lOMoARcPSD|47206521 lOMoARcPSD|47206521 GTBG TỐ TỤNG DÂN SỰ 1 lOMoARcPSD|47206521
Chương 1: Khái niệm và các nguyên tắc cơ bản của luật tố tụng dân sự Việt Nam 1.1.
Khái niệm, đối tượng và phương pháp điều chỉnh của luật tố tụng dân sự Việt Nam
1.1.1 Khái niệm luật tố tụng dân sự
Là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh giữa các chủ thể
trong quá trình Tòa án giải quyết vụ việc dân sự
1.1.2. Khái niêṃ vụ viêc̣dân sự, trình trự tố tụng giải quyết vụ việc dân sự
a. Khái niêṃ vụ án dân sự
Vụ án dân sự: là những tranh chấp phát sinh từ các quan hệ pháp luật dân sự, hôn nhân và gia
đình, kinh doanh, thương mại, lao động (gọi chung là các tranh chấp dân sự) do cá nhân, cơ
quan, tổ chức yêu cầu và được Tòa án thụ lý giải quyết.
Tranh chấp là sự bất đồng, mâu thuẫn về quyền và lợi ích hợp pháp giữa ít nhất 2 chủ thể trở lên.
b. Khái niêṃ viêc̣dân sự
Viêc̣dân sự: là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức không có tranh chấp, nhưng có yêu cầu Toà án
công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý là căn cứ làm phát sinh quyền, nghĩa vụ
dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động của mình hoặc của cá nhân,
cơ quan, tổ chức khác; yêu cầu Toà án công nhận cho mình quyền về dân sự, hôn nhân và gia
đình, kinh doanh, thương mại, lao động.
c. Phân biệt giữa vụ án và việc dân sự
- Về nôịdung: VADS phải có quan hê ̣tranh chấp giữa các chủ thể gồm có chủ thể, khách thể
và nôịdung tranh chấp; còn VDS không có quan hê ̣tranh chấp mà chỉ có yêu cầu.
- Về chủ thể: VADS phải có ít nhất hai bên tranh chấp, đối lâp̣ nhau về quyền và nghĩa vụ;
còn VDS chỉ có môṭbên yêu cầu nên không có các chủ thể đối lâp̣ nhau về quyền và nghĩa vụ.
- Về án phí: Theo quy định đối với vụ án dân sự thì được chia ra hai loại án phí là có giá
ngạch và không có giá ngạch và mức án phí tùy theo quan hê ̣tranh chấp; còn đối với VDS thì
thống nhất có môṭloại và môṭmức lệ phí.
- Về thời hạn giải quyết: VADS được quy định thời hạn dài hơn so với VDS.
d. Khái niêṃ trình tự tố tụng giải quyết vụ viêc̣dân sự tại Tòa án nhân dân
Trình tự tố tụng là quá trình TAND áp dụng pháp luật để tiến hành giải quyết vụ viêc̣ dân sư. ̣
Trình tự này bắt đầu từ việc nhận đơn và xem xét, quyết định thụ lý đơn khởi kiện, đơn yêu
cầu và kết thúc bằng bản án, quyết định giải quyết vụ việc dân sự có hiệu lực pháp luật để thi hành.
Trình tự này bao gồm: trình tự giải quyết vụ án dân sự và trình tự giải quyết việc dân sự.
Trình tự giải quyết vụ án dân sự
- Nhận đơn và xem xét, quyết định thụ lý đơn khởi kiện; Chuẩn bị xét xử sơ thẩm; Xét xử
(phiên tòa) sơ thẩm; Chuẩn bị xét xử phúc thẩm; Xét xử (phiên tòa) phúc thẩm và thủ tục xem
xét lại BA, QĐ đã có hiệu lực pháp luật (giám đốc thẩm, tái thẩm).
Trình tự giải quyết việc dân sự 2 lOMoARcPSD|47206521
- Nhận đơn và xem xét, quyết định thụ lý đơn yêu cầu; Chuẩn bị xét đơn yêu cầu; Phiên họp
sơ thẩm; Phiên họp phúc thẩm và thủ tục xem xét lại BA, QĐ đã có hiệu lực pháp luật (giám đốc thẩm, tái thẩm).
1.1. Khái niệm, đối tượng và phương pháp điều chỉnh của luật tố tụng dân sự Việt Nam
1.1.3 Đối tượng điều chỉnh:
là các quan hệ xã hội phát sinh giữa các chủ thể tố tụng và giữa các chủ thể tố tụng với các chủ
thể khác có liên quan trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự.
- Quan hê ̣tố tụng phát sinh giữa TAND với các cơ quan tiến hành tố tụng khác
- Quan hê ̣tố tụng giữa TAND với đương sự
- Quan hê ̣tố tụng giữa TAND, ĐS, Cơ quan tiến hành tố tụng và các chủ thể khác tham gia
vào quá trình giải quyết vụ viêc̣.
1.1.4 Phương pháp điều chỉnh
Là cách thức mà các quy phạm pháp luâṭtác đông̣ vào các quan hê ̣xã hôịthuôc̣ phạm vi đối
tượng điều chỉnh của LuâṭTTDS; gồm:
- Phương pháp mênḥ lênḥ
- Phương pháp bình đẳng định đoạt
1.2. Nhiệm vụ và nguồn của luật tố tụng dân sự Việt Nam
1.2.1 Nhiệm vụ của luật tố tụng dân sự :
Quy định những nguyên tắc cơ bản trong tố tụng dân sự;
Quy định trình tự, thủ tục khởi kiện để TAND giải quyết các vụ án về tranh chấp dân sự,
hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là vụ án dân
sự) và trình tự, thủ tục yêu cầu để Tòa án giải quyết các việc về yêu cầu dân sự, hôn nhân
và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là việc dân sự);
Quy định trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự, việc dân sự (sau đây gọi chung là vụ
việc dân sự) tại Tòa án; thủ tục công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định
dân sự của Tòa án nước ngoài, phán quyết của Trọng tài nước ngoài;
Quy định thi hành án dân sự; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan tiến hành
tố tụng, người tiến hành tố tụng; quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố tụng, của cá
nhân, của cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức kinh tế, tổ chức chính trị,
tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã
hội - nghề nghiệp (sau đây gọi chung là cơ quan, tổ chức) có liên quan nhằm bảo đảm cho
việc giải quyết vụ việc dân sự được nhanh chóng, chính xác, công minh và đúng pháp luật.
Góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội
chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp
1.2.2 Nguồn của luật tố tụng dân sự Việt
Nam a. Hệ thống pháp luật Việt Nam
Tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh giữa các
chủ thể trong quá trình Tòa án giải quyết vụ việc dân sự.
VD: Hiến pháp, bộ luật, luật và các văn bản dưới luật 3 lOMoARcPSD|47206521
(Xem Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật)
b. Áp dụng tập quán
Tòa án áp dụng tập quán để giải quyết vụ việc dân sự trong trường hợp các bên không có
thỏa thuận và pháp luật không quy định. Tập quán không được trái với các nguyên tắc
cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Điều 3 của Bộ luật dân sự.
Khi yêu cầu Tòa án giải quyết vụ việc dân sự, đương sự có quyền viện dẫn tập quán để yêu
cầu Tòa án xem xét áp dụng.
Tòa án có trách nhiệm xác định giá trị áp dụng của tập quán bảo đảm đúng quy định tại
Điều 5 của Bộ luật dân sự.
Trường hợp các đương sự viện dẫn các tập quán khác nhau thì tập quán có giá trị áp dụng
là tập quán được thừa nhận tại nơi phát sinh vụ việc dân sự.
Bộ luật dân sự, Điều 3. Các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự
1. Mọi cá nhân, pháp nhân đều bình đẳng, không được lấy bất kỳ lý do nào để phân biệt đối
xử; được pháp luật bảo hộ như nhau về các quyền nhân thân và tài sản.
2. Cá nhân, pháp nhân xác lập, thực hiện, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của mình trên cơ
sở tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận. Mọi cam kết, thỏa thuận không vi phạm điều cấm của
luật, không trái đạo đức xã hội có hiệu lực thực hiện đối với các bên và phải được chủ thể khác tôn trọng.
3. Cá nhân, pháp nhân phải xác lập, thực hiện, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của mình một
cách thiện chí, trung thực.
4. Việc xác lập, thực hiện, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự không được xâm phạm đến lợi ích
quốc gia, dân tộc, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.
5. Cá nhân, pháp nhân phải tự chịu trách nhiệm về việc không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ dân sự.
Bộ luật dân sự, Điều 5. Áp dụng tập quán
1. Tập quán là quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng để xác định quyền, nghĩa vụ của cá nhân,
pháp nhân trong quan hệ dân sự cụ thể, được hình thành và lặp đi lặp lại nhiều lần trong một
thời gian dài, được thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong một vùng, miền, dân tộc, cộng đồng
dân cư hoặc trong một lĩnh vực dân sự.
2. Trường hợp các bên không có thỏa thuận và pháp luật không quy định thì có thể áp dụng tập
quán nhưng tập quán áp dụng không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự
quy định tại Điều 3 của Bộ luật này.
c. Áp dụng tương tự pháp luật
Tòa án áp dụng tương tự pháp luật để giải quyết vụ việc dân sự trong trường hợp các bên
không có thỏa thuận, pháp luật không có quy định và không có tập quán được áp dụng theo
quy định tại Điều 5 của Bộ luật dân sự và khoản 1 Điều này.
Khi áp dụng tương tự pháp luật, Tòa án phải xác định rõ tính chất pháp lý của vụ việc dân
sự, xác định rõ ràng trong hệ thống pháp luật hiện hành không có quy phạm pháp luật nào
điều chỉnh quan hệ đó và xác định quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ dân sự tương tự.
d. Áp dụng án lệ, lẽ công bằng 4 lOMoARcPSD|47206521
Án lệ được Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong giải quyết vụ việc dân sự khi đã được Hội
đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn và được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố.
Lẽ công bằng được xác định trên cơ sở lẽ phải được mọi người trong xã hội thừa nhận, phù
hợp với nguyên tắc nhân đạo, không thiên vị và bình đẳng về quyền và nghĩa vụ của các
đương sự trong vụ việc dân sự đó.
e. Điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định
khác thì áp dụng quy định của điều ước quốc tế đó.
1.3. Quá trình phát triển của luật tố tụng dân sự Việt Nam
Sự phát triển của ngành Luâṭtố tụng dân sự ViêṭNam từ năm 1945 đến nay - Giai đoạn 1945-1954 - Giai đoạn 1955-1975 - Giai đoạn 1976-1989 - Giai đoạn 1990-2004
- Giai đoạn 2005 - đến nay
(Xem Giáo trình Luật TTDS Việt Nam, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh)
1.4. Khoa học luật tố tụng dân sự và hệ thống học phần
1.4.1 Luâṭtố tụng dân sự – môṭngành khoa học pháp lý
Nghiên cứu các chế định pháp luâṭvề nôịdung để bảo vê ̣lợi ích tư;
- Nghiên cứu điều kiên,̣ hoàn cảnh lịch sử phát triển đất nước qua từng giai đoạn và thực tiễn
để đáp ứng điều kiêṇ thuâṇ lợi cho viêc̣ ban hành pháp luâṭvà áp dụng pháp luâṭcủa các chủ
thể tham gia quan hê ̣pháp luâṭ.
1.4.2 Luâṭtố tụng dân sự – môṭngành luâṭđôc̣lâp̣
- Đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh riêng với các ngành luâṭkhác.
- Quy định về trình tự thủ tục giải quyết các vụ viêc̣ DS, HNGĐ, KDTM, LĐ.
1.4.3 Hệ thống kiến thức môn luật tố tụng dân sự
- Là môn học bắt buộc chung cho các chuyên ngành đào tạo luật, trang bị kiến thức cơ bản về
lý luận và về pháp luật thực định từ đó tư duy nghề nghiệp và nghiên cứu khoa học pháp lý tố tụng dân sự;
- Hệ thống kiến thức môn luật tố tụng dân sự Việt Nam bao gồm hai học phần cơ bản: Những
vấn đề chung về luật tố tụng dân sự và thủ tục giải quyết các vụ việc dân sự.
1.5. Khái niệm, đặc điểm và thành phần quan hệ pháp luật tố tụng dân sự
1.5.1. Khái niệm quan hệ pháp luật tố tụng dân sự
Là các quan hệ xã hội phát sinh giữa các chủ thể tố tụng và giữa các chủ thể tố tụng với các
chủ thể khác có liên quan trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự được các quy phạm pháp luật TTDS điều chỉnh.
1.5.2. Đặc điểm của quan hệ pháp luật tố tụng dân sự
- Quan hệ pháp luật TTDS còn có các đặc điểm 5 lOMoARcPSD|47206521
• Là quan hệ có ý chí;
• Xuất hiện trên cơ sở các quy phạm pháp luật;
• Nội dung được cấu thành bởi quyền và nghĩa vụ pháp lý mà việc thực hiện được bảo
đảm bằng sự cưỡng chế nhà nước.
- Bên cạnh đó, quan hệ pháp luật TTDS còn có các đặc điểm riêng:
• Tòa án thường là một bên của quan hệ pháp luật TTDS;
• Các quan hệ pháp luật TTDS phát sinh, tồn tại trong một thể thống nhất
1.5.3 Thành phần của quan hệ pháp luật tố tụng dân
sự a. Chủ thể quan hệ pháp luật tố tụng dân sự
Là bộ phận cấu thành nên quan hệ pháp luật TTDS. Chủ thể gồm có cá nhân, cơ quan, tổ chức
tham gia vào quan hệ pháp luật TTDS.
Cụ thể là những quan hệ giữa Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan thi hành án, đương sự, người
đại diện của đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm
chứng, người giám định, người phiên dịch, người định giá tài sản và những người liên quan
phát sinh trong tố tụng dân sự và được các quy phạm pháp luật tố tụng dân sự điều chỉnh.
b. Khách thể quan hệ pháp luật tố tụng dân sự
- Khách thể QHPL TTDS là đối tượng xem xét của Tòa án do chính yêu cầu của các đương
sự đặt ra và mong muốn Tòa án giải quyết. Thực chất khách thể của quan hệ pháp luật tố
tụng dân sự là quan hệ pháp luật dân sự về nội dung mà Tòa án và các chủ thể khác cùng nhằm vào giải quyết.
- Khách thể của QHPL TTDS có điểm khác với khách thể của nhiều quan hệ pháp luật khác ở
chỗ lợi ích về vật chất không hoàn toàn chi phối việc tham gia quan hệ của tất cả các chủ thể.
Trong nhiều trường hợp, các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật tố tụng dân sự xuất phát từ
nghĩa vụ do pháp luật quy định.
c. Nội dung quan hệ pháp luật tố tụng dân sự
Nội dung quan hệ pháp luật tố tụng dân sự là quyền và các nghĩa vụ của các chủ thể tham gia
quan hệ pháp luật tố tụng dân sự.
+ Chủ thể có nhiệm vụ quyền hạn giải quyết vụ việc dân sự, tổ chức thi hành án dân sự, kiểm
sát việc tuân theo pháp luật trong quá trình tố tụng: Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan thi hành án;
+ Chủ thể tham gia tố tụng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hay của người khác
như: đương sự; người đại diện của đương sự;
+ Chủ thể tham gia tố tụng để hỗ trợ Tòa án trong việc giải quyết vụ việc dân sự như người
làm chứng, người giám định, người phiên dịch,…
1.6. Khái niệm và nội dung các nguyên tắc cơ bản của luật tố tụng dân sự Việt Nam
1.6.1. Khái niêṃ nguyên tắc của Luâṭtố tụng dân sự
Là những tư tưởng pháp lý chỉ đạo, định hướng cho toàn bô ̣các hoạt đông̣ tố tụng do Tòa án
nhân dân và các chủ thể tham gia tố tụng thực hiêṇ trong quá trình giải quyết các vụ viêc̣ dân sự.
1.6.2. Mục đích, ý nghĩa của các nguyên tắc của Luâṭtố tụng dân sự 6 lOMoARcPSD|47206521
- Bắt buôc̣ chung đối với các chủ thể tham gia tố tụng. Viêc̣ tuân thủ sẽ tạo điều kiêṇ thuâṇ lợi
cho viêc̣ giải quyết vụ viêc̣ nhanh chóng, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho các chủ thể.
- Viêc̣ tuân thủ các nguyên tắc có ý nghĩa ngăn chăṇ các hành vi vi phạm pháp luâṭvà những
biểu hiêṇ tiêu cực trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự.
- Viêc̣ tuân thủ các nguyên tắc có ý nghĩa hết rất quan trọng trong viêc̣ thống nhất hướng giải
quyết; là căn cứ để xem xét phán quyết của Tòa án có hợp pháp hay không hợp pháp; đồng
thời có ý nghĩa trong viêc̣ đối chiếu, phân biêṭvà so sánh với hê ̣thống pháp luâṭtố tụng khác.
1.6.3. Phân loại các nguyên tắc cơ bản của Luâṭtố tụng dân sự
- Căn cứ pháp văn bản pháp luât:̣ Chia thành hai nhóm nguyên tắc là nhóm nguyên tắc quy
định trong HP và nhóm nguyên tắc quy định trong pháp luâṭchuyên ngành.
- Dựa vào tính chất của nguyên tắc, chia thành hai nhóm: nhóm nguyên tắc chung và nhóm nguyên tắc đăc̣ thù.
Bô ̣luâṭTTDS quy định 23 nguyên tắc (Điều 3-25)
Có phân chia theo nhóm nào thì các nguyên tắc này đều có mối liên hê ̣hữu cơ với nhau, tác
đông̣ qua lại, bổ sung cho nhau tạo thành môṭhê ̣thống điều chỉnh hoạt đông̣ tố tụng.
1.6.4. Nôịdung cơ bản của các nguyên tắc trong Luâṭtố tụng dân sự
Những nguyên tắc cơ bản của Luật Tố tụng Dân sự được quy định tại Chương II Bộ luật Tố
tụng Dân sự gồm 23 Điều (từ Điều 3 đến Điều 25 BLTTDS) 7 lOMoARcPSD|47206521
Chương 2: Thẩm quyền của toà án nhân dân
2.1. Khái niệm và cơ sở xác định thẩm quyền của Tòa án nhân dân
2.1.1. Khái niệm thẩm quyền của Tòa án nhân dân
Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp bao gồm quyền xét xử, quyết định về các tranh
chấp, vi phạm pháp luật, về những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ
của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật; bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật
trong xét xử. (Xem khoản 1 Điều 3 Luật TCTAND 2024)
Thẩm quyền tòa án trong tố tụng dân sự là quyền xét xử, quyết định về các tranh chấp, vi
phạm pháp luật, về những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của cơ
quan, tổ chức, cá nhân theo pháp luật tố tụng dân sự.
2.1.2. Cơ sở xác định thẩm quyền của Tòa án nhân dân
Hiến pháp 2013, Khoản 1 Điều 102:
Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp.
Luật TCTAND 2024, khoản 1 Điều 3:
Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp bao gồm quyền xét xử, quyết định về các tranh chấp, vi ph
ạm pháp luật, về những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của cơ
quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật; bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.
Bộ luật tố tụng dân sự 2015, Điều 1:
Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết các vụ việc dân sự (tranh chấp, yêu cầu về dân
sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động); thủ tục công nhận và cho thi
hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, phán quyết của Trọng tài nước ngoài.
2.2. Thẩm quyền dân sự của tòa án theo loại việc
2.2.1. Khái niêm,̣ ý nghĩa
- Khái niêm:̣ Thẩm quyền theo vụ viêc̣ là TQ do pháp luâṭquy định cho TAND thực hiêṇ chức
năng, nhiêṃ vụ, quyền hạn của mình trong viêc̣ thụ lý và giải quyết những vụ viêc̣ dân sự nhất
định nhằm bảo vê ̣quyền của công dân, cơ quan, tổ chức tại cơ quan tư pháp. - Ý nghĩa:
+ Là cơ sở pháp lý để phân định quyền hạn giữa TA với các cơ quan nhà nước khác trong viêc̣
giải quyết vụ viêc̣ dân sự.
+ Là cơ sở pháp lý để phân cấp thẩm quyền giải quyết giữa các TA với nhau trong viêc̣ giải
quyết vụ viêc̣ dân sự.
+ Là cơ sở pháp lý để cá nhân, cơ quan, tổ chức thực hiêṇ quyền yêu cầu của mình đối với TA
trong viêc̣ giải quyết vụ viêc̣ dân sự.
2.2.2. Nôịdung của thẩm quyền theo vụ viêc̣-tiếp theo
a. Thẩm quyền của TAND đối với các tranh chấp về dân sự
- Các tranh chấp do ngành luâṭdân sự điều chỉnh. 8 lOMoARcPSD|47206521
- Các tranh chấp do ngành luâṭhôn nhân và gia đình điều chỉnh
- Các tranh chấp do ngành luâṭkinh doanh thương mại điều chỉnh
- Các tranh chấp do ngành luâṭlao đông̣ điều chỉnh
b. Thẩm quyền của TAND đối với các yêu cầu về dân sự
- Các yêu cầu do ngành luâṭdân sự điều chỉnh.
- Các yêu cầu do ngành luâṭhôn nhân và gia đình điều chỉnh
- Các yêu cầu do ngành luâṭkinh doanh thương mại điều chỉnh
- Các yêu cầu do ngành luâṭlao đông̣ điều chỉnh ̣̣
c. Thẩm quyền của Tòa án đối với các quyết định cá biêṭcủa cơ quan, tổ chức
- Quyết định cá biệt là quyết định đã được ban hành về một vấn đề cụ thể và được áp dụng
một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể mà trái luật của cơ quan, tổ chức, người có
thẩm quyền xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.
- Trường hợp VVDS có liên quan đến quyết định này thì phải được Tòa án xem xét trong cùng
một VVDS đó. Tòa án phải đưa cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền đã ban hành
quyết định tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
- Thẩm quyền của cấp Tòa án giải quyết VVDS sự trong trường hợp có xem xét việc hủy
quyết định cá biệt được xác định theo quy định tương ứng của Luật TTHC về thẩm quyền của
TAND cấp huyện, TAND cấp tỉnh. (Xem Đ 31, 32 Luật TTHC 2015)
d. Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt Sở hữu trí tuệ, Tòa án nhân dân chuyên biệt
Phá sản (sau đây gọi chung là Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt) (Điều 62 Luật TCTAND 2024)
Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt Sở hữu trí tuệ có thẩm quyền giải quyết sơ thẩm vụ
việc về sở hữu trí tuệ theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự; sơ thẩm vụ án hành chính
về sở hữu trí tuệ theo quy định của Luật Tố tụng hành chính.
Tòa án nhân dân chuyên biệt Phá sản có thẩm quyền giải quyết vụ việc phá sản thuộc thẩm
quyền của Tòa án nhân dân theo quy định của luật.
2.3. Thẩm quyền dân sự của tòa án theo cấp, theo lãnh thổ và theo sự lựa chọn của
nguyên đơn, người yêu cầu
2.3.1. Thẩm quyền của TAND theo cấp
a. Thẩm quyền của TAND cấp huyêṇ (Đ35)
- Có thẩm quyền giải quyết các VVDS theo thủ tục sơ thẩm gồm:
+ Các tranh chấp tại Điều 26, Điều 28; khoản 1 Điều 30; Điều 32; Điều 34 (Điều 31 Luật TTHC).
+ Các yêu cầu tại các khoản 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9 và 10 Điều 27; các khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,
10 và 11 Điều 29; các khoản 1, 6 Điều 31.
b. Thẩm quyền của Tòa chuyên trách thuộc TAND cấp huyêṇ (Đ36)
- Tòa dân sự giải quyết vụ việc về dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động;
- Tòa gia đình và người chưa thành niên giải quyết vụ việc về hôn nhân và gia đình; 9 lOMoARcPSD|47206521
- Đối với TAND cấp huyện chưa có Tòa chuyên trách thì Chánh án Tòa án có trách nhiệm tổ
chức công tác xét xử và phân công Thẩm phán giải quyết vụ việc thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện.
c. Thẩm quyền của TAND cấp tỉnh (Đ37)
- Các tranh chấp theo thủ tục ST, PT
- Các yêu cầu theo trình tự ST, PT
+ Những tranh chấp, yêu cầu không thuôc̣ thẩm quyền của cấp huyên;̣ Thuộc cấp huyện nhưng
lại rơi vào trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 35 BLTTDS;
+ Những trường hợp thuôc̣ cấp huyêṇ nhưng cấp tỉnh lấy lên để giải quyết khi xét thấy cần
thiết hoặc theo đề nghị của TAND cấp huyện
d. Thẩm quyền của Tòa chuyên trách thuộc TAND cấp tỉnh (Đ38)
- Tòa dân sự giải quyết vụ việc về dân sự theo thủ tục ST và PT
- Tòa gia đình và người chưa thành niên giải quyết vụ việc về hôn nhân và gia đình theo thủ tục ST và PT;
- Tòa kinh tế giải quyết vụ việc về KDTM theo thủ tục ST và PT
- Tòa lao động giải quyết vụ việc về lao động theo thủ tục ST và PT
TÒA ÁN NHÂN DÂN SƠ THẨM CHUYÊN BIỆT
Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ, phá sản không thuộc TAND cấp
huyện, cấp tỉnh hay cấp cao như các tòa chuyên trách được thành lập trong các TAND
các cấp này, nên TAND sơ thẩm không có phân cấp theo cấp huyện, cấp tỉnh, cấp cao.
Sau khi giải quyết sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ, phá sản thì TAND cấp cao theo
lãnh thổ của các TAND sơ thẩm chuyên biệt này sẽ giải quyết phúc thẩm chuyên biệt
đối với BA, QĐ chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của
luật; Giám đốc thẩm, tái thẩm đối với BA, QĐ đã có hiệu lực pháp luật bị kháng
nghị theo quy định của luật; Giải quyết đề nghị, kiến nghị, kháng nghị đối với quyết
định về việc phá sản của Tòa án nhân dân chuyên biệt Phá sản thuộc phạm vi thẩm
quyền theo lãnh thổ theo quy định của luật.
( Xem các Điều 50, 51, 56, 56, 58, 60, 62, 63 Luật TCTAND 2024)
e. Thẩm quyền của TAND cấp cao
- Phúc thẩm vụ việc mà BA, QĐ sơ thẩm của TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng
nghị theo quy định của luật tố tụng (các Tòa chuyên trách HS, DS, LĐ, KT, GĐ&NCTN)
- Giám đốc thẩm, tái thẩm BA, QĐ ST-PT của TAND cấp huyện và cấp tỉnh đã có hiệu lực
pháp luật (Ủy ban TP TANDCC)
(các Điều 29, 30, 31, 32 và Điều 33 Luật TCTAND 2014; K1.Đ337
BLTTDS) f. Thẩm quyền của TAND tối cao
Giám đốc thẩm, Tái thẩm BA, QĐ của các Tòa án đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo
quy định của luật tố tụng;
Quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao
là quyết định cao nhất, không bị kháng nghị. 10 lOMoARcPSD|47206521
(Điều 20, 21 và 22 Luật TCTAND 2014; K2.Đ337 BLTTDS)
2.3.2. Thẩm quyền của TAND theo lãnh thổ
a. Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp dân sự của Tòa án theo lãnh thổ (K1.Điều 39)
b. Thẩm quyền giải quyết các yêu cầu dân sự của Tòa án theo lãnh thổ (K2.Điều 39)
TA nơi nào có thẩm quyền giải quyết còn tùy thuôc̣ vào loại tranh chấp và yêu cầu mà xác định.
2.3.3. Thẩm quyền của TAND theo theo sự lựa chọn của nguyên đơn, người yêu
cầu a. Thẩm quyền theo sự lựa chọn của nguyên đơn (khoản 1 Điều 40) b. Thẩm
quyền theo sự lựa chọn của người yêu cầu (khoản 2 Điều 40)
Khi nguyên đơn hoặc người yêu cầu lựa chọn TA có TQ giải quyết vụ việc thì phải xem xét
việc lựa chọn này có điều kiện hay không có điều kiện
Trường hợp nguyên đơn, người yêu cầu được quyền lựa chọn nhiều TA có TQ giải quyết
VVDS thì khi nhận đơn khởi kiện, đơn yêu cầu TA hướng dẫn chỉ được chọn một trong số các
TA có TQ giải quyết và cam kết trong đơn của mình là không nộp ở các TA khác.
Trường hợp nguyên đơn, người yêu cầu nếu đã nộp đơn ở nhiều TA khác thì TA thụ lý đầu
tiên có TQ giải quyết. Các TA khác đã nhận đơn mà chưa thụ lý thì giải quyết theo điểm b
khoản 1 Điều 192. Nếu đã thụ lý rồi thì giải quyết theo điểm g khoản 1 Điều 217 và điểm b khoản 1 Điều 192 BÀI TẬP
- A ở Quận 1 Tp.HCM tranh chấp với B ở Quận 3 Tp.HCM.
- Được biết: Tranh chấp trên theo khoản 2 Điều 30 BLTTDS; Trước khi tranh chấp A và B có
thỏa thuận bằng văn bản theo điểm b khoản 1 Điều 39 BLTTDS.
Hỏi: Anh, chị hãy phân tích từng trường hợp cụ thể để xác định Tòa án nào có thẩm quyền
giải quyết tranh chấp trên?
2.4. Chuyển vụ việc dân sự cho toà án khác; giải quyết tranh chấp về thẩm quyền; tách
và nhập vụ án dân sự
2.4.1. Tranh chấp về thẩm quyền 11 lOMoARcPSD|47206521
- Tranh chấp về thẩm quyền giữa các TAND cấp huyện trong cùng một tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương do Chánh án TAND cấp tỉnh giải quyết.
- Tranh chấp về thẩm quyền giữa các TAND cấp huyện thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương khác nhau hoặc giữa các TAND cấp tỉnh thuộc thẩm quyền giải quyết theo lãnh
thổ của TAND cấp cao thì do Chánh án TAND cấp cao giải quyết.
- Tranh chấp về thẩm quyền giữa các TAND cấp huyện thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương khác nhau hoặc giữa các TAND cấp tỉnh thuộc thẩm quyền giải quyết theo lãnh
thổ của các TAND cấp cao khác nhau do Chánh án TAND tối cao giải quyết.
2.4.2. Chuyển vụ việc dân sự
Là vụ viêc̣ dân sự đã được TA thụ lý nhưng không thuộc TQ của mình giải quyết thì TA đã thụ lý
phải chuyển hồ sơ VVDS đến TA khác mà mình cho rằng TA đó có thẩm quyền giải quyết.
Khi chuyển hồ sơ VVDS, TA phải ra quyết định và gửi ngay cho Viện kiểm sát cùng cấp,
đương sự, cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan.
2.4.3. Nhâp̣ hoăc̣tách vụ án
+ Tòa án nhập hai hoặc nhiều vụ án mà Tòa án đó đã thụ lý riêng biệt thành một vụ án để giải
quyết nếu việc nhập và việc giải quyết trong cùng một vụ án bảo đảm đúng pháp luật. Đối với
vụ án có nhiều người có cùng yêu cầu khởi kiện đối với cùng một cá nhân hoặc cùng một cơ
quan, tổ chức thì Tòa án có thể nhập các yêu cầu của họ để giải quyết trong cùng một vụ án.
+ Tòa án tách một vụ án có các yêu cầu khác nhau thành hai hoặc nhiều vụ án nếu việc tách và
việc giải quyết các vụ án được tách bảo đảm đúng pháp luật.
+ Khi nhập hoặc tách vụ án, Tòa án đã thụ lý vụ án phải ra quyết định và gửi ngay cho Viện
kiểm sát cùng cấp, đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan. 12 lOMoARcPSD|47206521 13 lOMoARcPSD|47206521 BÀI TẬP
Ông A có vợ là B; có con là C, D, F. Trước khi A chết, A có căn nhà thuộc sở hữu của
mình trị giá 20 tỉ đồng. Căn nhà tọa lạc. B, C ở Quận 5. D ở Quận 7. F đang ở nước ngoài
(F: 17 tuổi). Nay, C khởi kiện D yêu cầu chia thừa kế căn nhà. Hỏi:
1. Anh, chị hãy xác định tư cách đương sự trong tình huống trên ? Giải thích tại sao ? Căn cứ pháp lý ?
2. Anh, chị hãy xác định Tòa án có thẩm quyền giải quyết ? Giải thích tại sao ? Căn cứ pháp lý ? 14 lOMoARcPSD|47206521
Chương 3: Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng ds
3.1.1. Khái niệm và thành phần cơ quan tiến hành tố tụng dân
sự a. Khái niệm cơ quan tiến hành tố tụng dân sự:
Là những cơ quan nhà nước có chức năng, nhiêṃ vụ, quyền hạn được pháp luâṭnói chung và
pháp luâṭtố tụng dân sự nói riêng quy định nhằm thực hiêṇ nhiêṃ vụ giải quyết các vụ viêc̣ dân
sự; hoăc̣ kiểm tra giám sát viêc̣ tuân theo pháp luâṭtrong quá trình hoạt đông̣ tố tụng của các cơ quan này.
b. Thành phần cơ quan tiến hành tố tụng dân sự:
Gồm có, Tòa án nhân dân và Viêṇ kiểm sát nhân dân (Xem Điều 46 BLTTDS)
3.1.2. Khái niệm và thành phần người tiến hành tố tụng
a. Khái niệm: Là người được bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh tư pháp trong các cơ quan tiến
hành tố tụng để tiến hành tố tụng theo pháp luật tố tụng dân sự.
b. Thành phần người tiến hành tố tụng dân sư: ̣
TAND: Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án;
VKSND: Viện trưởng Viện kiểm sát, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
3.1.3. Khái niệm và thành phần người tham gia tố tụng dân sự
a. Khái niệm: Là người tham gia quan hệ pháp luật tố tụng dân sự trong quá trình Tòa án tiến
hành tố tụng để giải quyết vụ việc dân sự.
b. Thành phần người tham gia tố tụng dân sư gồm: ̣
Đương sự, gồm có: Nguyên đơn, bị đơn và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án
dân sự; Người yêu cầu giải quyết việc dân sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong việc dân sự.
Người tham gia tố tụng khác, gồm: Người bảo vê ̣quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự;
Người làm chứng; Người giám định; Người phiên dịch; Người đại diêṇ
3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng dân
sự; căn cứ, thẩm quyền và thủ tục thay đổi người tiến hành tố tụng
3.2.1. Nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan tiến hành tố
tụng a. Tòa án nhân dân:
1. Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp bao gồm quyền xét xử, quyết định về các tranh
chấp, vi phạm pháp luật, về những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của
cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật; bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.
2. Khi thực hiện quyền tư pháp, Tòa án nhân dân có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
a) Xét xử, giải quyết vụ án hình sự, vụ án hành chính, vụ việc dân sự (gồm vụ án dân sự và
việc dân sự), vụ việc phá sản và vụ án, vụ việc khác theo quy định của pháp luật;
b) Giải quyết, xét xử vi phạm hành chính theo quy định của luật;
c) Quyết định những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ
chức, cá nhân theo quy định của luật; 15 lOMoARcPSD|47206521
d) Phát hiện, kiến nghị về tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật trong xét
xử, giải quyết vụ án, vụ việc theo quy định của luật;
đ) Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc;
e) Tổng kết thực tiễn xét xử, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử; phát triển án lệ;
g) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn về thi hành án theo quy định của luật;
h) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp
luật. (Điều 102 HP2013; Điều 3 LuâṭTCTAND 2024)
b. Viêṇ kiểm sát nhân dân Điều 107 HP2013 :
1. Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp.
2. Viện kiểm sát nhân dân gồm Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các Viện kiểm sát khác do luật định.
3. Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công
dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp
của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất.
Viêṇ kiểm sát nhân dân (Điều 21 BLTTDS)
1. Viện kiểm sát kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự, thực hiện các quyền
yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị theo quy định của pháp luật nhằm bảo đảm cho việc giải quyết
vụ việc dân sự kịp thời, đúng pháp luật.
2. Viện kiểm sát tham gia các phiên họp sơ thẩm đối với các việc dân sự; phiên tòa sơ
thẩm đối với những vụ án do Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ hoặc đối tượng tranh
chấp là tài sản công, lợi ích công cộng, quyền sử dụng đất, nhà ở hoặc có đương sự là người
chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người bị hạn chế năng lực hành vi dân
sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc trường hợp quy định tại khoản 2
Điều 4 của Bộ luật này.
3. Viện kiểm sát tham gia phiên tòa, phiên họp phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm.
4. Viện kiểm sát nhân dân tối cao chủ trì phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành Điều này.
3.2.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của người tiến hành tố tụng Chánh án Tòa án (Điều 47) Thẩm phán (Điều 48)
Hội thẩm nhân dân (Điều 49) Thẩm tra viên (Điều 50)
Thư ký Tòa án (Điều 51);
Viện trưởng Viện kiểm sát (Điều
57) Kiểm sát viên (Điều 58) 16 lOMoARcPSD|47206521 Kiểm tra viên (Điều 59)
3.2.3. Nhiệm vụ và quyền hạn của người tham gia tố tụng
a. Căn cứ thay đổi người tiến hành tố tụng
Người tiến hành tố tụng phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi trong những trường hợp sau đây:
1. Họ đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân thích của đương sự.
2. Họ đã tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự,
người làm chứng, người giám định, người phiên dịch trong cùng vụ việc đó.
3. Có căn cứ rõ ràng cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.
Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi trong
những trường hợp sau đây:
1. Thuộc một trong những trường hợp quy định tại Điều 52 của Bộ luật này.
2. Họ cùng trong một Hội đồng xét xử và là người thân thích với nhau; trong trường hợp này,
chỉ có một người được tiến hành tố tụng.
3. Họ đã tham gia giải quyết theo thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm vụ
việc dân sự đó và đã ra bản án sơ thẩm, bản án, quyết định phúc thẩm, quyết định giám đốc
thẩm hoặc tái thẩm, quyết định giải quyết việc dân sự, quyết định đình chỉ giải quyết vụ việc,
quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự, trừ trường hợp là thành viên của Hội
đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao thì vẫn
được tham gia giải quyết vụ việc đó theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
4. Họ đã là người tiến hành tố tụng trong vụ việc đó với tư cách là Thẩm tra viên, Thư ký Tòa
án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
Căn cứ thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên
Kiểm sát viên, Kiểm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi trong
những trường hợp sau đây:
1. Thuộc một trong những trường hợp quy định tại Điều 52 của Bộ luật này.
2. Họ đã là người tiến hành tố tụng trong vụ việc đó với tư cách là Thẩm phán, Hội
thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
b. Thẩm quyền thay đổi người tiến hành tố tụng
-Trước khi mở phiên tòa, việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư
ký Tòa án do Chánh án Tòa án quyết định. Trường hợp Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án
Tòa án thì thẩm quyền quyết định việc thay đổi là Chánh án Tòa án cấp trên trực tiếp (tỉnh, cấp cao, tối cao) - T
ại phiên tòa , việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án
do Hội đồng xét xử quyết định. Trường hợp Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì
thẩm quyền quyết định việc thay đổi là Chánh án Tòa án cấp trên trực tiếp (tỉnh, cấp cao, tối cao) (Xem Điều 56 BLTTDS)
- Trước khi mở phiên họp, việc thay đổi Thẩm phán, Thư ký phiên họp do Chánh án của Tòa
án đang giải quyết việc dân sự đó quyết định; nếu Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án của Tòa
án đang giải quyết việc dân sự đó thì việc thay đổi do Chánh án Tòa án trên một cấp trực tiếp quyết định. 17 lOMoARcPSD|47206521
- Tại phiên họp giải quyết việc dân sự, việc thay đổi Thẩm phán, Thư ký phiên họp được thực hiện như sau:
a) Trường hợp việc dân sự do một Thẩm phán giải quyết thì việc thay đổi Thẩm phán, Thư ký
phiên họp do Chánh án của Tòa án đang giải quyết việc dân sự đó quyết định; nếu Thẩm phán
bị thay đổi là Chánh án của Tòa án đang giải quyết việc dân sự đó thì việc thay đổi do Chánh
án Tòa án trên một cấp trực tiếp quyết định;
b) Trường hợp việc dân sự do Hội đồng giải quyết việc dân sự gồm ba Thẩm phán giải
quyết thì việc thay đổi thành viên Hội đồng, Thư ký phiên họp do Hội đồng giải quyết
việc dân sự quyết định.
Áp dụng cho việc thay đổi kiểm sát viên tại phiên họp.
Quyết định việc thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên
1. Trước khi mở phiên tòa, việc thay đổi Kiểm sát viên do Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp
quyết định; nếu Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì do Viện trưởng
Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp quyết định.
Việc thay đổi Kiểm tra viên do Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp quyết định.
2. Tại phiên tòa, việc thay đổi Kiểm sát viên do Hội đồng xét xử quyết định sau khi nghe ý
kiến của người bị yêu cầu thay đổi. Hội đồng xét xử thảo luận tại phòng nghị án và quyết định theo đa số.
Trường hợp phải thay đổi Kiểm sát viên thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa.
Việc cử Kiểm sát viên thay thế Kiểm sát viên bị thay đổi do Viện trưởng Viện kiểm sát cùng
cấp quyết định. Nếu Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì do Viện trưởng
Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp quyết định. (Xem Điều 62 BLTTDS)
c. Thủ tục thay đổi người tiến hành tố tụng
Thủ tục từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân,
Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án
Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân,
Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án trước khi mở phiên tòa, phiên họp phải được lập thành
văn bản, trong đó nêu rõ lý do và căn cứ của việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị
thay đổi người tiến hành tố tụng.
Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi những người này này tại phiên
tòa, phiên họp phải được ghi vào biên bản phiên tòa, phiên họp. (Xem Điều 55 BLTTDS)
Thủ tục từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên
1. Trước khi mở phiên tòa, việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm
sát viên phải được lập thành văn bản, trong đó nêu rõ lý do và căn cứ của việc từ chối
hoặc đề nghị thay đổi Kiểm sát viên.
Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm tra viên phải được lập thành
văn bản, trong đó nêu rõ lý do và căn cứ của việc từ chối hoặc đề nghị thay đổi Kiểm tra viên. lOMoARcPSD|47206521
2. Tại phiên tòa, việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm sát viên phải
được ghi vào biên bản phiên tòa. (Xem Điều 61 BLTTDS) 2.2.1. Đương sự
a. Đăc̣điểm của đương sự
- ĐS có đăc̣ trưng pháp lý là tất cả họ phải có quyền và nghĩa vụ liên quan trong môṭquan hê ̣
tranh chấp hoăc̣ có yêu cầu đối với viêc̣ DS, sự kiêṇ pháp lý nào đó.
- Tư cách ĐS này chỉ phát sinh khi có đơn khởi kiên,̣ đơn yêu cầu và được TA thụ lý giải
quyết. Và bằng chính hành vi của mình hoăc̣ thông qua người khác thực hiêṇ nhằm làm phát
sinh thay đổi hoăc̣ chấm dứt quan hê ̣pháp luâṭTTDS.
b. Năng lực chủ thể của đương sự
Năng lực chủ thể của ĐS là năng lực pháp luâṭtố tụng dân sự và năng lực hành vi tố tụng dân sự.
- Năng lực pháp luâṭTTDS là khả năng có các quyền, nghĩa vụ trong tố tụng dân sự do pháp
luật quy định. Mọi cá nhân, cơ quan, tổ chức có năng lực pháp luật tố tụng dân sự như nhau
trong việc yêu cầu Toà án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
- Năng lực hành vi TTDS là khả năng tự mình thực hiện quyền, nghĩa vụ tố tụng dân sự hoặc
uỷ quyền cho người đại diện tham gia tố tụng dân sự.
c. Quyền và nghĩa vụ của đương sự (Điều 70 BLTTDS)
- Nguyên đơn/ người yêu cầu (Đ71) - Bị đơn (Đ 72)
- Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan/ người liên quan (Đ
73) d. Thành phần đương sự (Đ 68)
- Nguyên đơn trong vụ án dân sự là người khởi kiện, người được cơ quan, tổ chức, cá nhân
khác do BLTTDS quy định khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự khi cho rằng
quyền và lợi ích hợp pháp của người đó bị xâm phạm.
Cơ quan, tổ chức do Bộ luật này quy định khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu Tòa án bảo vệ lợi
ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc lĩnh vực mình phụ trách cũng là nguyên đơn.
- Bị đơn trong vụ án dân sự là người bị nguyên đơn khởi kiện hoặc bị cơ quan, tổ chức, cá
nhân khác do Bộ luật này quy định khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự khi
cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của nguyên đơn bị người đó xâm phạm.
- Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án dân sự là người tuy không khởi kiện,
không bị kiện, nhưng việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ
nên họ được tự mình đề nghị hoặc các đương sự khác đề nghị và được Tòa án chấp nhận đưa
họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Trong trường hợp việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của một
người nào đó mà không có ai đề nghị đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thì Toà án phải đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người
có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. 19 lOMoARcPSD|47206521
- Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong việc dân sự là người tuy không yêu cầu giải
quyết VDS nhưng việc giải quyết VDS có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ
được tự mình đề nghị hoặc đương sự trong VDS đề nghị và được Tòa án chấp nhận đưa họ
vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Trường hợp giải quyết VDS có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của một người nào đó mà
không có ai đề nghị đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ
liên quan thì Tòa án phải đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong VDS.
- Kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng (Điều 74)
2.2. Chủ thể tham gia tố tụng
2.2.2. Người tham gia tố tụng khác
a. Người bảo vê ̣quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự (Đ 75)
Là người được đương sự nhờ và được Toà án chấp nhận tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của đương sự.
- Quyền, nghĩa vụ của người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự (Đ 76)
b. Người làm chứng (Đ 77)
Người biết các tình tiết có liên quan đến nội dung vụ việc được đương sự đề nghị, Tòa án triệu
tập tham gia tố tụng với tư cách là người làm chứng. Người mất năng lực hành vi dân sự
không thể là người làm chứng.
- Quyền, nghĩa vụ của người làm chứng (Đ 78)
c. Người giám định (Đ 79)
Người giám định là người có kiến thức, kinh nghiệm cần thiết theo quy định của pháp luật về
lĩnh vực có đối tượng cần giám định mà Tòa án trưng cầu giám định hoặc được đương sự yêu
cầu giám định theo quy định tại Điều 102 của Bộ luật TTDS.
- Quyền, nghĩa vụ của người giám định (Đ
80) d. Người phiên dịch (Đ 81)
Là người có khả năng dịch từ một ngôn ngữ khác ra tiếng Việt và ngược lại trong trường hợp
có người tham gia tố tụng không sử dụng được tiếng Việt. NPD được một bên đương sự lựa
chọn hoặc các bên đương sự thỏa thuận lựa chọn và được Tòa án chấp nhận hoặc được Tòa án
yêu cầu để phiên dịch.
Người biết chữ của người khuyết tật nhìn hoặc biết nghe, nói bằng ngôn ngữ, ký hiệu của
người khuyết tật nghe, nói cũng được coi là người phiên dịch.
Trường hợp chỉ có người đại diện hoặc người thân thích của người khuyết tật nhìn hoặc người
khuyết tật nghe, nói biết được chữ, ngôn ngữ, ký hiệu của người khuyết tật thì người đại diện
hoặc người thân thích có thể được Tòa án chấp nhận làm người phiên dịch cho người khuyết tật đó.
- Quyền, nghĩa vụ của người phiên dịch (Đ
82) e. Người đại diêṇ (Đ 85) 20