Nêu đặc điểm chung của địa hình Việt Nam và giải thích tại sao?
1. Đặc điểm chung của địa hình Việt Nam
Nước ta có địa hình khá đa dạng với những đặc điểm chung cơ bản do thiên nhiên
tạo nên các dãy đồi núi. Địa hình Việt Nam ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của
con người Việt Nam, ảnh hưởng đến khí hậu, sự phát triển của xã hội,... Trên thực
tế, Địa hình của mỗi quốc gia sẽ có những đặc điểm khác nhau; và địa hình của Việt
Nam cũng có những đặc điểm riêng. Nước ta nằm ở cực đông nam của bán đảo
Đông Dương; biên giới Việt Nam giáp với vịnh Thái Lan tại Việt Nam, vịnh Bắc bộ và
biển Đông tại vì đông; Đất nước Trung Quốc ở phía Bắc; nước lào và Campuchia
phía Tây. Do đó, nước ta có các đặc điểm về địa hình rất phong phú với diện tích
lãnh thổ trải dài theo hình chữ S có chiều dài khoảng 1.650 km và có vị trí đẹp nhất;
được ví như chiếc eo của cô gái đó là bề rộng khoảng 50 km. Đường bờ biển trải
dài 3.260 km không kể các bán đảo và các đảo lớn nhỏ. Ngoài vùng nội thủy thì Việt
Nam sở hữu 12 hải lý lãnh hải,12 hải lý vùng tiếp giáp lãnh hải, 200 hải lý các vùng
đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Diện tích vùng biển của Việt Nam khoảng
1.000.000 km2. Đây là diện tích mà Việt Nam đã tuyên bố chủ quyền và quyền tài
phán. Đôi núi là bộ phận quan trọng nhất của cấu trúc địa hình Việt Nam nhưng tập
trung chủ yếu là các đồi núi thấp.
Địa hình của Việt Nam gồm ba đặc điểm chính:
- Đồi núi là bộ phận quan trọng của cấu trúc địa hình Việt Nam, chiếm khoảng 3/4
diện tích lãnh thổ; nhưng phần lớn là đồi núi thấp. Địa hình đồi núi thấp dưới 1000m
chiếm khoảng 85%; núi cao trên 2000m chỉ chiếm khoảng 1%; còn các khu vực
đồng bằng thì chiếm 1/4 diện tích lãnh thổ nước Việt Nam;
- Địa hình của Việt Nam được kiến tạo nâng lên và tạo thành nhiều bậc kế tiếp nhau.
Lãnh thổ Việt Nam được tạo lập vững chắc từ sau giai đoạn cổ kiến tạo đến tân kiến
tạo và vận động tạo núi Himalaya làm cho địa hình của Việt Nam dâng lên và phân
thành nhiều bậc kế tiếp nhau, đồi núi, đồng bằng, thềm lục địa. Hướng nghiên của
địa hình Việt Nam là hướng Tây Bắc - Đông Nam. Trên thực tế, Địa hình Việt Nam
có hai hướng chủ yếu là tây bắc -Đông nam và vòng cung.
- Địa hình Việt Nam mang tính chất nhiệt đới gió mùa và chịu tác động mạnh mẽ từ
con người. Đặc điểm địa hình Việt Nam bị cắt xẻ, xâm thực và xói mòn; tạo nên địa
hình Caxta nhiệt đới độc đáo. Các dạng địa hình nhân tạo như: đô thị, hầm mỏ, hồ chứa nước, đê,...
Địa hình nước ta được chia thành các khu vực như: Đồi núi, Đồng bằng, bờ biển và
các thêm lục địa. khu vực đồi núi thì được chia thành 04 vùng:
- Vùng núi Đông Bắc: là vùng núi thấp nằm ở tả ngạn sông Hồng và có hướng vòng
cung; chủ yếu là các đồi núi thấp gồm 04 cánh núi cùng chụm lại ở Tam Đảo và mở
rộng về phía Bắc và phía Đông; thung lũng có sông Cầu, sông Thương và Lục Nam.
- Vùng núi Tây Bắc: là những dải núi cao và những Sơn Nguyên đá vui hiểm trở
nằm song song, kéo dài theo hướng tây bắc -Đông Nam. Đây là khu vực có những
đồng bằng nhỏ trù phú nằm ở giữa vùng núi cao.
Ngoài ra có các địa hình bán bình nguyên và vùng đồi trung du nằm chuyển tiếp
giữa đồi núi và đồng bằng. Có các bậc thêm phù sa cổ và bề mặt phủ ba gian, Đồi
trung du nằm ở rìa phía Bắc, phía Tây đồng bằng sông Hồng thu hiệp dì ở đồng
bằng ven biển miền Trung, phần lớn là thêm phù sa cổ bị chia cắt bởi tác động của dòng chảy.
- Khu vực đồng bằng có đồng bằng châu thổ hạ lưu sông lớn. Việt Nam có 2 đồng
bằng lớn là: Đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long. Đây là hai vùng
nông nghiệp trọng điểm của cả nước.
2. Vì sao Việt Nam lại có những đặc điểm chung về địa hình
Đặc điểm địa hình Việt Nam phần lớn là diện tích của đôi núi, nhưng chủ yếu là đồi
núi thấp. do sự tác động của địa hình từ các thành phần tự nhiên khác hình thành
nên đặc điểm chung của tự nhiên nước ta. Địa hình nước ta thay đổi trong giai đoạn
tân kiến tạo, vận động diễn ra không liên tục theo nhiều đợt nên địa hình chủ yếu là
đồi núi thấp và nhiều bậc cao. Các đồng bằng chủ yếu là đồng bằng nằm ở chân
núi, ngay đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long cũng được hình
thành trên một vùng sụt lún nên đồng bằng thường nhỏ và không có diện tích lớn.
Lý do địa hình nước ta có đặc điểm như vậy là do trải qua quá trình vận động cuốn
nếp và phun trào của mắt mà từ giai đoạn cổ kiến tạo đang làm xuất hiện ở nước ta
những cảnh quan đồi núi đồ sộ và liên tục. Bản đồ địa hình nước ta có dạng địa hình
hai hướng chủ yếu là tây bắc và đông nam và có vòng cung; các trường khác thì chỉ
có phạm vi hẹp; nên hoạt động ngoại lực của khí hậu, của dòng nước và của con
người là những nhân tố chủ yếu và trực tiếp hình thành địa hình hiện tại của nước ta
Đồng thời, nước ta có môi trường nóng ẩm và gió mùa, các khu vực đất đã bị phong
hóa mạnh mẽ; lượng mưa lớn và tập trung theo mùa nhanh chóng làm xói mòn và
cách sẻ cũng như xâm thực các khối núi lớn. Đặc biệt hiện tượng nước mưa hòa
tan đá vôi tạo nên địa hình Caxto nhiệt đới độc đáo. Những mạch nước ngầm khoét
sâu trong lòng núi đã tạo nên những hàng động rộng lớn và kỳ vĩ là đặc trưng phổ
biến của nước Việt Nam, góp phần tạo nên những cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ,
tạo nên những danh lam thắng cảnh nổi tiếng. Trên bìa mặt địa hình của Việt Nam
cũng có những đặc điểm rất đặc biệt như thường có rừng cây rậm rạp che phủ; phía
dưới là lớp đất và vỏ phong hóa giày cũng như vụn vỡ. Ngoài ra, các dạng địa hình
nhân tạo xuất hiện ngày càng phổ biến trên đất nước ta như các công trình kiến trúc mà con người tạo ra.
3. Những đặc điểm chung về địa hình của Việt Nam tạo ra những
thuận lợi và hạn chế nào?
Đối với vị trí và địa lý của Việt Nam thì mang đến những thuận lợi và khó khăn đối
với thiên nhiên và kinh tế xã hội.
- Đối với thuận lợi: Khí hậu Việt Nam nằm trong vành đai nội chí tuyến, quanh năm
có nhiệt độ cao và độ âm lớn. Phía Bắc là khu vực chịu ảnh hưởng của lục địa trung
hòa nên ít nhiều sẽ mang đến khí hậu lục địa. Biển Đông ảnh hưởng sâu sắc đến
tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm của đất liền. Khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm không
thuần nhất trên lãnh thổ Việt Nam ta hình thành nên những miền và vùng khí hậu
khác nhau rõ rệt. Khí hậu Việt Nam sẽ thay đổi theo mùa và theo vùng từ thấp lên
cao, từ Bắc vào Nam và từ đông sang tây. Với địa hình đặc biệt nên Việt Nam có
các mối quan hệ với các nước láng giềng, các nước trong khu vực và trên thế giới
có nền kinh tế phát triển mạnh mẽ; từ đó giúp cho kinh tế nước ta phát triển. Không
những thế, dựa vào đặc điểm địa hình đặc biệt mà Việt Nam tập trung nhiều loại
khoáng sản là nguyên liệu, nhiên liệu cho nhiều ngành công nghiệp lớn; rừng và đất
trồng nằm ở vùng đồi núi có diện tích rừng và đất trồng lớn tạo ra cơ sở phát triển
nền nông - lâm nghiệp nhiệt đới. Khu vực đồi núi thấp và các cao nguyên cũng như
thùng lộn với các loại đất như feralit, badan,... tạo thuận lợi cho việc hình thành các
vùng chuyên canh cây công nghiệp, cây ăn quả và phát triển chăn nuôi gia súc. Có
thể trồng được nhiều loại động vật và thực vật cận nhiệt ôn đới. Các con sông ở
vùng miền núi có tiềm năng thuỷ điện lớn. Như chia sẻ ở trên, dựa vào địa hình có
đặc điểm tạo ra những khu vực đồi núi, cao nguyên vô tận và những hàng động,...
nên Việt Nam có nhiều điều kiện để phát triển các loại hình du lịch tham quan và
nghỉ dưỡng. Khu vực đồng bằng của Việt Nam là cơ sở để phát triển các nền nông
nghiệp nhiệt đới và đa dạng các loại nông sản chủ yếu là lúa. Cung cấp được các
nguồn lợi thiên nhiên và là nơi tập trung các thành phố và khu công nghiệp, các
trung tâm thương mại lớn,...
- Về mặt hạn chế: do địa hình của Việt Nam bị chia cắt và nhiều sông suối, hèm vực
và sườn dốc,... gây ra nhiều trở ngại cho giao thông, Cho việc khai thác tài nguyên
và giao lưu kinh tế giữa các vùng với nhau. khí hậu của Việt Nam có mưa nhiều, Độ
dốc lớn và miền núi là nơi hay xảy ra các thiên tai như: sạt lở, lũ quét, xói mòn,...
dẫn đến nguy cơ gây ra tai nạn và cản trở giao thông.