-
Thông tin
-
Hỏi đáp
Lịch sử chiến tranh Việt Nam - Trung Quốc | Kinh Tế chính trị quốc tế | Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố HCM
"Lịch sử chiến tranh Việt Nam - Trung Quốc" là một chủ đề quan trọng được thảo luận trong môn học "Kinh Tế chính trị quốc tế" tại Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Trong phần này, sinh viên sẽ được tiếp cận với các sự kiện lịch sử và mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, đặc biệt là trong bối cảnh các cuộc chiến tranh đã xảy ra giữa hai quốc gia này. Mục tiêu là giúp sinh viên hiểu sâu hơn về nguyên nhân, diễn biến và hậu quả của những cuộc xung đột này đối với cả hai quốc gia và khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Ngoài ra, phần này cũng có thể thảo luận về các biện pháp hoà bình và hợp tác giữa hai quốc gia sau những xung đột, cũng như vai trò của họ trong cộng đồng quốc tế. Đây là một chủ đề quan trọng giúp sinh viên hiểu rõ hơn về tình hình chính trị và quan hệ quốc tế trong khu vực.
Kinh tế chính trị quốc tế 8 tài liệu
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh 0.9 K tài liệu
Lịch sử chiến tranh Việt Nam - Trung Quốc | Kinh Tế chính trị quốc tế | Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố HCM
"Lịch sử chiến tranh Việt Nam - Trung Quốc" là một chủ đề quan trọng được thảo luận trong môn học "Kinh Tế chính trị quốc tế" tại Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Trong phần này, sinh viên sẽ được tiếp cận với các sự kiện lịch sử và mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, đặc biệt là trong bối cảnh các cuộc chiến tranh đã xảy ra giữa hai quốc gia này. Mục tiêu là giúp sinh viên hiểu sâu hơn về nguyên nhân, diễn biến và hậu quả của những cuộc xung đột này đối với cả hai quốc gia và khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Ngoài ra, phần này cũng có thể thảo luận về các biện pháp hoà bình và hợp tác giữa hai quốc gia sau những xung đột, cũng như vai trò của họ trong cộng đồng quốc tế. Đây là một chủ đề quan trọng giúp sinh viên hiểu rõ hơn về tình hình chính trị và quan hệ quốc tế trong khu vực.
Môn: Kinh tế chính trị quốc tế 8 tài liệu
Trường: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh 0.9 K tài liệu
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH
LẠNH https://doi.org/10.1080/14682745.2019.1581768
Đánh giá lại viện trợ kinh tế và quân sự của Bắc Kinh cho Chiến tranh Hà Nội, 1964–75
Shao Xiaoa và Xiaoming Zhangb b
Khoa Lịch sử, Đại học Tế Nam, Quảng Châu, Quảng Đông, Trung Quốc; Trường Cao đẳng Chiến tranh Không Vụ Chiến lược,
quân, Maxwell AFB, Alabama, Hoa Kỳ TRỪU TƯỢNG TỪ KHÓA
Mặc dù sự hỗ trợ của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam là đáng kể, đóng một vai trò quan
Trung Quốc viện trợ cho miền Bắc
trọng trong cuộc chiến của Hà Nội chống lại Hoa Kỳ, nhưng chính sách này được thực hiện
Việt Nam; Mao Trạch Đông; Trung-quan hệ Việt Nam;
dựa trên tính toán chiến lược và niềm tin ý thức hệ của Bắc Kinh hơn là dựa trên nhu cầu của
chiến tranh Việt Nam
Hà Nội. Giới lãnh đạo Trung Quốc đã cố gắng sử dụng viện trợ để tác động đến cách tiếp cận
chiến tranh của Hà Nội, nhưng hầu như không đạt được hiệu quả. Thay vào đó, sự thao túng
của Bắc Kinh khiến Hà Nội nghi ngờ về ý định thực sự của lãnh đạo Trung Quốc ở Đông
Dương, và nỗ lực của Bắc Kinh giúp Hà
Nội chống lại Hoa Kỳ được cho là thất bại chính sách đối ngoại bất ngờ lớn nhất của nước
này trong Chiến tranh Lạnh.
Ngày 30 tháng 4 năm 1975, xe tăng Bắc Việt đâm sầm vào cổng Dinh Độc Lập ở Sài Gòn. Thủy thủ đoàn của họ nhanh chóng
giương cao lá cờ sao đỏ và vàng, kết thúc cuộc chiến kéo dài hàng thập kỷ của Hà Nội chống lại các lực lượng Mỹ, Pháp và Nam
Việt Nam. Mặc dù chắc chắn đây là một chiến thắng nhờ nỗ lực và sự hy sinh to lớn của họ, nhưng nó cũng phản ánh sự đóng
góp của những người khác. Như nhà sử học William J. Duiker kết luận: 'Thật khó để tưởng tượng chiến thắng ngoạn mục của Hà
Nội nếu không có sự
cách kẻ yếu có thể 1
hỗ trợ vững chắc của các đồng minh anh em'. Nhà phân tích quân sự Jeff Record, một nghiên cứu sinh về đánh bại
kẻ mạnh, cảnh báo: 'Việc bên yếu sở hữu ý chí và chiến lược vượt trội khó
có thể đảm bảo thành công. Có thể cần có sự hỗ trợ đáng kể từ bên ngoài để biến ý chí và chiến lược vượt trội thành chiến
thắng.' Học thuật hiện tại cho thấy rõ rằng Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC) và 2
Liên Xô đã cung cấp nhiều hỗ trợ cho miền Bắc Việt Nam từ những năm 1950 đến giữa những năm 1970.3 Tuy nhiên, vai trò của
họ vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ do thiếu khả năng tiếp cận kho lưu trữ ở cả Trung Quốc và Việt Nam.
Dựa trên các nguồn ngoại giao của Trung Quốc, đặc biệt là các tài liệu liên quan đến viện trợ của Bắc Kinh cho Hà Nội,
mà theo hiểu biết của chúng tôi, vẫn chưa được khai thác, bài viết này đánh giá
lại viện trợ của Bắc Kinh cho Hà Nội từ năm 1964 đến năm 1975. Nó cho rằng chính
sách của Trung Quốc đối với
LIÊ N HỆ Xiaoming Zhang
xiaoming.zhang@us.af.mil
1 William J. Duiker, “Lời nói đầu,” trong Chiến thắng ở Việt Nam: Lịch sử chính thức của Quân đội Nhân dân Việt Nam, 1954–1975, Dịch. Merle L. Pribbenow
(Lawrence: Nhà xuất bản Đại học Kansas, 2002), xvi. 2
Jeffrey Record, “Tại sao kẻ mạnh lại thua,” Thông số 35, không. 4 (Mùa đông 2005–2006): 22.
3 Chen Jian, “Sự tham gia của Trung Quốc vào Chiến tranh Việt Nam, 1964–69,” The China Quarterly, số 1. 142 (1995): 356–87; Xiaoming Zhang, “The Vietnam War, 1964–1969: A Chinese
Perspective,” Tạp chí Lịch sử Quân sự 60 (1996): 731–62; Zhai Qian, China & The Vietnam Wars, 1950–1975 (Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 2000); Sarin Oleg và Lev
Dvorestsky, Cuộc chiến của người ngoài hành tinh: Cuộc xâm lược của Liên Xô chống lại thế giới, 1919–1989 (Novato, CA: Presidio, 1996), 91. © 2019 Informa UK Limited, tên giao dịch là Taylor & Francis Group lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 2
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
hỗ trợ Bắc Việt phản ánh những tính toán chiến lược của Bắc Kinh hơn là chỉ đơn giản là nhu cầu của Hà Nội. Văn học chính
thức của Trung Quốc (hầu như luôn thiên vị), khẳng định viện trợ thời chiến cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (DRV) là hào phóng,
to lớn và không kèm theo điều kiện chính trị nào.4 Do đó, Trung Quốc đổ lỗi cho Hà Nội về 'sự vô ơn' sau khi Việt Nam áp dụng
chính sách chống Trung Quốc vào giữa đến cuối những năm 1970. Nhưng trên thực tế, Bắc Kinh luôn sử dụng viện trợ để phục
vụ lợi ích chiến lược của chính mình.
Mặc dù khả năng tiếp cận các kho lưu trữ bị hạn chế, các học giả Trung Quốc đã đưa ra cái nhìn sâu sắc về sự tham gia của
Trung Quốc vào Chiến tranh Việt Nam. Li Danhui và Shen Zhihua tập trung vào
quan hệ Trung-Xô và Trung-Mỹ cũng như ảnh hưởng của chúng đối với mối quan hệ giữa Trung Quốc và Bắc Việt trong chiến
tranh, bao gồm cả vai trò viện trợ của Bắc Kinh trong các mối quan hệ này.5 Nghiên cứu của Yang Kuisong về mối quan hệ
Trung- Việt trong những năm 1950 và 1960 là quan trọng, nhưng vẫn không giải quyết được việc viện trợ của Bắc Kinh cho Hà
Nội đã định hình chính sách của Trung Quốc đối với Việt Nam như thế nào.6 Đáng tiếc là vào đầu những năm 2000, chính quyền
Bắc Kinh lại thắt chặt việc tiếp cận các kho lưu trữ của học giả. Do đó, mối quan tâm của các học giả về vai trò của Trung Quốc
trong Chiến tranh Việt Nam ngày càng giảm sút. Mặc dù một số người vẫn tiếp tục nghiên cứu chủ đề này, nhưng câu hỏi của họ
tập trung nhiều hơn vào sự đối kháng và hòa dịu Trung-Mỹ hơn là chính sách Việt Nam của Bắc Kinh và viện trợ của nước này cho Hà Nội.7
Có một số nghiên cứu bằng tiếng Anh về Chiến tranh Việt Nam từ những quan điểm không thuộc phương Tây. Nhà sử học
Nga Ilya V. Gaiduk đã viết một bài tường thuật đầy sắc thái về chính sách của Liên Xô đối với miền Bắc Việt Nam, lập luận rằng
Moscow lo sợ chiến tranh sẽ lan rộng ra ngoài Đông Dương và do đó theo đuổi chính sách hai hướng. Một mặt, nó cung cấp viện
trợ kinh tế và quân sự cho Hà Nội, mặt khác, nó bí mật nỗ lực thuyết phục Bắc Việt đàm phán với Nam Việt Nam.8 Ang Cheng
Guan đã tiến hành nghiên cứu sâu rộng về các tài liệu của Việt Nam, Trung Quốc và Liên Xô, cho rằng giới lãnh đạo Hà Nội đã
kiểm soát chặt chẽ việc ra quyết định và tiến hành chiến tranh trong suốt cuộc đấu tranh thống nhất, mặc dù miền Bắc Việt Nam
phụ thuộc vào sự hỗ trợ của hai cường quốc cộng sản.9 Chiến tranh Hà Nội của Liên-Hang T. Nguyễn là một dấu ấn cuốn sách
bác bỏ quan điểm truyền thống cho rằng Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp đóng vai trò nổi bật trong việc điều hành các
nỗ lực chiến tranh ở Bắc Việt, lập luận một cách thuyết phục rằng Bí thư thứ nhất Lê Duẩn đã vượt qua những người bất đồng
chính kiến trong nước, các đối thủ của đảng và các siêu cường cộng sản để đưa ra chính sách của đảng thời chiến .10
4 Trong một báo cáo năm 1963, Li Xiannian, phó thủ tướng, đã nói rõ: “Sự hỗ trợ của chúng tôi dành cho Việt Nam và các nước khác là chân thành, không kèm theo
điều kiện chính trị nào và là chính sách thực sự giúp họ tự chủ về kinh tế”. Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc và Lưu trữ Trung ương, biên tập, Tài liệu lưu trữ kinh tế
chọn lọc của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, 1958–1965, Tập tài chính (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Tài chính và Kinh tế Trung Quốc, 2011), 119.
5 Ví dụ, xem Li Danhui, “Xung đột giữa Trung Quốc và Liên Xô về vấn đề hỗ trợ Việt Nam và chống Mỹ,” Nghiên cứu lịch sử Trung Quốc đương đại, số 1. 4 (2000): 44–57 và 5 (2000):
24–37; Shen Zhihua và Li Danhui, “Quan hệ Trung-Mỹ và chính sách ngoại giao của Trung Quốc đối với Việt Nam, 1971–1973),” Tạp chí Nghiên cứu Hoa Kỳ của Trung Quốc, số 1. 1 (2000): 98– 116.
6Yang Kuisong, “Sự phát triển của chính sách Trung Quốc mới từ cuộc chiến tranh giúp đỡ Việt Nam và chống Pháp đến Đấu tranh vì hòa bình ở Đông Dương,”
Khoa học xã hội ở Trung Quốc, số 1. 1 (2001): 193–204.
7 Pan Yining, Sự đối kháng Trung-Mỹ ở Đông Dương, 1949–1973: Lịch sử quan hệ quốc tế trong chiến tranh Việt Nam (Quảng Châu: Nhà xuất bản Đại học Trung Sơn, 2011); Lü Guixia,
Ngăn chặn và Đối đầu: Quan hệ Trung-Mỹ trong Chiến tranh Việt Nam, 1963–1973 (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, 2007).
Ilya V. Gaiduk, Liên Xô và Chiến tranh Việt Nam (Chicago: Ivan R. Dee, Inc., 1996). số 8
9Ang Cheng Guan, Chiến tranh Việt Nam từ phía bên kia, Góc nhìn của những người cộng sản Việt Nam (London: Routledge, 2002).
10Lien-Hang T. Nguyen, Chiến tranh Hà Nội: Lịch sử quốc tế về chiến tranh vì hòa bình ở Việt Nam (Chapel Hill: The Nhà xuất bản Đại học Bắc Carolina, 2012). lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 3
Các học giả người Mỹ gốc Hoa Chen Jian, Zhai Qiang, và Zhang Xiaoming liệt kê việc cung cấp vũ khí và thiết bị cũng như
hàng trăm nghìn binh sĩ phòng không và hỗ trợ hậu cần được gửi tới miền Bắc Việt Nam.11 Do khả năng tiếp cận các nguồn của
Trung Quốc bị hạn chế nên các nghiên cứu của họ nhất thiết không đầy đủ . Zhang Shuguang lập luận rằng sự chia rẽ và cạnh
tranh Trung-Xô về viện trợ cho Bắc Việt đóng vai trò quan trọng trong việc định hình chính sách thời chiến của Bắc Kinh đối với
Hà Nội. Tuy nhiên, mặc dù khả năng tiếp cận kho lưu trữ tốt hơn, nhưng bản tường thuật của ông về các
sự kiện vào cuối những năm 1960 vẫn chưa đầy đủ và một lần nữa lại bỏ sót sự trợ giúp của Trung Quốc cho Bắc Việt trong
khoảng thời gian từ 1973 đến 1975.12
Lorenz Lüthi lập luận rằng giới lãnh đạo Trung Quốc đã phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng
nan về chính sách vào đầu những năm 1970 khi nước này tìm kiếm sự hòa dịu với Hoa Kỳ. Để tránh bị Hà
Nội buộc tội phản bội, Bắc Kinh tiếp tục cung cấp 'viện trợ kinh tế và quân sự khổng lồ' cho Bắc
Việt Nam và ủng hộ việc Hà Nội theo đuổi 'bất kỳ chiến lược nào' mà họ chọn ngay
cả khi nó 'đi chệch
khỏi sở thích của Bắc Kinh'. 13 Bất chấp 'sự nhiệt tình mới của Trung Quốc trong việc viện trợ Bắc Việt Nam' vào thời điểm đó,
Kosal Path chỉ ra rằng Hà Nội ngày càng nghi ngờ ý định của Bắc Kinh ở Đông Dương và do đó bác bỏ đề xuất của Trung Quốc
gửi tình nguyện viên đến giúp xây dựng các dự án ở Bắc Việt Nam khi Tổng thống Richard Nixon leo thang căng thẳng. chiến
tranh mùa xuân năm 1970.14
Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy viện trợ của Trung Quốc cho Bắc Việt dao động trong suốt cuộc chiến, đạt đến đỉnh
điểm vào các năm 1965, 1967, 1972 và 1974. Những biến động này phản ánh những thay đổi trong thái độ của Bắc Kinh đối với
cuộc chiến. Kết quả là Trung Quốc định kỳ giảm hoặc tăng viện trợ cho Hà Nội. Quan hệ Trung-Xô, Trung-Mỹ, Trung-Việt là
những nhân tố đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành viện trợ của Trung Quốc cho Hà Nội, vốn bị Bắc Kinh lợi dụng để
phục vụ lợi ích riêng của mình. Sự thiếu nhất quán trong viện trợ của Bắc Kinh cho Hà Nội khiến người Việt nghi ngờ về ý định
thực sự của Bắc Kinh trong việc hỗ trợ các nỗ lực chiến tranh của họ, đặc biệt vào thời điểm Hà Nội rất cần sự giúp đỡ. Chúng
tôi kết luận rằng, sau ba thập niên hỗ trợ Bắc Việt về nhân lực và vật chất, Trung Quốc cuối cùng đã biến Việt Nam thành kẻ thù của chính mình.
Phản ứng của Trung Quốc trước cuộc chiến sắp tới của Mỹ ở Việt Nam (1964)
Từ đầu những năm 1960, chế độ Trung Quốc ngày càng hướng tới chủ nghĩa cấp tiến chính trị. Thứ nhất, Bắc Kinh công khai lên
án giới lãnh đạo Liên Xô đã phản bội chủ nghĩa Mác và Lênin bằng cách thoái hóa thành những người theo chủ nghĩa xét lại. Tại
Phiên họp toàn thể lần thứ 10 Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 8 (tổ chức vào tháng 9 năm 1962), Mao tuyên bố Trung
Quốc phải “giương cao ngọn cờ chống đế quốc” để ủng hộ các cuộc đấu tranh vũ trang ở miền Nam Việt Nam và Lào chừng nào
chủ nghĩa đế quốc, các phong trào phản động, phản cách mạng, và chủ nghĩa xét lại đã tồn tại.15 Thứ hai, việc Hà Nội nối lại
cuộc đấu tranh vũ trang ở miền Nam năm 1959 đã tạo cơ hội cho Mao và các
nhà lãnh đạo Trung Quốc khác theo đuổi các mục tiêu cách mạng của riêng họ, một mục tiêu mà họ không thể vượt qua.
11Chen, “Sự tham gia của Trung Quốc;” Zhang, “Chiến tranh Việt Nam;” Zhai, Trung Quốc và Chiến tranh Việt Nam.
12Zhang Shu Quảng, Nghệ thuật lãnh đạo kinh tế Bắc Kinh trong Chiến tranh Lạnh, 1949–1991 (Washington, DC: Nhà xuất bản Trung tâm Woodrow Wilson / Nhà
xuất bản Đại học Johns Hopkins, 2014), 207–40.
13Lorenz M. Lüthi, “Vượt qua sự phản bội: Bắc Kinh, Moscow và các cuộc đàm phán Paris, 1971–1973,” Tạp chí Chiến tranh Lạnh
Nghiên cứu 11, không. 1 (2009): 106.
14Kosal Path, “Phản ứng của Hà Nội trước sự nhiệt tình mới của Bắc Kinh nhằm viện trợ miền Bắc Việt Nam, 1970–1972,” Tạp chí của Việt Nam học 6, số 1. 3 (2011): 102.
15Yang Kuisong, “Mao Zedong và Chiến tranh Đông Dương,” Li Danhui, chủ biên, Trung Quốc và Chiến tranh Đông Dương (Hồng Kông:
Công ty TNHH Sách Cosmos, 2000), 38. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 4
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
hướng lên. Thật vậy, Mao tin rằng việc không ủng hộ cuộc đấu tranh thống nhất đất nước của Hà Nội
sẽ làm suy yếu uy tín quốc tế và danh tiếng cá nhân của Trung Quốc, cả hai đều có được nhờ sự
kháng cự kiên cường chống lại Hoa Kỳ và thông qua viện trợ cho Triều Tiên trong Chiến tranh Triều
Tiên và sau đó. Theo đó, Bắc Kinh bắt tay vào một chiến lược mới đồng thời chống lại cả Hoa Kỳ và Liên
Xô.16 Với sự tham gia ngày càng tăng của Hoa Kỳ vào miền Nam Việt Nam vào năm 1962, Mao đã
theo dõi sát sao các sự kiện ở Việt Nam. Trong cuộc gặp với Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Quốc
phòng Việt Nam, ngày 5 tháng 10 năm 1962, Mao tỏ ra nhiệt tình, tin rằng Mỹ sẽ không dám mở rộng
chiến tranh sang miền Bắc Việt Nam. Ông nói với tướng Việt Nam: 'Tôi thấy tình hình rất tốt. Đế quốc Mỹ
không sẵn sàng [xâm lược miền Bắc Việt Nam]' Nhà lãnh đạo Trung Quốc khuyến khích Hà Nội tiếp tục
chiến đấu, dự đoán (hoàn toàn chính xác, khi nhìn lại) rằng Hoa Kỳ “sẽ cảm thấy không thể tiếp tục
cuộc chiến [ở miền Nam Việt Nam] sau 5 và 10 năm chiến đấu”. Khi đó Hà Nội có thể 'yêu cầu một cuộc
họp tại Geneva và [người Mỹ] có thể sẽ phải tham gia'. 'Không còn hy vọng Mỹ gửi thêm quân tới Đông
Nam Á .' Ông đảm bảo với Giáp rằng Trung Quốc
'sẽ không bao giờ bỏ rơi' Việt Nam và cả hai nước nên giúp đỡ lẫn nhau để cùng nhau đánh bại Mỹ.17 Tuy nhiên, đến
tháng 6 năm 1964, Mao ngày càng bi quan về tình hình thế giới và
an ninh của chính Trung Quốc sau việc Mỹ mở rộng can dự vào Việt Nam.
Tin rằng Trung Quốc đang phải đối mặt với khả năng bị Mỹ xâm lược, ông liên tục nhấn
mạnh việc xây dựng Mặt trận thứ ba, một chương trình chiến lược lớn được thiết kế
để bảo vệ các ngành công nghiệp của Trung Quốc trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn
công vào các khu vực ven biển của nước này. Theo Mao, trong khi tập trung phát
triển các ngành công nghiệp nặng ở vùng nội địa Tây Nam và Tây Bắc, các tỉnh dọc bờ
biển và khu vực biên giới nên xây dựng các nhà máy sản xuất vũ khí của riêng mình
và thành lập lực lượng địa phương.18 Bắc Kinh cũng coi trọng hơn việc hợp tác giữa
Trung Quốc và Bắc Việt trong bất kỳ cuộc chiến tranh chống Mỹ. Ngày 24 tháng 6 năm
1964, Mao gặp phái đoàn quân sự Bắc Việt do Đại tướng Văn Tiến Dũng, Tham mưu trưởng
Quân đội Nhân dân Việt Nam dẫn đầu, kêu gọi hai nước ngày càng hợp tác chống lại kẻ
thù chung. Ông chỉ ra rằng mỗi nước nên coi vấn đề của bên kia là vấn đề của mình
và hai nước nên hỗ trợ lẫn nhau vô điều kiện. Nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng thừa nhận
Hà Nội có gánh nặng nặng nề hơn Bắc Kinh vào thời điểm đó. Ông hứa rằng Trung Quốc
sẵn sàng giúp đỡ. Nghĩ rằng Hoa Kỳ có thể mạo hiểm tấn công miền Bắc Việt Nam, Mao
đảm bảo với người Việt Nam rằng 'các lực lượng Trung Quốc sẽ vượt qua biên giới'. . .
tình nguyện giúp bảo vệ miền Bắc Việt Nam. Ông còn khuyên các tướng lĩnh Bắc Việt
rằng '[t]anh càng không sợ [Mỹ] thì càng không dám bắt nạt anh'. 19
16Shen Zhihua, chủ biên, Sơ lược lịch sử quan hệ Trung-Xô, 1919–1991 (Bắc Kinh: Tân Hoa Xã, 2007), 331–5; Shen Zhihua, Chiến
tranh Lạnh và Liên minh Trung-Xô, 1945–1959, tập. 2 (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Học viện Khoa học Xã hội, 2013), 742; Niu Jun, “1962:
Đêm trước chính sách đối ngoại của Trung Quốc chuyển sang chủ nghĩa cấp tiến,” Nghiên cứu lịch sử, số 1. 3 (2003): 23–40.
17Mao, “Hãy phân tích kỹ càng cách kẻ thù tấn công và cách chúng ta phản ứng,” ngày 5 tháng 10 năm 1962, tại Ban Nghiên cứu Tài liệu Trung ương của ĐCSTQ và
Học viện Khoa học Quân sự PLA, Tài liệu quân sự của Mao Trạch Đông kể từ khi lập nước, tập. 3 (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Khoa học Quân sự, 2010), 151–3.
18Mao, “Bài phát biểu về tăng cường xây dựng tuyến thứ ba,” ngày 8 tháng 6 năm 1964; “Bài phát biểu tại Hội nghị các Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị và các Bí
thư thứ nhất các cơ quan khu vực Trung ương Đảng,”
16 tháng 6 năm 1964, và “Về vấn đề xây dựng lực lượng địa phương và chuẩn bị cho
chiến tranh,” ngày 15 tháng 7 năm 1964, ibid., 225– 6, 229–30, 251–3.
19Mao, “Cả hai bên và các nước Trung Quốc và Việt Nam nên cùng nhau chống lại kẻ thù,” 24 tháng 6 năm 1964, ibid., 236–8. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 5
Vào ngày 3-5 tháng 7 năm 1964, các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, Việt Nam và Lào đã tổ chức một
cuộc họp quan trọng tại Hà Nội để thảo luận về cách hợp tác nếu Washington mở rộng chiến tranh khắp Đông Dương.
Họ lo ngại rằng Hoa Kỳ sẽ gửi thêm bộ binh vào miền Nam Việt Nam đồng thời tiến hành các cuộc không kích nhằm
vào các mục tiêu chủ chốt ở miền Bắc Việt Nam. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc trấn an rằng Trung Quốc sẽ tăng
cường viện trợ quân sự và kinh tế cho miền Bắc Việt Nam, giúp đào tạo phi công Việt Nam và đề nghị hỗ trợ bằng 'tất
cả các phương tiện có thể và cần thiết' nếu Mỹ tấn công miền Bắc.20 Hai tuần sau, vào ngày 27 tháng 7, Mao lặp lại
quan điểm của mình đảm bảo với phái đoàn Việt Nam rằng '[i]nếu Mỹ tấn công Bắc Việt, vấn đề 21
sẽ không còn là của các ông nữa'.
Mối lo ngại của Bắc Kinh về việc Mỹ ngày càng can dự quân sự vào Việt Nam đã sớm trở thành hiện thực. Vào
ngày 2 tháng 8, khi đang tuần tra ngoài khơi miền Bắc Việt Nam, tàu khu trục USS Maddox đã chạm trán với các tàu
phóng lôi của Bắc Việt. Sau một vụ việc khác được cho là xảy ra với hải quân Bắc Việt hai ngày sau đó, Quốc hội Hoa
Kỳ đã thông qua nghị quyết cho phép Tổng thống Lyndon B. Johnson sử dụng vũ lực chống lại Bắc Việt. Đầu năm
1965, Mỹ cử các đơn vị chiến đấu vào miền Nam Việt Nam và bắt đầu oanh tạc các mục tiêu Bắc Việt bằng không quân và hải quân.
Với sự leo thang của Mỹ, Mao ngày càng lo lắng rằng Trung Quốc và Mỹ sẽ đụng độ trong một cuộc đối đầu quân sự
trực tiếp. Nhà lãnh đạo Trung Quốc đã lo ngại về một cuộc xâm lược của Mỹ vào miền Bắc Việt Nam, từ đó Mỹ có thể tấn
công chính Trung Quốc. Vì vậy, trong khi nhắc lại rằng Trung Quốc sẽ đưa quân vào Bắc Việt, Mao cũng cảm thấy cần
phải hành động thận trọng và tránh mọi hành động khiêu khích có thể làm leo thang cuộc khủng hoảng đang gia tăng.
Ngày 13 tháng 8 năm 1964, khi nói chuyện với Lê Duẩn, Mao chỉ trích Bộ Tổng tham mưu Quân đội Giải phóng
Nhân dân (PLA), nói rằng: 'Không tốt khi quá nóng lòng [đưa quân tới Việt Nam] và điều đó sẽ 22
khiến [chúng ta] phải đấu tranh chống lại sự phản đối của quân đội). [Mỹ] khó khăn.'
Mao hỏi khi nào và ở đâu Bắc Việt muốn Trung Quốc gửi quân PLA, nhưng cũng đặt câu hỏi liệu họ có thực sự
muốn Trung Quốc gửi quân đến Bắc Việt hay không.
Ông hỏi quân đội Trung Quốc sẽ hoạt động ở Việt Nam như thế nào và họ có thể vượt qua rào cản ngôn ngữ như thế
nào. Không nhận được bất kỳ câu trả lời chắc chắn nào, Mao đã thông báo với lãnh đạo Việt Nam rằng Trung Quốc phải
thận trọng, và trong thời điểm hiện tại, PLA sẽ chỉ được triển khai đến các tỉnh biên giới gần Việt Nam.23 Rút ra bài học Trung Quốc đã
học được từ Hàn Quốc vì đã không triển khai đủ quân tới biên giới ở giai đoạn đầu chiến tranh, Bắc Kinh sau đó ra
lệnh triển khai các đơn vị PLA tới Vân Nam, Quảng Đông, Quảng Tây và Hồ Nam,
4 tỉnh giáp ranh với Việt Nam: giới lãnh đạo Trung Quốc không muốn khiêu khích Mỹ ra tay lúc đó đang gây chiến với
Trung Quốc về Việt Nam nhưng phải chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất có thể xảy ra. Ngày 5 tháng 10 năm 1964, Mao nói
với Phạm Văn Đồng, thủ tướng CHDCND Triều Tiên: 'Cần phải chuẩn bị. Tuy nhiên, [chúng ta] cũng nên cẩn thận để
không mất kiên nhẫn. . . Lực lượng không quân và hải quân của chúng tôi sẽ không hoạt động khi tiến hành các bài
tập huấn luyện tại nhà.” Sau đó ông khuyên người Việt Nam cũng nên làm như vậy, đặc biệt là đừng khiêu khích.24
20Chen, “Sự tham gia của Trung Quốc,” 360–11.
21Cục Nghiên cứu Tài liệu Trung ương của ĐCSTQ, Biên niên sử cuộc đời Mao Trạch Đông, 1949–1976, tập. 5 (Bắc Kinh: Miền Trung Nhà xuất bản Tài liệu, 2013), 378.
22Odd Arne Westad, Chen Jian, Stein Tønnession, Nguyễn Vũ Tung, và James G. Hershberg, eds., 77 Đối thoại giữa các nhà lãnh đạo Trung Quốc và nước ngoài về
các cuộc chiến ở Đông Dương, 1964–1977 (Washington, DC: Dự án Lịch sử Quốc tế Chiến tranh Lạnh, Trung tâm học giả Woodrow Wilson, 1998), 73–4.
23Mao, “Phải sẵn sàng để Hoa Kỳ mở rộng chiến tranh Việt Nam,” 5/10/1964, Mao Military Papers 3: 267–8. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 6
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
Sự thay đổi thái độ của Mao đối với cuộc chiến tranh của Hà Nội chống Mỹ có lẽ được cho là nhờ những bài học
mà Trung Quốc đã học được vào đầu những năm 1950, tức là để tránh tái diễn những tình huống như Chiến tranh Triều
Tiên. Mao cũng bị ảnh hưởng bởi thực tế là Washington
cũng đang thận trọng để tránh gây hấn quá mức với Bắc Việt. Trong khi đảm bảo với nhà báo Mỹ
Edgar Snow rằng ông không ra lệnh triển khai quân đội Trung Quốc vào Nam Việt Nam, nhà lãnh
đạo Trung Quốc thừa nhận rằng những nhận xét ban đầu của ông về việc đưa quân đến Việt Nam là
'trời nói trống rỗng'.
Theo Mao, 'Trung Quốc phải ủng hộ cách mạng dù ở đâu', và người Trung Quốc 'thích nói lớn 25
nhưng sẽ không đưa quân [đến Việt Nam]'.
Dù kiềm chế nhưng Mao vẫn động viên Hà Nội kiên trì đấu tranh chống Mỹ.
Khi biết rằng Moscow đã tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán giữa Hà Nội và Washington, Mao tỏ ra không đồng tình
và lưu ý rằng Trung Quốc đã nói chuyện với Hoa Kỳ về các vấn đề Đài Loan và quan hệ Trung-Mỹ trong hơn 9 năm. Có
lẽ ông ta ngụ ý rằng các cuộc đàm phán của Trung Quốc với Mỹ vẫn chưa mang lại kết quả nào, và Bắc Việt không nên
mong đợi bất cứ điều gì từ các cuộc đàm phán.26 Theo quan điểm của Mao, chủ nghĩa đế quốc là gốc rễ của chiến
tranh. Tuy nhiên, ông không muốn gây chiến ở Trung Quốc hay chiến tranh thế giới. Đối với ông, việc ngăn chặn chiến
tranh phụ thuộc vào sự phát triển sức mạnh của chính Trung Quốc và sự ủng hộ của nước này đối với các phong trào
độc lập dân tộc ở các nước khác. Việt Nam là một khu vực mà
nhà lãnh đạo Trung Quốc tin rằng sẽ ngăn chặn chủ nghĩa đế quốc Mỹ và những nỗ lực của nước này nhằm phát
động một cuộc chiến tranh thế giới.27 Sau mùa hè năm 1962, Trung Quốc tăng cường nỗ lực hỗ trợ chiến tranh du kích
ở miền Nam Việt Nam bằng cách cung cấp cho Bắc Việt 90.000 súng trường và đại bác , tức là đủ trang bị cho 230 tiểu
đoàn bộ binh.28 Tuy nhiên, viện trợ của Trung Quốc cho Bắc Việt vào thời điểm này còn vừa phải. Từ năm 1956 đến năm
1963, viện trợ quân sự của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam đạt tổng cộng 320 triệu RMB.29 Theo các tài liệu đối ngoại
của Trung Quốc, Bắc Kinh và Hà Nội đã lần lượt ký hai thỏa thuận vào ngày 28 tháng 5 và ngày 7 tháng 12 năm 1964 để cấp
1 triệu đô la Mỹ và 10 triệu rúp. Tuy nhiên , viện trợ của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam đã tăng vọt vào năm 1965 sau
khi Hoa Kỳ leo thang can thiệp quân sự vào miền Nam Việt Nam và Liên Xô bắt đầu hỗ trợ các nỗ lực chiến tranh của Hà Nội.
Sự leo thang của Hoa Kỳ và sự hỗ trợ của Trung Quốc cho Hà Nội (1965–6)
Trong khi lo lắng về sự leo thang can dự của Mỹ vào miền Nam Việt Nam, giới lãnh đạo Trung Quốc nhận thấy chính
sách mới của Liên Xô đối với Việt Nam cũng thách thức vai trò của Trung Quốc trong Chiến tranh Việt Nam. Trước sự
cố Vịnh Bắc Bộ, chính sách của Liên Xô đối với Đông Dương tốt nhất là không rõ ràng. Sau khi Khrushchev bị lật đổ
vào tháng 10 năm 1964, giới lãnh đạo mới của Liên Xô đã từ bỏ sự ủng hộ thờ ơ của Moscow đối với 24 Như trên, 270.
25Mao, “Đối thoại với Edgar Snow,” ngày 9 tháng 1 năm 1965, ibid., 285.
26“Mao Zedong và Phạm Văn Đồng,” trong 77 Cuộc đối thoại, 76.
27PRC Bộ Ngoại giao và Ban Nghiên cứu Tài liệu Trung ương của ĐCSTQ, Các Tài liệu Ngoại giao Chọn lọc của Mao Trạch Đông (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Tài liệu
Lịch sử Trung ương, 1994), 529–33.
28Han Huaizhi và Tan Jingqiao, Tác phẩm quân sự của Quân đội Trung Quốc đương đại, tập. 1 (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Khoa học Xã hội Trung Quốc, 1989), 577.
29Li Ke, “Sự ủng hộ của nhân dân Trung Quốc trong việc hỗ trợ Việt Nam và chống Mỹ sẽ được lịch sử ghi nhớ,” Tài liệu lịch sử
quân sự, số 1. 4 (1989): 31.
30PRC Bộ Ngoại giao, chủ biên, Bộ sưu tập các Hiệp ước của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, 1974, tập. 21 (Bắc Kinh:
Nhà xuất bản Nhân dân, 1981), 248–51. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 7
Bắc Việt Nam. Vào ngày 3 tháng 12, Leonid Brezhnev, tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô, tuyên bố rằng
Mátxcơva không thể thờ ơ trước việc Mỹ xâm lược Việt Nam và sẽ cung cấp mọi hỗ trợ cần thiết cho Hà
Nội.31 Ngày 6 tháng 2 năm 1965, tân Thủ tướng Liên Xô Alexis Kosygin đã đến thăm Hà Nội. Sau một loạt
cuộc họp đàm phán giữa Liên Xô và Việt Nam, một thông cáo chung tuyên bố rằng các biện pháp sẽ 'được
thực hiện để tăng cường tiềm năng phòng thủ của miền Bắc Việt Nam'. Ngay sau đó, hệ thống phòng không
do Liên Xô sản xuất đã có mặt ở Hà Nội. Hai tháng sau, vào tháng 4, Lê Duẩn và Võ Nguyên Giáp đến thăm Moscow.
Trong khi bày tỏ hài lòng với sự giúp đỡ của Liên Xô dành cho Bắc Việt, các nhà lãnh đạo
Việt Nam yêu cầu Moscow tiếp tục hỗ trợ Hà Nội và cho phép công dân Liên Xô chiến đấu tại
Việt Nam. Các nhà lãnh đạo Liên Xô đã đồng ý.32
Chính sách mới của Liên Xô đối với Việt Nam đã tạo ra áp lực ngày càng lớn lên giới lãnh đạo Bắc Kinh. Sự
hỗ trợ của Bắc Kinh đối với các nỗ lực chiến tranh của Hà Nội biểu thị vai trò và ảnh hưởng của giới lãnh đạo
Trung Quốc đối với phong trào cộng sản thế giới. Bắc Kinh cần những người ủng hộ sự nghiệp cách mạng này
và coi Hà Nội là đồng minh chủ chốt để đứng về phía mình nhằm giúp ĐCSTQ có thế mạnh hơn trong việc cạnh
tranh với Liên Xô trong vai trò lãnh đạo cách mạng thế giới. Ngày 10 tháng 2 năm 1965, toàn thể lãnh đạo Trung
Quốc đã tham dự cuộc mít tinh tại Quảng trường Thiên An Môn với 1,5 triệu người lên án Mỹ xâm lược Việt
Nam. Ba ngày sau, Mao và các nhà lãnh đạo khác của Trung Quốc cùng nhau gửi thư cho lãnh đạo Liên Xô, nói
rằng hai nước nên cùng nhau ủng hộ cuộc chiến tranh chống Mỹ của nhân dân Việt Nam.33 Mao lại thay đổi ý
định, tin rằng đã đến lúc Trung Quốc phải đối mặt đưa quân vào Việt Nam.
Sau khi Mỹ bắt đầu các chiến dịch trên bộ ở miền Nam Việt Nam và chiến dịch ném bom Sấm Rền nhằm
vào miền Bắc Việt Nam, nhà lãnh đạo Trung Quốc ngày càng bị kích động, cho rằng chiến tranh là không thể
tránh khỏi và thà tiến hành chiến tranh càng sớm càng tốt. Ông cũng nhận thấy rằng Trung Quốc không có
lựa chọn nào khác để tránh đối đầu với Mỹ ở Việt Nam sau khi đưa ra rất nhiều thông báo hứa hẹn rằng Trung
Quốc sẽ không phớt lờ các cuộc tấn công của Mỹ vào miền Bắc Việt Nam và sẽ hỗ trợ cho Hà Nội. Mao sau đó
đã ra lệnh cho cả nước chuẩn bị chiến tranh năm 1965 cũng như những năm sắp tới.34 Tại một cuộc mít tinh
công khai ở Tirana, Albania, vào ngày 29 tháng 3, Chu  n Lai tuyên bố rằng Trung Quốc quyết tâm cung cấp
cho người dân Việt Nam tất cả mọi thứ cần thiết. hỗ trợ cần thiết, bao gồm vũ khí và các vật liệu chiến tranh
khác.35 Một tuần sau, Nhóm Lãnh đạo Trung ương Hỗ
trợ Việt Nam của ĐCSTQ được thành lập, do Chu làm người đứng đầu, để quản lý viện trợ của Bắc Kinh cho Hà Tháng 4 năm
1965, hai nước đã tổ chức một loạt cuộc gặp đàm phán tại Bắc Kinh.
Lãnh đạo Việt Nam Lê Duẩn yêu cầu Trung Quốc cử 'phi công tình nguyện, chiến sĩ tình nguyện' và 'các đơn
vị kỹ thuật xây dựng và sửa chữa đường sắt, đường cao tốc và cầu'. Ông lưu ý rằng các lực lượng Trung
Quốc sẽ giúp bảo vệ Hà Nội và các khu vực xa về phía bắc như biên giới Trung Quốc khỏi sự oanh tạc của
máy bay Mỹ và sự hỗ trợ của Trung Quốc cũng sẽ củng cố tinh thần và tăng cường sự tự tin của người dân
Việt Nam trong cuộc chiến chống lại Hoa Kỳ và miền Nam Việt Nam. chế độ.36 Đáp lại, Trung Quốc
31Xia Yishan, Biên niên
sử ngoại giao Liên Xô
trong 65 năm: Thời kỳ Brezhnev, 1964–1982 (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Kiến thức Thế giới, 1987), 9–10. 32Như trên, 18, 25.
33CCP Ban Nghiên cứu Tài liệu Trung ương, Biên niên sử Mao, 5: 477–9. 34 Như trên, 487. 35Li Ping và Ma
Zhisun, trưởng biên tập, Biên
niên sử cuộc đời Chu  n Lai, tập. 2 (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Tài liệu Trung ương, 1997), 721–2. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google số 8
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
Lãnh đạo Lưu Thiếu Kỳ tái khẳng định lập trường của Bắc Kinh rằng hỗ trợ Việt Nam chống Mỹ là “nhiệm vụ
không thể lay chuyển của nhân dân Trung Quốc và Đảng Cộng sản”. Liu tiếp tục, phía Trung Quốc sẽ nỗ lực
hết sức để cung cấp cho Bắc Việt mọi thứ mà Hà Nội yêu cầu, thậm
chí trao cho các nhà lãnh đạo Việt Nam quyền quyết định đơn vị PLA nào họ muốn vào Việt Nam.37
Rõ ràng bị ảnh hưởng bởi việc Liên Xô tăng cường viện trợ cho miền Bắc Việt Nam, Bắc Kinh cũng đã tăng
cường hỗ trợ cho Hà Nội. Năm 1965, Bắc Kinh đã ký ít nhất năm hiệp ước cung cấp vật tư và dịch vụ. Một ngày
sau khi Liên Xô ký kết thỏa thuận viện trợ với miền Bắc Việt Nam, vào ngày 12 tháng 7, Bắc Kinh đã cấp cho Hà
Nội một tỷ RMB để hỗ trợ kinh tế và kỹ thuật, thỏa thuận này có hiệu lực ngay lập tức. Để chống lại ảnh hưởng
của Liên Xô, Bắc Kinh cũng đồng ý cấp 20 triệu USD và 85 triệu rúp Nga từ nguồn dự trữ ngoại hối hạn chế của
Trung Quốc cho Hà Nội để mua thiết bị mà Trung Quốc không thể cung cấp từ thị trường quốc tế.38 Quan trọng
hơn, vào ngày 30 tháng 5 , Chính phủ Trung Quốc đã ký một hiệp ước với chính quyền Hà Nội để xây dựng 12
đường cao tốc với tổng chiều dài 1785 km với tiến độ hoàn thành vào năm 1966. Dự án sẽ cải thiện việc di
chuyển của quân đội và tiếp tế Bắc Việt ở miền Bắc để Hà Nội có thể có thể hỗ trợ các nỗ lực chiến tranh một
cách hiệu quả ở miền Nam.39
Bắc Kinh cũng thực hiện các biện pháp thích hợp để tăng cường viện trợ quân sự cho Hà Nội. Nguồn
cung cấp vũ khí Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam tăng đáng kể lần lượt: từ 80.500 khẩu súng năm 1964
lên 220.767 năm 1965; từ 25.240.000 viên đạn năm 1964 lên
114.010.000 viên năm 1965; từ 1205 khẩu pháo năm 1964 lên 4439 khẩu năm 1965; và từ 335.000 quả đạn pháo
năm 1964 lên 1.800.000 quả năm 1965.40 Đồng thời, các nhà lãnh đạo Trung Quốc giờ đây nhiệt tình đón nhận
việc đưa quân Trung Quốc đến Việt Nam. Bắt đầu từ tháng 6 năm
1965, các đơn vị công binh và sư đoàn pháo phòng không của PLA đã được triển khai tới miền Bắc Việt Nam. Từ năm 1965 đến
năm 1969 (toàn bộ thời gian diễn ra chiến dịch Sấm Rền của Mỹ), tổng cộng
có 320.000 quân Trung Quốc phục vụ ở miền Bắc Việt Nam. Con số lớn nhất cả nước tại một thời điểm là
170.000, tương đương với hơn 10 sư đoàn.41 Mặc dù các lực lượng này bao gồm các đơn vị phòng không,
công binh, đường sắt và hậu cần, việc triển khai của họ đã giúp Hà Nội giải phóng một số lượng lớn quân đội
của mình. nhân lực và nguồn lực để bắt tay vào việc mở rộng hơn nữa chiến đấu ở miền Nam. Người Việt
Nam biết ơn và đánh giá cao sự giúp đỡ và hy sinh của quân nhân PLA, Lê Duẩn lưu ý rằng, mặc dù một số ít
người Trung Quốc thiệt mạng, nhưng sự hy sinh của họ có thể đã cứu được hai hoặc ba triệu sinh mạng người Việt.42
Tuy nhiên, sức mạnh quốc gia của Trung Quốc bị hạn chế và chính phủ không thể duy trì quy mô hỗ trợ
lớn cho Bắc Việt trong một thời gian dài. Sự bùng nổ của Cách mạng Văn hóa vào tháng 5 năm 1966 đã khiến
cả nước rơi vào tình trạng hỗn loạn, và sự phát triển kinh tế của Trung Quốc bị suy yếu nghiêm trọng. Viện
trợ của Trung Quốc cho Bắc Việt cũng giảm trong năm 1966; chỉ có hai thỏa thuận được ký kết, một là gói
kinh tế và kỹ thuật trị giá 600 triệu RMB và gói còn lại là 15 triệu USD. Tuy nhiên, Bắc Kinh
36Li Ke và Hao Shengzhang, Quân đội Giải phóng Nhân dân trong Cách mạng Văn hóa (Bắc Kinh: Lịch sử Đảng ĐCSTQ
Nhà xuất bản Vật liệu, 1989), 89–90.
37Han và Tan, Quân đội Trung Quốc đương thời, 539–40.
38Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 251–2, 254–9. 39Ibid., 252–4.
40Li và Hao, Quân Giải phóng Nhân dân, 416.
41Han và Tan, Quân đội Trung Quốc đương thời, 539–40. 42Ibid., 556–7. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 9
thấy mình chỉ có thể thực hiện được 1/6 cam kết của mình (100 triệu RMB) và
thích hợp 5 triệu USD cho Hà Nội vào năm 1966. Số tiền còn thiếu sẽ được thanh toán
trong năm tiếp theo.43 Viện trợ của Trung Quốc cho Bắc Việt năm 1966 thấp hơn đáng kể so với đó là vào năm 1965.
Nguồn cung cấp quân sự của Trung Quốc cũng giảm đáng kể vào năm 1966. Ví dụ, súng cầm tay, pháo và đạn pháo lần
lượt chiếm 64%, 75,7% và 59% trong tổng số
những gì Trung Quốc đã cung cấp cho miền Bắc Việt Nam vào năm 1965.44 Biến động chính trị trong nước
đã ngăn chặn đà tăng trưởng viện trợ của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam. Chủ nghĩa cực đoan chính trị tiếp tục thúc đẩy giới lãnh
đạo Trung Quốc ủng hộ nỗ lực chiến tranh của Hà Nội. ĐẾN
ủng hộ cuộc tấn công Tết Mậu Thân của Hà Nội vào đầu năm 1968, viện trợ của Trung Quốc lại tăng mạnh vào năm 1967.
Cuộc tấn công Tết Mậu Thân và chính sách Việt Nam của Trung Quốc (1967–70)
Mặc dù viện trợ cho Việt Nam đã giảm vào năm 1966, chính sách đối ngoại của Trung Quốc đã chuyển sang hướng khác. ngày càng cực đoan vì
cuộc Cách mạng Văn hóa đang diễn ra. Năm 1967, bị ám ảnh
với việc lan rộng cách mạng sang các nước khác, Bắc Kinh đã tăng cường hỗ trợ cho các phong trào cộng sản ở Malaysia, Miến Điện,
Ấn Độ và Thái Lan. Ở nhà, thanh niên 'Hồng vệ'
các đội hình đã tấn công các đại sứ quán Ấn Độ, Miến Điện và Indonesia và đốt cháy trụ sở của Hoa Kỳ
Nhiệm vụ của Vương quốc. Nhà sử học Trung Quốc Yang Kuisong mô tả đặc điểm ngoại giao của Trung Quốc
thời đó là “sự tận tâm hết lòng thúc đẩy cách mạng thế giới”.
45 Thuộc về chính trị
do đó chủ nghĩa cấp tiến đóng một vai trò quan trọng trong việc Trung Quốc can dự vào Chiến tranh Việt Nam.
Thứ nhất, khi quan hệ với Liên Xô ngày càng căng thẳng, giới lãnh đạo Bắc Kinh lo ngại về mức độ viện trợ của Liên Xô – và do đó
ảnh hưởng – ở Việt Nam,
một phạm vi truyền thống của Trung Quốc hơn là ảnh hưởng của Nga. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc nhận thấy viện trợ vừa làm
suy giảm sự tự đề cao chế độ Mao với tư cách là nhà lãnh đạo của đất nước họ của cuộc đấu tranh toàn cầu chống chủ nghĩa đế
quốc Mỹ và tạo thành một nỗ lực nhằm thúc đẩy
DRV ra khỏi quỹ đạo của Trung Quốc và vào quỹ đạo của Liên Xô. Trong buổi nói chuyện với người Việt các nhà lãnh
đạo, Chu bày tỏ mối quan ngại ngày càng tăng về sự can dự của Moscow vào Việt Nam,
cho rằng Liên Xô đã không 'hết lòng' giúp đỡ người Việt Nam và
rằng Trung Quốc 'luôn lo sợ những người theo chủ nghĩa xét lại đứng' giữa hai nước.
Theo Thủ tướng Trung Quốc, viện trợ của Liên Xô dành cho Việt Nam nhằm cô lập Trung Quốc,
cải thiện quan hệ Xô-Mỹ, và quản lý 'các hoạt động lật đổ' cũng như 'các hành động phá hoại', tất cả những điều này có thể sẽ gây ra vấn đề
cho cả Trung Quốc và Việt Nam.46
Thứ hai, Bắc Kinh khẳng định Bắc Việt phải đánh Mỹ đến cùng;
do đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc phản đối mạnh mẽ việc Hà Nội đàm phán với Hoa Kỳ, tin rằng sự can dự của Liên Xô vào Việt Nam
là một nỗ lực nhằm khuyến khích Hà Nội đạt được một thỏa thuận chính trị. giải quyết xung đột Đông Dương, thêm bằng chứng cho
thấy giới lãnh đạo Liên Xô đã
những người theo chủ nghĩa xét lại có ý định phản bội chủ nghĩa Marx chân chính. Trung Quốc giảm viện trợ cho Việt Nam
Năm 1966 tỏ ra ngắn ngủi, và sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho Bắc Việt lại gia tăng vào năm 1967.
Tổng cộng có bốn thỏa thuận đã được ký kết giữa CHND Trung Hoa và Việt Nam Cộng hòa trong năm đó.
Gói lớn nhất của Trung Quốc là dành 750 triệu RMB vào tháng 8 cho Hà Nội
thanh toán cho vật tư và thiết bị của Trung Quốc. Cùng với khoản viện trợ 500 triệu RMB
43Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 259–60.
44Li và Hao, Quân Giải phóng Nhân dân, 416.
45Yang Kuisong, “Sự thay đổi định hướng trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc những năm 1960, Phần II,” Văn học và Lịch sử của Giang Hoài, không. 1 (2013): 33, 36.
46Westad và cộng sự, eds., 77 Cuộc trò chuyện, 88. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 10
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
Trung Quốc đã hứa năm 1966, tổng số tiền Trung Quốc viện trợ cho Việt Nam đạt tới
1,25 tỷ RMB vào năm 1967. Khi trận oanh tạc Sấm Rền làm điều kiện sống ở miền Bắc Việt Nam trở nên tồi tệ hơn,
Trung Quốc cũng đồng ý cung cấp 30 triệu RMB
RMB thực phẩm và nhu yếu phẩm hàng ngày, tức là 450.000 tấn thực phẩm và 10.000 tấn tấn hạt giống
lúa và các loại cây trồng khác.47
Việc Hà Nội phát động cuộc tấn công Tết Mậu Thân vào tháng 1 năm 1968 khiến Mao cảm thấy rằng Hà Nội các cuộc tấn công
trên toàn quốc ở miền Nam Việt Nam chứng tỏ rằng giới lãnh đạo Bắc Việt ủng hộ chiến lược chống Mỹ của Bắc Kinh. Ngày 7 tháng 2 năm 1968,
Lãnh đạo Trung Quốc nói với Hồ Chí Minh Hà Nội nên thành lập nhiều quân đoàn dã chiến với quân số từ
30.000 đến 40.000 người, đánh những trận như trận Điện Biên Phủ đến
giáng một đòn chí mạng vào kẻ thù.48 Trung Quốc tận dụng cơ hội để tăng cường sức mạnh quân sự cung cấp cho
miền Bắc Việt Nam. Cuộc tấn công Tết Mậu Thân chủ yếu do Việt Cộng thực hiện du kích, mặc dù các đơn vị của Quân
đội Nhân dân Việt Nam (PAVN) cũng đã chiến đấu.
Phần lớn vật tư quân sự của Trung Quốc bao gồm súng trường, súng máy, pháo,
và đạn dược vào năm 1967 và 1968, bao gồm 366.499 khẩu súng các loại, và 11.071 súng pháo
cùng với hàng trăm ngàn viên đạn. Tết
đánh dấu lần đầu tiên Hà Nội tiến hành một cuộc chiến tranh quy mô lớn hơn và ác liệt hơn
ở miền Nam Việt Nam. Đáp lại, Trung Quốc phải tăng cường cung cấp quân sự cho Triều Tiên Việt Nam năm
1968 chiếm lần lượt 50%, 68,7%, 78% và 53% súng,
pháo binh, đạn dược loại nhỏ và đạn pháo so với số lượng mà Trung Quốc cung cấp vào năm 1967.49
Ngoài ra, vào ngày 23 tháng 3 năm 1968, Trung Quốc cam kết cung cấp lượng hàng hóa trị giá 120 triệu RMB. hỗ trợ kinh tế và kỹ
thuật ngay lập tức cho miền Bắc Việt Nam.50
Tuy nhiên, cuộc tấn công Tết Mậu Thân không diễn ra tốt đẹp như cả Trung Quốc và Việt Nam. lãnh đạo đã mong
đợi. Trong hai tháng chiến đấu, lực lượng cộng sản đã phải chịu thất bại nặng nề với khoảng 32.000 người chết và
5800 người bị bắt. Đặc biệt, người Việt
Công mất 30% cán bộ, nhiều người trong số họ bị giết, bị thương và bị bắt,
mất tinh thần đến mức đầu hàng, hoặc đơn giản là bỏ cuộc.51 Đối mặt với tình thế khó khăn như vậy, giới lãnh đạo
Bắc Việt đã sửa đổi chiến lược của mình. Nếu không tham khảo ý kiến của Lãnh đạo Trung Quốc, ngày 3/4, Hà Nội
tuyên bố sẵn sàng đàm phán với
Washington vì hòa bình.52 Giới lãnh đạo Trung Quốc tức giận với sự thay đổi mạnh mẽ này trong Chiến lược chiến
tranh của Hà Nội. Bắc Kinh từ lâu đã bất mãn với thái độ thuận lợi của Hà Nội về phía Liên Xô. Càng khó chịu hơn với
quyết định đàm phán của Việt Nam
với người Mỹ vào thời điểm mà 'tình hình cách mạng', như các nhà lãnh đạo Trung Quốc nhận thấy, 'thật xuất sắc'. Vì
vậy, ngày 13 tháng 4 năm 1968, trong cuộc gặp với Phạm Văn 53
Đồng, Chu chỉ trích giới lãnh đạo Hà Nội quá “dễ thỏa hiệp”.
Mặc dù các nhà lãnh đạo Trung Quốc không ngăn cản được các nhà lãnh đạo Bắc Việt đàm phán với người Mỹ,
nhưng họ vẫn tiếp tục nỗ lực làm suy yếu hy vọng của Hà Nội về
Lời nói hòa bình. Cuộc đàm phán đầu tiên được tổ chức vào ngày 16 tháng 5 tại Paris và đã không diễn ra.
47Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 265–70, 272–4.
48Mao, “Chiến thắng của nhân dân Việt Nam là chắc chắn,” 7 tháng 2 năm 1968, Mao Military Papers, 341–2.
49Li và Hao, Quân Giải phóng Nhân dân, 416.
50Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 274–6.
51William J. Duiker, Con đường Cộng sản tới Quyền lực ở Việt Nam, tái bản lần thứ 2 . (Boulder: Westview Press, 1996), 295; Warren
I. Cohen, Lịch sử quan hệ đối ngoại của Mỹ ở Cambridge: Nước Mỹ trong thời đại quyền lực của Liên Xô, 1945–1991, tập. 4
(Cambridge: Nhà xuất bản Đại học Cambridge, 1993), 170–1.
52Lưu Văn Lợi và Nguyễn Anh Vũ, Lê Đức Thọ-Kissinger Đàm phán ở Paris (Hà Nội: Nhà
xuất bản Thế Giới, 1996), 16.
53Westad và cộng sự, eds.,77 Cuộc trò chuyện, 125. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 11
thông suốt. Để duy trì ảnh hưởng của họ đối với Hà Nội, Trung Quốc đã ký thêm ba hiệp định
nhằm cung cấp thêm hỗ trợ cho miền Bắc Việt Nam. Đầu tiên là 120 triệu RMB viện trợ kinh tế và kỹ thuật.
Khoản thứ hai lên tới 70 triệu RMB lương thực và các vật tư khác cho Việt Cộng
ở miền Nam. Thứ ba là gói hỗ trợ kinh tế và kỹ thuật trị giá 770 triệu RMB. Một người khác đã cung cấp 25 triệu
USD tiền mặt cho Hà Nội để xây dựng lại Việt Cộng sau những tổn thất nặng nề trong dịp Tết.54 Vào ngày 30
tháng 9 năm 1968, cả hai nước đã ký hai hiệp định bổ sung, trong đó quy định rằng Hà Nội chỉ được chi ngay 50
triệu trong số 770 triệu RMB để mua thiết bị, và phần còn lại sẽ được thực hiện vào năm 1969.55 Điều này có
nghĩa là Trung Quốc đã đưa ra một cam kết rất lớn với Hà Nội vào năm 1968, nhưng số tiền thực tế mà Hà Nội
nhận được chỉ là 240 triệu RMB. Bắc Kinh một lần nữa nhận thấy rằng những cam kết mà họ đưa ra với Hà Nội
đã vượt quá khả năng của chính Trung Quốc, đặc biệt vào thời điểm những biến động chính trị tiếp tục gây
thiệt hại cho nền kinh tế Trung Quốc. Điều này cũng có thể gợi
ý rằng Bắc Kinh có thể mong đợi những 'séc trắng' này sẽ là động lực để định hình chính
sách của Hà Nội. Nếu Hà Nội làm theo lời khuyên của Bắc Kinh, Trung Quốc có thể giúp đỡ nhiều hơn
những gì họ thực sự đã làm cho miền Bắc Việt Nam vào thời điểm đó.
Tuy nhiên, các cuộc đàm phán hòa bình Việt-Mỹ vẫn tiếp tục. Vào ngày 8 tháng 9, một cuộc họp bí mật đã
được tổ chức giữa hai bên tại nơi ở của phái đoàn Việt Nam ở Paris.56 Sự bất mãn của lãnh đạo Trung Quốc
đối với cách tiếp cận chiến tranh mới của Hà Nội vẫn tiếp tục.
Ngày 17 tháng 11, Mao gặp Phạm Văn Đồng và các lãnh đạo Việt Nam khác. Tuy nói ủng hộ chính sách vừa
đánh vừa nói của Hà Nội, nhà lãnh đạo Trung Quốc tin rằng Mỹ sẽ lừa dối các đồng chí Việt Nam vì
Washington không bao giờ giữ lời.57 Hơn nữa, đàm phán hòa bình giữa Hà Nội với Mỹ cũng hàm ý rằng Bắc
Việt các nhà lãnh đạo ngày càng thân Liên Xô. Đối với nhà lãnh đạo Trung Quốc, Liên Xô đã ủng hộ một giải
pháp chính trị cho cuộc xung đột Đông Dương trong một thời gian dài.
Mao nhân cơ hội này để bày tỏ sự bất bình của mình bằng cách thông báo cho Phạm Văn Đồng rằng Hà Nội
nên xem xét cho phép Trung Quốc rút một số quân khỏi miền Bắc Việt Nam.58 Ngay sau đó, Trung Quốc bắt
đầu rút quân Trung Quốc ra khỏi miền Bắc Việt Nam và hoàn tất việc rút quân vào tháng 7 1970.
Nguồn cung cấp quân sự của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam giảm dần trong những năm này. Hồ sơ
Trung Quốc cho thấy số súng Trung Quốc gửi sang Việt Nam là 219.899 năm 1968 nhưng
giảm xuống còn 139.900 năm 1969 và 101.800 năm 1970; Việc cung cấp pháo binh giảm từ 7087 năm 1968
xuống còn 3906 năm 1969 và 2212 năm 1970; vỏ sò giảm từ 2,08 triệu năm 1968 xuống còn 1,35 triệu năm
1969 và 397.000 năm 1970; số đạn giảm từ 247,9 triệu năm 1968 xuống còn 119,17 triệu năm 1969 và 29,01
triệu năm 1970.59 Trong khi đó, Trung Quốc cũng cắt giảm đáng kể viện trợ kinh tế và kỹ thuật cho miền Bắc
Việt Nam. Bắc Kinh đã ký một thỏa thuận viện trợ với Hà Nội vào năm 1969, trị giá ít hơn 470 triệu RMB so với
số tiền Trung Quốc đồng ý cung cấp cho Việt Nam năm 1968.60 Viện trợ kém nhiệt tình của Trung Quốc cho
miền Bắc Việt Nam tiếp tục kéo dài đến năm 1970. Đến tháng 10, Trung Quốc chỉ ký hai thỏa thuận
54Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 276–9, 282–3. 55Ibid., 280–2.
56Lưu và Nguyễn, Lê Đức Thọ-Kissinger, 28.
57Mao, “Ủng hộ chính sách vừa đánh vừa đàm phán của Việt Nam,” 17/11/1968, Mao Military Papers, 347. 58Ibid.
59Li và Hao, Quân Giải phóng Nhân dân, 416.
60Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 284–5. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 12
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
với miền Bắc Việt Nam, chỉ phân bổ 5 triệu USD cho Hà Nội và 10 triệu USD cho Việt Cộng. Hơn nữa, hợp đồng quy
định rằng 5 triệu USD sẽ được sử dụng để mua 25.000 tấn lương thực cho Chính phủ Cách mạng Lâm thời (PRG) mới
được thành lập ở miền Nam.61 Nhìn lại, viện trợ của Trung Quốc cho Việt Nam đã lên đến đỉnh điểm vào năm 1967. Thất bại
trong Tết Mậu Thân Cuộc tấn công và các cuộc đàm phán hòa bình sau đó giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã có tác động
đáng kể đến chính sách của Trung Quốc đối với Việt Nam. Trung Quốc không những cắt giảm đáng kể viện trợ cho Việt
Nam mà còn bắt đầu rút quân khỏi miền Bắc Việt Nam. Sự thay đổi chính sách của Bắc Kinh không ảnh hưởng đến cách
tiếp cận đàm phán hòa bình của Hà Nội và phủ bóng tối lên quan hệ Trung-Việt vào thời điểm đó. Tình trạng hòa hoãn
Trung-Mỹ sắp tới càng khiến giới lãnh đạo Hà Nội xa lánh hơn.
Căng thẳng Trung-Mỹ và viện trợ của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam (1971–3)
Sau khi Moscow can dự ngày càng nhiều vào Chiến tranh Việt Nam vào cuối những năm 1960, các nhà
lãnh đạo Trung Quốc đã cân nhắc về chiến lược và an ninh của riêng mình vào năm 1970. Đầu tiên,
họ cảm thấy mối đe dọa quân sự ngày càng tăng của Liên Xô đối với Trung Quốc. Đối với họ, có rất
nhiều bằng chứng về việc Liên Xô tăng cường quân sự ở Viễn Đông từ năm 1965 đến năm 1969. Thứ
hai, cuộc xâm lược Tiệp Khắc vào tháng 8 năm 1968 của Moscow càng thuyết phục các nhà lãnh đạo
Trung Quốc rằng Liên Xô “đế quốc xã hội chủ nghĩa” có thể nguy hiểm hơn Liên Xô. Hoa Kỳ đối với
an ninh của Trung Quốc: chế độ Brezhnev rõ ràng không mấy e ngại về việc triển khai lực lượng quân
sự bên ngoài biên giới của mình.62 Thứ ba, các sự cố biên giới giữa hai nước đã tăng gấp đôi từ
năm 1963 đến năm 1969, đỉnh điểm là cuộc đọ súng giữa biên giới Trung Quốc và Liên Xô vào tháng 3
năm 1969 các đơn vị tuần tra tại đảo Zhenbao/Đảo Damansky, ở vùng biên giới phía đông bắc Trung Quốc.
Vụ việc sau đó thuyết phục ban lãnh đạo Trung Quốc rằng Liên Xô gây ra mối đe dọa lớn cho tương lai của Trung
Quốc, và Mao lúc này lo sợ một cuộc tấn công phối hợp của Liên Xô-Mỹ, Liên Xô từ
miền Bắc và Mỹ từ Bắc Việt Nam, buộc Trung Quốc phải tiến hành một cuộc chiến tranh hai mặt
trận. . Với một chút xúc động, vào ngày 22 tháng 3 năm 1969, Mao nói với Bộ trưởng Ngoại giao Chen Yi: 'Détente tốt
hơn [căng thẳng]. Chúng tôi hiện đang bị cô lập và không có quốc gia nào đứng về phía chúng 63
tôi”. Kể từ khi bắt đầu Cách mạng Văn hóa, Bắc Kinh đã đình chỉ quan hệ ngoại giao với nước ngoài. Để
chấm dứt tình trạng cô lập, Bắc Kinh đã cử lại các nhà ngoại giao Trung Quốc tới các cơ quan đại diện ở nước ngoài
và mở lại đại sứ quán Trung Quốc ở đó.
Trong khi đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đánh giá lại quan hệ Trung-Mỹ và Trung-Xô, bắt đầu chuyển chính sách
từ “chống chủ nghĩa đế quốc và chống chủ nghĩa xét lại” sang “liên minh với Mỹ 64
chống lại Liên Xô”.
Sự điều chỉnh này mâu thuẫn với đường lối cách mạng lâu đời của Mao rằng một nhà cách mạng thực sự phải
chống lại chủ nghĩa đế quốc. Một lý do chính dẫn đến sự chia rẽ Trung-Xô vào cuối những năm 1950 và đầu những
năm 1960 là thái độ hòa hoãn của Moscow với Hoa Kỳ. Việc Hà Nội ủng
hộ cuộc chiến chống Mỹ cho thấy sự đúng đắn của Mao trong cuộc cạnh tranh ý thức hệ của Trung Quốc với Mỹ. 61Ibid., 286–8.
62Niu Jun, “Đề cương nghiên cứu lý thuyết 'Ba thế giới' của Mao Trạch Đông," trong Mao Trạch Đông trong những năm cuối đời, ed. Tiểu Diên Trung (Bắc Kinh: Nhà
xuất bản Xuân Thu, 1989), 81.
63Biên sử Mao, số 6, 237, Cục Nghiên cứu Văn bản Trung ương.
64Shen Zhihua, trưởng biên tập, Tài liệu chọn lọc từ kho lưu trữ Nga: Quan hệ Trung-Xô, tập. 1 (Thượng Hải: Đông
Trung tâm Xuất bản, 2014), i. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 13
Liên Xô. Chính sách giảm căng thẳng mới của Bắc Kinh với Hoa Kỳ khiến nước này bị nghi ngờ.
Trung Quốc vẫn tự khẳng định mình là nhà quán quân của cách mạng thế giới, đặc biệt là sau cuộc cách mạng Hoa Kỳ mở rộng chiến
tranh sang Campuchia sau cuộc đảo chính lật đổ tháng 3 năm 1970
Hoàng thân Norodom Sihanouk. Một thách thức mới xuất hiện để nhà lãnh đạo Trung Quốc tiếp tục
ủng hộ cuộc chiến tranh chống Mỹ đang diễn ra của Hà Nội đồng thời theo đuổi một chính sách được coi là giảm căng thẳng với Hoa Kỳ.65
Với sự thay đổi này trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc, Bắc Kinh hiện đã chấp nhận đàm phán hòa bình giữa Hà Nội và
Washington. Ngày 23 tháng 9 năm 1970, Mao tiếp Phạm Văn
Dong, ca ngợi cuộc đàm phán ở Paris trong khi rút lại mối quan ngại trước đó của mình về cuộc đàm phán. Ông
ca ngợi chiến lược chiến tranh của Hà Nội, lưu ý rằng Bắc Việt đã chiến đấu “rất tốt trên chiến trường” và thực
hiện đúng “chính sách đấu tranh ngoại giao”. Người Trung Quốc 66 TRÊ N
lãnh đạo sau đó thừa nhận Trung Quốc 'phải cung cấp cho [người Việt Nam] những gì [họ] muốn'. Ngày 6 tháng 10, Trung Quốc cam kết
viện trợ kinh tế 1,2 tỷ RMB cùng với 60 triệu USD
Hà Nội chi tiêu vào năm 1971. Số tiền này là gói viện trợ lớn nhất mà Bắc Kinh đã đề nghị với Bắc
Việt từ năm 1965.67
Ngày 8 tháng 2 năm 1971, quân đội miền Nam Việt Nam phát động Chiến dịch Lam Sơn 719, xâm lược Lào
nhằm làm gián đoạn dòng tiếp tế dọc theo đường mòn Hồ Chí Minh. Một tuần sau đó, Trung Quốc và Bắc Việt
thực hiện một thỏa thuận viện trợ bổ sung để có thêm 400 triệu RMB viện trợ kinh tế và quân sự cho Hà Nội.68 Theo tiếng Việt
kỷ lục, viện trợ của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam đã vượt qua viện trợ của Liên Xô tới 17% vào năm 1971.69
Nhưng chiến lược mới của Trung Quốc nhanh chóng thất bại vì nó có vẻ không nhất quán và
trái ngược nhau. Vào tháng 7 và sau đó là tháng 10 năm 1971, Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Henry
Kissinger đã thực hiện hai chuyến đi tới Trung Quốc và cuối cùng dẫn tới chuyến thăm năm 1972 của Tổng thống Nixon tới Trung Quốc.
Trung Quốc. Giới lãnh đạo Việt Nam từ lâu lo lắng về tình hình căng thẳng Mỹ-Trung, nghi ngờ rằng Bắc Kinh có thể
đạt được thỏa thuận với Hoa Kỳ, phản bội Hà Nội. Vì vậy, DRV
lãnh đạo đã trực tiếp yêu cầu lãnh đạo Trung Quốc hủy bỏ chuyến thăm của Nixon.70 Hoàn toàn
Nhận thức được mối quan ngại của Bắc Việt Nam, Chu  n Lai đã tới Hà Nội nhiều lần để thông báo ngắn gọn Lãnh đạo Bắc Việt về
cuộc hội đàm giữa lãnh đạo Trung Quốc và Tổng thống Nixon
và Kissinger.71 Ông trấn an giới lãnh đạo Hà Nội rằng Trung Quốc vẫn hoàn toàn cam kết thực hiện
chiến tranh và sẽ không bao giờ để những ưu tiên chiến lược mới của mình đi ngược
lại mục tiêu quốc gia của Việt Nam.
lợi ích.72 Như một lời cam kết về đức tin của mình, vào ngày 27 tháng 9 năm 1971, Bắc Kinh đã đồng ý cung cấp 1,8 tỷ RMB và 80 triệu USD
viện trợ kinh tế cho miền Bắc Việt Nam năm 1972.73
Cho rằng Hà Nội coi Washington là kẻ thù nguy hiểm nhất của mình,
Cuối cùng, người Việt Nam có thể đã nhận ra rằng sự hỗ trợ của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam
sẽ sớm hết. Hà Nội coi tất cả các hiệp định mới được ký kết và các gói viện trợ
bổ sung này 'như biện pháp
74 lãnh đạo việt nam
xoa dịu để giảm bớt căng thẳng và xích lại gần nhau'.
còn bị kích động hơn nữa bởi hội nghị thượng đỉnh dự kiến giữa Nixon và Brezhnev vào năm
65Path tin rằng việc Mỹ leo thang chiến tranh ở Đông Dương năm 1970 là lý do chính để tiếp thêm sinh lực cho Bắc Kinh.
nhiệt tình giúp đỡ miền Bắc Việt Nam vào thời điểm đó. Path, “Phản ứng của Hà Nội,” 106–7.
66Westad và cộng sự, eds., 77 Cuộc trò chuyện, 177–8.
67Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 289–91. 68Ibid., 298–301.
69Path, “Phản ứng của Hà Nội,” 107.
70Zhai, Trung Quốc và Chiến tranh Việt Nam, 198.
71Wang Taiping, Lịch sử ngoại giao của CHND Trung Hoa, tập. 3 (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Kiến thức Thế giới, 1999), 50–1.
72Hoàng Văn Hoan, Mối quan hệ hữu nghị sâu sắc giữa Việt Nam và Trung Quốc (Bắc Kinh: People's Press, 1990), 26.
73Bộ sưu tập các Hiệp ước (1974), 303–4.
74Nguyễn, Chiến tranh Hà Nội, 232. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 14
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
Tháng 5 năm 1972, cũng bị coi là sự phản bội bởi người bảo trợ quyền lực lớn khác của họ. Để đặt mình vào vị
thế tốt hơn trước sự thông đồng giữa các siêu cường, ban lãnh đạo Hà Nội quyết định dựa vào khả năng quân
sự và chiến lược của mình trong cuộc chiến đồng thời tìm cách tối đa hóa thêm viện trợ từ cả Bắc Kinh và
Moscow.75 Họ mong đợi rằng một chiến dịch tấn công mới (Cuộc tấn công Phục sinh) ở miền Nam Việt Nam
có thể buộc phải có một giải pháp chính trị tại bàn đàm phán theo các điều kiện của Hà Nội nếu quân đội miền
Nam Việt Nam sụp đổ trên chiến trường.
Ngày 30 tháng 3 năm 1972, Hà Nội cử 14 sư đoàn chủ lực và 26 trung đoàn độc lập, tổng cộng 125.000 quân
vượt qua vĩ tuyến 17 . Được dẫn đầu bởi hơn 200 xe tăng do Liên Xô sản xuất, họ tấn công miền Nam Việt Nam
từ ba hướng.76 Nhưng Cuộc tấn công Phục sinh một lần nữa thất bại trong việc mang lại chiến thắng quân sự
cho Hà Nội, với việc QĐNDVN mất khoảng 100.000 quân. Để so sánh, thương vong của miền Nam Việt Nam là
25.000 người.77 Lãnh đạo Việt Nam Lê Duẩn đổ lỗi cho giới lãnh đạo Trung Quốc về những tổn thất và đau khổ
của Hà Nội, coi việc Trung Quốc tiếp xúc với Hoa Kỳ là 'ném phao cứu sinh cho Nixon, người suýt bị chết đuối'
và tệ hơn nữa , quy trách nhiệm cho chế độ Bắc Kinh về chiến dịch không kích ồ ạt của Mỹ chống lại miền Bắc
Việt Nam.78 Đối mặt với những
nghi ngại và đổ lỗi của Hà Nội, giới lãnh đạo Trung Quốc thấy mình bị mắc kẹt. Chính sách xích lại gần nhau
của Bắc Kinh đối với Hoa Kỳ đã làm suy yếu uy tín của họ đối với một nhà vô địch tự phong cho cuộc cách
mạng Marxist-Leninist thế giới. Trong khi thúc giục Hà
Nội tiếp tục đàm phán với Mỹ, lãnh đạo Trung Quốc cũng khuyên lãnh đạo Bắc Việt có thái độ linh hoạt với vai
trò lãnh đạo của Nam Việt Nam ở Việt Nam thời hậu chiến để Mỹ dễ dàng
chấp nhận giải pháp hòa bình. Các nhà đàm phán của Hà Nội tỏ ra kiên quyết, nhấn mạnh rằng Tổng thống
miền Nam Việt Nam Nguyễn Văn Thiệu phải từ chức.79 Bắc Kinh nhận thấy họ không có lựa chọn nào khác
ngoài việc tiếp tục cung cấp hỗ trợ kinh tế và quân sự bổ sung cho Bắc Việt khi Tổng thống Nixon tiếp tục tiến
hành các cuộc không kích trên miền Bắc Việt Nam và việc khai thác mỏ. các bến cảng của mình để hạn chế
nguồn cung cấp cho QĐNDVN khi nước này tiến hành Cuộc tấn công Phục sinh. Ngay cả khi Bắc Kinh vào thời
điểm đó tin rằng Hà Nội đáng lẽ phải yêu cầu sự hỗ trợ của Liên Xô để chống lại các hoạt động khai thác mỏ
của Mỹ, thì các nhà lãnh đạo Trung Quốc vẫn phải điều động lực lượng hải quân được trang bị kém của họ tới
Bắc Việt Nam, tiến hành các hoạt động quét mìn dọc theo đường tiếp cận Hải Phòng.80 Trong khi đó, Trung
Quốc đã xây dựng một cơ sở tạm thời đường ống dài 159 km từ biên giới Quảng Tây đến Việt Nam để vận
chuyển dầu như một phản ứng khẩn cấp đối với chiến dịch khai thác mỏ của Hoa Kỳ nhằm vào các cảng chính
của Bắc Việt. Từ ngày 31 tháng 5 năm 1972 đến
ngày 12 tháng 2 năm 1973, hơn 41,2 triệu gallon xăng và dầu diesel đã được chuyển đến miền Bắc Việt Nam.81
75Path, “Phản ứng của Hà Nội,” 117.
76Nguyễn Phú Đức, chủ biên. Arthur J. Dommen, Cuộc đàm phán hòa bình Việt Nam: Góc câu chuyện của Sài Gòn (Christiansburg: Dalley
Book Service, 2005), 279; Phillip B. Davidson, Vietnam at War: The History: 1946–1975 (Oxford: Oxford University Press, 1991), 673.
77George C. Herring, Cuộc chiến dài nhất của Mỹ: Hoa Kỳ và Việt Nam, 1950–1975, tái bản lần thứ 2. (New York: Newbery Awards Records, Inc., 1979), 249.
78Guo Min và cộng sự, Bốn mươi năm phát triển quan hệ Trung-Việt (Nam Ninh: Nhà xuất bản Nhân dân Quảng Tây, 1992), 102; Lê Duẩn, “Đồng chí B trong âm mưu
của bè lũ cách mạng Trung Quốc chống Việt Nam,” chuyển tải Christopher E. Goscha http:// digitalarchive.wilsoncenter.org/document/112982 (truy cập ngày 2 tháng 3 năm 2017).
79Westad và cộng sự, eds., 77 Cuộc trò chuyện, 182–4.
80Lai Zhuguang, “Quản lý hoạt động rà phá bom mìn của Primer Chu ở Việt Nam,” trong Hỗ trợ Việt Nam và
Chống Mỹ: Quân hỗ trợ của Trung Quốc tại Việt Nam, ed. Qu Aiquo, et al. (Bắc Kinh: Nhà xuất bản Khoa học Quân sự, 1995), 297.
81Han và Tan, Quân đội Trung Quốc đương đại, 554–6. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 15
Bắc Kinh cũng phân bổ 207 triệu RMB, cùng với 20 triệu USD tiền mặt, để Bắc Việt Nam mua thêm vật tư quân sự và
kinh tế.82 Thất bại của Hà Nội trong Cuộc tấn công
Phục sinh đã thuyết phục các nhà lãnh đạo Việt Nam rằng họ không thể thắng cuộc chiến bằng biện pháp quân sự
chừng nào lực lượng của Hoa Kỳ còn tồn tại. vẫn ở miền Nam Việt Nam.
Họ cũng thấy rằng cách tiếp cận “khoảng cách hợp lý” của Kissinger rất hấp dẫn. Chừng nào Bắc Việt Nam không tiến
hành các cuộc tấn công vào Nam Việt Nam trong một khoảng thời gian sau khi lực lượng quân sự Mỹ rút khỏi Đông
Dương, Washington sẵn sàng chấp nhận số phận cuối cùng của Sài Gòn.83 Sau một vài cuộc đàm phán bí mật giữa
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Hoa Kỳ, cả hai bên đã đạt được thỏa thuận cơ bản về cách chấm dứt chiến tranh ở Việt
Nam vào tháng 10. Vào ngày 26 tháng 11, Trung Quốc đã đồng ý một thỏa thuận viện trợ mới trị giá 1,35 tỷ RMB về hỗ
trợ kinh tế và quân sự cùng với 100 triệu USD tiền mặt cho Hà Nội vào năm 1973.84 Theo hồ sơ của Trung Quốc, trong
bốn năm cuối cùng của lực lượng Mỹ ở miền Nam Việt Nam, viện trợ của Bắc Kinh đã Hà Nội là rất đáng kể, lên tới
khoảng 507,9 triệu RMB năm 1970, 1,746 tỷ RMB năm 1971, 2,231 RMB năm 1972 và 1,552 tỷ RMB năm 1973.85
Trong khi đó, Hà Nội ngày càng tự tin sẽ giành chiến thắng trong cuộc chiến bằng năng lực quân sự và chiến lược
của mình. Kể từ năm 1970, lực lượng chính quy của Bắc Việt đã cam kết liên tục chiến đấu trong cuộc chiến ở miền
Nam Việt Nam. Viện trợ quân sự của Trung Quốc cho miền Bắc Việt Nam đóng một vai trò quan trọng trong việc bù
đắp những tổn thất nặng nề cho Hà Nội trên chiến trường. Nguồn cung cấp vũ khí hạng nặng đạt mức cao nhất mọi
thời đại trong những năm 1971 và 1973, bao gồm 27.048 khẩu súng cùng với 6,319 triệu viên đạn pháo, 13.979 xe tải,
420 xe tăng và 100 tàu hải quân. Vì nhu cầu của Hà Nội thường vượt quá khả năng sản xuất của Trung Quốc, nên Bắc
Kinh đã chuyển trực tiếp vũ khí và thiết bị từ PLA sang kho của Hà Nội.86 Vấn đề thực sự đối với giới lãnh đạo Trung
Quốc là có quá nhiều điều đã được hứa hẹn trong thời gian dài, và bất kỳ sự giảm bớt hoặc do dự nào trong việc đáp ứng yêu cầu của
Hà Nội. yêu cầu này có thể làm suy yếu nghiêm trọng uy tín và uy tín còn lại của Trung Quốc tại Việt Nam. Các nhà lãnh đạo Việt Nam
cũng hiểu rằng Bắc Việt không còn có thể trông cậy vào sự hỗ trợ
vô điều kiện của Trung Quốc hay Liên Xô, đặc biệt khi nước này duy trì quan điểm không khoan nhượng ở Paris.87
Chiến dịch Linebacker II vào tháng 12 năm 1972 đã đưa toàn bộ sức mạnh không quân Mỹ tấn công vào chính Hà Nội.
Vào ngày 18 tháng 12 năm 1972, Tổng thống Hoa Kỳ Nixon ra lệnh ném bom lớn nhất, tập trung nhất vào các mục tiêu
quân sự và chế độ được chọn ở thủ đô Hà Nội. Cuộc oanh tạc tàn khốc đóng một vai trò quan trọng trong việc buộc
Bắc Việt trở lại bàn hòa bình ở Paris. Vài ngày sau, vào ngày 27 tháng 1, Hà Nội đã ký Hiệp định Hòa bình Paris cùng với
ba bên ký kết khác – Hoa Kỳ, miền Nam Việt Nam và PRG miền Nam Việt Nam do cộng sản hỗ trợ.
Sự tham gia trực tiếp của Mỹ vào Chiến tranh Việt Nam đã chấm dứt.
82Bộ sưu tập các Hiệp ước (1974), 308–9.
83“Bản ghi nhớ đối thoại (Liên Xô)/Moscow, 27–28 tháng 5 năm 1972,” trong Quan hệ Xô-Mỹ: Những năm giảm căng thẳng, 1969–1972, ed. Edward
C. Keefer, David C. Geyer, và Douglas E. Selvage (Washington, DC: Văn phòng In ấn Chính phủ Hoa Kỳ, 2007), 965–7; Jussi Hanhimaki, “Bán
'khoảng thời gian hợp lý': Kissinger, Ngoại giao tam giác, và sự kết thúc của chiến
tranh Việt Nam, 1971–73,” trong Diplomacy & Statecraft
14, no. 1 (tháng 3 năm 2003): 175–6.
84Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 312–14. 85Ibid., 284–324.
86Li và Hao, Quân Giải phóng Nhân dân, 412, 416.
87Nguyễn, Chiến tranh Hà Nội, 288. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 16
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
Sự hỗ trợ của Trung Quốc sau Hiệp định Hòa bình Paris (1974–5)
Bất chấp việc ký kết Hiệp định Hòa bình Paris, Bắc Kinh vẫn tiếp tục hỗ trợ đáng kể cho Hà Nội. Năm 1974, viện trợ kinh tế và
quân sự của Trung Quốc cho Hà Nội chiếm 2,5 tỷ RMB cùng với 2 tỷ RMB bổ sung cho PRG, một mức cao mới.88 Tình hình an
ninh của Trung Quốc đã thay đổi. Khi mối đe dọa của Mỹ đối với Trung Quốc từ Việt Nam giảm đi đáng kể, những năm tháng
cạnh tranh quyền thống trị với Liên Xô ở Việt Nam cũng chấm dứt. Bắc Kinh dự đoán tình hình Đông Nam Á tương đối ổn định
sau sự ra đi của lực lượng Mỹ.
Đối với Bắc Kinh, sự ổn định ở Đông Dương quan trọng hơn cuộc đấu tranh thống nhất đất nước đang diễn ra của Hà Nội.
Theo các nhà lãnh đạo Trung Quốc, sau Hiệp định Hòa bình Paris, Hà Nội “nên dành thời gian để thư giãn và xây dựng lực
lượng” trong khi các nước Đông Dương khác (Nam Việt Nam, Lào và Campuchia) “nên xây dựng hòa bình, độc lập và trung lập”
trong thời gian diễn ra Hiệp định Hòa bình Paris. 5 đến 10 năm tới.89 Các nhà lãnh đạo Việt Nam nhận ra rằng 'ngân sách của
Bắc Kinh sẽ sớm cạn
kiệt vì sự nghiệp của Việt Nam'.
90 Họ chấp nhận lời
khuyên của Trung Quốc, hứa rằng Hà Nội sẽ không thúc đẩy thống nhất đất nước một cách vội vàng bằng 91
cách sáp nhập 'Miền Nam Việt Nam vào một thực thể xã hội chủ nghĩa'. Thái độ như vậy của giới lãnh đạo Hà Nội một mặt là để
đáp ứng yêu cầu về “khoảng cách hợp lý” của Washington và cũng là để lợi dụng lời hứa của mình để nhận được khoản viện trợ
cực lớn, trị giá 8,1 tỷ RMB, từ Bắc Kinh trong năm 1974. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc tin rằng điều này Kiến nghị này không
những không thực tế mà còn vượt quá khả năng của Trung Quốc. Cuối cùng, Trung Quốc chỉ đồng ý cung cấp cho Hà Nội 2,5 tỷ
RMB, ít hơn nhiều so với yêu cầu ban đầu của Việt Nam.92 Có thể hiểu được, cả hai nước đều thấy kết quả này không chỉ không
thỏa đáng mà còn gây tổn thương cho mối quan hệ của họ.
Bắc Kinh đã cố gắng coi PRG như một thực thể chính trị độc lập và không hề mong đợi một nước Việt Nam thống nhất
trong tương lai gần sau Hiệp định Hòa bình Paris. Trước năm 1973, viện trợ của Trung
Quốc cho PRG luôn do Hà Nội đảm nhận. Bắt đầu từ năm 1973, Bắc Kinh coi viện trợ của Trung Quốc cho chính phủ lâm thời là
một giao dịch riêng biệt, không nên do Hà Nội kiểm soát. Theo một thỏa thuận viện trợ khẩn cấp và bổ sung được ký giữa PRC và
PRG vào ngày 19 tháng 7 năm 1973, rõ ràng là tất cả các giao dịch cung cấp hàng hóa của Trung Quốc phải được chuyển trực
tiếp từ Bộ Ngoại thương Trung Quốc đến Bộ Tài chính và Kinh tế của PRG.93 Hà Nội phản đối quyết định của Bắc Kinh coi PRG
là một thực thể độc lập. Trong các hiệp định được ký kết sau đó, Bắc Kinh đã phải đảo ngược thủ tục này, tiếp tục viện trợ cho
PRG qua Hà Nội.94 Tuy nhiên, nỗ lực của Trung Quốc trái ngược với mục tiêu chiến lược giải phóng dân tộc mà các nhà lãnh
đạo Bắc Việt theo đuổi, chắc chắn sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. gây ra sự bất mãn và thậm chí thù địch của người sau.
Cuối cùng, viện trợ quân sự của Trung Quốc cho Việt Nam giảm mạnh. So với năm 1973, nguồn cung năm 1974 và 1975 lần
lượt chiếm 70% và 60% (vũ khí), 75% và 50% (đạn), 64% và 49% (đại bác), và 62% và 43% ( đạn pháo). Năm 1974, Trung Quốc chỉ
cung cấp cho Việt Nam 80 xe tăng và 506 máy bay, trong đó có 120 chiếc.
88Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 317–18, 323–4.
89Westad và cộng sự, eds.,77 Cuộc trò chuyện, 187–8.
90Nguyen, Chiến tranh Hà Nội, 232.
91Westad và cộng sự, eds.,77 Cuộc trò chuyện, 189.
92Li và Ma, Biên niên sử nhà Chu, 598.
93Bộ sưu tập các hiệp ước (1974), 318–19.
94Ibid., 44–5, 323–4. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 17
và 1210 tương ứng vào năm 1973.95 Đối với Trung Quốc, Chiến tranh Việt Nam đã kết thúc và nhu cầu về vũ khí của
Hà Nội lẽ ra đã giảm xuống. Quan trọng hơn, sự nhiệt tình của lãnh đạo Trung Quốc trong việc hỗ trợ Hà Nội đang dần tan biến.
Hành động quân sự của Hà Nội đã sớm phá vỡ hòa bình và ổn định mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc hy vọng sẽ
được duy trì ở Đông Dương. Vào mùa hè năm 1974, lực lượng Bắc Việt tiến hành một loạt cuộc tấn công thăm dò vào
các vị trí của Nam Việt Nam. Thái độ của Trung Quốc đối với viện trợ cho Việt Nam giờ đây đã trở nên kém nhiệt tình
hơn một cách đáng chú ý. Vào ngày 3 tháng 8 năm 1974, Thủ tướng Trung Quốc Chu  n Lai ốm yếu đã gặp Lê Thanh
Nghị, phó thủ tướng CHDCND Triều Tiên, để thảo luận về viện trợ của Trung Quốc cho Việt Nam. Theo Chu, viện trợ
cho Bắc Việt chiếm gần một nửa tổng viện trợ nước ngoài của Trung Quốc. Sau khi giải quyết vấn đề này trong hơn hai
thập kỷ, ông tin rằng đã đến lúc ông nên từ bỏ nó.96 Đó là một bước ngoặt đáng kinh ngạc: chỉ một năm trước, Chu đã
trấn an Lê Duẩn rằng sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho Hà Nội sẽ không thay đổi trong năm năm tới. năm.97 Trên
thực tế, bất chấp tuyên bố của Chu, Trung Quốc vẫn tiếp tục gửi viện trợ cho Việt Nam trong một thời gian ngắn,
nhưng ít hơn nhiều so với những năm trước. Ngày 26 tháng 10 năm 1974, Trung Quốc và Việt Nam ký một thỏa thuận
cuối cùng cung cấp cho Hà Nội 850 triệu RMB hàng hóa kinh tế và quân sự cùng 50 triệu USD tiền mặt cho năm 1975.98
Ngày 31 tháng 5 năm 1975, sau khi Sài Gòn sụp đổ – vào thời điểm Bắc Kinh đang phải đối mặt với những vấn đề kinh
tế trong nước nghiêm trọng sau nhiều năm trì trệ về nông nghiệp và công nghiệp – Bắc Kinh đồng ý gửi cho Hà Nội 21
triệu RMB. Nhưng sau đó, vào tháng 8 năm 1975, Bắc Kinh từ chối yêu cầu viện trợ thêm của Hà Nội, tuyên bố rằng sự
thất bại của miền Nam Việt Nam đã để lại “số lượng lớn vũ khí và đạn dược” cho Hà Nội và viện dẫn lịch sử, lưu ý rằng
chế độ Sài Gòn đã “phục vụ” rất nhiều. nhà cung cấp cho những người cộng sản Việt Nam tốt hơn Tưởng Giới Thạch
đã cung cấp cho ĐCSTQ trong Nội chiến Trung Quốc.99 Đối với giới lãnh đạo Trung Quốc, Hà Nội không phải là 'nơi
nghèo nhất dưới thiên đường'; thay vào đó, Trung Quốc là nước nghèo nhất với 'dân số 800 triệu người'.
100 Đã đến lúc phải kèm theo các điều
kiện đối với bất kỳ khoản tiền nào nữa. Do đó, vào ngày 25 tháng 9 năm 1975, Bắc Kinh cam kết cấp cho Hà Nội 100 triệu
RMB cho năm 1976, nhưng dưới dạng cho vay chứ không phải một khoản miễn phí – và Trung Quốc muốn Việt Nam trả
lại sau 10 năm, bắt đầu từ năm 1986.101 Bất chấp việc Hà Nội tiếp tục kêu gọi viện trợ thêm Tuy nhiên, không có bằng
chứng nào trong hồ sơ chính thức của Trung Quốc cho thấy bất kỳ thỏa thuận viện trợ mới nào đã được ký kết giữa hai nước sau đó. Phần kết luận
Theo lịch sử chính thức của Trung Quốc, Trung Quốc đã cung cấp mọi hình thức hỗ trợ cho Việt Nam, lên tới hơn
20,36 tỷ Nhân dân tệ, trong đó 1,4 tỷ Nhân dân tệ là các khoản cho vay không lãi suất, từ những năm 1950 đến hết
chiến tranh năm 1975. Việc Trung Quốc triển khai quân sự ở miền Bắc Việt Nam, tổng số tiền hỗ trợ của Trung Quốc
cho Bắc Việt vượt quá 20 tỷ USD tính theo
giá trị năm đó dựa trên tỷ giá hối đoái đương thời.102 Sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho miền Bắc Việt Nam là
đáng kể so với chính sách của Trung Quốc.
95Li và Hao, Quân Giải phóng Nhân dân, 416. 96Li và Ma, Biên niên sử nhà Chu, 674. 97Westad và
cộng sự, biên tập. 77 Cuộc trò chuyện, 188. 98Bộ sưu tập các hiệp
ước (1974), 41–2, 44–5. 99Li
và Ma, Biên niên sử nhà Chu, 717.
100Westad và cộng sự, biên tập. 77 Cuộc Đối Thoại, 194.
101 Bộ sưu tập các hiệp ước (1975), tập. 22, 56–8. lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google 18
X. SHAO VÀ X. TRƯƠNG
sức mạnh quốc gia vẫn còn hạn chế. Quan trọng hơn, với sự hỗ trợ của Trung Quốc, chính quyền Hà Nội đã có thể huy
động nhiều nhân lực và nguồn lực hơn để tham gia vào cuộc chiến trực tiếp chống Mỹ ở miền Nam, đồng thời bớt lo
lắng về một cuộc xâm lược của Mỹ. Năm 1964, Quân đội Nhân dân Việt Nam có 300.000 quân; đến năm 1975 quân số đã
tăng lên 1,2 triệu binh sĩ.103 Đóng góp của Trung Quốc vào chiến thắng cuối cùng của Hà Nội trong cuộc chiến là
không thể phủ nhận. Như nhà sử học Chen Jian đã lưu ý: 'Mặc dù sự hỗ trợ của Bắc Kinh có thể
không như mong đợi của Hà Nội, nhưng nếu không có sự hỗ trợ đó, lịch sử, thậm chí cả kết quả của Chiến tranh Việt
Nam có thể đã khác.' Mặc dù vậy, viện 104
trợ của Trung Quốc cho Việt Nam, bất chấp những tuyên bố chính thức khác, chưa bao giờ hoàn toàn mang tính vị
tha. Hai nước đã ký nhiều hiệp định viện trợ mỗi năm. Số lượng và hình thức hỗ trợ do Trung Quốc quyết định dựa trên
lợi ích an ninh quốc gia và năng lực công nghiệp của nước này vào thời điểm đó. Việt Nam được coi là một phần quan
trọng trong đại chiến lược của Mao; nó không chỉ đóng vai trò như một tấm đệm cho an ninh của chính Trung Quốc và
là một sự chứng thực rằng Trung Quốc đóng vai trò lãnh đạo trong cuộc cách mạng thế giới. Sau khi nhận thấy mối đe
dọa ngày càng tăng của Liên Xô, Mao đã tìm cách nối lại quan hệ với Hoa Kỳ, khiến Hà Nội lo ngại. Đáp lại sự phản đối
của Hà Nội, Trung Quốc tăng cường viện trợ cho Việt Nam Cộng hòa để khẳng định không ngừng ủng hộ nỗ lực chiến
tranh chống Mỹ của Hà Nội. Nhưng đồng thời, khi quyết định làm vậy, Trung Quốc cũng sử dụng việc cắt giảm viện trợ
để bày tỏ sự bất mãn của mình, như cách Hà Nội tiếp cận Hoa Kỳ để đàm phán hòa bình vào năm 1968 và 1969 và như
Chu đã bày tỏ vào năm 1974.
Mặc dù Bắc Kinh và Hà Nội có chung hệ tư tưởng nhưng lợi ích quốc gia của họ vẫn khác xa nhau. Từ quan điểm
của Trung Quốc, viện trợ của Trung Quốc cho Bắc Việt đáng lẽ phải cung
cấp cho Bắc Kinh một số đòn bẩy đối với cách tiếp cận chiến tranh của Hà Nội. Nhưng không
có bằng chứng nào cho thấy viện trợ của Trung Quốc ảnh hưởng đến các quyết định và việc thực hiện chiến tranh của
Hà Nội. Thay vào đó, Hà Nội đã khéo léo vận dụng mối quan hệ với Bắc Kinh để có được viện trợ đáng kể. Sau khi lực
lượng Hoa Kỳ rút khỏi Việt Nam và sự sụp đổ sau đó của chế độ miền Nam Việt Nam, Hà Nội không còn phải che giấu
những nghi ngờ lịch sử lâu đời đối với Trung Quốc. Sau đó, họ đã phát động các tranh chấp lãnh thổ và biên giới với
Trung Quốc và một chiến dịch thanh lọc người Hoa sống ở Việt Nam, sớm trở thành kẻ thù mới của Trung Quốc; vào
năm 1979, cả hai quốc gia sẽ tham chiến.105 Nhìn lại quá khứ, sự ủng
hộ của Trung Quốc trong việc hỗ trợ Việt Nam và chống lại Mỹ đã tạo thành một sai lầm ngoại
giao lớn, được cho là thất bại chính sách đối ngoại lớn nhất của nước này trong Chiến tranh Lạnh. Sự nhìn nhận
Richard P. Hallion và ba độc giả giấu tên đã đọc bản thảo và đưa ra những nhận xét cũng như đề
xuất hữu ích. Hallion cũng làm công việc biên tập bản thảo.
102Wang, Lịch sử ngoại giao, 51–2.
103Viện Lịch sử Quân sự Bộ Quốc phòng Việt Nam, Năm mươi năm Quân đội Nhân dân Việt Nam, 1944–1994
(Bắc Kinh: Nhà xuất bản Dịch thuật Quân sự, 1996), 455.
104Chen, “Sự tham gia của Trung Quốc,” 380.
105Xiaoming Zhang, Cuộc chiến lâu dài của Đặng Tiểu Bình: Xung đột quân sự giữa Trung Quốc và Việt Nam, 1979–1991 (Nhà nguyện
Hill: Nhà xuất bản Đại học Bắc Carolina, 2015). lOMoAR cPSD| 41487147 Machine Translated by Google
LỊCH SỬ CHIẾN TRANH LẠNH 19 Tuyên bố công khai
Bài viết này thể hiện quan điểm của các tác giả và không nhất thiết thể hiện quan điểm của bất kỳ cơ quan chính phủ nào. Kinh phí
Nghiên cứu ban đầu được hỗ trợ bởi “Quỹ nghiên cứu cơ bản cho các trường đại học miền Trung [số cấp 15JNQM007].
Ghi chú về người đóng góp
Shao Xiao là phó giáo sư Khoa Lịch sử tại Đại học Tế Nam. Nghiên cứu của ông tập trung vào lịch sử quốc tế Chiến
tranh Lạnh, quan hệ Trung-Mỹ và Chiến tranh Việt Nam.
Xiaoming Zhang là giáo sư về chiến lược và lịch sử tại Trường Cao đẳng Chiến tranh Không quân. Các lĩnh vực chuyên môn của ông bao gồm lịch sử quân
sự Trung Quốc, sức mạnh không quân Trung Quốc, Chiến tranh Triều Tiên, Chiến tranh Việt Nam và các vấn đề an ninh đương đại ở châu Á -Thái Bình Dương.