lOMoAR cPSD| 45619127
1. NGUỒN GỐC CỦA CÁCH MẠNG XÃ HỘI
*Cách mạng xã hội là một hiện tượng lịch sử, nó có nguồn gốc sâu xa là mâu
thuẫn giữa lực lượng sản xuất tiến bộ đòi hỏi được giải phóng, phát triển với
quan hệ sản xuất đã lỗi thời, lạc hậu đang là trở ngại cho sự phát triển của lực
lượng sản xuất C.Mác trong Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị - Lời
tựa đã viết: “Từ chỗ là những hình thức phát triển của lực lượng sản xuất,
những quan hệ ấy trở thành những xiềng xích của các lực lượng sản xuất. Khi
đó bắt đầu thời đại một cuộc cách mạng xã hội”1. Mâu thuẫn giữa lực lượng
sản xuất và quan hệ sản xuất biểu hiện dưới dạng xã hội là mâu thuẫn giữa
giai cấp bị trị, đại diện cho lực lượng sản xuất mới, tiến bộ với giai cấp thống
trị, đại diện cho quan hệ sản xuất đã lạc hậu so với sự phát triển của trình độ lực lượng sản xuất.
*Khi mâu thuẫn đó trở lên gay gắt quyết liệt đòi hỏi phải giải quyết, thì sẽ nổ
ra cách mạng xã hội. Khi cách mạng xã hội nổ ra, thì xã hội cũ bị xóa bỏ. C.
Mác cho rằng: “Mỗi cuộc cách mạng xã hội đều xóa bỏ xã hội cũ, và vì thế
nó mang tính chất xã hội. Mỗi cuộc cách mạng đều lật đổ chính quyền cũ, và
bởi vậy nó mang tính cách chính trị”. Như vậy, trong xã hội có giai cấp, đấu
tranh giai cấp là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến cách mạng xã hội. Có hai cuộc
cách mạng xã hội tiêu biểu trong lịch sử xã hội, nó có qui mô rộng lớn và tính
chất triệt để. Đó là cách mạng tư sản và cách mạng vô sản. Tuy nhiên trong
lịch sử nhân loại, không phải chỉ trong xã hội có giai cấp và đấu tranh giai cấp
mới có cách mạng xã hội. Theo Ph.Ăngghen, trong xã hội cộng sản nguyên
thủy cũng đã diễn ra cách mạng xã hội. Sự chuyển biến từ hình thái kinh tế -
xã hội cộng sản nguyên thủy sang hình thái kinh tế -xã hội chiếm hữu nô lệ là
một bước phát triển nhảy vọt làm thay đổi về chất mọi lĩnh vực của đời sống
xã hội. Đó là một cuộc cách mạng xã hội thật sự. Ngay cả sự thay thế chế độ
mẫu quyền bằng chế độ phụ quyền, theo Ph.Ăngghen, cũng là một cuộc cách
mạng - “một trong những cuộc cách mạng triệt để nhất mà nhân loại đã trải qua”.
2. BẢN CHẤT CỦA CÁCH MẠNG XÃ HỘI
Bản chất của cách mạng xã hội là sự biến đổi có tính chất bước ngoặt và
căn bản về chất trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, là phương thức
thay thế hình thái kinh tế-xã hội lỗi thời bằng hình thái kinh tế-xã hội cao hơn.
Theo nghĩa hẹp, cách mạng xã hội là việc lật đổ một chế độ chính trị đã lỗi
thời, thiết lập một chế độ chính trị tốt đẹp hơn.
* Nguyên nhân của cách mạng xã hội.
Nguyên nhân sâu xa của cách mạng xã hội là mâu thuẫn giữa lực lượng sản
xuất và quan hệ sản xuất. Khi lực lượng sản xuất phát triển đến một mức
độ nhất định thì quan hệ sản xuất cũ trở nên lỗi thời, kìm hãm sự phát triển lOMoAR cPSD| 45619127
của lực lượng sản xuất. “ Từ chỗ là những hình thức phát triển của lực
lượng sản xuất, những quan hệ sản xuất ấy trở thành những xiềng xích của
các lực lượng sản xuất. Khi đó bắt đầu thời đại một cuộc cách mạng xã hội”().
Trong xã hội có giai cấp, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản
xuất biểu hiện về mặt xã hội thành mâu thuẫn giữa giai cấp cách mạng, đại
diện cho lực lượng sản xuất mới với giai cấp thống trị dùng mọi thủ đoạn,
đặc biệt là sử dụng công cụ nhà nước có trong tay để bảo vệ, duy trì quan
hệ sản xuất cũ đã lỗi thời. Để thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ
sản xuất mới cao hơn, giai cấp cách mạng phải tiến hành đấu tranh chống
lại giai cấp thống trị, giành lấy chính quyền nhà nước. Do đó, cách mạng
xã hội là đỉnh cao của cuộc đấu tranh giai cấp, là bước nhảy vọt tất yếu
trong sự phát triển của xã hội có giai cấp.
* Vai trò của cách mạng xã hội
Cách mạng xã hội là bước chuyển biến vĩ đại trong đời sống xã hội về kinh
tế - chính trị - văn hóa - tư tưởng. Chỉ có cách mạng xã hội mới thay thế
được quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới, tiến bộ, thúc đẩy lực
lượng sản xuất phát triển; mới thay thế được hình thái kinh tế - xã hội cũ
bằng hình thái kinh tế - xã hội mới cao hơn. Trong các thời kỳ cách mạng
xã hội, năng lực sáng tạo của quần chúng nhân dân được phát huy một cách
cao độ, như Mác đã nói: cách mạng xã hội là đầu tàu của lịch sử.
Lịch sử nhân loại đã chứng minh đầy đủ và rõ nét vai trò của 4 cuộc cách
mạng xã hội đưa nhân loại trải qua năm hình thái kinh tế - xã hội nối tiếp
nhau, trong đó cách mạng vô sản là một kiểu cách mạng xã hội mới về chất.
Nếu các cuộc cách mạng trước đây chỉ thay thế hình thức của chế độ chiếm
hữu tư nhân và chế độ bóc lột, thì cách mạng vô sản nhằm xây dựng xã hội
mới không có giai cấp để giải phóng triệt để con người.