Lý thuyết hiện đại hóa và sự vận dụng lý thuyết này tại Trung Quốc | Tiểu luận Chính trị học phát triển

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN KHOA TUYÊN TRUYỀN
--------------------- --------------------- ฀ Bài Tiểu Luận
Môn: Chính trị học phát triển
Đề tài: Lý thuyết hiện đại hóa và sự vận dụng lý thuyết này tại Trung Quốc Họ và tên: Lê Minh Ngọc
Lớp: Truyền Thông Chính Sách K40 Mã SV: 2055380034 Hà Nội – năm 2023 Mở Đầu
Lý thuyết hiện đại hóa đã trở thành một chủ đề nóng trong những năm gần đây, với
các nhà nghiên cứu và chính trị gia ở Trung Quốc đặc biệt quan tâm đến nó. Lý
thuyết này gắn liền với quá trình chuyển đổi kinh tế và xã hội của Trung Quốc từ
một quốc gia nghèo đói sang một nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Trong bài tiểu
luận này, chúng ta sẽ đi sâu vào lý thuyết hiện đại hóa, giải thích những khái niệm
và nguyên lý cơ bản của nó và phân tích sự vận dụng của lý thuyết này tại Trung
Quốc. Chúng ta sẽ xem xét cách mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã áp dụng lý
thuyết này để đẩy mạnh quá trình đổi mới và phát triển kinh tế, xã hội của đất
nước, đồng thời đánh giá những thành công và thách thức trong quá trình vận dụng
lý thuyết hiện đại hóa.
Tại Trung Quốc, lý thuyết hiện đại hóa đã được áp dụng từ cuối những năm 1970,
khi chủ trương "đổi mới" được ra đời để cải cách kinh tế và xã hội tại đất nước này.
Chính sách "đổi mới" đã mang lại những thành công đáng kể cho Trung Quốc
trong việc phát triển kinh tế. Bằng cách mở cửa thị trường và thu hút đầu tư nước
ngoài, Trung Quốc đã trở thành một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng
kinh tế cao nhất thế giới. Đồng thời, Trung Quốc đã chuyển từ một nền kinh tế dựa
vào nông nghiệp sang một nền kinh tế công nghiệp hiện đại.
Ngoài ra, bài tiểu luận cũng sẽ đưa ra một số ví dụ cụ thể về lý thuyết hiện đại hóa
được áp dụng tại Trung Quốc như chủ trương "đổi mới" của Đảng Cộng sản Trung
Quốc và chính sách "Chiến lược Thăng Long Hạng Thành" được triển khai từ năm
1990, nhằm phát triển kinh tế các vùng miền và thu hút đầu tư vào những ngành có
thế mạnh của khu vực đó. Chính sách này đã giúp Trung Quốc phát triển một số
thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến trở thành trung tâm kinh
tế hàng đầu của thế giới. Chúng ta cũng sẽ đánh giá tầm quan trọng và ảnh hưởng
của lý thuyết hiện đại hóa trong việc xây dựng một nền kinh tế vững mạnh và phát
triển bền vững tại Trung Quốc. Cuối cùng, bài tiểu luận sẽ tổng kết lại ý nghĩa của
lý thuyết hiện đại hóa đối với Trung Quốc và các quốc gia khác trong thế giới hiện
đại, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh kinh tế ngày càng gay gắt.
Ngoài những nội dung trên, bài tiểu luận còn sẽ đánh giá những hạn chế và yếu
điểm của lý thuyết hiện đại hóa trong quá trình áp dụng tại Trung Quốc. Điều này
giúp cho người đọc có cái nhìn toàn diện về lý thuyết này và những vấn đề cần
phải được cải thiện để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế và xã hội tại Trung Quốc.
Bài tiểu luận cũng sẽ tham khảo các tài liệu và nghiên cứu từ các chuyên gia, nhà
lãnh đạo và các tổ chức nghiên cứu hàng đầu về lý thuyết hiện đại hóa và vận dụng
lý thuyết này tại Trung Quốc. Từ đó, người đọc sẽ có được cái nhìn chính xác và
đầy đủ về tình hình và xu hướng phát triển của lý thuyết hiện đại hóa tại Trung Quốc và cả thế giới.
Tuy nhiên, trong quá trình vận dụng lý thuyết hiện đại hóa tại Trung Quốc, còn tồn
tại một số hạn chế và thách thức cần được giải quyết. Một trong số đó là sự bất
đồng về chủ trương kinh tế và xã hội giữa các đảng phái trong Đảng Cộng sản
Trung Quốc. Ngoài ra, việc áp dụng lý thuyết này còn gặp phải những khó khăn
trong việc quản lý tài nguyên và giải quyết các vấn đề môi trường. Còn nhiều thách
thức và yếu điểm cần được giải quyết để đạt được mục tiêu phát triển bền vững và
đáp ứng nhu cầu của người dân Trung Quốc.
I. Lý thuyết hiện đại hóa là gì ?
Lý thuyết hiện đại hóa được sử dụng để giải thích quá trình hiện đại hóa trong các
xã hội. Lý thuyết hiện đại hóa bắt nguồn từ ý tưởng của nhà xã hội học người
Đức Max Weber (1864–1920), tạo cơ sở cho mô hình hiện đại hóa do nhà xã hội
học Talcott Parsons (1902–1979) của Harvard phát triển. Lý thuyết xem xét các
yếu tố bên trong của một quốc gia trong khi giả định rằng với sự hỗ trợ, các quốc
gia "truyền thống" có thể được phát triển theo cách tương tự như các quốc gia phát
triển hơn đã từng. Lý thuyết hiện đại hóa là một mô hình thống trị trong khoa học
xã hội vào những năm 1950 và 1960, sau đó đi vào một giai đoạn nhật thực sâu
sắc. Nó đã trở lại sau năm 1991 nhưng vẫn là một mô hình gây tranh cãi. [1]
Lý thuyết hiện đại hóa vừa cố gắng xác định các biến số xã hội góp phần vào tiến
bộ xã hội và phát triển của xã hội, vừa tìm cách giải thích quá trình tiến hóa xã
hội . Lý thuyết hiện đại hóa chịu sự chỉ trích của các nhà tư tưởng xã hội chủ nghĩa
và thị trường tự do, các nhà lý thuyết hệ thống thế giới, các nhà lý thuyết toàn cầu
hóa và các nhà lý thuyết phụ thuộc trong số những người khác. Lý thuyết hiện đại
hóa không chỉ nhấn mạnh đến quá trình thay đổi mà còn cả những phản ứng đối
với sự thay đổi đó. Nó cũng xem xét các động lực bên trong đồng thời đề cập đến
các cấu trúc xã hội và văn hóa và sự thích ứng của các công nghệ mới.
Hiện đại hóa đề cập đến một mô hình chuyển đổi tiến bộ từ một xã hội 'tiền hiện
đại' hoặc ' truyền thống ' sang một xã hội 'hiện đại'. Lý thuyết hiện đại hóa cho rằng
các xã hội truyền thống sẽ phát triển khi họ áp dụng các thực hành hiện đại hơn.
Những người ủng hộ lý thuyết hiện đại hóa cho rằng các quốc gia hiện đại giàu có
hơn và quyền lực hơn và công dân của họ được tự do hơn để được hưởng mức
sống cao hơn [ cần dẫn nguồn ]. Sự phát triển như công nghệ dữ liệu mới và nhu
cầu cập nhật các phương pháp truyền thống trong vận tải, thông tin liên lạc và sản
xuất làm cho việc hiện đại hóa trở nên cần thiết hoặc ít nhất là phù hợp với hiện
trạng. Quan điểm đó làm cho việc phê bình trở nên khó khăn vì nó ngụ ý rằng
những phát triển như vậy kiểm soát các giới hạn của sự tương tác giữa con người
với nhau, chứ không phải ngược lại. Chưa hết, có vẻ nghịch lý, nó cũng ngụ ý rằng
cơ quan con người kiểm soát tốc độ và mức độ nghiêm trọng của quá trình hiện đại
hóa. Được cho là, thay vì bị chi phối bởi truyền thống, các xã hội đang trải qua quá
trình hiện đại hóa thường đi đến các hình thức quản trị được chỉ huy bởi các
nguyên tắc trừu tượng. Theo lý thuyết, niềm tin tôn giáo truyền thống và các đặc
điểm văn hóa thường trở nên ít quan trọng hơn khi quá trình hiện đại hóa diễn ra. [2]
Ngày nay, khái niệm hiện đại hóa được hiểu theo ba nghĩa khác nhau: 1) là sự phát
triển nội tại của Tây Âu và Bắc Mỹ liên quan đến Kỷ nguyên mới của Châu Âu; 2)
là một quá trình mà các quốc gia không thuộc nhóm các quốc gia đầu tiên hướng
tới để bắt kịp các quốc gia đó; 3) như quá trình phát triển tiến hóa của các xã hội
hiện đại hóa nhất (Tây Âu và Bắc Mỹ), tức là hiện đại hóa như một quá trình lâu
dài, được thực hiện thông qua cải cách và đổi mới, ngày nay có nghĩa là quá trình
chuyển đổi sang một xã hội hậu công nghiệp. [3] Các nhà sử học liên kết hiện đại
hóa với quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóavà sự lan tỏa của giáo dục. Như
Kendall (2007) đã lưu ý, "Đô thị hóa đi kèm với hiện đại hóa và quá trình công
nghiệp hóa nhanh chóng." [4] Trong lý thuyết phê bình xã hội học , hiện đại hóa
được liên kết với một quá trình hợp lý hóa bao trùm . Khi hiện đại hóa gia tăng
trong một xã hội, cá nhân ngày càng trở nên quan trọng, cuối cùng thay thế gia
đình hoặc cộng đồng như là đơn vị cơ bản của xã hội. Đây cũng là môn học được
giảng dạy trong các lớp Lịch sử Thế giới Xếp lớp Nâng cao truyền thống.
II. Lý thuyết hiện đại hóa được vận dụng ở Trung Quốc
Công cụôc hiện đại hóa mang lại những thay đổi lớn trong nền kinh tế Trung Quốc.
- Việc giữ ổn định xã hội và mở rộng giao lưu buôn bán với nước ngoài đã tạo điều
kiện cho nền kinh tế phát triển.
- Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất thế giới, đời sống người dân hiện được cải thiện rất nhiều. 1. Các ngành kinh tế a. Công nghiệp
- Chuyển từ nền kinh tế chỉ huy sang nền kinh tế thị trường. Trong quá trình
chuyển đổi nền kinh tế, các nhà máy, xí nghiệp được chủ động trong sản xuất và tiêu thụ.
- TQ thực hiện chính sách mở cửa, tăng cường trao đổi hàng hóa với thị trường thế giới.
- Cho phép các công ty, doanh nghiệp nước ngoài tham gia đầu tư, quản lí sản xuất
công nghiệp tại các đặc khu, khu chế xuất.
- Chủ động đầu tư, hiện đại hóa trang thiết bị, ứng dụng công nghệ cao.
- Trung Quốc thực hiện chính sách công nghiệp mới, tập trung chủ yếu vào 5
ngành: chế tạo máy, điện tử, hóa dầu, sản xuất ô tô và xây dựng.
- Chế tạo thành công tàu vũ trụ và đưa người bay vào vũ trụ.
- Các trung tâm công nghiệp lớn đều tập trung ở miền Đông.
- Sử dụng lực lượng lao động dồi dào và nguyên vật liệu sẵn có ở địa bàn nông
thôn để phát triển các ngành công nghiệp vật liệu xây dựng, đồ gốm, dệt may...
hàng tiêu dùng; thu hút hàng trăm triệu lao động và cung cấp hàng hóa ở nông thôn. b. Nông nghiệp
- Diện tích đất canh tác chỉ chiếm 7% thế giới nhưng phải nuôi 20% dân số thế giới.
- Áp dụng nhiều biện pháp, chính sách cải cách nông nghiệp (giao quyền sử dụng
đất cho nông dân, cải tạo, xây dựng mới đường giao thông...).
- Đã sản xuất được nhiều loại nông sản với năng suất cao, đứng đầu thế giới.
- Ngành trồng trọt chiếm ưu thế, trong đó quan trọng là cây lương thực nhưng bình
quân lương thực/người thấp.
- Đồng bằng châu thổ là các vùng nông nghiệp trù phú.
+ Hoa Bắc, Đông Bắc: lúa mì, ngô, củ cải đường.
+ Hoa Trung, Hoa Nam: lúa gạo, mía, chè. 2. Quan hệ Trung - Việt
- Trung - Việt có mối quan hệ lâu đời và ngày càng phát triển trên nhiều lĩnh vực,
nền tảng là tình hữu nghị và ổn định lâu dài.
- Từ năm 1999, quan hệ hợp tác theo phương châm: “Láng giềng hữu nghị, hợp tác
toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai”.
- Kim ngạch thương mại song phương tăng nhanh, mặt hàng ngày càng đa dạng.
III. Hiện đại hóa của Trung Quốc
Hiện đại hóa kiểu Trung Quốc đã tạo ra một cú hích mới cho châm ngôn “Con
đường xã hội chủ nghĩa là con đường rộng nhất” (社会主义道路最宽广) vốn luôn
được giới lãnh đạo Trung Quốc đặc biệt coi trọng trong nhiều thập kỷ qua. Được
coi là một “sự đổi mới về mặt lý thuyết”, khái niệm này đã trở thành chủ đề bàn
luận tại sự kiện quan trọng thứ hai sau Đại hội Đảng toàn quốc trong lịch trình
chính trị của Bắc Kinh – Kỳ họp Lưỡng Hội.
Tác giả: Cherry Hitkari có bằng Thạc sĩ Nghiên cứu Đông Á chuyên ngành Nghiên
cứu Trung Quốc và hiện đang theo học bằng cao đẳng nâng cao về ngôn ngữ Trung
Quốc tại Khoa Nghiên cứu Đông Á, Đại học Delhi, Ấn Độ.
Nội hàm Hiện đại hóa kiểu Trung Quốc
Đặng Tiểu Bình đã xác định việc hiện thực hóa khái niệm này là “điều kiện và vấn
đề mới quan trọng nhất” của Trung Quốc vào năm 1979 trong khi đặt ra “Bốn hiện
đại hóa”[1] để đạt được sự phát triển kinh tế ở một quốc gia có dân số khổng lồ.
Nội hàm của Hiện đại hóa kiểu Trung Quốc được bổ sung thêm vào tháng 6 năm
1983 khi trong buổi nói chuyện với các chuyên gia nước ngoài, Đặng Tiểu Bình
đưa ra hai ý: Thứ nhất, mỗi quốc gia có một con đường phát triển riêng mà quốc
gia đó phải tự tìm tòi và thực hành phù hợp với điều kiện cụ thể của mình và Thứ
hai, Hiện đại hóa kiểu Trung Quốc là con đường mới dẫn đến hiện đại hóa xã hội
chủ nghĩa do nhân dân Trung Quốc đi tiên phong dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng
sản Trung Quốc. Những “Đặc điểm Trung Quốc” của Chủ nghĩa xã hội được định
nghĩa là kiên trì đi theo định hướng của Chủ nghĩa xã hội, đồng thời phù hợp với
truyền thống lịch sử, quan điểm lịch sử, hiện thực và đặc trưng của Trung Quốc.
Do đó, chủ trương của Mao Trạch Đông là ủng hộ cải cách trong khi tiếp tục nhiệm
vụ tìm kiếm con đường duy nhất của Trung Quốc đi lên Chủ nghĩa xã hội.
Tập Cận Bình đã bổ sung các đặc điểm của khái niệm này trong báo cáo của Đại
hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XX của Đảng Cộng sản Trung Quốc là “Năm đặc
điểm” (五个特征), cụ thể là: hiện đại hóa dân số khổng lồ, thịnh vượng chung cho
tất cả mọi người, tiến bộ vật chất và văn hóa – dân tộc, hài hòa giữa con người với
thiên nhiên và phát triển hòa bình; và “Chín yêu cầu cơ bản” (九个本质要求) tức
là: “giữ vững sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung
Quốc, theo đuổi phát triển chất lượng cao, phát triển dân chủ nhân dân toàn diện,
làm phong phú đời sống văn hóa của nhân dân, đạt được sự thịnh vượng chung cho
tất cả, thúc đẩy sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, xây dựng cộng đồng
chung vận mệnh, và tạo ra một hình thức tiến bộ mới của con người”. Sau Đại hội
Đảng lần thứ XX, hiện đại hóa kiểu Trung Quốc đã được nhấn mạnh là cầu nối để
đạt được sự trẻ hóa quốc gia. Xóa đói giảm nghèo có mục tiêu (精准扶贫) và phát
triển hướng tới con người (以人民为中心) của Trung Quốc được đặc biệt nhấn
mạnh như những thành tựu đáng chú ý của nước này..
Khái niệm này được thiết lập để trở nên quan trọng hơn đối với Trung Quốc do nó
được xác định là một trong nhiều khuyến nghị trong Báo cáo Công tác Chính phủ
năm 2023 của Thủ tướng Lý Khắc Cường, cũng là báo cáo cuối cùng của ông với
tư cách là chính khách. Trong khi xóa đói giảm nghèo cùng với việc nâng cao mức
sống, thúc đẩy thị trường và đảm bảo tăng trưởng kinh tế được hoan nghênh là
những thành tựu lớn; giải quyết việc làm, nhà ở, phát triển xanh, tăng trưởng công
nghiệp và nông nghiệp, mở rộng nhu cầu trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài
được đặc biệt quan tâm. Đảng, Nhà nước Trung Quốc dường như cũng áp dụng
một cách tiếp cận thận trọng hơn khi Thủ tướng Lý Khắc Cường nhấn mạnh rằng,
Trung Quốc sẽ không tham gia vào “tưới tiêu lũ lụt” hoặc mở rộng cung tiền. Cách
tiếp cận như vậy được phản ánh rõ hơn trong mục tiêu tăng trưởng GDP khiêm tốn
khoảng 5%, mức thấp nhất của Bắc Kinh trong nhiều thập kỷ.
Triển vọng thay thế cho mô hình phát triển của phương Tây?
Hiện đại hóa kiểu Trung Quốc đang được tích cực thúc đẩy như một giải pháp thay
thế cho các mô hình phát triển phổ biến của phương Tây. Gắn liền với Giấc mộng
Trung Hoa, Báo cáo Đại hội Đảng lần thứ XIX trình bày khái niệm này như một
mô hình cho các nước đang phát triển noi theo. Thông qua “trí tuệ Trung Quốc”
(中国智慧) và “giải pháp Trung Quốc” (中国方案) để đạt được “phát triển thần
tốc” (加快发展) trong khi “duy trì độc lập” (保持自身独立性), hiện đại hóa kiểu
Trung Quốc hứa hẹn mang lại cho các nước đang phát triển với “một sự lựa chọn
hoàn toàn mới để giải quyết các vấn đề của nhân loại” (全新选择，为解决人类问
题), mà Trung Quốc cho rằng, mô hình phương Tây đã làm trầm trọng thêm chứ
chưa nói đến việc giải quyết. Tập Cận Bình định nghĩa ý tưởng là đại diện cho hòa
bình (和平), phát triển (发展), hợp tác (合作) và kịch bản đôi bên cùng có lợi (共
赢). Sự phát triển của Trung Quốc, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp thời đại
mới, hiện đại hóa nông nghiệp và đô thị hóa, được quảng bá như một “chuyến đi
miễn phí” (顺风车) để các quốc gia khác đi nhờ. Chủ nghĩa cải cách của các nước
tư bản bị chỉ trích là dẫn đến bất bình đẳng kinh tế xã hội, trong đó Trung Quốc
được coi là một mô hình thay thế. Mặc dù Trung Quốc chấp nhận rằng, kinh
nghiệm của các quốc gia khác khác với Bắc Kinh, nhưng nhấn mạnh, sự kết hợp
giữa chủ nghĩa Mác với thực tế cụ thể của mỗi quốc gia (马克思主义与本国具体
实际相结合) là một giải pháp thay thế đáng để thử nghiệm.
Hiện đại hóa kiểu Trung Quốc liệu có thành công?
Khái niệm này chắc chắn thể hiện một hình ảnh tự tin hơn khi giới lãnh đạo Trung
Quốc tuyên bố “Đảng Cộng sản Trung Quốc và nhân dân Trung Quốc đã cung cấp
cho nhân loại hiểu biết sâu sắc hơn về Trung Quốc, đầu vào tốt hơn của Trung
Quốc và sức mạnh lớn hơn của Trung Quốc để giúp giải quyết những thách thức
chung, đã tạo ra những thay đổi mới và đóng góp to lớn hơn nữa vào sự nghiệp cao
cả vì hoà bình và phát triển của nhân loại.”
Tuy nhiên, “khoảng cách hiểu biết” vẫn tiếp tục tồn tại giữa Trung Quốc và phần
còn lại của thế giới. Những nghi ngờ về sự trỗi dậy của Trung Quốc trong cộng
đồng quốc tế được hiểu là xuất phát từ việc Trung Quốc là quốc gia duy nhất “vượt
qua” tất cả các quốc gia khác về “bốn phương diện” là “lịch sử và văn hóa” (lịch sử
lâu đời), “lãnh thổ” (lãnh thổ siêu rộng lớn), “dân số” (quy mô dân số siêu lớn) và
“tiềm năng thị trường” (tiềm năng thị trường khổng lồ). Những nghi ngờ đó được
xác định là xuất phát từ tư tưởng “mạnh ăn yếu” và “Zero sum game” (trò chơi tổng bằng không).
Giáo sư BR Deepak lưu ý, mặc dù hiện đại hóa theo kiểu Trung Quốc có thể không
thu hút được nhiều ở phương Tây nhưng khái niệm này được các nước đang phát
triển và kém phát triển chấp nhận, nhiều nước trong số đó coi Trung Quốc là một
mô hình phát triển thành công.
Những thách thức đối với quá trình triển khai Hiện đại hóa kiểu Trung Quốc hiện
cũng đang xuất hiện ở trong nước và mục tiêu tăng trưởng khiêm tốn 5% được đưa
ra trong kỳ họp Lưỡng Hội có thể được coi là sự phản ánh triển vọng không mấy
lạc quan mà Đảng Cộng sản Trung Quốc đang phải đối mặt do hậu quả từ sự bùng
phát trở lại của COVID, sự sụt giảm nặng nề của thị trường bất động sản và xung
đột thương mại với Mỹ tiếp diễn. Ngoài ra, để đảm bảo sự thành công của quá trình
hiện đại hóa kiểu Trung Quốc không chỉ đòi hỏi phải thu hút sự hợp tác quốc tế mà
còn phải giải quyết các vấn đề như hoàn cảnh khó khăn của lao động nhập cư vốn
ít được chú ý tại nước này.
Bốn hiện đại hóa của Trung Quốc như thế nào?
Bốn Hiện đại hóa là những mục tiêu mà Trung Quốc theo đuổi trong các lĩnh vực
nông nghiệp, công nghiệp, quốc phòng, và khoa học công nghệ nhằm biến Trung
Quốc trở thành một cường quốc hiện đại.
Bốn Hiện đại hóa lần đầu tiên được đề cập đến bởi Thủ tướng Chu Ân Lai tại Hội
nghị Công tác Khoa học Kỹ thuật tổ chức ở Thượng Hải vào tháng Giêng năm
1963. Sau đó, tại kỳ họp của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (tức Quốc hội
Trung Quốc) khóa 3 vào tháng 12 năm 1964, Thủ tướng Chu Ân Lai cũng đã đề
nghị xây dựng một nước Trung Quốc xã hội chủ nghĩa có “nền nông nghiệp, công
nghiệp, quốc phòng, và khoa học công nghệ tiên tiến” trong tương lai gần.
Tuy nhiên cuộc Cách mạng Văn hóa xảy ra vào năm 1966 đã ngăn cản ý tưởng này
phát triển cho đến kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc khóa 4 vào tháng
Giêng năm 1975. Trong bài diễn văn cuối cùng của mình, Chu Ân Lai nhắc lại lời
kêu gọi xây dựng chính sách nhằm tạo ra “một hệ thống kinh tế và công nghiệp
tương đối toàn diện và độc lập” trước năm 1980 và “hoàn thành hiện đại hóa toàn
diện nông nghiệp, công nghiệp, quốc phòng và khoa học công nghệ” trước cuối thế
kỷ 20. Tuy nhiên ý kiến này bị nhóm Tứ Nhân Bang cáo buộc là đi theo con đường
tư bản chủ nghĩa và ra sức ngăn chặn.
Sau khi Mao Trạch Đông qua đời và nhóm Tứ Nhân Bang bị bắt vào cuối năm
1976, Đặng Tiểu Bình được phục hồi các chức vụ và dần nắm quyền lãnh đạo
Đảng Cộng sản Trung Quốc. Bốn Hiện đại hóa cũng đã trở thành trọng tâm trong
chính sách đối nội của Đặng Tiểu Bình. Trong bài diễn văn kết thúc Đại hội đại
biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 11 vào tháng 08 năm 1977,
Đặng Tiểu Bình đã nhấn mạnh tầm quan trọng của hiện đại hóa, và Bốn Hiện đại
hóa đã được chính thức đưa vào văn kiện Đại hội Đảng.
Tiếp đó, ở kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc khóa 5 vào tháng 02 năm
1978, Chủ tịch nước Hoa Quốc Phong thông báo kế hoạch 10 năm để đạt Bốn Hiện
đại hóa và mục tiêu này đã được ghi vào Hiến pháp nước Cộng hòa Nhân dân
Trung Hoa. Vào mùa xuân năm 1978, sau khi quyền lực của mình được củng cố,
Đặng Tiểu Bình nhấn mạnh Trung Quốc phải nên “chú trọng phát triển kinh tế”
thay vì “chú trọng chính trị” theo kiểu Mao Trạch Đông.
Cụ thể, về công nghiệp, Trung Quốc đặt mục tiêu tăng trưởng công nghiệp hàng
năm khoảng 10% với dự toán đầu tư khoảng 400 tỷ USD cho xây dựng. Mục tiêu
trong nông nghiệp bao gồm tăng sản lượng hàng năm từ 4-5%, cơ giới hóa công
việc đồng áng khoảng 85%, mở rộng công tác thủy lợi tưới tiêu. Chi phí cho hiện
đại hóa nông nghiệp tốn khoảng 33 tỷ USD, ngoài ra còn phải tốn thêm 50 tỷ USD
cho công tác tái đào tạo và tạo việc làm mới cho lực lượng lao động dư thừa do cơ giới hóa.
Hiện đại hóa quốc phòng được coi là một mục tiêu tốn kém và không thể thực hiện
trong ngắn hạn. Trung Quốc nhận thấy rõ nhu cầu cấp bách là cần hiện đại hóa các
thiết bị quân sự lạc hậu. Tuy nhiên do mục tiêu lâu dài là Trung Quốc phải tăng
cường năng lực ngành công nghiệp quốc phòng nên trong thời gian này chỉ có các
vũ khí và hệ thống công nghệ cao được đặt mua.
Trong các mục tiêu Bốn Hiện đại hóa, các nhà lãnh đạo Trung Quốc cho rằng khoa
học công nghệ là yếu tố then chốt đối với phát triển và nhấn mạnh rằng nghiên cứu
khoa học phải dẫn dắt công cuộc xây dựng kinh tế. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc
hy vọng cho tới năm 1985, Trung Quốc sẽ chỉ còn chậm 10 năm so với các nước
phát triển nhất và có thể bắt kịp và vượt các nước này vào năm 2000.
Như vậy có thể nói mục tiêu cuối cùng của Bốn Hiện đại hóa là biến Trung Quốc
trở thành một cường quốc hiện đại vào đầu thế kỷ 21. Sau hơn 30 năm thực hiện,
đến nay Bốn Hiện đại hóa đã giúp Trung Quốc đạt được nhiều thành tựu to lớn trên
cả bốn lĩnh vực. Nền kinh tế Trung Quốc đã đạt được mức tăng trưởng cao dựa trên
động lực xuất khẩu và chiến lược thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Theo dữ liệu
của Ngân hàng Thế giới, đến năm 2009, Tổng Sản phẩm Quốc nội (GDP) tính theo
tỉ giá hiện hành của Trung Quốc đã đạt 4.985 tỉ USD, gấp hơn 33 lần so với mức 148,2 tỉ USD năm 1978.
Cùng với đà phát triển kinh tế, tiềm lực khoa học công nghệ và đặc biệt là quốc
phòng của Trung Quốc cũng đã được tăng cường mạnh mẽ. Sự phát triển của
Trung Quốc một mặt mang lại nhiều lợi ích về kinh tế cho thế giới, một mặt khiến
cho nhiều nước, đặc biệt là các nước trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương,
cảm thấy bất an về mặt an ninh.
IV. Đánh giá những hạn chế và yếu điểm của lý thuyết hiện đại hóa trong quá
trình áp dụng tại Trung Quốc
Mặc dù lý thuyết hiện đại hóa đã mang lại nhiều thành công cho Trung Quốc trong
quá trình phát triển kinh tế và xã hội, nhưng cũng có một số hạn chế và yếu điểm cần được giải quyết.
Sự khác biệt về chủ trương kinh tế và xã hội giữa các đảng phái trong Đảng Cộng
sản Trung Quốc: Sự bất đồng này đã gây ra nhiều khó khăn trong việc thực hiện
một chính sách nhất quán và hiệu quả. Sự bất đồng này dẫn đến việc quan tâm đến
những quyền lợi của từng đảng phái hơn là lợi ích của toàn bộ đất nước.
Vấn đề môi trường: Trung Quốc là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển
kinh tế nhanh nhất thế giới, nhưng cũng là một trong những nơi có tỷ lệ ô nhiễm
cao nhất. Việc tăng cường sản xuất đã đẩy nhanh tốc độ tiêu thụ tài nguyên thiên
nhiên và gây ra những vấn đề môi trường nghiêm trọng.
Đô thị hóa: Quá trình đô thị hóa của Trung Quốc đang diễn ra rất nhanh, tuy nhiên,
việc quản lý và phát triển các đô thị lại chưa được đồng bộ và hiệu quả.
Khoảng cách giàu nghèo: Quá trình phát triển kinh tế không đồng đều đã dẫn đến
khoảng cách giàu nghèo giữa các vùng miền của Trung Quốc. Với sự mở rộng
khoảng cách này, nhiều người dân có thu nhập thấp vẫn chưa được hưởng lợi từ
những thành công của đất nước.
Tham nhũng: Tham nhũng là một trong những vấn đề lớn nhất đối với Trung
Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực chính trị. Vấn đề này đã khiến cho việc giám sát và
thực thi các chính sách trở nên khó khăn.
Tóm lại, lý thuyết hiện đại hóa đã giúp Trung Quốc phát triển mạnh mẽ trong nhiều
lĩnh vực. Tuy nhiên, còn nhiều hạn chế và yếu điểm cần được giải quyết để đạt
được mục tiêu phát triển bền vững và đáp ứng nhu cầu của người dân Trung Quốc.
V. Ý nghĩa của lý thuyết hiện đại hóa đối với Trung Quốc và các quốc gia khác
trong thế giới hiện đại.
Lý thuyết hiện đại hóa đã trở thành một lực lượng động lực quan trọng trong việc
phát triển kinh tế và xã hội của nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm Trung Quốc.
Với sự cạnh tranh kinh tế ngày càng gay gắt và xu hướng toàn cầu hóa ngày càng
trở nên phổ biến, cần có những chiến lược phù hợp để đáp ứng nhu cầu phát triển của các quốc gia.
Ở Trung Quốc, lý thuyết hiện đại hóa đã giúp đất nước này chuyển từ một nền kinh
tế dựa vào nông nghiệp sang một nền kinh tế công nghiệp hiện đại. Nhờ vậy, Trung
Quốc đã trở thành một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất
thế giới và là một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Đối với các quốc gia khác trong thế giới hiện đại, lý thuyết hiện đại hóa có ý nghĩa
rất lớn trong việc phát triển kinh tế và xã hội. Đặc biệt là các quốc gia đang phát
triển, nơi mà lý thuyết này có thể mang lại những lợi ích rất lớn. Lý thuyết hiện đại
hóa giúp các quốc gia phát triển và cải thiện hạ tầng cơ sở, nâng cao trình độ công
nghệ, tăng cường quản lý kinh tế và xã hội, từ đó đưa ra các chiến lược phát triển kinh tế bền vững.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh kinh tế ngày càng gay gắt, việc vận
dụng lý thuyết hiện đại hóa là rất quan trọng để các quốc gia giữ vững vị trí của
mình trên thị trường quốc tế. Lý thuyết này giúp các quốc gia tìm ra các phương
pháp và chiến lược phù hợp để cải thiện năng suất lao động, tăng cường sản xuất
và bán hàng hóa trên thị trường toàn cầu.
Tóm lại, lý thuyết hiện đại hóa đã và đang được áp dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia
trên thế giới và có ý nghĩa rất lớn trong việc phát triển kinh tế và xã hội. Đối với
Trung Quốc và các quốc gia khác trong thế giới hiện đại, lý thuyết này giúp tăng
cường sức mạnh kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, từ đó
đưa các quốc gia đến với một tương lai phát triển bền vững. Kết Luận
Tổng kết lại, lý thuyết hiện đại hóa là một lực lượng động lực quan trọng trong
việc phát triển kinh tế và xã hội của Trung Quốc. Việc áp dụng lý thuyết này đã
mang lại nhiều thành công đáng kể cho Trung Quốc trong việc chuyển đổi từ một
nền kinh tế dựa vào nông nghiệp sang một nền kinh tế công nghiệp hiện đại.
Tuy nhiên, việc áp dụng lý thuyết hiện đại hóa cũng đối diện với nhiều thách thức
và hạn chế, bao gồm sự khác biệt về chủ trương kinh tế và xã hội giữa các đảng
phái trong Đảng Cộng sản Trung Quốc, vấn đề môi trường, đô thị hóa, khoảng
cách giàu nghèo và tham nhũng. Những vấn đề này cần được giải quyết để đạt
được mục tiêu phát triển bền vững và đáp ứng nhu cầu của người dân Trung Quốc.
Với sự cạnh tranh kinh tế ngày càng gay gắt và xu hướng toàn cầu hóa ngày càng
trở nên phổ biến, việc áp dụng lý thuyết hiện đại hóa trong quá trình phát triển kinh
tế và xã hội của Trung Quốc là rất cần thiết. Đây là một trong những chiến lược
phù hợp để đáp ứng nhu cầu phát triển của các quốc gia, giúp tăng cường sức mạnh
kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, từ đó đưa các quốc gia
đến với một tương lai phát triển bền vững.
Ngoài việc áp dụng lý thuyết hiện đại hóa trong phát triển kinh tế và xã hội, Trung
Quốc cũng cần phải đưa ra các chiến lược phù hợp để giải quyết các vấn đề môi
trường, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và xây dựng một quốc gia
thịnh vượng, bền vững, hài hòa với thiên nhiên.
Để đạt được mục tiêu này, Trung Quốc cần tăng cường quản lý và kiểm soát ô
nhiễm môi trường, đầu tư vào các công trình hạ tầng và công nghệ mới, nâng cao
trình độ công nghệ và đổi mới cơ cấu kinh tế. Đồng thời, cần tăng cường giáo dục
và đào tạo nhân lực, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ thông tin và khoa học kỹ
thuật, để đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.
Bên cạnh đó, việc xây dựng một chính trị ổn định, đáp ứng nhu cầu của người dân,
tăng cường giám sát và đối thoại với các nhóm xã hội khác nhau cũng là rất quan
trọng. Trung Quốc cần đưa ra các chính sách phát triển kinh tế và xã hội nhằm giải
quyết các vấn đề xã hội, nâng cao trình độ sống và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.
Tóm lại, việc áp dụng lý thuyết hiện đại hóa là rất quan trọng trong quá trình phát
triển kinh tế và xã hội của Trung Quốc, nhưng cũng cần có các chiến lược phù hợp
để giải quyết các thách thức và hạn chế. Việc xây dựng một quốc gia thịnh vượng,
bền vững, hài hòa với thiên nhiên là mục tiêu cần đạt được trong quá trình phát triển của Trung Quốc.