Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Tính tất yếu của quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa trong thời kỳ quá độ - Triết học Mác Lenin | Đại học Kinh Tế Quốc Dân

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN -------***------- BÀI T P Ậ L N Ớ MÔN TRIẾẾT H C Ọ MÁC – LẾNIN
ĐỀ TÀI: VẬN DỤNG LÝ LUẬN MỐI QUAN HỆ BIỆN
CHỨNG GIỮA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ SẢN
XUẤT PHÂN TÍCH TÍNH TẤT YẾU CỦA QUÁ TRÌNH
CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA VIỆT NAM Ở VIỆT
NAM TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
Họ và tên SV: Nguyễn Hữu Khánh Hưng
Lớp tín chỉ: Đầu tư Tài Chính 62 Mã SV: 11205413
GVHD: TS NGUYỄN VĂN HẬU HÀ NỘI, NĂM 2020 MỤC LỤC
LỜI DẪN........................................................................................................................................................................3
NỘI DUNG CHÍNH......................................................................................................................................................4
I)MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ SẢN XUẤT.....................5 1. KHÁI NIỆM LỰC LƯỢNG
SẢN XUẤT.........................................................................................................................5 2. KHÁI NIỆM
QUAN HỆ SẢN XUẤT..............................................................................................................................6 3. MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ
SẢN XUẤT................................................7
II) TÍNH TẤT YẾU CỦA QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐẠI HÓA Ở VIỆT NAM TRONG
THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI.....................................................................................................7 1. KHÁI NIỆM VỀ CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN
ĐẠI HÓA...................................................................................................7
2. TÍNH TẤT YẾU CỦA QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐÁI HÓA Ở VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
............................................................................................................................................................9
KẾT LUẬN....................................................................................................................................................................9
TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................................................................14 2 LỜI DẪN
Công cuộc xây dựng xã hội mới phải được tiến hành toàn diện trên các mặt: quan
hệ sản xuất, lực lượng sản xuất, nền văn hoá và những con người của xã hội. Công
nghiệp hóa chính là con đường và bước đi tất yếu để tạo ra cơ sở vật chất, kĩ thuật cho
nền sản xuất lớn hiện đại.
Xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật cho nền sản xuất lớn hiện đại là một quy luật
chung, phổ biến đối với tất cả các nước. Tuy nhiên, tuỳ từng nước khác nhau, do điểm
xuất phát tiến lên không giống nhau cách thức tiến hành xây dựng cơ sở vật chất, kĩ thuật
cho nền sản xuất lớn hiện đại sẽ không giống nhau.
Nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội từ một nền kinh tế phổ biến là sản xuất nhỏ, lao
động thủ công là phổ biến. Cái thiếu thốn nhất của chúng ta là một nền đại công nghiệp.
Chính vì vậy chúng ta phải tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Trong thời đại ngày
nay, công nghiệp hoá phải gắn với hiện đại hoá. Công nghiệp hoá ở nước ta là nhằm xây
dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Đó là nhiệm vụ trung tâm trong suốt
thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Từ năm 1996, đất nước ta đã chuyển sang giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hoá,
hiện đại hoá, phấn đấu đến năm 2020 cơ bản trở thành một nước công nghiệp. Sự nghiệp
xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta chỉ thực sự thành công chừng nào thự hiện thành
công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Từ những lý do trên em quyết định chọn đề tài " Vận dụng lý luận về mối quan
hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất phân tích tính tất yếu
công nghiệp hóa, hiện đại hoá ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội"
Vì thời gian hoàn thành có hạn cũng như vốn hiểu biết còn nông cạn và ít ỏi của
mình, bài tiểu luận của em khó tránh khỏi những sai sót và khuyết điểm còn phải sửa đổi
và bổ sung. Vì vậy em rất mong và trân trọng mọi ý kiến đóng góp của thầy để từ đó em
có thể củng cố được vốn hiểu biết của mình. Em xin chân thành cảm ơn thầy. 3 NỘI DUNG CHÍNH
I) MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ SẢN XUẤT
1. Khái niệm về lực lượng sản xuất
2. Khái niệm về quan hệ sản xuất
3. Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
II) TÍNH TẤT YẾU CỦA QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐẠI HÓA Ở
VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
1. Khái niệm về Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
2. Tính tất yếu của quá trình Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa ở Việt Nam
thời kỳ quá độ lên CNXH III) KẾT LUẬN 4
I) MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG
GIỮA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ SẢN XUẤT
1. Khái niệm của lực lượng sản xuất a. Khái niệm.
Lực lượng sản xuất biểu hiện mối quan hệ giữa người với giới tự nhiên. Trình độ
của lực lượng sản xuất, thể hiện trình độ trinh phục tự nhiên của loài người trong quá
trình tác động vào tự nhiên tạo ra của cải vật chất đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của loài người. b. Nội dung.
Lực lượng sản xuất bao gồm:
Tư liệu sản xuất do xã hội tạo ra, trước hết là công cụ lao động.
Người lao động với những kinh nghiệm sản xuất thói quen lao động, biết sử
dụng tư liệu sản xuất để tạo ra của cải vật chất.
Tư liệu sản xuất bao gồm: - Đối tượng lao động và Tư liệu lao động
Đối tượng lao động không phải là toàn bộ giới tự nhiên, mà chỉ có một bộ phận
của giới tự nhiên được đưa vào sản xuất. Con người không chỉ tìm trong giới tự nhiên
những đối tượng lao động có sẵn, mà còn sáng tạo ra bản thân đối tượng lao động.
Tư liệu lao động là vật thể hay phức hợp vật thể mà con người đặt giữa mình với
đối tượng lao động, chúng dẫn chuyền sự tác động của con người vào đối tượng lao
động. Đối với mỗi thế hệ mới những tư liệu lao động do thế hệ trước để lại trở thành
điểm xuất phát cho thế hệ tương lai. Vì vậy những tư liệu lao động đó là cơ sở sự kế tục
của lịch sử. Tư liệu lao động chỉ trở thành lực lượng tích cực cải biến đối tượng lao động,
khi chúng kết hợp với đời sống. Tư liệu lao động dù có ý nghĩa lớn lao đến đâu, nhưng
nếu tách khỏi người lao động thì cũng không thể phát huy được tác dụng, khồg thể trở
thành lực lượng sản xuất của xã hội.
Các yếu tố hợp thành lực lượng sản xuất thường xuyên có quan hệ chặt chẽ với
nhau. Trong sự phát triển của hệ thống công cụ lao động và trình độ khoa học-kĩ thuật, kĩ
năng lao động của con người đóng vai trò quyết định. Con người là nhân tố trung tâm và
là mục đích của nền sản xuất xã hội. Lênin viết: “Lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn
thể nhân loại là công nhân, là người lao động “. 5
Do khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp mà thành phần con người cấu
thành lực lượng sản xuất cũng thay đổi. Người lao động trong lực lượng sản xuất không
chỉ gồm người lao động chân tay mà còn cả kĩ thuật viên, kĩ sư và cán bộ khoa học phục
vụ trực tiếp quá trình sản xuất.
2. Khái niệm về quan hệ sản xuất a. Khái niệm.
Quan hệ sản xuất xã hội là quan hệ kinh tế giữa người với người trong quá trình
sản xuất và tái sản xuất xã hội: Sản xuất - phân phối - trao đổi - tiêu dùng. Quan hệ sản
xuất bao gồm quan hệ kinh tế - xã hội và quan hệ kinh tế tổ chức. Quan hệ sản xuất thuộc
lĩnh vực đời sống vật chất của xã hội, nó tồn tại khách quan, độc lập với ý thức của con
người. Quan hệ sản xuất là quan hệ kinh tế cơ bản của một hình thái kinh tế xã hội. Một
kiểu quan hệ sản xuất tiêu biểu cho bản chất kinh tế xã hội nhất định. b. Nội dung.
Quan hệ sản xuất bao gồm những mặt cơ bản sau:
Quan hệ giữa người với người đổi việc về tư liệusản xuất.
Quan hệ giữa người với người đổi việc tổ chức quản lý
Quan hệ giữa người với người đổi việc phân phối sản phẩm lao động
Ba mặt nói trên có quan hệ hữu cơ với nhau, trong đó quan hệ thứ nhất có ý nghĩa
quyết định đối với tất cả những mối quan hệ khác. Bản chất của bất kỳ quan hệ sản xuất
nào cũng đều phụ thuộc vào vấn đề những tư liệu sản xuất chủ yếu trong xã hội được giải quyết như thế nào.
Có hai hình thức sở hữu cơ bản về tư liệu sản xuất: ‣ Sở hữu tư nhân ‣ Sở hữu xã hội
Những hình thức sở hữu đó là những quan hệ kinh tế hiện thực giữa người với
người trong xã hội. Đương nhiên để cho tư liệu sản xuất không trở thành “vô chủ” phải
có chính sách và cơ chế rõ ràng để xác định chủ thể sở hữu và sử dụng đối với những tư
liệu sản xuất nhất định.
Trong sự tác động lẫn nhau của các yếu tố cấu thành quan hệ sản xuất, quan hệ tổ
chức quản lý và quan hệ phân phối có vai trò quan trọng. Những quan này có thể góp
phần củng cố quan hệ sở hữu và cũng có thể làm biến dạng quan hệ sở hữu. Các hệ thống
quan hệ sản xuất ở mỗi giai đoạn lịch sử đều tồn tại trong một phương thức sản xuất nhất
định. Hệ thống quan hệ sản xuất thống trị mỗi hình thái kinh tế xã hội ấy. Vì vậy khi 6
nghiên cứu, xem xét tính chất của một hình thái xã hội thì không thể nào nhìn ở trình độ
của lực lượng sản xuất mà còn phải xem xét đến tính chất của các quan hệ sản xuất.
3. Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất quy định sự
vận động, phát triển của các phương thức sản xuất trong lịch sử. Lực lượng sản xuất và
quan hệ sản xuất là hai mặt của một phương thức sản xuất có tác động biện chứng, trong
đó lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất, còn quan hệ sản xuất tác động trở lại
đối với lực lượng sản xuất.
C.Mác viết: “Trong sự sản xuất xã hội ra đời sống của mình, con người có những
quan hệ nhất định, tất yếu, không phụ thuộc vào ý muốn của họ - tức những quan hệ sản
xuất, những quan hệ này phù hợp với một trình độ phát triển nhất định của các lực lượng
sản xuất vật chất của họ”.
Nếu quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất thì
thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, ngược lại, nếu không phù hợp sẽ kìm hãm sự phát
triển của lực lượng sản xuất. Đây là quy luật cơ bản nhất của sự vận động và phát triển xã
hội. Sự tác động của nó trong lịch sử làm cho xã hội chuyển từ hình thái kinh tế xã hội
thấp lên hình thái kinh tế xã hội cao hơn.
II) TÍNH TẤT YẾU CỦA QUÁ
TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN
ĐẠI HÓA Ở VIỆT NAM TRONG
THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
1. Khái niệm Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa 7
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt
động kinh tế và quản lý kinh tế - xã hội từ sử dụng sức lao động thủ công là chính sang sử
dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện, phương pháp tiên
tiến, hiện đại nhằm tạo ra năng suất lao động xã hội cao.
Công nghiệp hoá, thường được hiểu đơn giản là một quá trình biến một nước có
nền kinh tế lạc hậu thành một nước công nghiệp. Công nghiệp hóa gắn liền với việc xác
định một cơ cấu kinh tế hợp lý, trang bị kỹ thuật ngày càng hiện đại cho các ngành kinh
tế nhằm xóa bỏ tình trạng lạc hậu về kinh tế xã hội, tối ưu hóa các nguồn lực và lợi thế,
đảm bảo nhịp độ tăng trưởng nhanh và ổn định.
Hội nghị ban chấp hành Trung ương lần thứ 7 khoá VI và Đại hội Đại biểu toàn
quốc lần thứ VII Đảng cộng sản Việt Nam cũng đã xác định công nghiệp hoá là quá trình
chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ và quản lý kinh
tế - xã hội từ sử dụng sức lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức
lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến hiện đại dựa trên sự
phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học công nghệ tạo ra năng suất lao động xã hội cao.
Song dù muốn hay không công nghiệp hoá ở nước ta hiện nay trước mắt nhằm xây
dựng cơ sở vật chất kỹ thuật bảo đảm tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Song có lẽ
sẽ là thiếu sót nếu chúng ta không quan tâm giải quyết những vấn đề xã hội. Thực tiễn
nước ta và kinh nghiệm của một số nước đang phát triển cho thấy ngay từ bước đầu tiên
của việc hoạch định chiến lược và chương trình phát triển nhất thiết phải đảm bảo tính
đồng bộ giữa kinh tế xã hội, cùng với sự phát triển kinh tế phải xây dựng những mặt
thuộc hạ tầng của đời sống xã hội, tăng trưởng kinh tế phải gắn với tiến bộ và công bằng
xã hội, phát triển văn hoá nâng cao đời sống nhân dân.
Như vậy công nghiệp hoá là một quá trình lịch sử tất yếu nhằm tạo nên những
chuyển biến căn bản về kinh tế xã hội của đất nước trên cơ sở khai thác có hiệu quả các
nguồn lực và lợi thế trong nước, mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế. Xây dựng cơ cấu kinh
tế nhiều ngành với trình độ khoa học công nghệ ngày càng hiện đại. 8
Khái niệm công nghiệp hoá trên đây được Đảng ta xác định rộng hơn những quan
niệm trước đó, bao hàm cả về hoạt động sản xuất kinh doanh, cả về dịch vụ và quản lý
kinh tế xã hội. Như vậy công nghiệp hoá theo tư tưởng mới là không bó hẹp trong phạm
vi trình độ các lực lượng sản xuất đơn thuần, kỹ thuật đơn thuần để chuyển lao động thủ
công thành lao động cơ khí như quan niệm trước đây.
Về hiện đại hóa, khoa học công nghệ hiện đại là nhân tố then chốt của hiện đại
hoá. Hiện đại hoá có nội dung lớn và phong phú, bao gồm các mặt kinh tế, chính trị và
văn hoá. Hiện đại hoá thường được định nghĩa là một quá trình mà nhờ đó các nước đang
phát triển tìm cách đạt được sự tăng trưởng và phát triển kinh tế, tiến hành cải cách chính
trị và củng cố cơ cấu xã hội nhằm tiến tới một hệ thống kinh tế, xã hội và chính trị giống
hệ thống của những nước phát triển. Hiện đại hoá cưỡng bức dập khuôn sẽ làm bại hoại
cho quốc gia vì nó đối nghịch với bản sắc dân tộc, thù địch với dân chủ.
2. Tính tất yếu của quá trình Công nghiệp hóa – Hiện đại
hóa ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên CNXH
Ở Việt Nam, sau khi miền Bắc bước vào thời kỳ quá độ lên CNXH (1954), Đại hội
III của Đảng (9-1960) đã đề ra đường lối cách mạng XHCN mà nội dung chủ yếu là tiến
hành đồng thời 3 cuộc cách mạng: cách mạng về quan hệ sản xuất; cách mạng khoa học,
kỹ thuật; cách mạng tư tưởng, văn hóa; trong đó cách mạng khoa học, kỹ thuật là then
chốt; coi công nghiệp hóa XHCN là nhiệm vụ trung tâm trong suốt thời kỳ quá độ. Xây
dựng công nghiệp hiện đại, nông nghiệp hiện đại, văn hóa và khoa học tiên tiến. Ra đời
các khu công nghiệp Thái Nguyên, Việt Trì, Thượng Đình, Nhà máy Thủy điện Thác Bà.
Khi đất nước thống nhất (30-4-1975), Đại hội IV của Đảng (12-1976), trong đường lối
cách mạng xã hội chủ nghĩa trên cả nước đã tiếp tục phát triển quan điểm đó, nhấn mạnh
mục tiêu, nhiệm vụ công nghiệp hóa XHCN và cách mạng khoa học, kỹ thuật để phát
triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất. Chú trọng phát triển nguồn năng lượng, điện lực phải 9
đi trước một bước. Phát triển công nghiệp cơ khí, luyện kim, công nghiệp hóa chất, vật
liệu xây dựng. Rất coi trọng các ngành công nghiệp nặng.
Việt Nam và các nước XHCN trước đây khi bắt đầu nhiệm vụ của thời kỳ quá độ
lên CNXH đều tập trung vào xây dựng quan hệ sản xuất XHCN mà vấn đề hàng đầu là
xóa bỏ chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, thiết lập chế độ công hữu dưới hai hình thức
quốc doanh (nhà nước) và tập thể. Tiếp đó là xác lập cơ chế kế hoạch hóa nền kinh tế
quốc dân, quản lý tập trung trong tay Nhà nước, hạn chế yếu tố thị trường tự do; thực
hiện chế độ phân phối theo lao động mà thực chất là phân phối bình quân, bao cấp.
Vấn đề xóa bỏ chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất đã không được nhận thức đúng.
Các nước XHCN đều xóa bỏ ngay lập tức chế độ sở hữu tư nhân và coi công hữu về tư
liệu sản xuất là thước đo trình độ và là bản chất của CNXH. Trong tác phẩm Những
nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản (10-1847), Ph. Ăngghen trả lời câu hỏi thứ 17: “Liệu
có thể thủ tiêu chế độ tư hữu ngay lập tức được không?”, đã nêu rõ:
“Không, không thể được, cũng y như không thể làm cho lực lượng sản xuất hiện
có tăng lên ngay lập tức đến mức cần thiết để xây dựng nền kinh tế công hữu. Cho nên,
cuộc cách mạng của giai cấp vô sản đang có tất cả những triệu chứng là sắp nổ ra, sẽ chỉ
có thể cải tạo xã hội hiện nay một cách dần dần, và chỉ khi nào đã tạo nên được một khối
lượng tư liệu sản xuất cần thiết cho việc cải tạo đó thì khi ấy mới thủ tiêu được chế độ tư
hữu” (trích C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, tr.469).
Chỉ dẫn trên đây của Ph. Ăngghen là dựa trên cơ sở khoa học và hiện thực và có
giá trị sâu sắc. Sau này, V.I. Lênin nêu ra những đặc trưng của thời kỳ quá độ trong đó có
đặc trưng về sự tồn tại lâu dài của nhiều thành phần kinh tế và sở hữu tư nhân. Rất tiếc,
nguyên lý và những đặc trưng đó đã không được nhận thức và vận dụng đúng đắn ở các
nước XHCN trước đây. Cuối những năm 70 đầu những năm 80 của thế kỷ XX. Các nước
XHCN lâm vào khủng hoảng, trì trệ về phát triển kinh tế dẫn tới sự bất ổn chính trị ở một số nước.
Việt Nam cũng rơi vào khủng hoảng kinh tế - xã hội từ năm 1979. Yêu cầu khách
quan là phải tìm con đường đổi mới. Trải qua khảo nghiệm thực tiễn kết hợp với nhận 10
thức lại các quy luật khách quan của thời kỳ quá độ, Đại hội VI Đảng (12-1986) đã đề ra
đường lối đổi mới toàn diện, trước hết là đổi mới các chính sách kinh tế. Đường lối đổi
mới dựa trên cơ sở đổi mới tư duy lý luận và tổng kết thực tiễn mấy chục năm xây dựng
CNXH ở Việt Nam, với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự
thật, tự phê bình nghiêm túc về căn bệnh chủ quan, duy ý chí, nóng vội, nhận thức và
hành động một cách giản đơn và cả căn bệnh bảo thủ, trì trệ, giáo điều. Đại hội VI đã nêu
ra những bài học cần thiết, trong đó có bài học: “Đảng phải luôn luôn xuất phát từ thực
tế, tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan. Năng lực nhận thức và hành động
theo quy luật là điều kiện bảo đảm sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng” (trích ĐCSVN: Văn
kiện Đảng Toàn tập, tập 47, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.363).
Có nhiều quy luật của thời kỳ quá độ chưa được nhận thức và vận dụng đúng đắn,
không thúc đẩy mà còn tác động tiêu cực đến sự phát triển, trong đó có quy luật về quan
hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Trong khi lực
lượng sản xuất còn rất kém phát triển do điểm xuất phát của Việt Nam ở trình độ rất thấp,
lại tập trung xây dựng hoàn thiện quan hệ sản xuất ở trình độ cao, muốn dùng quan hệ
sản xuất tiên tiến để mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển. Đó là nhận thức và
hành động không đúng, nếu không nói là làm trái quy luật. Đại hội VI của Đảng đã nêu rõ:
“Theo quy luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất và tính chất và trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất, quá trình cải tạo xã hội chủ nghĩa phải có bước đi và hình
thức thích hợp. Kinh nghiệm thực tế chỉ rõ: lực lượng sản xuất bị kìm hãm không chỉ
trong trường hợp quan hệ sản xuất lạc hậu, mà cả khi quan hệ sản xuất phát triển không
đồng bộ, có những yếu tố đi quá xa so với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất”
(trích ĐCSVN: Văn kiện Đảng Toàn tập, tập 47, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.390).
Đại hội VI chủ trương thực hiện nhất quán, lâu dài, chính sách phát triển nhiều
thành phần kinh tế, trong đó có cả kinh tế tư bản tư nhân, cá thể, tiểu chủ, thừa nhận sự
tồn tại của sở hữu tư nhân. Đó là sự điều chỉnh rất quan trọng về quan hệ sản xuất. Yếu tố 11
đi quá xa chính là tuyệt đối hóa và chỉ thừa nhận chế độ công hữu về tư liệu sản xuất,
không thừa nhận sở hữu tư nhân trước đó.
Trong sự nghiệp đổi mới từ năm 1986 đến nay, Đảng lấy nhiệm vụ phát triển kinh
tế làm trung tâm. Phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế
thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng XHCN. Có rất nhiều quy luật,
đặc trưng, đặc điểm các mối quan hệ của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN tiếp
tục được nhận thức và xử lý trong thực tế dựa trên cơ sở nghiên cứu lý luận và tổng kết
thực tiễn. Quy luật và cũng là quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất vẫn là
vấn đề cơ bản chỉ đạo trong khi đề ra các chính sách kinh tế.
Đảng và Nhà nước tập trung phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất theo đường lối
công nghiệp hóa, hiện đại hóa được đề ra từ Nghị quyết Trung ương 7 khóa VII (1994),
và từ 1996, Việt Nam hoàn thành nhiệm vụ đề ra cho chặng đường đầu tiên chuyển sang
thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đặt chiến lược phát triển khoa
học và công nghệ, chiến lược giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu tại Nghị quyết
Trung ương 2 khóa VIII (1996). Lực lượng sản xuất đã phát triển đáng kể và đang phấn
đấu đến năm 2030, Việt Nam cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.
Việc phát triển công nghệ thông tin và nhất là ứng dụng thành tựu của cuộc Cách mạng
công nghiệp 4.0, đẩy mạnh hội nhập quốc tế, cho phép phát triển lực lượng sản xuất với
quy mô lớn, chất lượng, hiệu quả cao hơn.
Khi phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất, điều tất yếu đặt ra là xây dựng, hoàn
thiện quan hệ sản xuất như thế nào cho phù hợp cả về sở hữu, quản lý và phân phối.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được thông qua
tại Đại hội VII (6-1991) đã nêu ra mô hình CNXH ở Việt Nam với 6 đặc trưng. Đặc trưng
thứ hai là: “Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế
độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu” (trích ĐCSVN: Văn kiện Đảng Toàn tập, tập 51,
NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr. 134). Ở đây chế độ công hữu về tư liệu sản
xuất vẫn được đặc biệt chú trọng. 12
Từ thực tiễn của công cuộc đổi mới với vai trò của kinh tế tư nhân ngày càng phát
triển gắn với sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, Cương lĩnh của Đảng (bổ sung và phát
triển năm 2011) đã nêu ra mô hình chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam với 8 đặc trưng. Đặc
trưng thứ ba là: “Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và
quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp” (trích ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ XI, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.70). Cương lĩnh 2011 nhấn mạnh
việc nắm vững và giải quyết tốt các mối quan hệ lớn, trong đó có quan hệ “giữa phát triển
lực lượng sản xuất và xây dựng, hoàn thiện từng bước quan hệ sản xuất xã hội chủ
nghĩa”. Đại hội XII của Đảng (1-2016) tiếp tục nhấn mạnh các mối quan hệ lớn, làm rõ
quan hệ “giữa nhà nước và thị trường”, tiếp tục giải quyết mối quan hệ giữa phát triển lực
lượng sản xuất và xây dựng hoàn thiện từng bước quan hệ sản xuất. Khẳng định các
thành phần kinh tế: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân, kinh tế vốn đầu tư
nước ngoài (FDI). Trong các thành phần kinh tế đó, kinh tế nhà nước là chủ đạo.
Đảng và Nhà nước đã sớm xác định các đột phá chiến lược: hoàn thiện thể chế kinh tế
thị trường định hướng XHCN và cải cách hành chính; phát triển nhanh nguồn nhân lực,
nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng hiện đại. Các
đột phá chiến lược đó như những điểm nhấn trong phát triển lực lượng sản xuất và xây
dựng, hoàn thiện quan hệ sản xuất. Chỉ có nguồn nhân lực chất lượng cao mới có thể bảo
đảm làm chủ khoa học, công nghệ trong thời đại cách mạng 4.0, bảo đảm tăng năng suất lao động. KẾT LUẬN
Tóm lại sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt nam là một thứ tất yếu lịch
sử. Nó nhắm tới những mục tiêu cụ thể và mang tính cách mạng. Nó đổi mới hàng loạt
vấn đề cả về lí luận và thực tiễn, cả về kinh tế và chính trị - xã hội. Nó bảo vệ và phát
triển chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh tỏng điều kiện, hoàn cảnh mới. 13
Quá trình thực hiện công nghiệp là nhằm mục tiêu biến đổi nước ta thành nước
công nghiệp, cơ sở vật chất kĩ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lí, quan hệ sản xuất tiến
bộ, phù hợp với sự phát triển sản xuất, nguồn lực con người được phát huy, mức sống vật
chất, tinh thần được nâng cao, quốc phòng và an ninh vững chắc, dân giàu, nước mạnh,
xã hội công bằng văn minh.
Như vậy công nghiệp hóa – hiện đại hóa là quá trình lâu dài để tạo ra sự chuyển
đổi cơ bản toàn bộ bộ mặt nước ta. Việc Đảng và Nhà nước ta chọn con đường tiến hành
công nghiệp hóa hiện đại hóa là hết sức đúng đắn. Quá trình này mới chỉ là bước đầu
song nước ra đã đạt được những thành tựu rất đáng khích lệ trên con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội. TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Giáo trình Triết học Mác – Lênin – Hội đồng biên soạn Giáo trình Môn Triết
học Mác – Lênin, GS.TS Phạm Văn Đức (chủ biên)
- ĐCSVN: Văn kiện Đảng Toàn tập, tập 51, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2007
- ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI
- ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa XII
- Lí luận chính trị (Tạp chí nghiên cứu – Học viện chính trị quốc gia HCM)
- Sinh hoạt lí luận (2001 – HV CTQG HCM – Phân hiệu Đà Nẵng)
- Tạp chí cộng sản
- C.Mác và Ph.Ăngghen (Toàn tập)
- V.I.Lênin (Toàn tập) 14