Giáo trình về việc xây dựng nền quốc phòng an toàn cho nhân dân môn Giáo dục quốc phòng và an ninh | Đại học Văn Lang
Giáo trình về việc xây dựng nền quốc phòng an toàn cho nhân dân môn Giáo dục quốc phòng và an ninh | Đại học Văn Lang giúp sinh viên tham khảo, ôn luyện và phục vụ nhu cầu học tập của mình cụ thể là có định hướng, ôn tập, nắm vững kiến thức môn học và làm bài tốt trong những bài kiểm tra, bài tiểu luận, bài tập kết thúc học phần, từ đó học tập tốt và có kết quả cao cũng như có thể vận dụng tốt những kiến thức mình đã học
Preview text:
i MỤC LỤC
MỤC LỤC ................................................................................................................................ i
LỜI NÓI ĐẦU ..........................................................................................................................v
BÀI 1 ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN MÔN CỨU HỌC ...............1
A. GIỚI THIỆU ..................................................................................................................... 1 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................. 1 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................. 1 B. NỘI DUN
G....................................................................................................................... 1
I. KHÁI NIỆM VÀ ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ NGHIÊN M CỨU ÔN HỌ C ..................... 1 II. CƠ SỞ PHÁ PHƯƠNG P LUẬN VÀ CÁC PHÁP PHƯƠNG
NGHIÊN CỨU ............... 3
III. GIỚI THIỆU MÔN HỌC GIÁO DỤC QUỐ PHÒNG C
VÀ AN NINH ........................ 4
C. KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 5 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ........................................................................................................... 5
BÀI 2 QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH V Ề
CHIẾN TRANH, QUÂN ĐỘI V
À BẢO VỆ TỔ QUỐC X
à HỘI CHỦ NGHĨA.................. 7
A. GIỚI THIỆU ..................................................................................................................... 7 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................. 7 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................. 7 B. NỘI DUN
G....................................................................................................................... 8
I. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ
CHIẾN TRANH ................................................................................................................ 8
II. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ
QUÂN ĐỘI ......................................................................................................................12
III. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ BẢO VỆ TỔ QUỐC X
à HỘI CHỦ NGHĨA ....................................................................1 7
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................20 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................20
BÀI 3 XÂY DỰNG NỀN QUỐC PHÒNG TOÀN DÂN, AN NINH NHÂN DÂN BẢO VỆ
TỔ QUỐC VIỆT NA M X
à HỘI CHỦ NGHĨA ....................................................................21
A. GIỚI THIỆU ...................................................................................................................21 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................21 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................21 B. NỘI DUN
G .....................................................................................................................21
I. KHÁI NIỆM, VỊ TRÍ, ĐẶC TRƯNG CỦA NỀN QUỐC PHÒNG TOÀN DÂN, AN
NINH NHÂN DÂN ..........................................................................................................21
II. XÂY DỰNG NỀN QUỐC PHÒNG TOÀN DÂN, AN NINH NHÂN DÂN VỮNG i
MẠNH ĐỂ BẢO VỆ TỔ QUỐC XÃ HỘ
I CHỦ NGHĨA..................................................23
III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG NỀN QUỐC PHÒNG TOÀN DÂN, AN NINH
NHÂN DÂN .....................................................................................................................26
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................27 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................27 BÀI 4
CHIẾN TRANH NHÂN DÂN BẢO VỆ TỔ QUỐC VIỆT NAM X Ã HỘI CHỦ
NGHĨA ....................................................................................................................................28
A. GIỚI THIỆU ....................................................................................................................28 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ...............................................................................................28 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................28 B. NỘI DUN
G......................................................................................................................28
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHIẾN TRANH NHÂN DÂN BẢO VỆ TỔ QUỐC . 28
II. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG TRONG CHIẾN TRANH NHÂN DÂN BẢO VỆ TỔ
QUỐC ..............................................................................................................................30
III. MỘT SỐ NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA CHIẾN TRANH NHÂN DÂN BẢO VỆ TỔ
QUỐC ..............................................................................................................................33
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................33 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................33
BÀI 5 XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG VŨ TRANG NHÂN DÂN ..............................................35
A. GIỚI THIỆU ....................................................................................................................35 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................35 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................35 B. NỘI DUN
G......................................................................................................................35
I. ĐẶC ĐIỂM VÀ NHỮNG QUAN ĐIỂM NGUYÊN TẮC CƠ BẢN XÂY DỰNG LỰC
LƯỢNG VŨ TRANG NHÂN DÂN .................................................................................35
II. PHƯƠNG HƯỚNG XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG VŨ TRANG NHÂN DÂN TRONG
GIAI ĐOẠN MỚI.............................................................................................................38
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................41 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................41
BÀI 6 KẾT HỢP PHÁT TRIỂN KINH TẾ, XÃ HỘI VỚI TĂNG CƯỜNG QUỐC PHÒNG, AN V
NINH À ĐỐI NGOẠI ...................................................................................................42
A. GIỚI THIỆU ....................................................................................................................42 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................42 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................42 B. NỘI DUN
G......................................................................................................................43
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KẾT HỢP PHÁT TRIỂN KINH TẾ,
XÃ HỘI VỚI TĂNG CƯỜNG QUỐC PHÒNG, AN NINH VÀ ĐỐI NGOẠI .................43 i i
II. NỘI DUNG KẾT HỢP PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI VỚI TĂNG CƯỜNG CỦNG
CỐ QUỐC PHÒNG, AN NINH VÀ ĐỐI NGOẠI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY ...................46
III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU THỰC HIỆN KẾT HỢP PHÁT TRIỂN KINH TẾ,
XÃ HỘI VỚI TĂNG CƯỜNG CỦNG CỐ QUỐC PHÒNG, AN NINH VÀ ĐỐI NGOẠI
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ...............................................................................................55
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................56 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................57
BÀI 7 NHỮNG VẤN ĐỀ C
Ơ BẢN VỀ LỊCH SỬ NGHỆ THUẬT QUÂN SỰ VIỆT NAM
. ................................................................................................................................................58
A. GIỚI THIỆU ....................................................................................................................58 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................58 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................58 B. NỘI DUN
G......................................................................................................................58 I. TRUYỀN THỐNG VÀ NGH
Ệ THUẬT ĐÁNH GIẶC CỦA ÔN CHA G TA ................59
II. NGHỆ THUẬT QUÂN SỰ VIỆT NAM TỪ KHI CÓ LÃNH ĐẢNG ĐẠO .................66
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................72 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................73
BÀI 8 XÂY DỰNG VÀ BẢO V
Ệ CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO, BIÊN GIỚI QUỐC GIA
TRONG TÌNH HÌNH MỚI....................................................................................................74
A. GIỚI THIỆU ....................................................................................................................74 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................74 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C .................................................................................................74 B. NỘI DUN
G......................................................................................................................75 I. XÂY DỰNG V
À BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO VIỆT NAM.............................7 5
II. XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ BIÊN GIỚI QUỐC GIA ....................................................81
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................86 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................86 BÀI 9 XÂ
Y DỰNG LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN TỰ VỆ, LỰC LƯỢNG DỰ BỊ ĐỘNG VIÊN VÀ VIÊN ĐỘNG
QUỐC PHÒNG .........................................................................................87
A. GIỚI THIỆU ...................................................................................................................87 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU ................................................................................................87
II. NỘI DUNG ..................................................................................................................87 B. NỘI DUN
G......................................................................................................................87
I. XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN TỰ VỆ ........................................................88
II. XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG DỰ BỊ ĐỘNG VIÊN .......................................................92
III. ĐỘNG VIÊN QUỐC PHÒNG ....................................................................................96
C. KẾT LUẬN .....................................................................................................................99 iv D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ..........................................................................................................99
BÀI 10 XÂY DỰNG PHONG TRÀO TOÀN DÂN BẢO VỆ AN NINH TỔ QUỐC ........ 100
A. GIỚI THIỆU .................................................................................................................. 100 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU .............................................................................................. 100
II. NỘI DUNG ................................................................................................................ 100 B. NỘI DUN
G.................................................................................................................... 100
I. NHẬN THỨC CHUNG VỀ PHONG TRÀO TOÀN DÂN BẢO VỆ AN NINH TỔ
QUỐC ............................................................................................................................ 101
II. NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP TRONG XÂY DỰNG PHONG TRÀO TOÀN DÂN BẢO VỆ AN NINH TỔ QUỐ
C ...................................................................................... 104
C. KẾT LUẬN ................................................................................................................... 115 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ........................................................................................................ 116
BÀI 11 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BẢO VỆ AN NINH QUỐC GIA VÀ BẢO ĐẢM
TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI ............................................................................................ 117
A. GIỚI THIỆU .................................................................................................................. 117 I. MỤC ĐÍCH, YÊ C
U ẦU .............................................................................................. 117 II. NỘI DUNG BÀI HỌ
C ............................................................................................... 117 B. NỘI DUN
G.................................................................................................................... 118
I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM VÀ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ BẢO VỆ AN NINH QUỐC GIA,
ĐẢM BẢO TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘ
I ................................................................... 11 8 II. TÌNH HÌNH A N NINH QUỐ GIA C VÀ TRẬT TỰ A N TOÀN XÃ HỘ I .................. 120
III. DỰ BÁO TÌNH HÌNH AN NINH QUỐC GIA, TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI
TRONG THỜI GIAN TỚI ............................................................................................. 124 IV. ĐỐ I TÁC, ĐỐ
I TƯỢNG TRONG BẢO VỆ AN NINH QUỐ GIA, C BẢO ĐẢM TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘ
I ...................................................................................... 126
V. MỘT SỐ QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG, NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG TÁC BẢO VỆ
AN NINH QUỐC GIA, GIỮ GÌN TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI ................................. 128 VI. TRÁCH NHIỆM SINH VIÊ CỦA
N TRONG CÔNG TÁC BẢO VỆ AN NINH QUỐC
GIA VÀ GIỮ GÌN TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘ
I ........................................................ 129
C. KẾT LUẬN ................................................................................................................... 130 D. CÂU HỎ I Ô
N TẬP ........................................................................................................ 131 v
LỜI NÓI ĐẦU
Trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của dân tộc trên cơ sở trung thành và vận
dụng sáng tạo quan điểm Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh, quân đội
và bảo vệ Tổ quốc; kế thừa truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc gắn với thực tiễn
cách mạng Đảng Cộng sản Việt Nam đã định ra đường lối quốc phòng và a ni n nh đúng đắn, sáng
tạo đó chính là cơ sở quan trọng để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong các thời kỳ.
Quán triệt chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và
Bộ GD&ĐT, về công tác Giáo dục Quốc phòng và An ninh nhằm đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu
của mục tiêu giáo dục v
à đào tạo một cách toàn diện, Bộ môn Đường lối Quốc phòng và a ninh n ,
trường Đại học Văn Lang đã nghiên cứu, biên soạn tài liệu Giáo dục Quốc phòng và An ninh
(Tập 1) dùng cho sinh viên Trường Đại học Văn Lang. Khi biên soạn tài liệu các tác giả đã bám
sát mục tiêu, kết quả học tập mong đợi phù hợp với chương trình ban hành theo Thông tư số:
05/2020/TT-BGDĐT của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Nội dung tài liệu gồm 11 bài đề
cập đến những vấn đề chung nhất về: Quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ quốc; Xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an
ninh nhân dân bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa; xây dựng l c
ự lượng vũ trang nhân dân; kết hợp phát triển kinh tế, xã
hội với tăng cường quốc phòng, an ninh v
à đối ngoại; Những vấn đề cơ bản v ề lịch s ử nghệ thuật
quân sự Việt Nam; xây dựng và bảo vệ chủ quyền biển, đảo, biên giới quốc gia trong tình hình
mới; xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, lực lượng dự bị động viên và động viên quốc phòng;
xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc; những vấn đề cơ bản về bảo vệ an ninh
quốc gia và bảo đảm trật tự an toàn xã hội.
Quá trình biên soạn các tác giả đã quán triệt quan điểm chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng và a n ninh.
Đồng thời, tham khảo tài liệu các đợt tập huấn cũng như cá tài c
liệu khác về giáo dục quốc phòng
và an ninh. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song khó tránh khỏi những sơ suất nhất định. Chúng tôi
mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các cán bộ, giảng viên và sinh viên để cuốn tài liệu ngày càng hoàn thiện.
Bộ môn Đường lối quốc phòng và an ninh Xin chân thành cảm ơn! 1 BÀI 1
ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU MÔN HỌ C
Giáo dục quốc phòng và an ninh là môn học chính khóa, bắt buộc đối với sinh viên các
trường đại học, cao đẳng; là một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an
ninh nhân dân. Giáo dục quốc phòng và an ninh góp phần giáo dục toàn diện cho sinh viên về
lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, niềm tự hào và trân trọng đối với truyền thống đấu tranh
chống ngoại xâm của dân tộc, của các lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam; có ý thức cảnh giác
trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch; có kiến thức cơ bản về đường lối quân sự của
Đảng và công tác quản lý nhà nước về quốc phòng, a
n ninh; có kỹ năng quân s ự để tham gia vào
sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.1
A. GIỚI THIỆU
I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU
1. Mục đích:
- Giúp cho sinh viên nắm vững đối tượng, phương pháp, nội dung nghiên cứu môn học
giáo dục quốc phòng và an ninh, góp phần bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất, năng lực và trung
thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 2. Yêu cầu:
- Về kiến thức: Hiểu rõ đối tượng, phương pháp, nội dung của môn học giáo dục quốc phòng và an ninh
- Về kỹ năng: Biết phân biệt được đâu là đối tượng nghiên cứu, lựa chọn phương pháp,
nội dung phù hợp trong quá trình học tập cũng như vận dụng vào thực tế.
- Về thái độ: Nâng cao trách nhiệm của bản thân, có thái độ đúng đắn trong học tập môn
giáo dục quốc phòng và an ninh, tích cực tham gia xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân,
an ninh nhân dân ngay khi đang học tập, rèn luyện trên ghế nhà trường và ở vị trí công tác mới sau này.
II. NỘI DUNG BÀI HỌC
1. Khái niệm và đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu môn học.
2. Cơ sở phương pháp luận và cá
c phương pháp nghiên cứu.
3. Giới thiệu môn học giáo dục quốc phòng và a n ninh.
*Nội dung trọng tâm: Khái niệm và đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu môn học B. NỘI DUNG
I. KHÁI NIỆM VÀ ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU MÔN HỌC
1. Khái niệm giáo dục quốc phòng và an ninh
Giáo dục quốc phòng và an ninh là quá trình sư phạm tổng thể, có mục đích, có tổ chức,
có kế hoạch, phối hợp thống nhất giữa nhà giáo dục (giảng viên) tới đối tượng giáo dục (sinh
1 Bộ GD&ĐT, TT ban hành quy định tổ chức dạy, học và đánh giá kết quả học tập môn học GDQPAN, 2012, Điều 2 2
viên), nhằm giúp sinh viên nắm vững những tư tưởng, quan điểm về chiến tranh cách mạng của
Đảng; xây dựng lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, lòng tự hào, tự tôn dân tộc; phát triển các
kỹ năng quân sự, an ninh cần thiết để sẵn sàng tham gia bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn an ninh trật tự, an toàn xã hội.
Với tiếp cận là quá trình sư phạm tổng thể, giáo dục quốc phòng và an ninh bao gồm 2
quá trình bộ phận cấu thành, đó là: quá trình dạy học và quá trình giáo dục trải nghiệm quân sự,
an ninh. Hai quá trình đó có mối liên hệ
biện chứng, tác động hỗ trợ lẫn nhau trong một thể thống
nhất nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đã xác định.
Dạy học là quá trình có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch; phối hợp thống nhất giữa hoạt
động của người dạy (giảng viên) và hoạt động của người học (sinh viên); với chức năng vượt trội
nhằm trang bị hệ thống kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, phát triển tư duy sáng tạo, hình thành năng
lực quân sự cho sinh viên.
Giáo dục trải nghiệm quân sự, an ninh là quá trình có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch;
phối hợp thống nhất giữa hoạt động của nhà giáo dục (giảng viên, cán bộ quản lý sinh viên) và
đối tượng giáo dục (sinh viên); với chức năng vượt trội nhằm hình thành tư tưởng, quan điểm về
chiến tranh cách mạng của Đảng, xây dựng lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, lòng tự hào, tự
tôn dân tộc, niềm tin vào chiến thắng vào đồng chí đồng đội, sẵn sàng tham gia bảo vệ Tổ quốc,
giữ gìn an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Quá trình dạy học và quá trình giáo dục trải nghiệm quân sự, an ninh đều được cấ thành u từ cá
c yếu tố trong mối quan hệ biện chứng tác động lẫn nhau gồm: mục tiêu, yêu cầu; nội dung,
chương trình; hình thức, phương pháp; phương tiện kỹ thuật dạy học; nhà giáo, sinh viên và kết quả giáo dục.
Trong đó nhà giáo, nhà quản lý giáo dục và sinh viên là hai chủ thể tác động qua lại với
nhau biến quá trình giáo dục quốc phòng, an ninh vốn là yêu cầu khách quan bên ngoài chuyển
thành kết quả giáo dục trong nhân cách sinh viên và ngược lại sinh viên là chủ thể tiếp nhận tích
cực biến quá trình giáo dục thành “tự giáo dục”, thành sản phẩm “trong chính sinh viên”. Tuy
nhiên, giữa dạy học và giáo dục trải nghiệm quân sự, an ninh có những đặc điểm khác nhau. Sự khác nhau
được thể hiện ở mục tiêu nội dung, phương pháp hình thức, kết quả, hoạt động của chủ
thể giáo dục, hoạt động của đối tượng giáo dục và chức năng vượt trội của mỗi quá trình.
2. Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu
a) Nghiên cứu đường lối quốc phòng v an à
ninh của Đảng Cộng sản Việt Nam
Nghiên cứu cơ sở lý luận và những quan điểm cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam về
đường lối quốc phòng và an ninh, bao gồm: quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ quốc; xây dựng nền quốc phòng toàn
dân, an ninh nhân dân bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; chiến tranh nhân dân bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; xây dựng lực lượng xũ trang nhân dân Việt Nam; kết hợp phát triển kinh tế, x
ã hội với tăng cường quốc phòng, an ninh và đối ngoại; những vấn đề cơ bản
về lịch sử nghệ thuật quân sự Việt Nam; xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, lực lượng dự bị động viên v à động viên quốc dựng phòng; xây v
à bảo vệ chủ quyền biển, đảo, biên giới quốc gia trong
tình hình mới; xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc; những vấn đề cơ bản về
bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. Trong đó:
Học thuyết Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ quốc l
à cơ sở lý luận để Đảng ta đề ra chủ trương, đường lối chiến lược xây dựng nền quốc phòng
toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân và tiến hành chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ 3
quốc. Các quan điểm, đường lối quốc phòng và an ninh của Đảng có tính kế thừa và phát triển
toàn bộ truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc. Đó cũng là đặc trưng nghệ thuật quân
sự, an ninh Việt Nam đã chiến thắng những kẻ thù hung hãn nhất.
b) Nghiên cứu công tác quốc phòng v à an ninh
Nghiên cứu những vấn đề cơ bản về nhiệm vụ nội dung công tác quốc phòng và an ninh
của Đảng hiện nay, bao gồm: phòng, chống chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của
các thế lực thù địch đối với cách mạng Việt Nam; một số nội dung cơ bản về dân tộc, tôn giáo,
đấu tranh phòng chống các thế lực thù địch lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo chống phá cách
mạng Việt Nam; phòng, chống vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường; phòng, chống vi phạm
pháp luật về bảo đảm trật tự an toàn giao thông; phòng, chống một số loại tội phạm xâm hại danh
dự, nhân phẩm người khác; an toàn thông tin và phòng, chống vi phạm pháp luật trên không gian
mạng; an ninh phi truyền thống và đấu tranh phòng chống các đe dọa an ninh phi truyền thống ở Việt Nam.
Nhà nước quy định nhiệm vụ về quốc phòng, quân sự, an ninh cho cá c ngành bộ, , c quan ơ
trung ương, địa phương và đơn vị c
ơ sở. Do vậy, nghiên cứu về công tác Quốc phòng và an ninh
thực chất là nghiên cứu hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của nhà nước về bảo vệ Tổ quốc,
giữ gìn trật tự, an toàn xã hội và an ninh chính trị. Mọi công dân đều có trách nhiệm tham gia
công tác quốc phòng, luyện tập quân sự, giữ gìn bảo vệ an ninh, trật tự an toàn xã hội. Tăng cường
tiềm lực quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, phòng chống c
ó hiệu quả chiến lược “diễn biến
hoà bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch với cách mạng Việt Nam, kể cả việc phòng
chống chiến tranh công nghệ cao trong tương lai. Nghiên cứu và thực hiện tốt công tác quốc phòng
và an ninh để xây dựng lòng tin chiến thắng trước mọi âm mưu thủ đoạn của kẻ thù đối với cách mạng Việt Nam. c) Nghiên cứu v quân ề sự chung Nghiên cứu cá
c kiến thức chung về lĩnh vực quân sự cần thiết như: chế độ sinh hoạt, học
tập, công tác trong ngày, tuần; chế độ nền nếp chính quy, bố trí trật tự nội vụ trong doanh trại;
hiểu biết chung về các quân, binh chủng trong quân đội; điều lệnh đội ngũ từng người có súng; điều lệnh đội ngũ đơn vị; hiểu biết về
chung bản đồ địa hình quân phòng tránh sự; địch tiến công
hỏa lực bằng vũ khí công nghệ cao; ba môn quân sự phối hợp
Kiến thức về quân sự chung trong môn học là những kiến thức quân sự phổ thông, sinh viên cần nắm được v
à là kiến thức nền tảng phục vụ rèn luyện chính quy, chấp hành kỷ luật trong
môi trường quân sự. Qua đó rèn luyện tác phong, ý thức tổ chức kỷ luật cho sinh viên góp phần
xây dựng phẩm chất nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa.
d) Nghiên cứu kỹ thuật chiến đấu bộ binh v à chiến thuật
Nghiên cứu những kỹ thuật và chiến thuật chiến đấu cơ bản của người chiến sĩ khi thực
hiện nhiệm vụ chiến đấu trên chiến trường gồm: kỹ thuật bắn súng tiểu liên AK; tính năng, cấu tạo, v à cách s
ử dụng một số loại lựu đạn thường dùng. Ném lựu đạn bài 1; từng người trong chiến
đấu tiến công; từng người trong chiến đấu phòng ngự; từng người làm nhiệm vụ cảnh giới. Đây
là những kỹ, chiến thuật cơ bản, sinh viên cần hiểu được đặc điểm, nguyên lý, tác dụng… hiểu rõ bản chất cá
c nội dung kỹ thuật chiến thuật bộ binh; về khả năng sát thương, với các phương pháp
phòng tránh đơn giản, hiệu quả. Trên cơ sở đó nghiên cứu thực hành các bài tập sát với thực tế,
thành thạo các thao tác kỹ thuật, chiến thuật trong chiến đấu. Đồng thời có thể ứng dụng các kỹ
thuật này khi tham gia dân quân tự vệ theo quy định của pháp luật.
II. CƠ SỞ PHƯƠNG PHÁP LUẬN V À CÁ
C PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4
Việc nghiên cứu môn học giáo dục quốc phòng và an ninh đòi hỏi phải nắm vững cơ sở
phương pháp luận, các phương pháp nghiên cứu cụ thể phù hợp với đối tượng, phạm vi và tính
chất đa dạng của nội dung môn học này.
1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phương pháp luận chung nhất của việc nghiên cứu môn học giáo dục quốc phòng
và an ninh là học thuyết Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ quốc. Đây l à c ơ sở lý luận, phương luận pháp
của đường lối quốc phòng và an ninh của Đảng
và những vấn đề cơ bản khác của giáo dục quốc phòng và an ninh. Để nắm vững cơ sở, phương
phương pháp luận này trong quá trình nghiên cứu, phát triển giáo dục quốc phòng và a n ninh đòi
hỏi vận dụng đúng đắn các quan điểm tiếp cận khoa học sau:
Quan điểm hệ thống: Đặt ra yêu cầ
u nghiên cứu, phát triển các nội dung của giáo dục quốc
phòng và an ninh một các toàn h
diện, tổng thể, trong mối quan h phát ệ triển giữa cá c bộ phận, các vấn đề của môn học.
Quan điểm lịch sử, logic: Trong nghiên cứu giáo dục quốc phòng và a n ninh đòi hỏi phải
nhìn thấy sự phát triển của đối tượng, vấn đề nghiên cứu theo thời gian, không gian với những
điều kiện lịch sử, cụ thể để từ đó giúp ta phát hiện, khái quát nhận thức đúng những quy luật,
nguyên tắc của hoạt động quốc phòng, an ninh.
Quan điểm thực tiễn: Chỉ ra phương hướng cho việc nghiên cứu giáo dục quốc phòng và
an ninh là phải bám sát thực tiễn xây dựng quân đội và công an nhân dân, xây dựng nền quốc
phòng toàn dân, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay.
2. Các phương pháp nghiên cứu
Trong nghiên cứu xây dựng, phát triển nội dung giáo dục quốc phòng và an ninh với tư
cách là một bộ môn khoa học cần chú ý sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học.
- Các phương pháp lý thuyết: Phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hoá, mô hình hoá,
giả thiết nhằm thu thập thông tin khoa học trên cơ sở nghiên cứu các văn bản, tài liệu về quốc
phòng và an ninh để rút ra các kết luận khoa học cần thiết, không ngừng bổ sung phát triển làm
phong phú nội dung giáo dục quốc phòng và an ninh.
- Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, điều tra, khảo sát thực tế, nghiên cứu
các sản phẩm quốc phòng, an ninh, tổng kết kinh nghiệm, thí nghiệm, thực nghiệm… nhằm tác
động trực tiếp vào đối tượng trong thực tiễn, từ đó khái quát bản chất, quy luật của cá c hoạt động
quốc phòng, an ninh; bổ sung làm phong phú nội dung cũng như kiểm định tính xác thực, tính
đúng đắn của các kiến thức giáo dục quốc phòng và an ninh.
- Sử dụng kết hợp các phương pháp dạy học lý thuyết và thực hành nhằm bảo đảm cho người học vừa c
ó nhận thức sâu sắc về đường lối, nghệ thuật quân sự, nắm chắc lý thuyết kỹ thuật
và chiến thuật, vừa rèn luyện phát triển được các kỹ năng công tác quốc phòng, thuần thục các
thao tác, hành động quân sự.
III. GIỚI THIỆU MÔN HỌC GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ A N N INH
1. Đặc điểm môn học
- Giáo dục quốc phòng và an ninh là môn học được luật định: Đây là môn học được luật hóa nhằm
thực hiện đường lối giáo dục của Đảng v
à được thể chế hoá bằng các văn bản quy phạm
pháp luật của nhà nước nhằm giúp sinh viên thực hiện mục tiêu “phát triển toàn diện con người
Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng
lực và ý thức công dân; có lòng yê
u nước, tinh thần dân tộc, trung thành với lý tưởng độc lập dân 5
tộc và chủ nghĩa xã hội”2
Kế tục và phát huy những kết quả thực hiện chương trình huấn luyện quân sự phổ thông
(1961), giáo dục quốc phòng (1991), trong những năm qua, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ
Tổ quốc trong giai đoạn mới và phù hợp với quy chế giáo dục - đào tạo trình độ đại học, năm
2000 chương trình tiếp tục được đổi mới, bổ sung; đến năm 2007 triển khai thực hiện nghị định của Chính phủ v g
ề iáo dục quốc phòng v à a ninh n
, môn học giáo dục quốc phòng được lồng ghép
nội dung an ninh thành môn học giáo dục quốc phòng và an ninh. Hiện nay, đang thực hiện theo
nghị định số 13/2014/NĐ-CP ngày 25 tháng 02 năm 2014 quy định chi tiết và biện pháp thi hành
luật giáo dục quốc phòng v
à an ninh năm 2013. Như vậy, trong từng giai đoạn cách mạng, chương
trình môn học giáo dục quốc phòng và a ninh n
đều có những đổi mới phục vụ cho s ự nghiệp phát
triển đất nước và công tác quốc phòng và an ninh trong từng thời kì, gắn kết chặt chẽ các mục
tiêu của giáo dục - đào tạo với quốc phòng và an ninh.
- Giáo dục quốc phòng và an ninh là môn học có kiến thức tổng hợp và có tỷ lệ lý thuyết cao trong tổng
chương trình môn học: Kiến thức môn học bao gồm c
ả kiến thức khoa học xã hội
nhân văn, khoa học tự nhiên, khoa học quân sự và thuộc nhóm các môn học chung, có tỉ lệ lý
thuyết chiếm trên 70% chương trình môn học.
2. Chương trình môn học
Môn học giáo dục quốc phòng và an ninh trình độ đại học, cao đẳng ban hành theo thông tư số 05/2020/TT- BGDĐT của Bộ trưởng B
ộ Giáo dục và Đào tạo. Chương trình được xây dựng
trên cơ sở phát triển trình độ cá
c cấp học dưới, bảo đảm liên thông, logic; mỗi học phần là những
khối kiến thức tương đối độc lập, tiện cho sinh viên tích lũy trong quá trình học tập. Kết cấu
chương trình gồm bốn học phần:
- Học phần I: Đường lối quốc phòng và an ninh của Đảng Cộng sản Việt Nam, 45 tiết. - Học phần II: quốc Công tác
phòng và an ninh, 30 tiết.
- Học phần III: Quân sự chung, 30 tiết.
- Học phần IV: Kỹ thuật chiến đấu bộ binh và chiến thuật, 60 tiết. C. KẾT LUẬN
Môn học giáo dục quốc phòng và a ninh n
có vai trò, ý nghĩa rất to lớn vi trong ệc giáo dục
nâng cao ý thức, phẩm chất đạo đức cách mạng của mỗi sinh viên. Đặc biệt, trong điều kiện đất
nước hội nhập và phát triển hiện nay, việc nâng cao ý trách thức, nhiệm và
hiểu biết về kiến thức
quốc phòng và an ninh là một nhiệm vụ thiết thực hơn bao giờ hết. Vì vậy, bồi dưỡng và nâng
cao kiến thức về giáo dục quốc phòng và an ninh là một nhiệm vụ quan trọng v à rất c ó nghĩa, giúp
sinh viên ý thức đoàn kết dân tộc và không ngừng phấn đấu học tập vươn lên, đáp ứng yêu cầu
của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn hiện nay.
D. CÂU HỎI ÔN TẬP
Câu 1: Trình bày khái niệm và đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu môn học giáo dục quốc
phòng và an ninh? Ý nghĩa đối với việc xác định trách nhiệm nhiệm học tập môn học của sinh viên?
2 Luật giáo dục, Nxb CTQG-ST, 2019 6
Câu 2: Trình bày phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu môn học giáo dục quốc
phòng và an ninh? Ý nghĩa đối với việc xác định phương pháp học tập môn học của sinh viên?
Câu 3: Vì sao nói “Giáo dục quốc phòng và an ninh là môn học được luật định”. Ý nghĩa
đối với việc xác định trách nhiệm nhiệm học tập môn học của sinh viên? 7 BÀI 2
QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ CHIẾN TRANH, QUÂ
N ĐỘI VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Khi đánh giá về tình hình khu vực châu Á - Thái Bình Dương hiện nay, Đảng ta nhận
định: “Đông Nam Á có vị trí chiến lược ngày càng quan trọng, là khu vực cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc,
tiềm ẩn nhiều bất ổn. Tranh chấp chủ quyền thổ, lãnh chủ quyền biển, đảo diễn r
a căng thẳng, phức tạp, quyết liệt hơn. Hòa bình, ổn định, tự do, an ninh, an toàn hàng hải,
hàng không trên Biển Đông đứng trước thách thức lớn, tiềm ẩn nguy cơ xung đột”3. Do đó, việc
chuẩn bị mọi mặt cho đất nước nhất là đường lối lãnh đạo sự nghiệp quốc phòng và an ninh là
nhân tố quan trọng góp phần bảo vệ vững chắc tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, nghiên
cứu quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh, quân đội, bảo vệ tổ
quốc góp phần làm rõ cơ sở lý luận và khẳng định tính đúng đắn, sáng tạo của đường lối quốc
phòng và an ninh của Đảng Cộng sản Việt Nam, từ đó xây dựng niềm tin tuyệt đối vào sự lãnh
đạo của Đảng trong giai đoạn cách mạng mới. A. GIỚ I THIỆU
I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU 1. Mục đích
Sinh viên nắm vững những quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ Quốc. 2. Yêu cầu - Về
kiến thức: Hiểu rõ những quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ quốc.
- Về kỹ năng: Phân biệt được đâu là quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ quốc.
- Về thái độ: Sinh viên có nhận thức đúng đắn về về chiến tranh, quân đội và bảo vệ Tổ
quốc. Từ đó phát huy trí tuệ, s
ự sáng tạo của tuổi trẻ trong công cuộc xây dựng v à bảo v ệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
II. NỘI DUNG BÀI HỌC
1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh tranh về chiến .
2. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về quân đội.
3. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. * dung Nội
trọng tâm: Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo vệ
Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb.CTQG-ST, 2021, Tr.100-101 8 B. NỘI DUN G
I. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CHIẾN TRANH
1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về chiến tranh
a) Chiến tranh là một hiện tượng chính trị - xã hội - Chiến tranh là trong một
những vấn đề phức tạp, trước Mác đã c
ó nhiều nhà tư tưởng đề
cập đến vấn đề này nhưng đều phiến diện hoặc rơi vào chủ nghĩa duy tâm, tôn giáo; đáng chú ý
nhất là tư tưởng của C.Ph.Claudơvít (1780 – 1831), ông quan niệm: Chiến tranh là một hành vi
bạo lực để buộc đối phương phục tùng ý chí của mình và là s huy ự
động sức mạnh không hạn độ,
sức mạnh đến tột cùng của các bên tham chiến. Ở đây, C.Ph.Claudơvít đã chỉ ra được đặc trưng
cơ bản của chiến tranh là sử dụng bạo lực. Tuy nhiên, C.Ph.Claudơvít chưa luận giải được bản
chất của hành vi bạo lực ấy.
Kế thừa có phê phán các quan niệm về chiến tranh trong lịch sử chủ nghĩa Mác - Lênin
khẳng định: Chiến tranh là hiện tượng chính trị xã hội có tính lịch sử, đó là cuộc đấu tranh vũ
trang có tổ chức giữa các giai cấp, nhà nước (hoặc liên minh các giữa
nước) nhằm đạt mục đích
chính trị nhất định. Với quan niệm này chiến tranh có 4 đặc trưng sau :
+ Chiến tranh là một hiện tượng chính trị - xã hội nghĩa là không phải là hiện tượng tự
nhiên bên ngoài xã hội, mà nó là hiện tượng chính trị xã hội, nó gắn với giai cấp, Nhà nước, đảng phái.
+ Trong chiến tranh đấu tranh vũ trang là hình thức đấu tranh cơ bản, lực lượng vũ trang
là công cụ chủ yếu để tiến hành chiến tranh.
+ Chiến tranh bao giờ cũng nhằm
thực hiện mục đích chính trị của Nhà nước, của giai cấp nhất định.
+ Chiến tranh có tính lịch sử nghĩa là nó chỉ tồn tại trong những giai đoạn lịch sử nhất
định, nó không tồn tại vĩnh viễn.
Bốn đặc trưng của chiến tranh có quan hệ biện chứng với nhau, một hiện tượng được gọi là chiến tranh phải c
ó đủ 4 đặc trưng trên nếu thiếu bất cứ đặc trưng nào thì nó không phải l à chiến tranh.
b) Nguồn gốc chiến tranh
- Quan điểm ngoài Mác-xít:
+ Chủ nghĩa duy tâm, tôn giáo cho rằng: Chiến tranh là hiện tượng do thượng đế, chúa
trời sinh ra để trừng phạt loài người vì những hành vi tội ác mà họ đã gây ra ở dưới trần gian.
+ Thuyết quyết định luận kỹ thuật khẳng định: Sự phát triển của KHKT là nguồn gốc, là
thủ phạm gây ra mọi cuộc chiến tranh trong lịch sử.
+ Nhà tâm lý học Sigmund Freud (1856 1939) –
lại quy nguyên nhân chiến tranh và hành vi
hiếu chiến của con người thuộc về bản năng phá hoại hay còn được gọi là bản năng chết (death-
instinct). Bản năng này hướng hành vi phá hoại của con người ra bên ngoài.
+ Chủ nghĩa Darwin xã hội: (Social Darwinism) hay thuyết định mệnh quốc gia, coi quốc gia có
đặc tính sinh học. Nghĩa là, quốc gia cũng có sự cạnh tranh với nhau để tiến hóa giống như
trong giới tự nhiên. Vì thế, chiến tranh trở thành cách thức đấu tranh phổ biến giữa các quốc gia
vì mục đích sinh tồn. Thông qua chiến tranh, những quốc gia “tốt” và mạnh sẽ tồn tại, còn quốc
gia “xấu” và yếu sẽ bị tiêu vong. 9
Như vậy, dù bằng nhiều cách lí giải khác nhau nhưng các quan điểm trên đều ngụy biện
cho sự tồn tại của chiến tranh, che đậy bản chất xâm lược và tội ác của chiến tranh phi nghĩa đối với nhân loại.
- Quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin:
Kế thừa có phê phán các quan điểm về nguồn gốc chiến tranh trong lịch sử, chủ nghĩa
Mác-Lênin khẳng định: Chiến tranh có nguồn gốc từ chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản
xuất và đối kháng giai cấp không thể điều hòa.
+ Nguồn gốc kinh tế: Sự xuất hiện và tồn tại của chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản
xuất là nguồn gốc sâu xa, suy đến cùng đã dẫn đến sự xuất hiện, tồn tại của chiến tranh.
Chế độ tư hữu là nguồn gốc sâu xa dẫn đến sự xuất hiện và tồn tại của chiến tranh. Nó chính
là nguồn gốc kinh tế, cơ bản nhất của mọi xung đột x ã hội.
C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định chiến tranh gắn với bạo lực, nó ra đời trong một giai đoạn
lịch sử nhất định khi sản xuất phát triển đến một mức độ nhất định để tạo ra năng suất lao động cao
có sản phẩm dư thừa đủ để người ta chiếm đoạt của nhau. Điều này lý giải tại sao trong xã hội cộng
sản nguyên thủy chưa có chiến tranh.
Trải qua hàng vạn năm trong chế độ cộng sản nguyên thủy, khi chưa có chế độ tư hữu, chưa có giai cấ
p đối kháng thì chiến tranh với tính cách là một hiện tượng chính trị xã hội cũng chưa xuất
hiện. Mặc dù ở thời kì này đã xuất hiện những cuộc xung đột vũ trang. Nhưng đó không phải l à một
cuộc chiến tranh mà chỉ là một dạng “lao động thời cổ”. Bởi vì, xét về mặt xã hội, x ã hội cộng sản
nguyên thuỷ là một xã hội không có giai cấp, bình đẳng, không có tình trạng phân chia thành kẻ
giàu, người nghèo, kẻ đi áp bức bóc lột và người bị áp bức bóc lột.
Về kinh tế, không có của “dư thừa tương đối” để người này có thể chiếm đoạt lao động
của người khác, mục tiêu các cuộc xung đột đó chỉ để tranh giành các điều kiện tự nhiên thuận
lợi để tồn tại như: nguồn nước, bãi cỏ, vùng săn bắn hay hang động,...
Về mặt kỹ thuật quân sự, trong cá
c cuộc xung đột này, tất cả các bên tham gia đều không
có lực lượng vũ trang chuyên nghiệp, cũng như vũ khí chuyên dùng. Tất cả các thành viên của bộ
lạc với mọi công cụ lao động thường ngày đều tham gia vào cuộc xung đột đó. Do đó, các cuộc
xung đột vũ trang này hoàn toàn mang tính ngẫu nhiên tự phát.
+ Nguồn gốc xã hội: Sự xuất hiện của giai cấp và đối kháng giai cấp trong xã hội là
nguồn gốc trực tiếp dẫn đến chiến tranh.
Ph. Ăngghen chỉ rõ, khi chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất xuất hiện và cùng
với nó là sự ra đời của giai cấp, tầng lớp áp bức bóc lột thì chiến tranh ra đời và tồn tại như một
tất yếu khách quan. Chế độ áp bức bóc lột càng hoàn thiện thì chiến tranh càng phát triển. Chiến
tranh trở thành “bạn đường” của mọi chế độ tư hữu.
Như vậy, chiến tranh có nguồn gốc từ chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất và đối kháng giai cấ
p trong xã hội. Trong đó, chế độ tư hữu là nguồn gốc sâu xa còn đối kháng giai cấp
là nguồn gốc nguồn gốc trực tiếp của chiến tranh nên muốn xóa bỏ chiến tranh phải xóa bỏ nguồn gốc sinh ra nó.
c) Bản chất của chiến tranh
- Trong lịch sử đã có nhiều nhà tư tưởng, nhà quân sự khái quát về bản chất chiến tranh tiêu biểu như:
+ Thời cổ đại, Arixtốt (384-322 TCN) đã khái quát bản chất chiến tranh là nghệ thuật chính trị. + G Hêghen .
quan niệm chiến tranh là công cụ thực hiện mục đích chính trị. 10
+ C.Ph.Claudơvít nhà lý luận quân sự của nước Phổ cho rằng: “Chiến tranh của một cộng
đồng tiến hành bao giờ cũng l
à một hành vi chính trị, một sự kế tục của cá quan c h chính ệ trị, một
sự thực hiện các quan hệ chính trị bằng cá
c biện pháp khác (thủ đoạn bạo lực)” 4. Quan điểm này
đã có bước tiến nhất định về bản chất chiến tranh, nhưng cũng không tránh khỏi sai lầm. Do hạn
chế về tư duy chính trị, vì Ông cho rằng chính trị không phải là quan hệ giai cấp, dân tộc và nếu
có thì chỉ đơn thuần ở đường lối đối ngoại, không đề cập đến đối nội.
- Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đánh giá cao quan điểm của các nhà tư
tưởng trên, kế thừa, phát triển và vạch ra bản chất chiến tranh. V.I.Lênin khẳng định: “Chiến
tranh là sự tiếp tục của chính trị bằng những biện pháp khác (cụ thể là bằng bạo lực)”5. Về hình
thức khái quát của C.Ph.Claudơvít và V.I. Lênin như nhau, nhưng bản chất lại khác nhau căn bản.
Đối với C.Ph.Claudơvít, chính trị chỉ đơn thuần là quan hệ đối ngoại, không đề cập đến
chính trị từ quan hệ đối nội, quan hệ giai c p ấ trong một nước, mà hệ
quan đối nội còn quyết định quan h
ệ đối ngoại. Khi giải thích chính trị sai lầm thì giải thích bản chất chiến tranh cũng sẽ không
khoa học. Bản chất chiến tranh trong quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin thể hiện trên hai mặt cơ bản.
+ Chiến tranh là một hiện tượng chính trị xã hội. Chiến tranh thuộc phạm trù xã hội,
đồng thời là phạm trù chính trị. Chiến tranh không đồng nhất với mọi hiện tượng xã hội, mọi
hiện tượng chính trị, nhưng đã là chiến tranh phải thuộc phạm trù xã hội, chính trị.
+ Chiến tranh không đồng nhất với chính trị, nó chỉ là kế tục chính trị bằng thủ đoạn đặc
thù, thủ đoạn bạo lực vũ trang. Chính trị là mục đích, là nội dung của chiến tranh, còn chiến
tranh chỉ là một trong những phương thức tiến hành, thực hiện chính trị.
Trong các phương thức tiến hành, thực hiện chính trị, chiến tranh là phương thức đặc
biệt. Trước khi chiến tranh nổ ra, các phương thức phi chiến tranh đã được vận dụng nếu tiến
hành không có hiệu lực thì phương thức chiến tranh mới được thực hiện. Tiếp cận bản chất
chiến tranh trong sự thống nhất giữa hai mặt của chiến tranh. Mặt chính trị và mặt phương thức
bạo lực vũ trang không tách rời. Như vậy, những xung đột vũ trang trong xã hội cộng sản nguyên
thuỷ không có nội dung chính trị, không phải là chiến tranh. Trong xã hội có giai cấp, những
phương thức thực hiện chính trị không sử dụng bạo lực vũ trang không phải là chiến tranh.
Trong lịch sử, các thế lực tiến hành chiến tranh xâm lược, phản động thường tìm cách
che đậy nội dung chính trị để xuyên tạc bản chất chiến tranh. Những quan điểm cho tiến hành
chiến tranh là thực hiện ý nguyện của chúa, giương ngọn cờ tôn giáo…là tìm cách che đậy nội
dung chính trị, xuyên tạc bản chất chiến tranh. Hiện nay, các thế lực phản động cũng đưa ra lý
do lật đổ một chế độ độc tài, gia đình trị hoặc bảo vệ thế giới tự do…đều tìm cách che đậy nội
dung chính trị phản động trong tiến hành chiến tranh xâm lược.
- Mối quan hệ giữa chính trị v à chiến tranh.
Chiến tranh và chính trị là những hiện tượng chính trị xã hội khác nhau, nhưng quan hệ
hữu cơ với nhau. Quan hệ giữa chính trị và chiến tranh là một phương diện quan trọng của bản
chất chiến tranh. Trong mối quan h ệ giữa chính trị v
à chiến tranh, chính trị quyết định chiến tranh trên mọi phương diện.
+ Chính trị quyết định mục đích chiến tranh.
4 C.Ph.Claudơvít, Bàn về chiến tranh, Nxb Quân đội nhân dân, H à Nội, 1976, tr.55.
5. V.I.Lênin, Toàn tập, tập 40, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tr.164.