đó, các
há gia đình cung cÃp các nguãn lăc trên thå tr° ng å
nguãn lăc (tài nguyên, lao đáng, ván và
quÁn lý) cho các doanh nghiáp đÅ sÁn xuÃt hàng hóa. 3
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô Th T ß t r t °á ° n á g s Án n p h p ẩm ẩ P S Hàng hóa, dßch vụ Doanh thu D bán hàng Q Hàng hóa, Chi tiêu dßch vụ Chi tiêu Hàng hóa, hàng hóa, hàng hóa, dßch vụ dßch vụ dßch vụ Hàng hóa, ThuÁ dßch vụ Do D a o n a h n h n gh g i h áp p Ch C í h nh n h p h p ủ Há g i g a đìn ì h n h Hàng hóa, ThuÁ dßch vụ Chi phí sử Chi phí sử dụng Nguồn lực dụng nguồn lực sÁn xuÃt Chi phí sử nguồn lực dụng nguồn Th T ß t r t °á ° n á g n guồn n l ực lực P Nguồ n lực S Nguồn lực sÁn xuÃt sÁn xuÃt D Q Dòng tiÃn tá c ng ũ
đi kèm vãi dòng dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă và nguãn tài nguyên.
Nh° biÅu đã minh hça, há gia đình sÿ dăng thu nhÁp (từ viác cung cÃp nguãn lăc) đÅ thanh
toán cho hàng hóa và dåch vă tiêu dùng. Mái quan há t°¢ng quan giāa thå tr°ång sÁn phÇm và
thå tr°ång nguãn lăc có thÅ dÅ dàng nhÁn thÃy thông qua biÅu đã này. Há gia đình có thÅ chi
tiêu cho hàng hóa và dåch vă từ thu nhÁp có đ°āc do cung cÃp nguãn lăc. T°¢ng tă nh° vÁy,
các doanh nghiáp chã có thÅ trÁ l°¢ng, tiÃn lãi, tiÃn thuê và lāi nhuÁn từ doanh thu do bán hàng
hóa và dåch vă cho các há gia đình.
Nh° biÅu đã cho thÃy, chính phą thu thuÁ từ há gia đình và doanh nghiáp và cung cÃp các dåch v ă công cáng trç l¿i. Đ
Å t¿o ra các dåch vă công cáng, chính phą mua các nguãn lăc từ
các há gia đình và doanh nghiáp. Đãng thåi, chính ph c
ą ũng thanh toán cho các há gia đình và cho các doanh nghiáp.
BiÅu đã trên mô tÁ mái quan há giāa các thành phÅn trong kinh tÁ thông qua các t°¢ng tác
trên thå tr°ång sÁn phÇm và thå tr° ng å
nguãn lăc. Thăc tÁ, không phÁi tÃt cÁ thu nhÁp cąa há gia ình đ
đÃu chi tiêu hÁt vào hàng hóa và dåch vă, mát sá thu nhÁp dành đÅ tiÁt kiám d°ãi hình
thćc đÅu t°. Khi đó, các trung gian tài chính (ngân hàng và các tå chćc tài chính) đóng vai trò
trung gian trong viác dåch chuyÅn nguãn ván cho các nhu cÅu đÅu t c ° ąa doanh nghiáp.
Trong nÃn kinh tÁ toàn cÅu, th°¢ng m¿i phÁi đ°āc xem xét trong các nÃn kinh tÁ. NhÁp
khÇu làm dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă từ thå tr°ång n°ãc ngoài vào thå tr°ång nái đåa.
Trong khi đó, xuÃt khÇu dåch chuyÅn hàng hóa, dåch vă từ thå tr°ång nái đåa ra thå tr° ng å
n°ãc ngoài. XuÃt khÇu ròng chính là phÅn chênh lách giá trå hàng hóa và dåch vă giāa xuÃt
khÇu và nhÁp khÇu. Khi ó,
đ xuÃt hián dòng tiÃn ròng chÁy vào trong n°ãc nÁu nh° xuÃt khÇu
ròng d°¢ng và ng°āc l¿i.
Các mô hình căa nÃn kinh tÁ Xã hái có thÅ vÁn d ng ă
nhiÃu cách thćc và c¢ chÁ phái hāp đÅ giÁi quyÁt các vÃn đà kinh tÁ.
Các mô hình cąa nÃn kinh tÁ phân lo¿i dăa trên hai tiêu thćc sau:
ª Quan há sç hāu và ngu n
í lăc sÁn xu t. Ã
ª C¢ chÁ phëi hÿp và đånh h°ãng các ho t
¿ đáng căa nÃn kinh tÁ. 4
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
NÃn kinh tÁ thå tr°ång đ°āc đặc tính bçi quan há sç hāu t° nhân và nguãn lăc sÁn xuÃt và sÿ ă
d ng há tháng thå tr°ång và giá cÁ đÅ phái hāp và đånh h°ãng các ho¿t đáng kinh tÁ.
Trong mát nÃn kinh tÁ nh° vÁy, các thành phÅn cąa nÃn kinh tÁ vì lāi ích cá nhân s¿ ra các
quyÁt đånh nhÅm tái đa thu nhÁp. Thå tr°ång là mát c¢ chÁ mà ç đó các quyÁt đånh và sç thích
cá nhân đ°āc truyÃn thông và phái hāp vãi nhau. Thăc tÁ, các sÁn phÇm và dåch vă đ°āc t¿o
ra và các nguãn lăc đ°āc cung cÃp d° i
ã điÃu kián c¿nh tranh thå tr°ång thông qua hành đáng
đác lÁp cąa ng°åi mua và ng°åi bán trên thå tr°ång.
NÃn kinh tÁ thå tr°ång thúc đÇy sÿ d ng ă
nguãn lăc hiáu quÁ, gia tng sÁn l°āng, ån đånh
viác làm và tng tr°çng kinh tÁ. Vì vÁy, vai trò cąa chính phą là rÃt h¿n chÁ (trong viác ho¿ch
đånh, kiÅm soát và bián pháp can thiáp cąa chính phą). Vai trò cąa chính phą chą yÁu là nhÅm:
- BÁo vá quyÃn sç hāu t° nhân và nguãn lăc sÁn xuÃt.
- ThiÁt lÁp hành lang pháp lý phù hāp vãi kinh tÁ thå tr°ång.
NÃn kinh tÁ kÁ ho ch
¿ đ°āc đặc tr°ng bçi quyÃn sç hāu công cáng đái vãi mçi nguãn l c ă
và quyÃn đ°a ra các quyÁt đånh kinh tÁ bçi nhà n°ãc thông qua c¢ chÁ kÁ ho¿ch hóa tÁp trung.
Nhà n°ãc quyÁt đånh c¢ cÃu các ngành, đ¢n vå sÁn xuÃt và phân bå sÁn l° ng ā và các nguãn
lăc sÿ dăng đÅ tå chćc quá trình sÁn xuÃt.
Các doanh nghiáp sç hāu bçi chính phą và sÁn xuÃt theo đånh h° ng ã cąa nhà n° c. ã Nhà
n°ãc giao kÁ ho¿ch sÁn xuÃt và đånh mćc chi tiêu cho các doanh nghiáp và ho¿ch đånh phân
bå nguãn lăc că thÅ cho các doanh nghiáp đÅ thăc hián các măc tiêu sÁn xuÃt này.
NÃn kinh tÁ hßn hÿp nÅm giāa hai thái căc cąa kinh tÁ thå tr°ång và kinh tÁ kÁ ho¿ch.
HÅu hÁt, các quác gia hián nay đÃu vÁn dăng mô hình kinh tÁ hßn hāp. NÃn kinh tÁ hßn hāp phát huy ° đ
u iÅm cąa nÃn kinh tÁ thå tr°ång, đãng thåi tng c° ng å
vai trò cąa chính phą trong
viác điÃu chãnh các khiÁm khuyÁt cąa nÃn kinh tÁ thå tr°ång. Cơ ch c Á p h p ối ih ợp ợ Thß tr°áng K Á ho¿ch n NÃn n k i k n i h n h t Á â h th t ß t r t °á ° n á g n n u ° ữ h ở s á T h n a u Q g n cá NÃn n k i k n i h n h t Á g n kÁ h o h ¿ch c ô C
VAI TRÒ CĂA CHÍNH PHĂ ĐêI VâI NÂN KINH TÀ
Mát trong nhāng hiáu quÁ cąa thå tr°ång, đó là să hāu hiáu kinh tÁ - điÃu này có nghĩa là,
không ai có thÅ trç nên tát h¢n mà không làm cho ng°åi khác tãi tá đi.
Vai trò cąa chính phą có thÅ chia thành hai nhóm: chính sách vĩ mô và chính sách vi mô.
Chính sách vi mô giÁi quyÁt viác cung cÃp hàng hóa công cáng, điÃu chãnh khiÁm khuyÁt thå tr°ång và tng c° ng å
c¿nh tranh. Chính sách vĩ mô đ°āc chia thành hai nhóm: chính sách tài
khóa và chính sách tiÃn tá. Chính sách tiÃn tá và kiÅm soát l°āng tiÃn l°u thông và các khoÁn
tín dăng và chính sách tài khóa đÅ đånh h°ãng chính phą trong viác chi tiêu và thuÁ. 5
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
Vai trò cąa chính phą đái vãi các ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ, bao gãm:
ª Cung cÃp mát nÃn tÁng pháp lý:
Chính phą ban hành các luÁt và qui đ nh å
nhÅm t¿o môi tr°ång ho¿t đáng hāu hiáu cho các
ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ. Các ho¿t đáng că thÅ nh°: xác đånh quyÃn sç hāu cąa các doanh
nghiáp, điÃu chãnh các mái quan há trong nÃn kinh tÁ và bÁo vá quyÃn lāi cąa ng° i tiêu dùng. å
ª Duy trì nng lăc c¿nh tranh:
C¿nh tranh là c¢ chÁ ván có trong nÃn kinh tÁ thå tr° ng. å
Trong hÅu hÁt các nÃn kinh tÁ,
sÁn xuÃt hiáu quÁ đ¿t đ°āc ç mćc c¿nh tranh cao thông qua các công că nh°: quyÁt đånh cung
cÅu nhÅm xác đånh giá cÁ thå tr°ång và qui đånh và giá, cháng đác quyÃn, ...
ª Phân phëi thu nhÁp:
Chính phą có thÅ tác đáng vào nÃn kinh tÁ trong viác phân phái thu nhÁp giāa các há gia
đình thông qua: các chính sách và các ch°¢ng trình (trā cÃp thÃt nghiáp, h°u trí và chm sóc
sćc khße cáng đãng), can thiáp thå tr°ång (điÃu chãnh giá và hß trā giá) và thuÁ thu nhÁp cá nhân.
ª ĐiÃu chãnh phân bë nguín lăc xã hái:
Các nhà kinh tÁ nhÁn thÃy rÅng hai khiÁm khuyÁt trong viác phân bå nguãn lăc không hiáu
quÁ cąa nÃn kinh tÁ thå tr° ng, å
đó là: sÁn phÇm và dåch vă cung cÃp cho xã hái (chąng lo¿i và
sá l°āng), sÁn phÇm và dåch vă công cáng.
ª în đånh nÃn kinh t : Á
HÅu hÁt, các chćc nng cąa chính phą là nhÅm măc tiêu ån đånh và hß trā nÃn kinh tÁ đÅ
đ¿t hiáu quÁ trong viác sÿ dă ã
ng ngu n lăc và bình ån giá cÁ.
KINH TÀ HæC LÀ GÌ?
ĐiÃu tr°ãc tiên mà chúng ta đà cÁp là đånh nghĩa và “kinh tế hc”. Các nhà kinh tÁ th°ång đånh nghĩa kinh tÁ ç
h c nh° là ngành nghiên cću cách thćc cá nhân và xã hái sÿ dăng các
nguãn lăc khan hiÁm đÅ thßa mãn nhu cÅu vô h¿n cąa con ng°åi. Să khan hiÁm nguãn lăc òi đ
hßi cá nhân, xã hái phÁi đ°a ra quyÁt đånh lăa chçn và các nhà kinh tÁ cá gÃng tiÁp cÁn, giÁi
quyÁt và tranh luÁn các vÃn đà kinh tÁ nh
° mát nhà khoa hçc. Măc đích là nhÅm hiÅu cách
thćc vÁn hành và cÁi thián thÁ giãi tát h¢n.
KINH TÀ HæC
ĐÅ xem xét khái niám này că thÅ ¢
h n, hãy nghĩ tình huáng cąa chính b¿n. Liáu b¿n có đą thåi
gian cho các công viác mà b¿n mong muán thăc hián hay không? B¿n có khÁ nng trang trÁi
cho các hàng hóa và dåch vă cho nhu cÅu vÁt chÃt cąa b¿n hay không? Các nhà kinh tÁ cho
rÅng mçi ng°åi mong muán nhiÃu thć, thÁm chí cÁ nhāng ng°åi giàu có nhÃt trong xã hái
cũng không nÅm ngoài hián t°āng này. VÃn đà nguãn lăc h¿n chÁ và nhu cÅu vô h¿n cũng có
thÅ vÁn dăng cho tång thÅ xã hái. Liáu b¿n nghĩ và mát xã hái mà ç đó mçi nhu cÅu có thÅ
đ°āc thßa mãn hay không? HÅu hÁt các xã hái đÃu mong muán chm sóc sćc khße tát h¢n,
chÃt l°āng giáo dăc cao h¢n, giÁm tỷ lá nghèo và mát môi tr°ång trong s¿ch h¢n. ĐiÃu đáng
tiÁc là xã hái không đą các nguãn l c ă đÅ áp đ ćng các măc tiêu này.
Đånh nghĩa kinh tÁ hçc
VÃn đà khan hiÁm nguãn lăc yêu cÅu các nÃn kinh tÁ hay các đ¢n vå kinh tÁ phÁi giÁi quyÁt
đái vãi să lăa chçn. Các nhà kinh tÁ cho rÅng: Kinh tÁ hçc là “khoa hc ca s la chn”.
Kinh tÁ hçc tÁp trung vào viác sÿ dăng và quÁn lý các nguãn lăc h¿n chÁ đÅ đ¿t đ°āc thßa
mãn tái đa nhu cÅu vÁt chÃt cąa con ng° i.
å Đặc biát, kinh tÁ hçc nghiên cću hành vi trong sÁn
xuÃt, phân phái và tiêu dùng hàng hóa và dåch vă trong thÁ giãi nguãn lăc h¿n chÁ.
Dăa vào hành vi kinh tÁ, các nhà kinh tÁ phân kinh tÁ hçc theo hai mćc đá phân tích khác
nhau: kinh tÁ hçc vĩ mô và kinh tÁ hçc vi mô. 6
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
Kinh tÁ hçc vĩ
Kinh t
Á hçc vĩ nghiên cću nÃn kinh tÁ quác dân và kinh tÁ toàn cÅu, xem xét xu h°ãng
phát triÁn và phân tích biÁn đáng mát cách tång thÅ, toàn dián và cÃu trúc cąa nÃn kinh tÁ và
mái quan há giāa các bá phÁn cÃu thành cąa nÃn kinh tÁ.
Măc tiêu phân tích cąa kinh tÁ hçc vĩ mô nhÅm giÁi thích giá cÁ bình quân, tång viác làm,
tång thu nhÁp, tång sÁn l°āng sÁn xuÃt. Kinh tÁ hçc vĩ mô còn nghiên cću các tác đáng cąa
chính phą nh° thuÁ, chi tiêu, thâm hăt ngân sách lên tång viác làm và thu nhÁp. ChÇng h¿n,
kinh tÁ hçc vĩ mô nghiên cću chi phí cuác sáng bình quân cąa dân c°, tång giá trå sÁn xuÃt,
chi tiêu ngân sách cąa mát quác gia.
Kinh tÁ hçc vi mô
Kinh tÁ hçc vi mô nghiên cću các quyÁt đånh cąa các cá nhân và doanh nghiáp và các t° ng ¢
tác giāa các quyÁt đånh này trên thå tr°ång. Kinh tÁ hçc vi mô giÁi quyÁt các đ¢n vå că thÅ c a ą
nÃn kinh tÁ và xem xét mát cách chi tiÁt cách thćc vÁn hành cąa các đ¢n vå kinh tÁ hay các
phân đo¿n cąa nÃn kinh tÁ.
Măc tiêu cąa kinh tÁ hçc vi mô nhÅm giÁi thích giá và l°āng cąa mát hàng hóa că thÅ.
Kinh tÁ hçc vi mô còn nghiên cću các qui đånh, thuÁ cąa chính phą tác đ ng á đÁn giá và l° ng ā
hàng hóa và dåch vă că thÅ. ChÇng h¿n, kinh tÁ hçc vi mô nghiên cću các yÁu tá nhÅm xác
đånh giá và l°āng xe h¢i, đãng thåi nghiên cću các qui đånh và thuÁ cąa chính phą tác đáng
đÁn giá cÁ và l°āng sÁn xuÃt xe h¢i trên thå tr°ång.
Să phân biát kinh tÁ hçc vĩ mô và vi mô không có nghĩa là phÁi tách råi các vÃn đà kinh tÁ
mát cách riêng biát. NhiÃu vÃn đà liên quan đÁn cÁ hai. ChÇng h¿n, să ra đåi cąa video game
và să phát triÅn cąa thå tr° ng å
sÁn phÇm truyÃn thông. Kinh tÁ hçc vĩ mô giÁi thích Ánh h°çng
cąa phát minh lên tång chi tiêu và viác làm cąa toàn bá nÃn kinh tÁ. Trong khi đó, kinh tÁ h c ç
vi mô giÁi thích các Ánh h°çng cąa phát minh lên giá và l° ng ā
cąa sÁn phÇm này và sá ng°åi tham gia trò ch¢i.
KHOA HæC VÀ CHÍNH SÁCH KINH TÀ
Các nhà kinh tÁ không chã nghiên cću các vÃn đà kinh tÁ và còn tiÁp cÁn giÁi quyÁt vÃn đÃ
theo nhiÃu cách thćc khác nhau. Các cách tiÁp cÁn khác nhau có thÅ đ°āc tóm tÃc nh° sau:
ª Khoa hçc kinh tÁ
ª Chính sách kinh tÁ
Khoa h
çc kinh tÁ cá gÃng tìm hiÅu nÃn kinh tÁ vÁn hành nh° thÁ nào. Trong khi ó, đ chính
sách kinh tÁ cá gÃng cÁi thián ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ. Khoa hçc và chính sách kinh tÁ đôi
khi trùng lÃp nhau theo nhiÃu ph° ng ¢
dián. Chúng ta hãy xem xét că thÅ h¢n hai cách tiÁp cÁn này cąa các nhà kinh tÁ.
Khoa hçc kinh tÁ
Kinh tÁ hçc là khoa hçc xã hái (cùng vãi khoa hçc chính trå, triÁt hçc và xã hái hçc) và nhiám
vă chính cąa các nhà kinh tÁ là khám phá să vÁn hành cąa nÃn kinh tÁ. ĐÅ làm đ°āc điÃu ó, đ các nhà kinh tÁ - NhÁn thćc vÃn đÃ, - Đ°a ra các giÁ đånh,
- Phát triÅn các mô hình,
- Xây dăng các giÁ thuyÁt và - KiÅm đånh mô hình.
Mát mô hình kinh tÁ dăa trên mát sá ràng buác (giÁ đånh) đÅ đ°a ra các giÁ thuyÁt kinh
tÁ. Sau đó, các nhà kinh tÁ tiÁn hành kiÅm đånh các giÁ thuyÁt thông qua các dā kián kinh tÁ
phù hāp. NÁu các giÁ thuyÁt đ°a ra không phù hāp vãi dā kián thì tiÁn hành xây dăng mô hình 7
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
và ràng buác mãi. Các mô hình thiÁt kÁ giúp chúng ta hiÅu các nguyên lý kinh tÁ c¢ bÁn vÃ
cách thćc vÁn hành cąa nÃn kinh tÁ. Ngoài ra, mô hình giúp các doanh nghiáp đ°a ra các
quyÁt đånh và giá và l° ng ā
sÁn xuÃt, giúp các há gia ình đ
đ°a ra các quyÁt đånh tiêu dùng và
giúp chính phą xây dăng các chính sách kinh tÁ.
ĐÅ giÁi quyÁt các vÃn đà kinh tÁ, các nhà kinh tÁ tiÁn hành thu thÁp dā liáu, xây dăng mô
hình và các ràng buác theo nhiÃu cách thćc khác nhau. Chính vì vÁy, chúng ta th°ång nhÁn thÃy đôi khi có s b
ă Ãt đãng trong các tranh luÁn giāa các nhà kinh tÁ. S b ă Ãt đãng cũng có thÅ
xuÃt phát từ quan điÅm, giá trå cąa các nhà kinh tÁ đái vãi vÃn đà kinh tÁ đặt ra.
Chính sách kinh tÁ
Chính sách kinh tÁ tÁp trung vào viác đà xuÃt cho các ho¿t đáng cąa chính phą và thiÁt kÁ ho¿t
đáng cho các tå chćc nhÅm cÁi thián nng lăc ho¿t đáng cąa nÃn kinh tÁ. Các nhà kinh tÁ đ óng
hai vai trò riêng biát trong viác thiÁt lÁp các chính sách kinh tÁ.
Thć nhÃt, các nhà kinh tÁ xem xét kÁt quÁ cąa các chính sách đà xuÃt. ChÇng h¿n, các nhà
kinh tÁ tham gia vào viác cÁi cách điÃu kián y tÁ s¿ cá gÃng xem xét và chi phí, lāi ích và hiáu
quÁ cąa từng chính sách trên ph°¢ng dián tài chính và tå chćc c a
ą lĩnh văc y tÁ. Khi các nhà
kinh tÁ tham gia vào các vÃn đà và môi tr°ång s¿ cá gÃng xem xét chi phí, chÃt l°āng không
khí đô thå do thay đåi các qui đånh và khí thÁi ôtô. Và khi các nhà kinh tÁ tham gia vào thå
tr°ång tài chính s¿ xem xét Ánh h° ng ç
cąa lãi suÃt đÁn să thay đåi thå tr°ång chćng khoán và
viác làm. Thć hai, các nhà kinh tÁ đánh giá lăa chçn chính sách trên ph°¢ng dián tát hay xÃu.
ĐÅ làm đ°āc điÃu đó, các nhà kinh tÁ đ°a ra các măc tiêu cąa chính sách. Viác đ°a ra các m c ă
tiêu că thÅ, rõ ràng làm cho quá trình phân tích chính sách có tính khách quan và khoa h c. ç Vì
vÁy, các nhà kinh tÁ phát triÅn các tiêu chí cho viác đánh giá trên ph°¢ng dián chính trå và xã
hái. Có bán măc tiêu điÅn hình trong các chính sách kinh tÁ, đó là: hāu hiáu, công bÅng, tng tr°çng và ån đånh.
ª Hāu hiáu:
Să hāu hiáu đ¿t đ°āc khi chi phí sÁn xuÃt thÃp nhÃt có thÅ và ng°åi tiêu dùng thßa mãn tái đa có thÅ ã
v i hàng hóa và dåch vă cung cÃp. Có ba điÃu kián đÅ đ¿t đ°āc s ă hāu hiáu và kinh
tÁ: sÁn xuÃt hāu hiáu, tiêu dùng hāu hiáu và trao đåi hāu hiáu.
SÁn xuÃt hāu hiáu đ¿t đ°āc khi mßi doanh nghiáp t¿o ra sÁn l° ng ā vãi chi phí thÃt nhÃt có
thÅ. Tiêu dùng hāu hiáu đ¿t đ°āc khi mçi ng°åi tiêu dùng mua tiêu dùng hàng hóa và dåch v ă
tát nhÃt theo đánh giá cąa hç. Và trao đåi hāu hiáu khi mçi ng°åi chuyên môn hóa nghÃ
nghiáp đÅ mang l¿i lāi ích cao nhÃt có thÅ. ª Công bÅng:
Să hāu hiáu kinh tÁ không nhÃt thiÁt là đ¿t đ°āc să công bÅng. S h
ă āu hiáu kinh tÁ có thÅ
mang l¿i thu nhÁp cao cho mát sá ng°åi và thu nhÁp thÃp cho mát sá ng°åi khác. Các nhà
kinh tÁ luôn mong muán đ¿t đ°āc s
ă hāu hiáu kinh tÁ trong să tháng nhÃt cao và să công
bÅng. Să công bÅng cũng là mát trong nhāng nguyên nhân chính d¿n đÁn să bÃt đãng trong các chính sách kinh tÁ.
ª Tng tr°çng:
Tng tr°çng kinh tÁ là să gia tng sÁn l° ng ā
sÁn xuÃt trên bình quân đ u Å ng°åi. KÁt quÁ
gia tng nng suÃt có thÅ do lāi thÁ và công nghá, đÅu t° lãn vào thiÁt bå và nâng cao chÃt
l°āng giáo dăc. Tuy nhiên, să tng tr°çng đôi khi làm c¿n kiát do sÿ dăng tài nguyên quá
mćc, nó phá huỷ să cân bÅng sinh thái và ô nhißm môi tr°ång. Chính vì vÁy, các nhà kinh tÁ
không chã xem xét să tng tr°çng cąa chính sách kinh tÁ mà còn xem xét Ánh h° ng c ç ąa chính
sách đái vãi să tng tr°çng trong t°¢ng lai. ª în đånh:
än đånh kinh tÁ là să giÁm thiÅu các biÁn đáng lãn trong tác đá tng tr°çng kinh tÁ, viác
làm và giá cÁ bình quân. HÅu hÁt, các chính sách vĩ mô tÁp trung vào viác giÁi quyÁt các vÃn
đà liên quan đÁn să bÃt ån cąa nÃn kinh tÁ. 8
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
KINH TÀ HæC THĂC CHĄNG VÀ CHUÆN TÂC
ĐÅ có thÅ giÁi thích t¿i sao có să tranh luÁn và bÃt đãng giāa các nhà kinh tÁ, chúng ta hãy
xem xét các nhà kinh tÁ vÁn dăng phân tích thăc chćng và chuÇn tÃc trong kinh tÁ h c. ç
Kinh tÁ hçc thăc chąng
Kinh t
Á hçc thăc chąng cá gÃng đ°a ra các phát biÅu có tính khoa hçc và hành vi kinh tÁ.
Các phát biÅu thăc chćng nhÅm mô tÁ nÃn kinh tÁ vÁn hành nh° thÁ nào và tránh các đánh giá.
Kinh tÁ hçc thăc chćng đà cÁp đÁn điu gì là?”. ChÇng h¿n, mát phát biÅu thăc chćng là
“thÃt nghiáp là 7% trong lăc l°āng lao đáng”. Dĩ nhiên, con sá 7% này dăa trên các dā liáu
tháng kê và đã đ°āc kiÅm chćng. Vì vÁy, không có gì phÁi tranh cãi vãi các phát biÅu th c ă chćng.
Kinh tÁ hçc chuÇn tÃc
Trái l¿i, kinh tÁ hçc chuÇn tÃc liên quan đÁn các đánh giá cąa cá nhân và nÃn kinh tÁ phÁi là
nh° thÁ này, hay chính sách kinh tÁ phÁi hành đáng ra sao dăa trên các mái quan há kinh tÁ.
Kinh tÁ hçc chuÇn tÃc đà cÁp đÁn điu gì phi là?”. ChÇng h¿n, mát phát biÅu chuÇn tÃc là
“thÃt nghiáp phÁi đ°āc giÁm xuáng”.
Să phân biát giāa kinh tÁ hçc thăc chćng và chuÇn tÃc giúp chúng ta hiÅu t¿i sao có să bÃt
đãng giāa các nhà kinh tÁ. Thăc tÁ, să bÃt đãng bÃt nguãn từ quan điÅm cąa mßi nhà kinh tÁ khi nhìn nhÁn và đà n .
ChÇng h¿n, mát ch°¢ng trình phßng vÃn trên truyÃn hình và chính sách th° ng ¢ m¿i cąa
chính phą trong thåi gian đÁn. Mát nhà kinh tÁ ng ą
há chính sách tă do th° ng ¢ m¿i. Trong khi
đó, mát nhà kinh tÁ khác cho rÅng chính phą nên tng c°ång rào cÁn th°¢ng m¿i. VÃ kinh tÁ
hçc thăc chćng, cÁ hai nhà kinh tÁ đÃu thừa nhÁn rÅng mç ráng th°¢ng m¿i là có lāi cho tång
thÅ nÃn kinh tÁ. Mặc dÅu, điÃu này cũng có Ánh h° ng ç
đÁn mát sá thành phÅn nào đó cąa nÃn
kinh tÁ. Tuy nhiên, să bÃt đãng cąa h
ç và chính sách là do các giá trå khác nhau. Nhà kinh tÁ
thć nhÃt nhÃn m¿nh lāi ích cąa tång thÅ nÃn kinh tÁ, trong khi nhà kinh tÁ thć hai nhÃn m¿nh
vào viác h¿n chÁ Ánh h°çng cąa chính sách đái vãi mát nhóm hay ngành nào đó cÅn đ° c ā bÁo
há. Tuy rÅng cÁ hai nhà kinh tÁ cùng có kÁt luÁn thăc chćng nh° nhau, nh°ng kÁt luÁn chuÇn
tÃc thì l¿i khác nhau do các giá trå khác nhau và chính sách cąa chính phą. Trên ph°¢ng dián
truyÃn thông, các nhà kinh tÁ th°ång không có
đą thåi gian đÅ giÁi thích rõ và quan điÅm.
ĐiÃu này làm cho chúng ta cÁm nhÁn rÅng các nhà kinh tÁ không tháng nhÃt vãi nhau trong
chính sách kinh tÁ cąa chính ph . ą
DOANH NGHIàP VÀ MÔI TR¯äNG KINH DOANH
Nh° đã đà cÁp ç trên, kinh tÁ hçc vi mô tÁp trung xem xét hành vi sÁn xuÃt, trao đåi và tiêu
dùng cąa các đ¢n vå kinh tÁ. ĐÅ sÁn xuÃt hàng hóa và dåch vă, doanh nghiáp sÿ dăng các
nguãn lăc nh°: lao đáng, ván, tài nguyên và quÁn lý. Vãi nhāng yÁu tá này, doanh nghiáp có
thÅ ho¿ch đånh và kiÅm soát đÅ đ¿t đ°āc măc tiêu cąa doanh nghiáp. Ngoài ra, mßi doanh
nghiáp ho¿t đáng trong thå tr°ång và chåu să tác đáng cąa môi tr°ång kinh doanh.
LO¾I HÌNH DOANH NGHIàP
Doanh nghiáp có thÅ đ°āc tå chćc d°ãi mát trong ba hình th c
ć c¢ bÁn, đó là: doanh nghiáp t°
nhân, công ty trách nhiám hāu h¿n, công ty cå phÅn.
Các hình thćc tå chćc kinh doanh khác nhau s¿ theo đ å
u i măc tiêu cũng nh° cách thćc ra quyÁt đ nh å
điÃu hành kinh doanh phù hāp vãi đặc điÅm cąa từng lo¿i hình là công viác hÁt sćc
quan trçng. Bçi mßi lo¿i hình có đặc tr°ng khác nhau và hình thćc sç hāu, trách nhiám pháp
lý và các khoÁn nā, cách thćc phân chia lāi nhuÁn, khÁ nng huy đáng nguãn lăc cho quá trình sÁn xuÃt kinh doanh. 9
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
Doanh nghiáp t° nhân
Tå chćc kinh doanh do mát ng°åi làm chą, bß ván kinh doanh và giā quyÃn sç hāu đái vãi tÃt
cÁ tài sÁn và chåu trách nhiám cá nhân đái vãi các khoÁn nā. Đặc điÅm cąa hình thćc tå chćc
này là: thành lÁp dÅ dàng, linh ho¿t trong các quyÁt đånh và bí mÁt thông tin, ít chåu să ràng
buác bçi các qui đånh cąa chính phą. Tuy nhiên, hình thćc này gặp khó khn trong viác huy đáng nguãn lăc đÅ mç á
r ng kinh doanh và thåi gian kinh doanh tãn t¿i ngÃn h¢n so vãi các hình thćc tå chćc khác.
Công ty trách nhiám hāu h¿n
Tå chćc kinh doanh do mát nhóm ng°åi góp ván và sáng lÁp, trách nhiám cąa công ty có thÅ
là hāu h¿n. Lāi nhuÁn đ°āc phân chia theo t ỷ lá óng đ
góp ván và quÁn lý cąa các thành viên.
Đây cũng là hình thćc tå chćc phå biÁn, bçi tính linh ho¿t và khÁ nng huy đáng nng lăc và
nguãn lăc từ các thành viên công ty.
Công ty cï phÅn
Tå chćc kinh doanh do mát sá ng°åi sáng lÁp, tài sÁn cąa công ty thuác sç hāu cąa các cå
đông và có trách nhiám hāu h¿n. ĐiÃu này có nghĩa là, công ty không chåu trách nhiám đái
vãi các khoÁn nā và tài sÁn cąa cå đông trong tr°ång hāp công ty giÁi thÅ hay phá sÁn. Hình
thćc tå chćc này có thÅ huy đáng nguãn ván đÅ mç ráng sÁn xuÃt và thu hút các nhà quÁn lý
gißi đÅ điÃu hành doanh nghiáp.
Mặt khác, ho¿t đáng cąa doanh nghiáp còn tùy thuác vào môi tr°ång kinh doanh - nhāng
yÁu tá tác đáng mà să thay đåi cąa nó Ánh h°çng đÁn să thành công hay thÃt b¿i c a ą doanh nghiáp.
MÔI TR¯äNG KINH DOANH
Môi tr
°ång kinh doanh bao gãm các lăc l°āng bên ngoài Ánh h°çng đÁn khÁ nng ho¿ch
đånh và ho¿t đáng cąa doanh nghiáp. Tùy thuác vào ph¿m vi và mćc đá Ánh h°çng cąa các
yÁu tá môi tr°ång, các nhà kinh tÁ phân chia các yÁu tá môi tr°ång kinh doanh thành hai
nhóm: môi tr°ång vĩ mô và môi tr°ång vi mô.
Môi tr°ång vĩ
Môi tr°ång vĩ mô bao gãm các tác nhân bên ngoài doanh nghiáp, Ánh h°çng đÁn doanh
nghiáp mát cách gián tiÁp. Thông th° ng, å
ph¿m vi Ánh h°çng đÁn ho¿t đáng chung c a ą
ngành. Các yÁu tá thuác môi tr°ång vĩ mô bao gãm: kinh tÁ, chính trå-phát luÁt, vn hóa-xã hái, công nghá và t ă nhiên. ChÇng h¿n, qui đånh óng đ
cÿa rừng cąa chính phą s¿ Ánh h°çng đÁn các doanh nghiáp
khai thác gß hoặc doanh nghiáp sÁn xuÃt hàng gß gia dăng. Tuy nhiên, đây là c¢ hái cho các
doanh nghiáp sÁn xuÃt nguyên vÁt liáu tång hāp, có thÅ thay thÁ cho gß trong viác sÁn xuÃt các
mặt hàng gia dăng hay vn phòng.
Môi tr°ång vi mô
Môi tr°ång vi mô bao gãm các lăc l°āng bên ngoài, Ánh h°çng trăc tiÁp đÁn ho¿t đáng kinh
doanh cąa doanh nghiáp. ThÁm chí vãi cùng mát ngành, các doanh nghiáp khác nhau cũng s¿
có các lăc l°āng bên ngoài khác nhau nh°: khách hàng, đái thą c¿nh tranh, trung gian, nhà cung cÃp, ...
ChÇng h¿n, các doanh nghiáp gia công hàng may mặc chåu Ánh h°çng khi chính phą qui
đånh h¿n ng¿ch xuÃt khÇ Đ
u. ây là Ánh h°çng thuác môi tr°ång vĩ mô vì Ánh h°çng chung cho
cÁ ngành. Ngoài ra, các doanh nghiáp có thÅ có các nhà cung cÃp nguyên vÁt liáu riêng và thå
tr°ång cho sÁn phÇm may mặc có thÅ ç Châu Âu, M ,
ỹ hoặc thå tr°ång nái đåa. Đây là nhāng
lăc l°āng Ánh h°çng đÁn từng doanh nghiáp că thÅ. 10
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô Mô M i ô t r t °á ° n á g Mô M i ô t r t °á ° n á g vĩ m ô m ô vi v im ô m ô Văn n h ó h a ó a – –xã x ã Ki há Ki h Kinh n h t Á i Khá Kh c á h c h h à h n à g Nh N à h à c u c n u g Cô C n ô g cÃp p ch c ú h n ú g n g DO D AN O H H N G N H G I H àP à Cô C n ô g ng n h g á T há ự n h n i h ên ê n Đố Đ i it h t ủ Tr T u r n u g gia i n a c¿nh n h t r t a r n a h Ch C í h nh n h t r t ß - - ph p á h p á p lu l ật
Các lăc l°āng môi tr°ång có thÅ đ°āc xem nh° là “không th kim soát được”. Mặc dù,
doanh nghiáp không thÅ kiÅm soát đ°āc các lăc l°āng bên ngoài, nh°ng hç có thÅ tác đáng
đÁn chúng theo nhiÃu cách thćc khác nhau. ChÇng h¿n, các doanh nghiáp phát triÅn công nghá
vÁt liáu có thÅ Ánh h°çng đÁn nhiÃu công ty khác sÿ dăng nguyên liáu đÅu vào. SÁn phÇm và
quÁng cáo cąa các doanh nghiáp có thÅ Ánh h°çng đÁn nhÁn thćc và quan điÅm và giá trå c a ą cá nhân và xã hái.
Môi tr°ång kinh doanh có thÅ tác đá đÁ
ng n các doanh nghiáp theo chiÃu h°ãng khác nhau,
cũng có thÅ là c¢ hái hoặc là đe dça. Chã nhāng doanh nghiáp có nng lăc c¿nh tranh mãi
chãp lÃy c¢ hái trong mát khoÁng thåi gian nhÃt đånh. Mát chiÁn l°āc phù hāp đ°āc thiÁt lÁp
và thăc hián đÅ không bß lÿ c¢ á
h i và h¿n chÁ các Ánh h°çng đe dça. NhiÃu doanh nghiáp ã đ
xây dăng qui trình thu thÁp thông tin từ môi tr°ång bên ngoài nh°: khÁ nng cung ćng nguãn
lăc, qui đånh pháp luÁt, công nghá mãi có thÅ áp dăng, hay hành đáng cąa đái th ą c¿nh tranh
và nhāng vÃn đà khác có thÅ Ánh h°çng đÁn ho¿t đáng cąa doanh nghiáp trong t°¢ng lai. ĐiÃu
quan trçng đái vãi doanh nghiáp là dă báo các thay đåi và điÃu kián môi tr°ång, ho¿ch đånh
thích hāp và thăc hián phÁn hãi chính xác.
KINH TÀ HæC QUÀN LÝ
Kinh tÁ hçc quÁn lý trÁ låi các câu hßi c¢ bÁn nh°: khi nào thì mát thå tr° ng å sÁn phÇm trç
nên hÃp h¿n và thu hút đÅu t° mç ráng và gia nhÁp ngành? Khi nào thì mát doanh nghiáp nên
rút khßi thå tr°ång? T¿i sao mát sá doanh nghiáp ho¿t đáng tát, trong khi mát sá khác thì
không? Nhāng nhà quÁn lý thành công là nhāng nhà ra quyÁt đånh tát trong các tình huáng
kinh doanh că thÅ và mát trong nhāng công că quan trçng nhÃt cho các nhà quÁn lý, đó chính
là ph°¢ng pháp luÁn kinh tÁ hçc quÁn lý.
Kinh tÁ hçc quÁn lý
Kinh tÁ hçc quÁn lý vÁn dăng lý thuyÁt và ph°¢ng pháp kinh tÁ đÅ điÃu hành và ra quyÁt đånh
kinh doanh. Kinh tÁ hçc quÁn lý mô tÁ các qui tÃc nhÅm cÁi thián khÁ nng ra quyÁt đånh quÁn
lý và giúp cho các nhà quÁn lý nhÁn biÁt Ánh h°çng cąa các nhân tá kinh tÁ đÁn tå chćc và
hành vi ra quyÁt đånh trong quÁn lý. Kinh tÁ hçc quÁn lý là să liên kÁt giāa các khái niám kinh
tÁ vãi các ph°¢ng pháp đånh l°āng nhÅm phát triÅn các công că ra quyÁt đånh quÁn lý. TiÁn
trình này đ°āc minh hça bÅng biÅu đ d ã ° i ã ây. đ 11
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô VÃn n đà đ à v à q u q yÁt Á tđß đ nh n h q u q Án n l ý l ý - Lựa chán sÁn phẩm,
- Đßnh giá, sÁn l°ợng, - ThiÁt kÁ tổ chức, - Phát triển sÁn phẩm
- Thuê m°ßn và đào t¿o, - ĐÅu t° và tài trợ. Cá C c á c k h k á h i á ini n ám m k inh n h t Á Cá C c á c p h p °ơ ° ng n g p h p á h p á p đß đ nh n h l °ợ ° ng n g - Phân tích biên,
- Biểu đồ, ph°ơng trình toán - Lý thuyÁt cung cÅu, - Dự báo thống kê,
- Lý thuyÁt hành vi ng°ái tiêu dùng, - Lý thuyÁt trò chơi,
- Lý thuyÁt sÁn xuÃt - chi phí
- Lý thuyÁt toán, tối °u,
- KiÁn thức kinh tÁ ngành.
- Các há thống thông tin. Cá C c á c m ô m ô h ì h n ì h n h r a r a q u q y u Át tđß đ n ß h n h Tí T c í h c h ợp p c á c c á c k h k á h i á n i n ám k nh n h Á, k Á h i iám ki t Á, ki n th t ức c k i k n i h n h t Á n g n à g n à h n h v à v à c á c c á c p h p °ơ ° ng n g ph p á h p á p đß đ nh n h l °ợ ° n ợ g n g để đ g i g Ái iq u q y u Át tv Ãn à n đà đ v à q u q yÁ y t tđ ß đ nh n h q u q Án n l ý Gi G Ái Á p h p á h p á p t ối i°u u ch c o h o v Ãn n đà đ à v à q u q y u Át Á tđß đ nh n h q u q Án n l ý
Các quyÁt đånh quÁn lý th°ång liên quan đÁn các vÃn đà phân bå nguãn lăc trong tå chćc,
bao gãm cÁ ngÃn h¿n và dài h¿n. Trong ngÃn h¿n, nhà quÁn lý có thÅ quan tâm đÁn viác dă
báo mái quan há giāa cÅu và chi phí đÅ ra quyÁt đånh giá đái vãi mát sÁn phÇm và l°āng sÁn
phÇm s¿ sÁn xuÃt. Trong ph¿m vi kinh tÁ vi mô, viác vÁn dăng lý thuyÁt cÅu và lý thuyÁt chi
phí là rÃt hāu ích trong viác giÁi quyÁt các vÃn đà trong ph¿m vi doanh nghiáp và ngành.
Trong khi đó, kinh tÁ vĩ mô cá gÃng dă báo cÅu trong t°¢ng lai bÅng cách xem xét các l c ă
l°āng Ánh h°çng đÁn tång thÅ cąa nÃn kinh tÁ.
Trong dài h¿n, các quyÁt đånh liên quan đÁn viác mç ráng hay hāp tác sÁn xuÃt, phân phái
nguãn lăc, phát triÅn và mç ráng thå tr°ång cho sÁn phÇm mãi, quyÁt đånh đÅu t° hay liên kÁt
vãi các doanh nghiáp khác. VÃ c¢ bÁn, nhāng quyÁt đånh này tÁp trung vào viác xem xét qui
mô kinh tÁ và đ°a ra các quyÁt đånh đÅu t° cąa doanh nghiáp, nhāng quyÁt đånh đ°a ra trong
hián t¿i nhÅm thu đ°āc lāi nhuÁn trong t°¢ng lai. Các nhà kinh tÁ phát triÅn lý thuyÁt đÅu t ° đÅ vÁ ă n d ng cho các quyÁt đå đÅ nh u t° á v n că thÅ.
Đánh giá các lăa chçn
Kinh tÁ hçc quÁn lý xác đånh các cách th c
ć đÅ đ¿t đ°āc măc tiêu mát cách hiáu quÁ. ChÇng
h¿n, mát doanh nghiáp nhß có thÅ tng tr°çng nhanh chóng bÅng cách sÿ d ng ă hāu hiáu
quÁng cáo bÅng ph°¢ng tián truyÃn thông trên ph¿m vi toàn quác. Kinh tÁ hçc quÁn lý có thÅ
vÁn dăng đÅ xác đånh chiÁn l°āc đånh giá và sÁn l°āng sÁn xuÃt đÅ áp đ ćng các măc tiêu ngÃn
h¿n nhanh chóng và hāu hiáu. T° ng ¢ t
ă nh° vÁy, kinh tÁ hçc quÁn lý đ°a ra các nguyên tÃc
sÁn xuÃt và tiÁp thå cho phép doanh nghiáp tái đa hóa lāi nhuÁn, trong khi v¿n đÁm bÁo m c ă
tiêu tng tr°çng và thå phÅn.
Kinh tÁ hçc quÁn lý có thÅ vÁn dăng cho tå chćc lāi nhuÁn và phi lāi nhuÁn. ChÇng h¿n,
các bánh vián cá gÃng cung cÃp chÃt l°āng chm sóc sćc khße y tÁ tát nhÃt trong giãi h¿n vÃ
nguãn lăc nh°: nhân viên y tÁ, thiÁt bå và các nguãn lăc khác. Sÿ dăng các khái niám và công
că cąa kinh tÁ hçc quÁn lý, các nhà quÁn lý có thÅ xác đånh cách thćc phân bå nguãn lăc tái
°u. Nói tóm l¿i, kinh tÁ ç
h c quÁn lý giúp các nhà quÁn lý tiÁp cÁn vãi nhāng qui tÃc ho¿t đáng 12
Chương 1: Tng quan v kinh tế vi mô
nhÅm hß trā cho viác sÿ dăng hāu hiáu nguãn lăc khan hiÁm và con ng°åi và ván. Tuân theo
các qui tÃc này, các doanh nghiáp, các tå chćc phi lāi nhuÁn, các c¢ quan chính phą có thÅ đ¿t
đ°āc măc tiêu mát cách hāu hiáu.
Ra quyÁt đånh tët nhÃt
ĐÅ thiÁt lÁp các qui tÃc ra quyÁt đånh thích hāp, nhà kinh tÁ phÁi hiÅu đ°āc môi tr°ång kinh tÁ
mà doanh nghiáp ho¿t đáng. ChÇng h¿n, mát nhà bán lẻ t¿p phÇm cung cÃp các sÁn phÇm có
đá nh¿y cÁm cao đái vãi giá nh° sāa, th°ång có tỷ lá markup (phÅn chênh lách giāa giá bán
và chi phí sÁn xuÃt) rÃt thÃp th°ång 1% đÁn 2%. Trong khi đó, các sÁn phÇm có đá nh¿y thÃp nh° thuác i
đ Ãu trå, thì tỷ lá markup rÃt cao, khoÁng 40%. Kinh tÁ hçc quÁn lý xem xét thăc tÁ viác đånh giá đÅ áp đ
ćng măc tiêu tái đa hóa lāi nhuÁn.
T°¢ng tă nh° vÁy, kinh tÁ hçc quÁn lý cũng khám phá ra rÅng h¿n ng¿ch nhÁp khÇu làm
giÁm khÁ nng thay thÁ đái vãi xe h¢i sÁn xuÃt nái đåa, làm tng giá xe h¢i và t¿o nên mát lāi
nhuÁn đác quyÃn cho các nhà sÁn xuÃt nái đåa. Tuy nhiên, kinh tÁ hçc quÁn lý không giÁi thích
viác qui đånh h¿n ng¿ch có phÁi là chính sách tát hay không, bçi đây là quyÁt đånh liên quan
đÁn chính sách kinh tÁ. Kinh tÁ ç
h c quÁn lý xem xét Ánh h°çng kinh tÁ đái vãi doanh nghiáp và ngành.
Kinh tÁ hçc quÁn lý cung cÃp khÁ nng vÁn dăng toàn dián lý thuyÁt kinh tÁ và ph°¢ng
pháp luÁn ra quyÁt đånh. KhÁ nng vÁn d ng ă
phù hāp vãi: viác quÁn lý cąa các c¢ quan chính phą, bánh vián, tr° ng å
hçc, bÁo tàng và các tå chćc phi lāi nhuÁn khác; hay quÁn lý các doanh
nghiáp, tå chćc kinh doanh. MàT Sê ê THUÀT N N GĀ Há gia đình NÃn kinh tÁ thå tr°ång Mô hình Doanh nghiáp NÃn kinh tÁ kÁ ho¿ch GiÁ thuyÁt Chính ph ą NÃn kinh tÁ hßn hāp Qui luÁt Thå tr°ång sÁn phÇm Môi tr°ång kinh doanh Nguyên lý Thå tr°ång nguãn lăc Kinh tÁ h c ç Chính sách kinh tÁ Tài nguyên Khan hiÁm Kinh tÁ hçc thăc chćng Ván Kinh tÁ hçc vĩ mô Kinh tÁ hçc chuÇn tÃc Lao đáng Kinh tÁ hçc vi mô Kinh tÁ hçc quÁn lý QuÁn lý Khoa hçc kinh tÁ C C Â
 U HèI ÔN TÀ À P
1. Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, ai là ng°åi quyÁt đånh hàng hóa và dåch vā s¿ đ°ÿc s n Á
xuÃt, chúng đ°ÿc sÁn xuÃt bÅng cách nào và ai s¿ nhÁn đ° c
ÿ hàng hóa và dåch vā?
Trong nÃn kinh tÁ thå tr°ång, ng°åi tiêu dùng quyÁt đånh mua hàng hóa và dåch vă theo
cách thćc mua sÃm cąa hç. NÁu ng°åi tiêu dùng mong muán có nhiÃu hàng hóa hay dåch vă
và có khÁ nng thanh toán thì cÅu s¿ tng lên và giá cÁ hàng hóa hay dåch v ă s¿ tng lên. Lāi
nhuÁn cao s¿ hÃp d¿n các nhà sÁn xuÃt mãi gia nhÁp ngành. NÁu ng°åi tiêu dùng muán ít hàng
hóa hay dåch vă h¢n, khi đó cÅu s¿ giÁm và giá cũng s¿ giÁm. Khi đó, các nguãn lăc khác s¿
hÃp d¿n h¢n so vãi ngành.
Nghiên cću và lāi nhuÁn chã ra cách thćc hàng hóa và dåch v
ă s¿ đ°āc sÁn xuÃt nh° thÁ
nào. Mát doanh nghiáp phÁi sÿ dăng kÁt hāp các nguãn l c
ă có chi phí thÃp nhÃt hoặc phÁi rút lui khßi ngành.
Thu nhÁp và giá cÁ xác đånh ai s¿ nhÁn đ°āc hàng hóa và dåch vă cung cÃp. Thu nhÁp
đ°āc xác đånh bçi quan há sç hāu nguãn lăc: nhāng ai sç ā
h u nguãn lăc có giá trå cao s¿ nhÁn
đ°āc nhiÃu thu nhÁp h¢n. Rãi thì, sÁn phÇm và dåch vă s¿ đ°āc phân bå cho nhāng ai mong
muán trÁ vãi mćc giá thå tr° ng c å ąa sÁn phÇm và dåch v . ă 13