MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 1. Lý do lựa chọn đề
tài ........................................................................................ 2. Tình hình nghiên
cứu ....................................................................................... 3. Mục đích, mục tiêu nghiên
cứu .........................................................................
4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên
cứu.....................................................
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên
cứu ................................................ 6. Đóng
góp .......................................................................................................... 7. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn
………………………………………................... 8. Kết cấu đề tài
…………………………………………………………………
NỘI DUNG CHÍNH ………………………………………………………………...
CHƯƠNG 1: SÁCH VĂN HỌC VÀ XUẤT BẢN SÁCH VĂN HỌC …………...
1.1. Sách văn học ……………….………………………………………………
1.1.1. Những khái niệm cơ bản ………………………………………………
1.1.2. Phân loại sách văn học ………………………………………………...
1.1.3. Chức năng và vai trò sách văn học ………………………………….....
1.1.4. Đặc trưng của sách văn học ……………………………………………
1.2. Xuất bản sách văn học ……………………………………………………..
1.2.1. Khái niệm xuất bản sách ……………………………………………….
1.2.2. Quan điểm của Đảng về hoạt động xuất bản sách văn học …………….
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN SÁCH VĂN HỌC ...
2.1. Thực trạng hoạt động xuất bản sách văn học ……………………………...
2.1.1. Tiêu chí khảo sát thực trạng …………………………………………...
2.2. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong công tác xuất bản sách văn học ở
Việt Nam …………………………………………………………………..................
CHƯƠNG 3: NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN SÁCH VĂN HỌC …………………………………...
3.1. Về cơ chế chính sách, biện pháp quản lý …………………………….........
3.2. Về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị …………………………………………….
3.3. Về nguồn nhân lực ………………………………………………………...
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………….
TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………………. MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Nền văn hóa Việt Nam là tổng hòa những giá trị vật chất, tinh thần do
con người Việt Nam ta sáng tạo ra trong suốt chiều dài lịch sử. Trong đó, có
thể nói nền văn học Việt Nam đã phản ánh được nền văn hóa đặc trưng của
dân tộc ta và mang lại những giá trị tinh thần vô vùng quan trọng cho nước
nhà. Trong cuốn “Văn hóa và phát triển”, nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam
Phan Ngọc khẳng định: “Văn hóa Việt Nam cơ bản là văn học… và có lúc chỉ
là văn học.” Văn học Việt Nam gắn bó nhân dân cả nước vào cuộc sống
chung đồng thời lưu giữ và truyền thừa những phong tục tập quán, những nếp
sống, nếp nghĩ của nhân dân Việt Nam. Văn học góp phần làm nên bản sắc
dân tộc, lưu giữ và phát huy những giá trị đó. Chính vì vậy, sách văn học có
một vị trí vô cùng quan trọng trong đời sống con người Việt Nam.
Sách văn học là một mảng sách lớn và hoạt động xuất bản sách văn học
đóng vai trò quan trọng trong công cuộc đấu tranh trên mặt trận văn hóa, tư
tưởng, là một công cụ để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cùng với sự phát triển
của thi trường sách, hoạt động xuất bản sách văn học của Việt Nam cũng đã
được nâng cao và có nhiều thành tựu. Tuy nhiên kèm với đó vẫn còn vô vàn
những khó khăn và điểm hạn chế cần giải quyết như các vấn đề bản quyền, in
lậu,… Vì vậy việc nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng và những hướng giải quyết
những khó khăn của hoạt động xuất bản sách văn học ở Việt Nam là cần thiết.
Với những lí do trên, tác giả luận văn lựa chọn đề tài nghiên cứu là “Hoạt
động xuất bản sách văn học ở Việt Nam hiện nay”. 2. Tình hình nghiên cứu
Xuất bản sách là hoạt động mang tính đặc thù, trong đó hoạt động xuất
bản nói chung và hoạt động xuất bản sách văn học nói chung cũng được để
tâm nghiên cứu. Thời gian qua, đã có tương đối nhiều công trình nghiên cứu
thực hiện liên quan đến đề tài này:
- Giáo trình biên tập sách văn học cho chuyên nghành Biên tập –
Huỳnh Thị Chuyên, NXB Học viện Báo chí và Tuyên truyền, 2010
- Biên tập sách chuyên nghành – Tập 2: biên tập sách văn học, sách
tra cứu chỉ dẫn, sách biên tập và sách thiếu nhi – Phó GS,TS. Trần
Văn Hải, NXB Chính trị quốc gia, 2001
Tuy nhiên, những đề tài này vẫn chưa nghiên cứu những hạn chế và
nhược điểm cần khắc phục của hoạt động xuất bản sách văn học. Những vấn
đề này sẽ gây khó khăn cho sự phát triển của ngành xuất bản sách văn học nước nhà. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích
Từ cơ sở lý luận về hoạt động xuất bản, đề tài chỉ ra những điểm cần cản
thiện của hoạt động xuất bản sách ở Việt Nam hiện nay, từ đó đề xuất những
giải pháp nâng cao hoạt động xuất bản sách văn học ở Việt Nam trong thời gian tới. 3.2 Mục tiêu
Để đạt được mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết 3 mục tiêu sau:
- Làm rõ các khái niệm cơ bản, phân loại và vai trò, đặc điểm của sách
văn học. Đưa ra cơ sở lý luận về hoạt động xuất bản sách văn học ở Việt Nam.
- Khảo sát, phân tích thực trạng, đánh giá ưu điểm và hạn chế trong hoạt
động xuất bản sách văn học ở Việt Nam hiện nay.
- Từ thực trạng, đề tài đưa ra giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt
động xuất bản sách văn học ở Việt Nam trong thời gian tới.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng
Đối tượng của đề tài là hoạt động xuất bản sách văn học ở Việt Nam hiện nay. 4.2. Khách thể
Đề tài tiến hành nghiên cứu, khảo sát hoạt động xuất bản sách văn học. 4.3. Phạm vi nghiên cứu
- Đè tài nghiên cứu trong quy mô phạm vi ở Việt Nam hoạt động xuất
bản sách văn học trong khoảng từ 2012 đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu được học viên sử dụng bao gồm: Khảo sát,
thống kê, phân tích, so sánh, tổng hợp.
6. Đóng góp mới về khoa học của luận văn
Đề tài góp phần là căn cứ lý luận cho việc nghiên cứu của hoạt động xuất
bản nói chung và hoạt động xuất bản sách văn học nói riêng. Thông qua đề
tài, học viên đưa ra đánh giá về ưu điểm và điểm thiếu sót trong quá trình xuất
bản sách văn học, đồng thời đưa ra những dẫn chứng khoa học để xây dựng
kế hoạch, chính sách trong công tác xuất bản sách nói chung và sách văn học nói riêng.
7. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn 7.1 Ý nghĩa lí luận
Về mặt lí luận, đề tài góp phần làm rõ cơ sở lí luận và vai trò của xuất
bản sách nói chung và xuất bản sách văn học nói riêng, có thể đưa vào làm tài
liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, giảng dạy khác. 7.2 Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài đưa những biện pháp giải quyết những vấn đề, những vướng mắc
còn tồn đọng hiện nay để nâng cao chất lượng hoạt động xuất bản sách văn học hiện nay.
Kết quả đề tài sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà xuất bản, hứa
hẹn mang lại kết quả tốt cho hoạt động xuất bả sách văn học trong thời gian tới. 8. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, đề tài có kết
cấu gồm 3 chương, 9 tiết. CHƯƠNG 1
SÁCH VĂN HỌC VÀ XUẤT BẢN SÁCH VĂN HỌC 1.1. Sách văn học
1.1.1. Những khái niệm cơ bản
- Sách văn học được tạo thành từ hai khái niệm: sách và văn học. Sách là
sản phẩm văn hóa, vật chất và tinh thần, là công cụ để truyền bá và tích lũy tri
thức từ thế hệ này sang thế hệ khác. Văn học là nghệ thuật dùng ngôn ngữ và
hình tượng để biểu hiện tình cảm, tư tưởng, đời sống. Tổng quan lại, sách văn
học là công trình nghệ thuật bằng ngôn từ do một cá nhân hoặc tập thể sáng
tạo, nhằm thể hiện những khái quát bằng hình tượng về cuộc sống, con người,
biểu hiện tâm tư, tình cảm, thái độ của chủ thể trước thực tại.
1.1.2. Phân loại sách văn học 1.1.2.1. Sách sáng tác
Sách sáng tác là công trình bằng văn bản do nhà văn, nhà văn hóa nghệ
thuật, nhà lê luận phê bình... sáng tạo nên. Ví dụ tiểu thuyết “Thời xa vắng”
do nhà văn Lê Lựu sáng tác, “Mùa lá rụng trong vườn” do nhà văn Ma Văn Kháng sáng tác...
Sách sáng tác bao gồm: Thơ, truyện ngắn, tểu thuyết, kí, kịch, lí luận phê bình văn học.,,,,
1.1.2.2. Sách biên soạn (sưu tầm, tập hợp)
Biên soạn là thu thập, chọn lọc các tài liệu có sẵn tạo ra tác phẩm mới
phục vụ cho các mục đích thông tin, nhận thức và giáo dục nhất định. Các loại sách biên soạn bao gồm:
- Sách tuyển tập: Sách hoặc bộ sách tập hợp nhiều bài, nhiều tác phẩm
được tuyển chọn của một hay nhiều tác giả. Các tác phẩm được đưa vào tuyển
lựa để đưa vào tuyển tập thường theo một tiêu chí nhất định, do người làm
tuyển tập đặt ra. Thông thường các tác phẩm được đưa vào tuyển tập là những
tác phẩm có giá trị văn hóa, khoa học cao, đã được xã hội thừa nhận, đã được
thử thách với thời gian. Những tác phẩm đưa vào tuyển tập phải bảo đảm 2
chính xác tuyệt đối so với bản gốc tác phẩm đã xuất bản, hoặc so với tác
phẩm đã được tác giả sửa chữa, hoàn thiện. Không được tùy tiện cắt xén, sữa
chữa tác phẩm khi đưa vào tuyển tập. Sách tuyển tập gồm các loại sau: tuyển
tập theo thể loại, tuyển tập một tác giả, tuyển tập nhiều tác giả, sách toàn tập.
1.1.2.3. Sách văn học dịch
Được thừa hưởng từ kho tàng văn học thế giới, hơn nửa thế kỉ qua, các
nhà xuất bản của Việt Nam đã xuất bản một khối lượng sách văn học nước
ngoài đồ sộ, góp phần vào sự phát triển văn hoá chung của đất nước. Nhiều
tác phẩm lớn như: Tấn trò đời (Bandic), Những người khốn khổ (Vichto
Huygô), Chiến tranh và hòa bình (L. Tônxtôi), Cuốn theo chiều gió
(Macgoret), Tiếng chim hót trong bui man gai (Colin Maccalau), Thuy hi (Thi
Nại Am), Tây du kí (Ngô Thừa Ân), Tam Quốc diễn nghĩa (La Quán Trung)...
làm rung động hàng triệu trái tim độc giả Việt Nam. Ngày nay, trong xu thế
hội nhập thế giới, sách văn học dịch góp phần đưa độc giả Việt Nam giao lưu
với các dân tộc trên thế giới.
1.1.3. Chức năng, vai trò của sách văn học 1.1.3.1. Chức năng
Mục đích của sách văn học là đề trau dồi sự phong phú trong thế giới
tâm hồn, cảm xúc của con người, phát triển ở người đọc khả năng biết cảm
thông, biết suy ngẫm và mở rộng hiểu biết của con người trên nhiều lĩnh vực.
Sách văn học đưa con người ta biết đến những mảnh đời khác nhau, những
phong cảnh ở nơi xa xôi cách trở và những vùng văn hóa khác biệt, dạy ta
những cảm xúc thông qua trải nghiệm của người khác. Văn học tạo ra những
biến đổi trong tư tưởng tình cảm con người.
Văn học có nhiều chức năng như: nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, thông
tin, giao tế, dự báo xã hội, giải trí, định hướng tư tưởng, tổ chức và tập hợp
xã hội, tái sinh và bổ sung tinh thần….
1.1.3.2. Vai trò của sách văn học
- Cung cấp tri thức: Tri thức trong sách văn học vô cùng phong phú đa
dạng: tri thức về lịch sử, về phong tục tập quán, về con người ở những vùng
địa lí khác nhau, về tâm hồn con người và thiên nhiên...
- Bồi dưỡng, xây dựng nhân cách con người: Sách văn học giúp con
người biết vui, buồn, yêu, ghét, sách văn học tác động lớn vào tình cảm thẩm
mĩ.Từ đó, văn học góp phần định hình tư duy nhận thức đạo đức của mỗi
người. Văn học không chỉ là nguồn tri thức mà còn là nguồn năng nượng tinh
thần lớn lao, có ý nghĩa cổ vũ, tiếp sức cho con người trong cuộc sống.
1.1.4. Đặc trưng của sách văn học
1.1.4.1. Đặc trưng về phương thức nhận thức, phản ảnh
Sách văn học nhận thức, phản ánh hiện thực theo con đường tư duy hình
tượng, tác động chủ yếu vào tình cảm bạn đọc. Những đặc điểm của tư duy
hình tượng bộc lộ nổi bật qua việc so sánh với tư duy logic ở những điểm sau:
- Thứ nhất, trong quá trình nhận thức tư duy logic thường bỏ qua những
chi tiết cụ thể, cảm tính, ngẫu nhiên hưởng tới những nét khái quát, những
thuộc tỉnh bản chất của sự vật, hiện tượng. Tư duy hình tượng nắm bắt thực
tại một cách chỉnh thể, toàn khối, sinh động và cảm tỉnh như nó vốn đang tổn tại trong hiện thực.
- Thứ hai, tư duy logic phản ánh bản chất, quy luật của sự vật, hiện
tượng bằng hệ thống các khái niệm, phạm trù, những phân tích và phán đoán
suy luận. Tư duy hình tượng không nhằm mục đích là khám phá bản chất sự
vật mà là nhằm tái tạo hình ảnh cuộc sống cảm tính như nó đang tồn tại theo
mô hình lí tưởng thẩm mĩ của người nghệ sĩ. Tư duy hình tượng phản ánh
hiện thực bằng các hình tượng nghệ thuật, các tính cách và các cảm xúc nghệ thuật.
1.1.4.2. Đặc trưng về tính chất chính trị gián tiếp
Mỗi loại sách, tính chất chính trị biểu hiện một khác:
- Sách khoa học - kĩ thuật phục vụ chính trị thông qua việc góp phần
thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng trong lĩnh vực phát triển kinh tế, kĩ thuật.
- Sách lí luận, chính trị: luôn luôn mang tính chất chính trị trực tiếp. Nội
dung của nó đề cập đến các quan điểm, các vấn đề, các giải pháp chính trị,
phục vụ trực tiếp cho cuộc đấu tranh chính trị tư tưởng. Tính chất chính trị
trực tiếp còn bộc lộ trong tất cả các khâu biên tập, xuất bản, trong toàn bộ nội
dung, hình thức, tổ chức quá trình biên tập, xuất bản. Mục đích của sách
chính trị nhằm giáo dục ý thức tự giác chính trị cho quần chúng cách mạng.
Nội dung của sách lí luận chính trị là trực tiếp trình bày hệ tư tưởng giai cấp,
đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời vận dụng những quan
các vấn đề thực tiễn, điểm chính thống để giải quyết.
- Sách văn học – nghệ thuật: Phục vụ chính trị một cách gián tiếp thông
qua các hình tượng văn học nghệ thuật.
1.1.4.3. Đặc trưng về đối tượng tiếp nhận sách văn học
- Tính phức tạp của tác phẩm văn học không chỉ biểu hiện cấu trúc nội
tại của bản thân nó, mà còn biểu hiện qua hàng loạt quan hệ khác. Với hiện
thực khách quan, tác phẩm văn học là hình ảnh phản ánh sống động, là tấm
gương ghi giữ diện mạo lịch sử của một thời kì một đi không trở lại và dự báo
tương lai. Với người đọc, sách văn học là đối tượng tích cực của cảm thụ
thẩm mĩ. Đối tượng tiếp nhận sách văn học ở những thời kì lịch sử khác nhau
có sự tiếp nhận khác nhau.
- Tác phẩm văn học là sự thống nhất giữa phần khái quát đã được mã
hóa trong văn bản và phần cảm nhận khám phá của người đọc. Tiếp nhận là
điều kiện chủ quan của tồn tại tác phẩm. Những chủ đề, đề tài, tư tưởng, kết
cấu, phong cách... chỉ nhờ tiếp nhận mới bộc lộ hết tiềm năng khái quát và ý
vị của tác phẩm văn học. Những tác phẩm văn học tầm cỡ, có chiều sâu luôn
dành cho người đọc những điều mới mẻ để phát hiện, chiêm nghiệm, suy
ngẫm. Nhưng mặt khác, tác phẩm văn học, sách văn học vẫn mang tính xác
định (văn bản, phương tiện biểu hiện, kết cấu...), không cho phép người đọc
tùy tiện suy diễn chủ quan, gán ghép ý nghĩa cho nó. 1.1.4.4. Đặc điểm về đội ngân lao động sáng tạo
1.1.4.4. Đặc điểm về đội ngân lao động sáng tạo
Sách văn học có đội ngũ lao động sáng tạo khá phong phú.
- Đội ngũ sáng tác: gồm có sáng tác chuyên nghiệp và sáng tác không chuyên
- Đội ngũ nghiên cứu phê bình
- Đội ngũ sưu tầm và biên soạn
- Đội ngũ dịch giả (biên dịch)
1.1.5. Đặc trưng về ngôn ngữ trong sách văn học
Đặc trưng ngôn ngữ trong sách văn học biểu hiện trên nhiều phương
diện, nhiều cấp độ ngôn ngữ văn bản. Xét ở binh diện ngôn ngữ phong cách
chức năng, sách văn học sử dụng nhiều loại phong cách trong xây dựng văn
bản: phong cách hành chính – công vụ, phong cách khoa học, phong cách báo
chí, phong cách chính luận, phong cách hội thoại (phong cách sinh hoạt hằng
ngày). Ngôn ngữ sách văn học sử dụng tất cả các phương tiện ngôn ngữ của
ngôn ngữ văn hóa như các phương tiện ngôn ngữ hành chính, phương tiện
ngôn ngữ khoa học, phương tiện ngôn ngữ báo chí, công luận, ngôn ngữ
chính luận, ngôn ngữ hội thoại. Ngôn ngữ văn học có thể sử dụng tất cả các
hình thức trình bày (miêu tả, trần thuật, biện luận, trữ tình); có thể sử dụng tất
cả các hình thức biểu đạt lời nói (độc thoại, đối thoại)... Tuy nhiên, văn bản
nghệ thuật vẫn có tính nhất quán.
1.2. Xuất bản sách văn học
1.2.1. Khái niệm xuất bản sách:
Hoạt động xuất bản sách nói chung bao gồm ba giai đoạn: biên tập, in ấn
và phát hành. Mỗi giai đoạn có những khâu tổ chức riêng liên kết chặt chẽ với
nhau. Hoạt động xuất bản sách văn học cũng tuân theo quy trình chung với
những quy tắc đặc trưng cho mảng sách này. Công tác xuất bản sách văn học
gồm có những đặc điểm: đặc điểm trong tìm chọn đề tài và xây dựng kế
hoạch đề tài, đặc điểm công tác cộng tác viên, và đặc điểm công tác biên tập bản thảo.
1.2.2. Quan điểm của Đảng về hoạt động xuất bản sách văn học
Trên cơ sở nhận thức vai trò, vị trí của lĩnh vực xuất bản trong sự nghiệp
xây dựng CNXH, ngày 23-11-1959, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số
172-CT/TW về công tác xuất bản, nhấn mạnh đây là công việc quan trọng của
sự nghiệp văn hóa, tư tưởng: “Công tác xuất bản là một bộ phận quan trọng
trong sự nghiệp cách mạng tư tưởng, văn hóa, kỹ thuật của toàn Đảng, toàn
dân”(3). Đồng thời, Chỉ thị xác định vị trí của công tác xuất bản trong sự
nghiệp cách mạng của Đảng: “Dưới chế độ ta, xuất bản là một công cụ truyền
bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng xã hội chủ nghĩa và các kiến thức khoa
học, kỹ thuật, văn học, nghệ thuật xã hội chủ nghĩa. Nó phục vụ sự nghiệp
cách mạng do Đảng ta lãnh đạo” CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN SÁCH VĂN HỌC
2.1. Thực trạng hoạt động xuất bản sách văn học
2.1.1. Tiêu chí khảo sát thực trạng
2.2. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong công tác xuất bản sách văn học ở Việt Nam 2.2.1. Ưu điểm
Công tác xuất bản sách văn học ở Việt Nam đã gặt hái được nhiều thành tựu.
Trong hơn hai thập niên gần đây con số các nhà xuất bản đã tăng lên
đáng kể. Sự gia tăng của các nhà xuất bản cùng với hình thức liên kết xuất
bản với các nhà sách tư nhân, các công ty văn hóa và truyền thông những năm
gần đây đã thúc đẩy quá trình xã hội hóa trong hoạt động xuất bản và phát
hành sách. Sách được in ra ngày càng nhiều. Không như trước đây sách
thường phải chuyền tay nhau đọc, cơ hội để sách được là sở hữu của cá nhân
không nhiều thì thực tế người đọc hôm nay đã không còn phải khó khăn khi
tìm mua sách. Tại các thành phố lớn như ở Hà Nội, sách được bày bán khá
phổ biến trên các tuyến phố. Đã có những địa điểm chuyên bán sách với đa
dạng các thể loại và đương nhiên không loại trừ sách văn học như phố Đinh
Lễ, Nguyễn Xí, Tràng Tiền, đường Láng, Lý Thường Kiệt,… Đặc biệt là sự
xuất hiện của phố sách 19/12 khai trương vào ngày 30/4/2017.
Bên cạnh đó là hệ thống các siêu thị có kinh doanh sách và các cửa hàng
sách nhỏ lẻ có mặt hầu như khắp các con phố như nhà sách Tiền Phong, nhà
sách Nguyễn Văn Cừ, Nhà sách Giáo dục,… Được sự hỗ trợ của công nghệ
thông tin độc giả còn có thể mua sách trực tuyến, nghĩa là không cần đến địa
chỉ bán sách người đọc cũng có thể có được cuốn sách mình cần. Sự bùng
phát của sách văn học cho thấy thị trường sách văn học đã rất sôi động, dù
rằng trong bối cảnh thực tại, loại hình văn hóa đọc đang phải đối mặt với sự
hiện diện, tương tác của các phương tiện truyền thông hiện đại.
Tân tiến hơn, những nhà làm sách, có khi là chính tác giả đã có nhiều
hình thức nhằm giới thiệu, quảng cáo cho tác phẩm của mình. Nhiều nhà xuất
bản năng động hiện nay đã có bộ phận PR (Public Relations) quảng cáo.
Quảng cáo, giới thiệu sách là cách thức tạo ra những cơ hội để độc giả mua
sách, là một thao tác cần thiết trong chu trình xuất bản và phát hành sách. 2.2.2. Hạn chế
Tại hội nghị giao ban cơ quan chủ quản nhà xuất bản năm 2012, đồng
chí Đinh Thế Huynh, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng
Ban Tuyên giáo Trung ương lưu ý những vấn đề sau:
- Chất lượng xuất bản phẩm chưa đáp ứng được đòi hỏi mới của thời kỳ
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chủ động hội nhập quốc tế. Có
một thực tế là khi số đầu sách xuất bản ngày càng tăng thì số lượng sách hay
ngày càng ít đi. Các tác phẩm văn học được xuất bản nhiều nhưng lại hiếm có
được những tác phẩm tầm cỡ, những tác phẩm có tư tưởng và tinh thần nhân
văn thời đại.Có những cuốn sách được tái bản chỉ sau một thời gian phát hành
ngắn nhưng chưa hẳn đã là những tác phẩm có giá trị đích thực mà là do tâm
lý của người tiêu dùng, chủ yếu là để thỏa mãn sự tò mò, tính hiếu kỳ của
người đọc. Tác phẩm văn học khi lưu thông trên thị trường tất nhiên phải tính
đến lợi ích kinh doanh tuy nhiên xu hướng chạy theo lợi nhuận của nhiều đơn
vị làm sách đã tác động không nhỏ tới mặt bằng của đời sống văn học, tới thị
trường sách văn học với tư cách là sản phẩm hàng hóa tinh thần.
- Trình độ chuyên môn của không ít nhà xuất bản chưa đạt tới tính
chuyên nghiệp, xét từ mô hình, năng lực, tiềm lực đến quy trình, công nghệ,
nhân lực, một số mặt còn tụt hậu. Sách được in tràn lan nhưng chất lượng tác
phẩm lại không được chú trọng. Với thể loại thơ, hàng năm số lượng các tập
thơ được xuất bản rất nhiều nhưng thử hỏi mấy tác phẩm có giá trị được bạn
đọc biết đến. Bằng chứng là có những tập thơ chỉ sau một thời gian ngắn phát
hành giá đã giảm đến thảm hại. Đồng thời, khi hình thức liên doanh được mở
rộng, đã có những hậu quả đáng tiếc khi nhà xuất bản buông lỏng quản lý, khi
họ gần như chỉ cấp giấy phép còn các phần việc từ biên tập, trình bày, tổ chức
in ấn và tiêu thụ đều để cho đối tác liên kết thao túng; hoặc như hiện tượng
thương mại hóa, không tuân thủ những quy định về nộp lưu chiểu.
- Sách lậu vẫn hoành hành trong đời sống xuất bản, phát hành sách và
sách văn học cũng không ngoại lệ. Những biện pháp ngăn chặn sách lậu thời
gian qua chưa đủ sức răn đe với các đầu nậu, hệ quả là sách lậu vẫn ngang
nhiên có mặt trên thị trường sách. Chính điều này làm giảm doanh thu của
nhà xuất bản, đồng thời có ảnh hướng trực tiếp đến nhuận bút của nhà văn.
Nhuận bút của tác giả không được trả thỏa đáng cũng là yếu tố kìm hãm sức sáng tạo của chủ thể.
- Sự xuống cấp của văn hóa đọc cũng là một cở ngại trong thời đại phát triển công nghệ số,
- Công tác chỉ đạo, quản lý còn một khoảng cách lớn so với yêu cầu thực tiễn.
Đến nay, đây vẫn còn là những vấn đề gây nhức nhối đối với ngành xuất
bản. Những vấn đề này về lâu về dài sẽ gây trì trệ cho sự phát triển của ngành
xuất bản nói chung và hoạt động xuất bản sách văn học nói riêng. CHƯƠNG 3
NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT
ĐỘNG XUẤT BẢN SÁCH VĂN HỌC
3.1. Về cơ chế chính sách, biện pháp quản lý
Để phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế nêu trên, cần tăng cường
nhận thức, trước hết là nhận thức của các cơ quan chỉ đạo, quản lý, cơ quan
chủ quản nhà xuất bản, của các nhà xuất bản về vị trí, vai trò của hoạt động
xuất bản trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; xử lý tốt mối
quan hệ giữa thực hiện nhiệm vụ chính trị và phát triển sản xuất- kinh doanh.
Đồng thời cần khẳng định hoạt động xuất bản trước hết là hoạt động tư tưởng-
văn hóa, đồng thời là hoạt động kinh tế - kỹ thuật để từ đó trong chỉ đạo, quản
lý, tổ chức thực hiện phải bám sát đặc thù đó.
3.2. Về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị
Các cơ quan chủ quản cần tạo điều kiện thuận lợi cho nhà xuất bản trong việc
đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị kỹ thuật; định hướng sản xuất kinh doanh,
tháo gỡ khó khăn, đặc biệt, có cơ chế hỗ trợ đối với nguồn sách đặt hàng. Từ
nguồn đầu tư này, nhiều bộ sách có giá trị đã được xuất bản như: sách phục
vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội: kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ
mô, tái cấu trúc nền kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội; sách về phát triển văn
hóa, KHKT, VH-NT; sách về nhiệm vụ quản lý an ninh, xây dựng Đảng và hệ
thống chính trị; sách phục vụ cơ sở xã, phường, thị trấn; sách phục vụ nhiệm
vụ thông tin đối ngoại; sách cho giới trẻ. 3.3. Về nguồn nhân lực
Cần quan tâm đến việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí đội ngũ cán bộ
làm xuất bản, nhất là cán bộ lãnh đạo các Nhà xuất bản thông qua việc cử cán
bộ đi tập huấn về nghiệp vụ xuất bản, biên tập xuất bản phẩm; xây dựng kế
hoạch bồi dưỡng, đào tạo cán bộ nguồn, kế cận, có đủ bản lĩnh chính trị, năng
lực chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp. KẾT LUẬN
Thị trường sách phát triển mở ra rất nhiều cơ hội mới cho hoạt động xuất
bản sách văn học tại Việt Nam, đặc biệt là sách văn học – một mảng sách lớn
đóng vai trò quan trọng trong công cuộc đấu tranh trên mặt trận văn hóa, tư
tưởng. Nhà nước ta đang xây dựng một nền xuất bản độc lập, tự chủ, chủ
động tham gia hội nhập quốc tế nhằm thỏa mãn tốt nhất nhu cầu đọc và nâng
cao dân trí của nhân dân, đặc biệt hướng tới bộ phận lớp trẻ năng động, sáng
tạo, nhằm định hình một quan niệm văn học đúng đắn cho thế hệ sau. Nhà
nước ta xác định, sách truyện tranh có vai trò quan trong trong việc hình
thành lối sống, văn hóa ứng xử cho thiếu nhi, trang bị tri thứ cuộc sống, thúc đẩy sự sáng tạo.
Hoạt động xuất bản sách văn học đã được xây dựng và hình thành từ rất
sớm. Thành tựu phát triển sách văn học của ta cũng vì thế đạt được những
thành tựu vẻ vang. Đến nay, hoạt động xuất bản sách văn học đã phần nào
thỏa mãn nhu cầu người dân, được đón nhận và hưởng ứng rộng rãi. Hoạt
động xuất bản sách văn học đã đạt được những kết quả khả quan như: số
lượng xuất bản sách văn học ngày một tăng, chiếm tỷ lệ cao trong các mảng
sách của nhà xuất bản, đóng góp phần lớn vào việc thực hiện nhiệm vụ phục
vụ giáo dục và giải trí. Từ đó, tạo điều kiện để người dân tiếp cận với các giá
trị tri thức, thẩm mỹ của nhân loại, nâng cao dân trí toàn dân.
Bên cạnh những thành tựu to lớn, hoạt động xuất bản sách biên tập trong
nước ta vẫn còn nhiều hạn chế. Chất lượng sách văn học hiện nay trong cả
nước vẫn chưa thỏa mãn được yêu cầu của người dân vì chất lượng giấy, khả
năng biên tập, dịch thuật còn hạn chế, nhiều cuốn có nội dung trùng lặp, thiếu
chiều sâu, thông điệp truyện hời hợt, chạy theo độ nổi tiếng mà không kiểm
duyệt kĩ nội dung, đảm bảo chất lượng. Truyện văn học Việt Nam còn chưa
đa dạng, chưa được phổ biến rộng rãi như truyện nước ngoài. Vẫn còn nhiều
tác phẩm mang nội dung cổ xúy yêu đương sớm, bạo lực phản cảm và những
tư tưởng phong kiến, lỗi thời phản cảm ảnh hưởng đến việc định hình, giáo
dục nhân thức cho các cá nhân trong độ tuổi chưa hình thành nhận thức đầy
đủ, Phần lớn những cuốn truyện này có giá trị văn học và thẩm mỹ thấp,
không được kiểm duyệt, chọn lọc kĩ càng, bỏ qua những bước trong quy trình
của luật xuất bản, gây sự lệch lạc trong thị hiếu đọc và cách tiếp nhận thông
tin của toàn dân. Những hạn chế trên cần được quan tâm giải quyết bằng biện pháp triệt để.
Những hạn chế trên có nhiều nguyên nhân, chủ yếu là do những yếu tố sau:
Về khách quan, một mặt, do yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp đổi mới
đất nước, nâng cao trình độ dân trí ngày càng cao; mặt khác, do sự chuyển đổi
và tác động mạnh mẽ của mặt trái cơ chế thị trường, hội nhập kinh tế.
Về chủ quan, trong nhận thức và tổ chức thực hiện, chúng ta chưa theo
kịp với yêu cầu của tiến trình đổi mới; công tác quản lý, quy hoạch của Nhà
nước còn nhiều mặt yếu, định hướng chưa rõ, cơ chế chính sách, pháp luật
còn những bất cập, những vướng mắc, ắc tách chưa giải quyết kịp thời; đội
ngũ công tác viên, biên tập viên còn hạn chế, còn ít những cá nhân có trình độ và tay nghề cao.
Trước thực trạng thông qua quá trình nghiên cứu, học viên nhận thấy cần
đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng xuất bản sách văn học. Đó là:
cần tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò và chức năng quan trọng của xuất bản
sách văn học trong tình hình thế giới hội nhập, nâng cao chất lượng của hoạt
động xuất bản sách văn học từ khâu kế hoạch đề tài cho đến khâu in ấn.
Về nhiệm vụ để nâng cao chất lượng sách văn học, trước hết cần phải
quán triệt chủ trương xây dựng và phát triển nền xuất bản Việt Nam độc lập,
tự chủ theo định hướng xã hội chủ nghĩa; chủ động hội nhập khu vực và thế
giới, đảm bảo sách văn học thực sự là công cụ quan trọng trong việc nâng cao
dân trí, nâng cao nhận thức và là công cụ trong hoạt động giải trí cho nhân
dân. Hai là, đổi mới, phát triển đồng bộ và hiện đại hoá hoạt động xuất bản
sách văn học đáp ứng nhu cầu học tập, giải trí cho toàn dân. Ba là, tổ chức
nghiên cứu, tìm hiểu thị hiếu, nhu cầu đọc sách văn học của toàn dân. Bốn là,
cần gấp rút quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ làm công tác xuất bản. Năm
là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước về công tác
xuất bản sách văn học. Cải tiến các cơ chế chính sách về xuất bản, phát hành
loại sách này, tạo hành lang pháp lý đưa hoạt động này vào nề nếp. Sáu là đổi
mới và hoàn thiện hệ thống tổ chức, hệ thống chính sách, hình thành những
tập đoàn lớn về xuất bản sách văn học.
Về giải pháp để thực hiện các phương hướng và nhiệm vụ, qua nghiên
cứu tác giả mạnh dạn đề xuất: Nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách của cơ
quan quản lý xuất bản: Nhóm giải pháp đối với các nhà xuất bản. Đây là
những nhóm giải pháp rất cần được quan tâm triển khai đồng bộ và triệt để
nhằm nâng cao chất lượng xuất bản sách văn học.
Trên đây là kết quả nghiên cứu của học viên. Với thời gian nghiên cứu
chuẩn bị ngắn ngủi và kiến thức còn hạn chế, học viên mong nhận được
những góp ý chỉnh sửa để công trình nghiên cứu tiếp theo được cải thiện.