Thông tin
Quiz

Nguyen LY K TOAN - tham khảo kiến thức - Tài liệu tham khảo | Đại học Hoa Sen

Nguyen LY K TOAN - tham khảo kiến thức - Tài liệu tham khảo | Đại học Hoa Sen và thông tin bổ ích giúp sinh viên tham khảo, ôn luyện và phục vụ nhu cầu học tập của mình cụ thể là có định hướng, ôn tập, nắm vững kiến thức môn học và làm bài tốt trong những bài kiểm tra, bài tiểu luận, bài tập kết thúc học phần, từ đó học tập tốt và có kết quả

Môn:

Kinh tế quản trị, Quản trị kinh doanh (TV181) 475 tài liệu

Trường:

Đại học Hoa Sen 4.8 K tài liệu

Thông tin:

183 trang 5 tháng trước

Tác giả:

Kim Oanh

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Nguyen LY K TOAN - tham khảo kiến thức - Tài liệu tham khảo | Đại học Hoa Sen

29 15 lượt tải Tải xuống

NGUYÊN LÝ K TOÁN

Biên son: THS. VǛ QUANG KT

LI NÓI ĐU

Hot đng t chc và qun lý ca các doanh nghip trong nn kinh t quc dân luôn cần

nhng thông tin v các hot đng kinh t, tài chính mt các đầy đ, kịp thi, chính xác và có h

thng. Nhng thông tin này chỉ có th có đc thông qua h ch toán k toán.  

Vi m đc ích cung c   p nh ng ki n th c c b   n mt cách toàn di n, có h thng và hi n

đ  i v nguyên lý k toán , Trung tâm đào ti Bu chính Vin thông I, Hc vi n Công ngh Bu

chính Vin thông đã t chc biên son sách hng d  ằn hc t p môn nh “Nguyên lý kế toán” m

đ áp  ầng yêu c u h c tp, nghiên c u c đa sinh viên, đặ  c bi t là sinh viên h ào to t xa, chuyên

ngành Qun trị Kinh doanh, Hc vin Công Ngh Bu chính Vin thông.

N  i dung cu n sách đc b cc gm 7 chng do Th.S. Vũ Quang Kt làm ch biên.

Mi chng đc kt cu thành 4 phần : phần mc tiêu nhằm gii thiu khái quát nh ng ki n mà

sinh viên cầ n n m bt c th  c a tng chng; phần n i dung đc biên so  n theo trình t , k t

cu, n , vi dung ca môn h t cách chi tic m t, c th i nhng ví d minh ho thc t d  hi u;

phần tóm tt ni dung nhằm nêu bt nhng khái nim c b   n, nh ng ni dung c t y u ca

chng; phần câu hi và bài tp ôn tp có đáp án kèm theo giúp sinh viên luyn t ằp nh m cng c

kin thc đã hc.

Cun s u phong phú cđc biên son trên c  tham kho các giáo trình, tài li a các trng

đ đ   đi hc trong và ngoài nc ng thi c p nh t ch k ẩ   toán, các chu n m c k toán do B Tài

chính m i ban hành. 

Qua 7 chng ca cun sách, bn đc có th n    đm b t mt cách toàn di n các v n ca

nguyên lý k toán. Tuy nhiên, do tài liu đc biên son lần đầu nên không tránh khi thiu sót.

Chúng tôi r t mong nh n đc nhiu ý ki  n đóng góp ca b n đc, sinh viên và các gi ng viên.

Xin chân thành cm n!

Biên son

THS. VǛ QUANG KT

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

CHNG I

BN CHT VÀ ĐI TNG CA HCH TOÁN K TOÁN

MC TIÊU

Sau khi nghiên cứu chương này, sinh viên cần nắm được những vấn đề c b n sau: ơ ả

1. Hi đu c các loi hch toán và khái ni m v h   ch toán k toán. Nhi m v  và vai trò c a h ch

toán k toán trong doanh nghip.

2. Yêu cầu ca k c t toán khi x lý các thông tin thu thp đ   nghi p v phát sinh nh th nào?

3. Bi n và ngu n và ngut cách phân loi tài s n vn, hi u  đc s khác bit gia tài s n vn.

4. Hi đu c các nguyên t a nhc k toán chung đc th n và vn dng các nguyên tc này vào

thc ti  n nghi p v k toán sau này.

5. Bit các phng pháp k toán và s tác đng ca các phng pháp này nh th nào đ trình bày

mt báo cáo tài chính trung thc.

NI DUNG

1.1 BN CH A HT C CH TOÁN K TOÁN 

1..1.1. L ch s a h  phát sinh, phát trin c ch toán k toán

Sn xut ra c a c i vt cht là c s t  n t n ci và phát tri a xã h i loài ngi. Chính vì

vy, ngay t th i c  x  a ngi ta đã th y s cầ   đn thi t mun duy trì và phát tri n i sng ca

mình. và xã hi ph t nhi tin hành s n xu ng vt dùng, thc ăn, đ mặc, nhà  nh th nào;

mun s n xu ng t u s n xu t phi hao phí bao nhiêu sc lao đng và phi có nh  li  t gì, trong

thi gian bao lâu; kt qu s       n xu t s phân phi nh th nào v.v… T t c nh ng đi u liên quan

đ   đặ ầ      ăn s n xu t mà con ngi quan tâm đã t ra nhu c u t t y u th c hi n ch c n ng qu n lý s n

xut.

Nh v y s cầ  đ   đ  n thi t phi giám c và qu n lý quá trình ho t ng kinh t không ph i chỉ

là nhu cầu mi đc phát sinh gần đây, mà thc ra đã phát sinh rt sm trong lịch s nhân loi và

tn ti trong các hình thái kinh t xã hi khác nhau. Xã hi loài ngi càng phát trin, thì mc đ

quan tâm ca con ngi t đn ho đng s n xu ng, ngh t càng tă ƿa là càng cần thit phi tăng cng

qun lý sn xut. V vn đ này, Các Mác đã vit “ Trong tt c các hình thái xã hi, ngi ta đu

phi quan tâm đn thi gian cần dùng n xuđ s t ra t liu tiêu dùng, nhng mc đ quan tâm có

khác nhau tuỳ theo trình đ ca n ăn v n minh”.

Đ qun lý đc các ho đ t ng kinh t cầ   đ đ n có s li u, có c các s li u ph c v cho

hot đng qu n vi o ln lý, giám sát đòi h i ph i thc hi c quan sát, đ ng, tính toán và ghi chép

các hot đng đó.

Quan sát các quá trình và hin tng kinh t n ánh và  là giai đo đần u tiên ca vic ph

giám đc quá trình tái s t qun xut xã hi. Đo l n xung mi hao phí trong s t và k  ca sn

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

xut là biu hi n nh ó b ng ng đi t đ ằng các đ ịn v đo lng thích hp (thc đo lao đng,

thc đo bằng tin).

Tính toán là quá trình s d ng các phép tính, các phng pháp t ng hp phân tích đ xác

đị ỉ ầ  đ đ  đ  đ nh các ch tiêu c n thi t, thông qua ó bi t c ti n th c hi  n các mc tiêu, d án và hi u

qu ca hot đng kinh t.

Ghi chép là quá trình thu th p, x lý và ghi li tình hình, kt qu ca các hot đng kinh t

trong tng thi k t tr t t thỳ, t địng a đim phát sinh theo m    nh t định. Qua ghi chép có th c

hin đc vic phn ánh và kim tra toàn din, có h thng các hot đng sn xut xã hi.

Vic quan sát, đo lng, tính toán và ghi chép kinh t ằ   ă nói trên, nh m th c hin ch c n ng

phn ánh và giám sát các hot đng kinh t gi là h ch toán. Vì v y h ầch toán là nhu c u khách

quan ca xã hi và là công c quan tr ng ph c v  cho qu n lý kinh t  đ. H ch toán ra i cùng vi

quá trình kinh t vi t ầ   cách là do yêu c u ca s n xu t đ òi h i ph  i có s ki m tra giám sát v

lng nhng hao phí và kt qu mà quá trình s n xu t to ra.

Nh vậy, hạch toán là một h thệ ống điều tra quan sát, tính toán, đo lờng và ghi chép các

quá trình kinh tế, nhằm quản lý các quá trình đó ngày một chặt chẽ ơ h n.

Vi cách khái quát trên chúng ta có th thy hch toán là mt nhu cầu khách quan ca bn

thân quá trình s n xu t cũng nh c  đ a xã h i, nhu cầu ó đc t n ti trong tt c các hình thái xã

hi khác nhau và ngày càng tăng, tuỳ theo s phát trin ca xã hi. Tuy nhiên, trong các hình thái

xã h i khác nhau, xã h đi tng và ni dung ca hch toán cũng khác nhau, vì mi ch đ i có

mt phng thc sn xu n xu c ct riêng. Phng thc s t thay đi, làm cho toàn b  u kinh t xã

hi và chính trị thay đi. Và nh vy, mc đích, phng pháp quan sát, đo lng và ghi chép cũng

thay đi cùng vi s thay đi ca phng thc sn xut. Đng thi cùng vi s phát trin ca sn

xut xã hi, hch toán cũng không ng n v ng nhng đc phát trin và hoàn thi  phng pháp cũ 

hình th u này có thc t ch c. Đi  d     dàng nh n th c đc thông qua vi c nghiên c u quá trình

ny sinh và phát trin ca hch toán k toán.

Các nghiên c u v các n ăn v n minh c s ca các dân t c nh Ai Cp, Th Nhƿ Kỳ, n

Đ, Hy L p và La Mã… đã ch ng t lị ch s c  ỳa h ch toán có t thi thng c . Trong thi k

nguyên thuỷ, s n xu t cha phát tri ần, nhu c u và kh nă    ng thu nh n thông tin ch a nhi u, h ch

toán đc tin hành bằng các phng thc ht sc đ n gi n: đánh du lên thân cây, buc nút trên

các dây th đng… ghi nh các thông tin cần thit. Cũng do sn xut còn lc hu nên  giai đon

này ch a có c a, ch a ci d th  a hình thành các giai cp khác nhau. Vì vy, trong thi kỳ này

hch toán đc s dng phc v li ích ca toàn xã hi.

Khi xã hi chuyn sang ch đ nô l thì ý nghƿa nhim v c ũa hch toán c ng thay đi.

Hch toán trc ht đc s dng trong các trang tri đ   theo dõi k t qu s dng nô l và chim

dng lao đng ca nô l, đ v vét đ đc nhi  ẩ ặ  u s n ph m th ng d . Ngoài ra h ch toán còn c

s dng trong các phòng đ  ƿ i ti n, các nhà th và trong l nh v c tài chính nhà nc…. đ theo dõi

các nghip v v ị giao d ch, thanh toán và buôn bán. S k   toán đã xu t hi n thay cho cách ghi và

đ ánh du c a thi nguyên thuỷ.

Đn thi kỳ phong ki n, s  phát tri n m nh m ca nông nghi  p vi quy mô ln g n li n

vi s ra đi ca địa ch và nông dân, vi s ra đi ca địa tô phong kin, vi ch đ cho vay

nặng lãi ca địa ch vi nông dân…Nhng quan h  kinh t mi này đã ny sinh và tác đ đng n

s phát trin tip theo ca hch toán k toán vi h thng s sách phong phú và chi tit hn.

Đáng chú ý là thi kỳ t  b n ch nghƿa vi s phát trin nhanh chóng ca thng nghip

và sau đó c nông nghi p. Lúc này các quan h trao đi, buôn bán đc m r đặ ầng t ra nhu c u

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

phi hch toán các mi quan h n  y sinh trong quá trình v n đng ca các t b   n cá bi t. S xu t

hin c ng m n ga các đi t i này ca k toán li là ngu c cho s ra đi ca phng pháp đi

ng tài khon trong k toán. Cũng t ó, ph đ ng pháp hch toán k toán đã đc hình thành và

 ng d   ng rng rãi g m m t h th ng hoàn chỉnh: chng t , đi ng tài khon, tính giá, tng hp –

cân đi k toán. Tuy nhiên, ch đ t h     u v t li u s n xu t cùng vi các quy lut kinh t tng

   ng l i h n ch s      phát tri n và tính khoa h c c a h ch toán k toán. Trong đi u ki n c a ch

nghƿa xã hi, vi s xu n ct hi a ch đ công hu v t    đ li u s n xu t và vi trình xã hi hoá

cao ca n  n s n xu t, hch toán k toán mi tr thành môn khoa hc chân chính và phát huy đầy

đ vị  trí ca mình. V vị  ƿ ẳ đị trí ca h ch toán di ch ngh a xã h đi V.I.Lênin ã kh ng nh: “Ch

nghƿa xã hi trc ht là hch toán”.

Tht v t n t vy, m   n s n xu i quy mô ngày càng ln, vi trình đ xã hi hoá và sc phát

tri  n s n xu t ngày càng cao, vi yêu cầu quy lut kinh t mi phát sinh… không th ă không t ng

cng h ngh ng tch toán k toán v mi mặt. Đng thi ch đ xã hi ch ƿa cũ o ra nhng tin đ

cho s n nhanh chóng và toàn di phát tri n ca hch toán k toán. Ch đ công hu t u s li n

xut vi đng lc t con ngi và mc tiêu vì con ngi s t   o đi u ki n phát tri n và ng dng

tin b khoa hc kỹ thut trong mi lƿnh vc trong đó có hch toán k toán. Và nh vy chỉ di

ch đ xã hi ch nghƿa h c vch toán mi tr thành mt công c đ lãnh đ o n n kinh t và ph 

cho mi nhu cầu ca các thành viên trong xã hi.

1.1.2. Các loi hch toán k toán

a. Các thc đo s d ng trong hch toán

Ni dung ch yu ca hch toán là quan sát, đo lng, ghi chép đ kim tra và qun lý các

quá trình kinh t . Vì v y hch toán phi s d   ng m t s thc đ o nh t đị  nh bi u hi n s lng và

cht lng các loi tài sn, các nghip v kinh t.

Trong hch toán o: hiđã áp dng 3 loi thc đ  n v t, lao đng, giá trị.

* Thớc đo hiện vật

Thc c đo hi n v t dùng đ xác định tài li u v tình hình tài s n hi n có hoặ đã tiêu hao,

mà phng thc s d đ đ ng là cân, ong, o, đm … Đn vị đ  o hi n v t tuỳ thu c vào tính t nhiên

ca đi tng đc tính toán. Ví d: trng l ng (kg, t , t  n), th tích (m3), din tích(ha), đ

dài(mét) là nh ịng đn v đo l ng hi n vt v.v. S d đng thc o hi n v t đ h  ch toán v t t tài

sn và trong vic giám sát tình hình thc hin các chỉ tiêu d ki n v  mặt s lng, nh s lng

vt d tr, s lng vt liu tiêu hao cho mt đ ịn v s ẩn ph m, s lng s n ph n xu ẩm s t ra

v.v... Đng thi thông qua chỉ tiêu s lng cũng ph n ánh v mặ  t ch t lng mt mc đ  nh t

đị   ặ   ỉnh. Tuy nhiên thc đo hi n v t cũng có m t h n ch , nó ch đc s dng đ xác định s lng

các vt phẩm có cùng cht lng, nên nó không th cung c p đc chỉ tiêu tng hp v mặt s

lng đi vi các loi vt t tài sn có cht lng khác nhau.

* Thớc đo lao ng độ

Thc đo lao đng đc s d ng đ xác định s lng thi gian lao đng hao phí trong

mt quá trình kinh doanh, mt công tác nào đó. Đn v dùng hiị đ th n là ngày công, gi công…

Dùng thc đo lao đng đ h đị ă  đch toán giúp ta xác nh đc n ng su t lao ng ca công nhân, có

căn c đ tính lng cho công nhân hoặc phân ph p cho xã viên. i thu nh

Thng thc đo lao đng đc s d  ng cùng vi thc đo hi n v t. Ví d: khi xác định

và giám đc tình hình định mc s ầ n lng, c n ph i s d đng đng thi đn vị o lng hin vt

và đn v ng. ị đo lng lao đ

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

Thc đo lao đng không th dùng đ t ng hp toàn b thi gian công tác hao phí ca

toàn th a m công nhân viên chc, do tính cht công tác c i ngi khác nhau, do vy trong nhiu

trng h p ch ng h ng th ng.  a tính đc chỉ tiêu t p bằ c đo lao đ

* Thớc đo ti n t ề ệ

Thc đo ti n t là s d  đ ị  đ ng ti n làm n v tính thng nh t ph n ánh các chỉ tiêu kinh

t, các loi vt t, tài sn: trong đ iu kin còn t n t   i n n s n xu t hàng hoá thì mi lo  i v t t , tài

sn, mi hao phí vt cht và kt qu trong sn xut đu có th dùng biđ u hin. Thc đo tin t

cho phép tính đc các chỉ tiêu tng hp v các loi vt t, tài sn khác nhau: nh chỉ tiêu tng s

vn kinh doanh… Tng hp các loi chi phí khác nhau trong mt quá trình s n xu t: nh chỉ tiêu

tng s n xu chi phí s t, tng giá thành sn phẩm… Có th so sánh các chỉ tiêu kinh t tng ng 

đ đị   xác nh hi u qu kinh doanh và hi kinh doanh và hi u qu  u qu s d ng v n. Qua đ ó có th

thc hin giám ng tiđc bằ đng  đn i vi t t c i lo  m i hot đng kinh t.

C ba loi thc đo đu cần thit trong hch toán và có tác dng b sung cho nhau đ

phn ánh và giám đc toàn din các chỉ tiêu s lng và ch  đt lng trong ho t ng kinh doanh.

Vì v n ty trong hch toán, thc đo ti  đc s d đ đng kt hp vi thc o hi n v t và thc o

lao đng.

b. Các loi hch toán

Đ quan sát ph đn ánh và giám c các quá trình s  n xu t kinh doanh và s d  ng v n m t

cách đầy đ kị   ỉp thi chính xác phc v nh y bén vi c ch đo và qun lý kinh t đòi h i ph i s

dng các loi hch toán khác nhau. Mi loi hch toán có đặc đim và nhim v riêng.

*. H p v ạch toán nghiệ ụ

Hch toán nghip v (còn gi là hch toán nghip v kỹ thu  t) là s quan sát, ph n ánh và

giám đc tr c ti  p tng nghi p v kinh t kỹ thut c th, đ chỉ đo thng xuyên và kịp thi các

nghip v p v đó. Đi tng ca hch toán nghip v là các nghi  kinh t thu ặ ho c kỹ t s n xu t

nh tin đ thc hin các hot đng cung cp, sn xut, tiêu th, tình hình bi đ n ng và s dng

các yu t ca quá trình tái s  n xu t, các nghi p v c th v k t qu s n xu t kinh doanh v.v..

Đặc đ im c a hch toán nghip v là không chuyên dùng mt lo đ ă i thc o nào, mà c n c vào

tính cht ca t ng nghi p v và yêu cầ u qu n lý mà s dng mt trong ba loi thc đo thích hp.

Hch toán nghip v thng s dng các phng ti      n thu nh p, truy n tin đn gi n nh ch ng t

ban đầu, đin thoi, đin báo hoặc truyn mi ng. V i đi tng rt chung và phng pháp rt đn

gin nên hch toán nghip v cha tr đ  thành môn khoa hc c l p.

* Hạch toán thống kê

Hch toán thng kê (hay còn đc gi là thng kê) là khoa hc nghiên cu mặt lng

trong mi liên h m ặ   t thit vi m t ch t các hi n tng kinh t xã h i s l  n trong đi u ki n thi

gian và m rút ra b n ch t trong sđịa đim c th nhằ  t và tính qui lu  phát tri a các hin c n tng

đ ó. Nh  v y hch toán th ng kê nghiên c   u trong mi qua h hu c các hi n tng kinh t xã hi

s ln sy ra trong không gian và thi gian c th  nh tình hình t ng, giá tră ăng n ng sut lao đ ị

tng s n l p qu n dân s ng, thu nh c dân, tình hình giá c, tình hình phát tri … Do vy, thông

tin do hch toán thng kê thu nhn và cung cp không mang tính cht thng xuyên, liên tc mà

chỉ có tính h th t hng. H ng mch toán thng kê đã xây d   thng phng pháp khoa hc riêng

nh i đ u tra thng kê, phân t thng kê, s t ng s . V  đi, s tuy t đi, s bình quân và chỉ  i đi

tng và ph ng pháp nêu trên, h ch toán thng kê có th s d ng tt c các loi thc đo.

* Hạch toán kế toán

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

Hch toán k toán ( hay còn đc gi là k toán) là khoa h c thu nh n, x lý và cung cp

thông tin v tài s n và s v   ị ằ  n đng c a tài s n trong các đn v nh m kim tra toàn b tài s n và

các hot đng kinh t tài chính ca đn v ó. ị đ

Theo điu 4, Lut k toán Vit Nam “Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích

và cung cấp thông tin v kinh tề ế, tài chính d c giá tr i gian lao ới hình thứ ị ệ, hi n vật và thờ động”.

So vi hch toán nghi toán có nhp v và hch toán th ch toán kng kê thì h   đặng c

đim sau:

- Hch toán k c, toàn di toán phn ánh và giám đc mt cách liên t n và có h thng v

tình hình hin có và s v đ    n ng ca t t c các loi tài s n và ngun hình thành tài s n trong các

t chc, các đn vị. Nh đó mà hch toán k toán thc hin đc s giám đc liên tc c trc

trong và sau quá trình sn xut kinh doanh và s d ng v n.  

- Hch toán k toán s ng th  dng c ba loi thc đo nh c a đo ti t bu n t là b c. Nghƿ

là trong k toán mi nghip v kinh t đu đc ghi chép theo giá trị và biu hi n b ằng tin. Nh

đ  ó mà hch toán k toán cung cp đc các chỉ tiêu t ng hp phc v cho vic giám đc thc hin

k hoch kinh t tài chính

- Hch toán k toán s d   ng m t h th ng các phng pháp nghiên cu khoa h c riêng

nh chng t ng h ó ph ng t, đi ng tài khon, tính giá, t p -cân đi. Trong đ ng pháp lp ch 

k toán là th t   c h đầ ch toán u tiên và b t bu c ph đi có i vi m i nghip v kinh t phát sinh.

Nh ó mà s u do kđ  li  toán phn ánh b đo m tính chính xác và có c s pháp lý vng chc.

Ba loại hạch toán trên tuy có nội dung nhiệm vụ và phơng pháp riêng, nhng có mối

quan hệ mật thết với nhau trong việc thực hiệ ứn ch c năng phản ánh và giám đốc quá trình tái sản

xuất xã hội. mối quan hệ này thể ệ ở hi n chỗ:

- C ba loi hch toán đ ằu nh m thu thp, ghi chép và truy đn t nhng thông tin v kinh

t tài chính, là nhng khâu c b   n trong h thng thông tin kinh t thng nh t. Mi thông tin kinh

t trong đn vị ph s ng nh p. i da trên c  s liu th t do ba loi hch toán cung c

- Mi lo i h ch toán đu phát huy tác dng ca mình trong vic giám đc tình hình thc

hin các k hoch kinh t tài chính, nên c ba đu là công c quan trng đ qu , phn lý kinh t c

v đc lc cho vic qun lý, điu hành và chỉ đo ca đn v c ng nh cị ũ  a cp trên.

- Gia ba loi h lich toán còn có quan h cung cp s u cho nhau và quan h thng nht

v mặt s liu trên c s t  chc công tác hch toán ban đầu.

c. Phân loi hch toán k toán 

- Căn cứ vào cách ghi chép , thu nhậ ạn thông tin, h ch toán kế toán đợc chia thành kế

toán đơn và kế toán kép

+ K toán toán mà cách phân ghi chép, thu nhđn là loi hch toán k  n thông tin v các

hot đng kinh t n hành m tài chính đc ti t cách riêng bit, đ c l p.

+ K toán kép là loi hch toán k toán mà cách ghi chép, thu nh n thông tin v  các hot

đ    ng kinh t tài chính đc ti n hành trong mi quan h m t thit vi nhau.

- Căn cứ vào tính ch t thông tin lý, hấ đợc xử ạch toán kế toán đợc chia thành kế toán

tổng hợp và kế toán chi tiết

+ K toán t các hong hp là loi hch toán k toán mà thông tin v t đng kinh t tài

chính đc hch toán k toán thu nh n, x lý  d  ng tng quát và đc bi u hi n di hình thái

ti n t .

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

+ K toán chi tit là loi hch toán k các ho toán mà thông tin v t đng kinh t tài chính

đc h   ch toán k toán thu nh n, x lý  d    ng chi ti t c th và đc bi u hi n không chỉ di

hình thái ti n t mà còn đc bi   u hi n di hình thái hi n v t và lao đng

- Căn cứ vào phạm vi thông tin kế toán cung cấp, hạch toán kế toán đợc phân thành kế

toán qu và kản trị ế toán tài chính.

+ K toán qun trị là loi hch toán k toán mà thông tin v các hot đng kinh t tài

chính đc hch toán k toán thu nhn và x p thông tin cho các  lý vi mc đích ch yu cung c

nhà qu bên trong doanh nghin trị p ph u quc v cho nhu cầ n lý.

+ K toán qun trị là loi hch toán k toán mà thông tin v  các hot đng kinh t tài chính

đc h   ch toán k toán thu nh n và x lý vi m đ c ích ch y  đu cung c p thông tin cho các i

tng bên ngoài doanh nghip nh n v các c quan qun lý nhà nc, các đ ị, các nhà tài tr có

liên quan ích khác nhau. đ n ho t đng ca c đn v v ng mị i nh  đ

- Că đ ụ đ ủ ạ ạn cứ vào đặc iểm m c ích hoạt động c a đơn v n hành hị tiế ch toán kế toán, h ch

toán kế toán toán công và kđợc chia thành kế ế ệ toán doanh nghi p.

+ K c ti toán công: là loi k toán đ n hành  các đ ị n v ho t đng không có tính cht

kinh doanh, không ly li ích làm mc đích hot đng.

+ K toán doanh nghip: là loi k toán đ    đ c ti n hành  các doanh nghi p ho t ng v i

mc đích chính là kinh doanh sinh li

1.1.3. B n ch a h t c ch toán k toán

Xut phát t t       đ t c nh ng đi u đã nêu trên có th rút ra k t lu n có liên quan n b n cht

ca hch toán k toán nh sau:

- Thứ nhất: H i hch toán k toán là mt lo ch toán, nghƿa là nó c ng thũ c hin chc năng

phn ánh, quan sát, đo l ng ghi chép và giám  đ   c các quá trinh k , nh ng nó khác vi các lo i

hch toán toàn din liên tc và tng h p. 

- Thứ hai: Hch toán k u quá trình tái s toán nghiên c  n xu t trên góc đ c th là tài sn

vi tính hai mặt(giá trị tài sn và ngun hình thành) và tính v đn ng (tuần hoàn) trong các t

chc, doanh nghi . Trong p c th điu ki n c a s n xu t hàng hoá tài sn đc bi u hi n di

hình thái ti toán thn, vì vy trong hch toán k c đo ti t bu n t đc s dng có tính b c.

- Thứ ba: Trên c s ca phép bin ch c hi  ng v nh n th n thc khách quan và phù hp

vi đi tng đc lp ca mình hch toán k toán xây dng h thng phng pháp khoa hc riêng

gm các yu t: Chng t k toán, đi ng tài khon, tính giá, tng hp – cân đi k toán.

- Thứ t: Vị trí, ni dung và phng pháp hch toán quy a phân ht định hai chc năng c 

hch toán k toán trong h thng qun lý là thông tin và ki n trong các tm tra v tài s  chc, các

doanh nghip.

Vy hch toán k toán là mt h thng thông tin và kim tra v tài sn trong các doanh

nghip, các t chc bằng h thng phng pháp khoa hc nh chng t, tính giá, đi ng tài

khon và tng hp – cân đi k toán.

1.1.4. Hch toán k toán trong h thng qun lý

Trong hot đ  ng s n xu t kinh doanh, các doanh nghi đp u tìm mi bin pháp đ sn

xut ra sn phẩm vi s lng nhiu nht, cht lng cao nh  t, chi phí thp nh t và lãi xu t thu

đ đc nhi  đu nh t. Đ t c m ỳc tiêu này bt k mt ngi qun lý kinh doanh nào cũng phi

nhn thc đc vai trò ca thông tin k toán. H thng các thông tin s dng đ ra các quyt định

qun lý đc thu t nhiu ngun khác nhau, nhng thông tin k óng vai trò h toán đ t sc quan

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

trng và không th thiu đc. B n chi vì nghiên cu b t ca hch toán k toán ta thy chc

năng chính ca hch toán k toán là phn ánh và giám đc các mặt ho tài chính t đng kinh t 

tt c các doanh nghip, t nghi p. H chc, c quan s  n th na h   ch toán k toán còn th c hi n

chc n t cách liên tă ng ph n ánh và giám đc m c, toàn din và có h th t c i v t tng t  các lo  ,

ti n vn, v mi hot đng kinh t. Nhng thông tin mà k toán cung cp cho hot đng qun lý là

kt qu s d   ng t ng hp các phng pháp khoa h c c a mình. Chc năng ca k toán trong h

thng thông tin qun lý đc thc hin qua s đ 1.1.

Các hot đng

kinh doanh

Ngi ra

quyt đnh

H thng k toán

Phản ánh

Ghi chép

d liu

Xử lý

Phân loi

sp x p 

Thông tin

Báo cáo

truyn tin

Sơ đồ 1.1: Hch toán k toán trong h thng thông tin qun lý

Nh v   ằ  ầy k toán là mt phng th c đo lng và thông tin nh m đáp ng yêu c u thông

tin v kinh t c nhi u, thô s ca toàn xã hi. Các yêu cầu thông tin kinh t ít hoặ   hay phc tp u đ

có chung mt thuc tính là đòi h ng tii các thông tin bi  ằu hi n b n v bi tình hình và s n ng đ

ca tài sn và tình hình s d đng các tài s n này. T ó thông tin hch toán k toán có nh đặng c

đim sau:

- Thông tin hch toán k toán là nh ng thông tin đ ng v tuần hoàn ca nhng tài sn.

Trong doanh nghip, toàn b b    c tranh v ho t đng s n xu t kinh doanh t khâu đầu tiên là cung

cp v n xut t cho s t, qua khâu sn xut đn khâu cui cùng là tiêu th đu đc phn ánh tht

đầ đ đy và sinh ng qua thông tin k toán.

- Mi thông tin thu đc là kt qu ca quá trình có tính hai mặt: thông tin và kim tra. Vì

vy khi nói đn hch toán k toán cũng nh thông tin thu đc t phân h này đu không th tách

ri hai đặc trng c b n nht là thông tin và kim tra.

B   n ch t c a thông tin k toán là nh v ằy và b ng cách thông tin đặ c bi t ca mình k

toán ph cho các nhu cc v ầu khác nhau ca xã hi.

+ Trc h c vt, k toán ph  cho các nhà qu . B n cn lý kinh t i vì că  vào thông tin k

toán các nhà qu nh ra các k c hin lý đị  hoch, d án và kim tra vic th n các k hoch, giám

đ   đị   ặc s quy t nh nên s n xu t m t hàng nào, vi nguyên liu gì và mua t đâu, nên đầu t mi

hay duy trì thit bị cũ, nên mua bên ngoài hay t s    đ n xu t, nên ti p tc ho t ng hay chuy n

hng hot đng vào nhng l nh vƿ c mi.

+ Nh có thông tin k xác  toán ngi ta có th định đc hi u qu c a m t thi kỳ kinh

doanh và tình hình tài chính ca doanh nghip, do đó các nhà đầu t mi có đ c các quy t định

nên đầu t ng bi hay không và cũ t đ     c doanh nghi p đã s dng s vn đầu t đó nh th nào.

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

+ K toán cũng giúp cho Nhà nc trong vic hoch đị nh chính sách, so n th o lu t l;

qua kim tra tng hp các s liu k n c toán, Nhà nc nm đc tình hình chi phí, li nhu a các

đ ị  đ  đần v t đó ra đc các chính sách v u t thích hp.

Người có lợi ích

gián tiếp

C C quan C quan … 

quan chc năng thng kê

Thu

Hot đng kinh doanh

Hot đng k toán

Nhà

quản lý

- Ch p  doanh nghi

- Hi đng qu n trị

- Ban giám đc

Người có lợi

ích trực tiếp

- Nhà đầ u t

- Ch n  

Sơ đồ 1.2: Đi tng s dng thông tin k toán

1.1.5. Yêu cu ca thông tin k toán và nhim v  c a công tác k toán

Là phân h thông tin trong h  thng qun lý, hch toán k toán thu thp và cung cp thông

tin v tài chính, v k t qu kinh doanh làm c s cho vi c ra nhng quy t đị nh qu n lý. Đ có

đc nh  đị  ầ  đầ đ ầ ng quy t nh chính xác, thông tin k toán c n đáp ng y các yêu c u c bn là:

chính xác, kịp thi, toàn di n và khách quan. Chính các ph ng pháp c o ra a hch toán k toán t 

kh năng thc hin các yêu cầu nói trên.

Trong h thng qun lý này, hch toán k toán có chc năng thông tin và kim tra v tài

sn các đn vị h  ă  đị  ch toán. Vi ch c n ng và đi tng đó, có th xác nh đc nh ng nhi m v

c b n c a hch toán k toán nh sau:

1 – Cung c đầp y đ, kịp thi và chính xác các tài li u v tình hình cung  ng, d tr, s

dng tài sn tng loi ( tài sn c định, tài sn lu đng…), trong quan h vi ngun hình thành

tng loi tài sn đó, góp ph n b o vầ   tài sn và s d ng hp lý tài sn c a đ ịn v hch toán, khai

thác kh ă n ng tim tàng ca tài sn.

2 – Giám sát tình hình kinh doanh ca các doanh nghi p, công ty … tình hình s  dng

ngun kinh phí ca các đn v nghi p, góp ph u quị s  ần nâng cao hi  kinh doanh, hi u qu ngun

vn cp phát…Trên c s thc hin lut pháp và các ch đ th l hi n hành.

3 – Theo dõi tình hình huy đng và s d ng các ngu n tài s  n do liên k t kinh t , giám sát

tình hình thc hin các hp đng kinh t, các nghƿa v v  i Nhà nc, v i cp trên, v i các đ ịn v

bn.

Nh v y nhi m v c b n ca h ch toán k toán là cung cp thông tin v kinh t tài chính

cho nhng ngi ra quy t nhit định. Đ thc hin t m v và chc năng ca mình k toán phi

làm tt các công vi c sau  đây:

- Ghi nh ng hoá và phn, l n ánh các nghi kinh t phát sinh trong mp v  t t ch đc, n

vị kinh t.

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

- Phân loi, h thng hoá và tp hp các nghi phát sinh. p v kinh t

- Tng h u qup và tính toán các chỉ tiêu thông tin theo yêu cầ n lý trong và ngoài doanh

nghip.

- Cung c u nh qup các s li đ làm quyt đị n lý.

Qua các công vic c bn trên, ta th ằ y r ng k toán là m t khoa h c, mt kỹ thu t ghi nh n, phân

loi tng h p s u v hop và cung c  li  t đng kinh doanh, tình hình tài chính ca mt đn vị kinh

t, giúp cho các nhà qun trị đa ra nhng quyt định thích hp.

1.2 CÁC NGUYÊN TC K TOÁN CHUNG ĐC THA NHN

Nh ta đã nêu  các phần trc chúng ta nhn th ằy r ng công tác k toán có vai trò quan

trng quyt đị nh s thành công hay tht b i c a các doanh nghip. Nhng nhà đầ  u t , nh ng nhà

qun lý, nhà kinh t,, ch ngân hàng và nhng ngi qu n lý Nhà n c đ u d a vào các báo cáo

tài chính và các báo cáo k toán khác ( thông tin k toán) đ đ ra các quyt t định định h ng ho 

đ ng kinh doanh cũng nh n    ần kinh t . Vì v y, đi u có t m quan trng sng còn là các thông tin

đ   đ a ra trong các báo cáo k toán tài chính ph i có tin c y cao và rõ ràng.

Báo cáo tài chính đc các doanh nghi p l p và trình bày cho nhng ngi ngoài doanh

nghip s d ặng. M c dù các báo cáo tài chính này  m t s nc có th ging nhau, song chúng

vn khác nhau vì nhiu nguyên nhân nh các hoàn cnh kinh t, xã hi và pháp lut,  mi nc

khác nhau có các yêu c a ngầu khác nhau c i s dng các báo cáo tài chính khi lp ra các chuẩn

mc ca quc gia. Nhng hoàn cnh khác nhau này dn ti vic s dng các khái nim ca yu t

trong báo cáo tài chính thng r ng nh , v n c pht đa d  là tài sn có, công n   ần, thu nhp, chi

phí…Điu n đó c ng dũ  đn vic s dng các tiêu chuẩ đn khác nhau hch toán các mc trong

báo cáo tài chính và các c s khác nhau đ đánh giá. Đ đt đc tính nht quán trong các

nguyên t gic k toán đang đc các t chc kinh doanh và nhiu t chc khác trên th i áp dng

đ l ăp báo cáo tài chính, n m 1973 mt uỷ ban xây dng các chuẩ n m c k c t toán qu  (IASC)

đ  ã đc thành lp. Thành viên c a uỷ ban này là tt c các t chc k toán chuyên nghi p  nhi u

nc khác nhau tham gia. Uỷ ban chuẩn m c quc t (IASC) có s m ẹ nh thu h p nh ng s khác

bit này bằng cách thng nht các quy định, các th tc và chuẩ   đn m c k toán có liên quan n

vic lp và trình bày các báo cáo tài chính, nhằm mc đích cung cp đc các thông tin hu ích

hn phc v cho vic ra quy n thit đị nh kinh t và đáp ng đc các yêu cầu cầ t cho hầ u h t

ngi s d ầ   ng. Bi vì h u h t nh ng ngi s dng báo cáo tài chính là nhng ngi có chc

năng ra các quyt định.

Các nguyên tc k là các chu toán là nhng tuyên b chung nh ẩn mc và nhng s

hng dn đ phc v cho vic lp các báo cáo tài chính đt đc các mc tiêu: d hiu, dáng tin

cy và d so sánh.

Nhng nguyên tc làm “c s” cho báo cáo tài chính đc gi là “Nh  ng nguyên t c k

toán đc ch c k p nh n”. Nh ng nguyên t  toán còn d n, các gia vào các tiêu chuẩ  thit, các

nguyên lý và khái nim. Nhng thu khác nhau t ng đc s dng đ mô t  nhng nguyên tc k

toán cho thy rằng các nhà k toán đã có nhiu c g đ đầ đng trình bày 1 cách y b  khung c a

lý thuyt k toán. Tuy nhiên, chúng ta vn đang  trong quá trình xây dng mt c quan nghiên

cu đầy đ v     lý thuy t k toán bi vì lý thuy t v k  toán liên tc thay đi tuỳ theo nh ng thay

đi ca môi trng kinh doanh và nhu cầ  u ca nh ng ngi s dng các báo cáo tài chính.

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

Nhng nguyên tc k các  toán không phi bt ngun t định lut t nhiên ging nh các

b môn khoa hc t nhiên. Nói đúng hn, nhng nguyên tc k toán đc phát tri đn liên quan n

nhng m ng nhc tiêu quan tr t ca vic báo cáo tài chính.

Mun hiu ht các thông tin trên các báo cáo tài chính, cần có ki   n th c v các nguyên t c

k toán đc tha nhn vì nhng nguyên tc này hng dn vic thu thp và trình bày các s liu

k toán trên các văn bn đó. Các nguyên tc chung đc tha nhn có th đc mô t nh là các

quy lut đã c đc tha nhn trong công tác k toán, nh là kim chỉ nam cho vi định giá, ghi

chép, báo cáo các hot đng và các ni dung có tính cht tài chính ca mt doanh nghip. Các

nguyên tc này do con ngi quy định ra và đc rút ra t kinh nghim và suy nghƿ ca các thành

viên ca nghi toán, các doanh nghip đoàn k p, các nhà k toán, các chuyên viên k toán các c

quan Nhà nc và các nhà đầu t.

Do các nguyên tc k toán tin tri ng thay n trong mt môi trng kinh doanh không ng

đ  đầ đ   i cho nên không th có m t danh m c y nh ng nguyên t c k toán đc ch p nh n chung.

Bây gi chúng ta s xem xét ng ang chi ph  n g n nh ng nguyên tc chính đ i các quá trình k

toán.

1.2.1 . Nguyên tc thc th kinh doanh

Nguyên tc thc th kinh doanh yêu cầ u b t kỳ mt đ ị   n v kinh t nào ti n hành ho t đng

kinh doanh cầ n ph i ghi chép tng hp và báo cáo.

Trên góc đ k    đ   toán, mi doanh nghi p đc nh n th c và i x nh chúng là nh ng t

chc đc lp vi ch s h  u và vi các doanh nghi p khác. Quan ni m này ca k c g toán đ i

là khái nim t i x chc kinh doanh. Các doanh nghip đc nhìn nhn và đ   nh nhng t chc

đ   đị c l p vì m đ c ích c a k toán là ghi chép quá trình kinh doanh và báo cáo nh kỳ tình tr ng tài

chính và quá trình sinh li c lia t y các sng doanh nghip riêng bit này. Do v  u ghi chép và

báo cáo ca mt doanh nghip không đc bao gm bt kỳ quá trình kinh doanh hoặc tài sn nào

ca doanh nghip khác, hoặc tài sn cá nhân và quá trình kinh doanh c a ch s h u doanh nghi p  

đ   ũó vì nu chúng bao g m m t y u t nào, c ng s làm sai lch báo cáo v tình tr ng tài chính và 

quá trình sinh li ca doanh nghip.

1.2.2. Nguyên t c ho t đng liên tc

Nguyên tc này gi thit doanh nghi p ho t đng vô thi h t s ặn ho c ít nh  ị  không b gi i

th trong tng lai gầ n, nên l p báo cáo tài chính k toán ph n theo gn ánh giá trị tài s c, không

phn ánh giá trị thị trng. Là doanh nghip hot đng liên tc nên tài sn s dng ng đ hot đ

sn xut kinh doanh ca doanh nghip không đc bán. Nên giá trị th trị ng ca chúng thc s

không thích hp và không cần thit phi đc phn ánh. Hn n c mua bán xa, không có vi y ra

thì giá trị th trị ng không th đc xác lp mt cách khách quan nh yêu cầu ca nguyên tc

khách quan.

Nguyên tc hot đng liên tc đc v a sn dng trong đ  các tình hung. Tuy nhiên mt

doanh nghip đang chuẩ ịn b đ bán hoặc ng m kinh doanh liên tng kinh doanh thì khái ni c s

không đc vn d ng vào vi n b c lp các vă n báo cáo ca nó. Trong trng hp này các giá trị

thị tr trng d ki n s    nên có ích.

1.2.3. Nguyên tc thc đo tin t

Nguyên tc thc đo ti n t là đ ịn v thng nht trong vic tính toán và ghi chép các

nghip v kinh t ph  tài chính phát sinh, k toán chỉ n ánh nhng gì có th   ằ  bi u hi n b ng ti n.

Nh v ị     y đn v ti n t đc th a nh n nh mt đ ịn v đ    ng nh t trong vi c tính toán t t c các

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

nghip v k    ƿ   toán. Nguyên t c ti n t có ngh a là ti n đc s dng nh m đt đ ịn v o lng c

bn trong các báo cáo tài chính.

Theo lu n k toán Vit nam, Đn v n tị ti  s dng trong k  đ toán  Vi t Nam là ng

Vit Nam (ký hiu qu đ c gia là “ ”, ký hiu qu c t là “VND”). Trong trng hp nghip v kinh

t, tài chính phát sinh là ngoi t, phi ghi theo nguyên t và đng Vit Nam theo tỷ giá hi đoái

thc t i theo t ặ ho c quy đ ỷ giá hi đoái do Ngân hàng Nhà nc Vit Nam công b ti thi đim

phát sinh, tr tr i v i long hp pháp lut có quy định khác; đ  i ngoi t không có tỷ giá hi

đoái vi đng Vit Nam thì phi quy đi thông qua m có tt lo i ngo i t   ỷ giá hi i đoái v đng

Vit Nam.

1.4.4. Nguyên tc kǶ k toán:

Kỳ k   đị toán là kho ng thi gian nh t nh mà trong đó các báo cáo tài chính đc lp.

Chúng ta tha nhn mt thi gian không xác định cho hầ u h t các thc th kinh doanh. Nhng k

toán li phi t đánh giá quá trình ho đ ng và nh ng thay đi v tình hình kinh t ca doanh

nghip trong nhng thi kỳ tng đ   i ng n. Nh ng ngi s d đ ng các báo cáo tài chính òi h i

phi có s đánh giá thng kỳ v  đ đ đ  đị  ầ tình hình ho t ng ra các quy t nh và chính t yêu c u

này đã dn đn s cầ    đn thi t ph i phân chia ho t ng c a m t doanh nghi p thành nhi u phân

đo n nh thành t ăng n m, tng quý, tháng….

Theo Lut k toán Vit nam, kỳ k toán g ỳm k k ă toán n m, kỳ k toán quý, kỳ k toán

tháng và đc quy định nh sau:

- Kỳ k ă toán n m là mi hai tháng, tính t đầ đ  u ngày 01 tháng 01 n h t ngày 31 tháng

12 năm dng lịch.

- Kỳ k  đầ đầ đ  toán quý là ba tháng, tính t u ngày 01 tháng u quý n h t ngày cui cùng

ca tháng cui quý;

- Kỳ k t tháng, tính t toán tháng là m  đầ đ  u ngày 01 n h t ngày cu i cùng c a tháng.

1.2.5. Nguyên tc khách quan

Tài li u do k toán cung c p ph i mang tính khách quan và có th  ki m tra đc. Thut

ng khách quan đc đ cặ đ ịp n công c đo lng không thiên v và công c đ ó là đ đi tng

các nhà chuyên môn đc l p ki m tra. Tính khách quan trong k toán xut phát t ầ yêu c u phi đt

đc đ   đ tin c y cao. Nhân viên k toán mu  đn tính toán c a mình áng tin cy và ng thi thích

hp nht cho nhng ngi ra quyt định. Bi vy thông tin k toán phi đc căn c trên d liu

khách quan.

1.2.6. Nguyên tc chi phí (giá phí)

Đây là mt trong nhng nguyên tc căn b n c a k toán. Theo nguyên tc

này, vic tính toán tài sn công n, vn, doanh thu, chi phí phi da trên giá trị thc t mà không

quan tâm đn giá thị trng.

Trong vic v n dng nguyên t c chi phí, chi phí đc c đánh giá trên că n c ti ặn m t hoặ

tng đng tin m u vặt. N t đn bù cho 1 tài sn hoặc dịch v là tin mặt thì chi phí đc đánh

giá hoàn toàn theo s ch v tin m n hoặt chi ra đ đc tài s ặc dị  đó. N u v t đn bù là loi gì

khác vi ti ti tin mặt thì chi phí đc đánh giá theo giá trị  ặn m t tng đng ca s n cho sẵn

hoặc giá trị tin m ng ng c n ặt t đ a vt nh đc.

1.2.7. Nguyên t c doanh thu th c hin

Doanh thu là s tin thu đc và đc ghi nh n khi quy n s h đu hàng hoá bán ra c

chuyn giao và khi các dịch v đc thc hin chuyn giao.

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

Trong mt s tr ti ng h ng sp đặc bit nh mua bán bt đ n, bán tài sn tr  ần d n(tr góp)

hay mt s tr ng hp đặc bit khác, doanh thu có th đc xác định theo các phng pháp khác

nhau nh:

- Theo s tin thc thu.

- Theo phng thc tr góp

- Theo phần trăm hoàn thành.

1.2.8. Nguyên tc phù hp

Theo nguyên tc này, chi phí t quđ xác đị nh k  kinh doanh trong kỳ là tt c các giá phí

phi gánh chịu trong vic to ra doanh thu, bt k là giá phí xu t hi n  kỳ nào, nó phi phù hp

vi kỳ mà trong đó doanh thu đ   c ghi nh n. T c là chi phí trong kỳ ph i phù hp vi doanh thu

trong kỳ.

Ví d: Công ty ABC hot đng kinh doanh ô tô. Trong tháng 5 công ty đã mua 5 chic ô

tô vi giá 600 tri đu ng/ chi c. T ng s tin b ra đ mua là 3.000 tri đu ng. Trong tháng công

ty bán i giá 800 triđc 3 chic v u đng/ chic. Trong tháng 5 công ty ghi nhn 2.400 triu là

doanh thu. Chi phí giá vn đc ghi nhn trong tháng 5 là 600 triu đ x 3 = 1.800 triu đ ch

không ph u ng. i là 3000 tri đ

1.2.9. Nguyên t c nh t quán

Trong quá trình k toán t các khái nit c m, các nguyên tc, các chu c và ẩ n m

các tính toán phi đc thc hin trên c s nh k t quán t ỳ này sang kỳ khác.

Nguyên tc nht quán bao hàm ý nghƿa là m  đt phng pháp k toán, m t khi ã đc chp

nhn, thì không nên thay đi theo tng thi kỳ. Điu này rt quan trng, vì nó giúp cho nhng

ngi dùng báo cáo tài chính hiu đc nhng s thay đi v tình hình tài chính. Nguyên t c nh t

quán không có nghƿa là m t công ty không bao gi thay đi phng pháp k toán c a mình. Thc

t là công ty nên có s thay đi nu nhng phng pháp k toán mi s t o ra nhi u thông tin có

ích hn phng pháp hin đang s d  đng. Nhng khi có m t s đ thay i áng k trong phng

pháp k toán thì cầ n ph i công b đầy đ nh hng ca s thay đi đó v giá trị trong các báo

cáo tài chính.

1.2.10. Nguyên tc công khai

Các đ ịn v k       đ toán ph i công khai t t c các t liu và s vi c có liên quan n tình hình

tài chính và k t qu   ho t i đ ng ph đc thông báo cho nhng ngi s dng. Điu này có th ghi

đầ đ ặ  y trong các báo cáo tài chính ho c trong nh ng gi y báo kèm theo các báo cáo. S công khai

nh vy s làm cho các báo cáo tài chính có ích hn và gi u sai. m bt các v đ ị n b hi

1.2.11. Nguyên tc thn trng

Nguyên tc này đm bo hai yêu cầu: Vic ghi tăng vn ch s h ỉ  u ch th c hi n khi có

chng c chc chn, và vic ghi gi n chm v  s hu đc ghi nh n ngay khi có ch ng c có

th(cha ch c ch n).

Nguyên tc thn trng theo qui định ca Chuẩn m ẩ ẩ c s 1- Chu n mc chung (chu n m c

k toán vit nam) nh sau:

- Phi lp các kho   n d phòng nh ng không l p quá ln;

- Không đánh giá cao h n giá tr ị ca các tài sn và các khon thu nhp;

- Không đánh giá th n giá tr p h ị ca các kho  n n ph i tr và các khon chi phí;

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

- Doanh thu và thu nh c ghi nhp chỉ đ n khi có b ng chằ ng chc ch  n v kh năng thu

đ đc li ích kinh t , còn chi phí ph i c ghi nh ằ   n khi có b ng ch ng v kh năng phát sinh chi

phí.

Nh v   ỉ t theo nguyên t c này, mt kho n lãi ch đc công nh n khi có b ng chằ ng chc

chn. Ngc li, phi công nhn mt khon l ngay khi có chng c có th.

1.2.12. Nguyên tc trng yu (thc cht)

Nguyên tc này chỉ chú trng đn nh ng v n đ mang tính trng yu, quy nh bt đị n cht

và n t, không quan tâm ti dung ca s v i các yu t ít tác dng trong báo cáo tài chính. Tóm li,

chúng ta có th t kho đa ra quy tc sau đây: M n mc là quan tr u có lý do hng n p lý đ bit

rằng nó s nh hng đn quyt định c ng ng da nh i s ng các báo cáo tài chính.

1.3. ĐI TNG VÀ PHNG PHÁP C CH TOÁN KA H  TOÁN

1.3.1. a hĐi tng c ch toán k toán

Đi tng chung c a các môn khoa h c kinh t   là quá trình tái s n xu t m rng, trong đó

mi môn khoa hc nghiên cu trên mt góc đ riêng. Vì vy cần phi phân định rõ ranh gii v

đ    i tng nghiên c u ca h ch toán k toán nh mt môn khoa hc đ  c l p vi các môn khoa h c

kinh t khác. Nghiên cu đi tng c nh nh ng na k toán là xác đị  i dung mà k toán phi phn

ánh và giám đc.

Khác vi các môn khoa h ch toán kc kinh t khác, h  toán nghiên cu quá trình s n xu t

thông qua s hình thành và v đn ng ca vn trong mt đ ịn v c th ằ  , nh m qu n lý và s dng

có hi u qu v   đn theo ph m vi s d ng nht định. Có th c th đặ hoá c im đi tng hch toán

k toán qua my đi m c th sau:

Mt là, hch toán k toán nghiên cu các yu t ca quá trình tái s  đn xu t trên góc tài

sn (tài sn c định, tài sn lu đng). Ngun hình thành các tài sn này gi là ngun vn (ngun

vn ch s h u, ngu  n vn vay - n). Các phầ  n sau s nghiên c u c th   các lo i tài s n và ngu n

vn này. đây cần nh n m nh r ng vi  ằ c nghiên cu tài sn trong mi quan h gia hai mặt: Giá

trị tài sn và ngun hình thành tài sn là đặc trng ni b t c i t a đ ng hch toán k toán.

Hai là, h ch toán k ng thái t  ỉ toán không ch nghiên cu tr ƿnh ca các tài sn mà còn

nghiên cu trng thái đng ca tài s i tác a lao n trong quá trình kinh doanh. Rõ ràng, v đng c

đ   đ ầ  đ đ    ng, t li u lao ng c n đc k t hp vi đi tng lao ng th c hi n các giai đo n c th

ca quá trình sn xut ( T – H…SX…H’ – T’), lu chuyn hàng hoá ( T-H-T’), hoặc huy đng

vn đ cho vay (T-T’) v.v.. Nghiên cu s v đ n ng liên tc ca tài s n trong quá trình kinh

doanh ca các a hđ ịn v c th cũng là đặc trng riêng c ch toán k toán.

Ba là, trong quá trình kinh doanh ca các đ ịn v , ngoài các m tri quan h c tip liên quan

đ  đ ị     đn tài s n ca n v , còn phát sinh c nh ng mi quan h kinh t - pháp lý ngoài vn ca n vị

nh: s dng tài s n c đị   nh thuê ngoài, nh n v t li u gia công, thc hin các nghƿa v trong hp

đ    ng kinh t , liên k t kinh t v.v … Nh ng mi quan h  kinh t - pháp lý này đang đặt ra nhu cầu

cp bách phi gii quyt trong h thông hch toán k toán.

Sau cùng, vic c th i t đ hoá ng nghiên c u c a hch toán k toán chỉ có th đt đc

khi xác định rõ c  ph m vi bi u hi n ca đi t thng này. Rõ ràng, khó có th y đc quá trình

tái s n xu t vi đầy đ các giai đ on c a nó trong phm vi toàn b n n kinh t quc dân vi hàng

lot nhng mi quan h qua li ca hàng lot các doanh nghip, t chc, c quan. Trong thc t

quá trình tái s n xu t đc thc hin trc h các t và ch yu  đ ịn v c s    ca n n kinh t : Các

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

doanh nghi p, công ty, h p tác xã, h t đ ị   nhân… Các n v kinh t này là nhng t bào ca nn

kinh t, là c th s ng v ng không ngn đ ng. Đng th i v i quá trình s n xu t ra c a c i v t

cht, trong c th s ng này còn có c quá trình liên t c s  n xu t ra nh ng thông tin vào và thông

tin ra. Chính vì th, mi đ ịn v kinh t có th t ví d nh mt c th sng vi h ầ th n kinh phát

trin cao, t điu khi n l y m  i ho đt ng c a mình theo m t quỹ đo chung và phù hp vi

nhng quy lut chung. Trong c ch qun lý, các đ ị đ n v này có tính c l p(tng đi) v nghip

v kinh doanh và v qun lý, t bù đp chi phí và bo đm kinh doanh có lãi…. Vì vy nghiên

cu quá trình tái sn xut trong phm vi các đn vị kinh t này có ý nghƿa rt ln v nhiu mặt,

đ ng thi cho ra kh nă  ầ   ng tng hp nh ng thông tin c n thi t cho vi c nghiên c u quá trình tái

sn xut trên phm vi toàn b nn kinh t.

Ngoài các đ ịn v kinh t, các đn vị s  nghi p tuy không phi là nh ịng đn v kinh doanh

nhng c n xu p hoũng tham gia vào tng khâu ca quá trình tái s t xã hi (trc ti ặc gián tip);

cũng đc giao mt s vn nh n st định và cầ  d đ  đng úng m c ích có hi   đu qu . Vì v y các n

vị c quan này cũng thuc phm vi nghiên cu ca đi tng hch toán k toán.

Đ hiu rõ hn đi tng nghiên cu ca hch toán k toán chúng ta cần đi sâu nghiên

cu v u hi n cn, trc ht trên hai mặt bi  a nó là tài sn và ngun hình thành tài sn và sau na

là quá trình tu n này, trần hoàn ca vn. u Đ nghiên c đc toàn di ặn m t bi u hi c ht s

nghiên c n trong các tu v  ch c s các t ch  n xu t vì   c này có kt cu vn và các giai đon

vn đng ca vn mt cách tng đi hoàn chỉnh. Trên c s đ ó chúng ta có th d dàng xem xét

các m i, tín dặt biu nêu trên trong các đn vị kinh t khác (Thng m ng) và các đn vị s

nghip.

Vic phân loi tài sn và ngun v hin đc th n khái quát qua bng 1.1:

TÀI SN NGUN VN

Tài sản

ngắn hn

- Tin và các khon tng

đng tin.

- Đầu t n h n  tài chính ng 

- Các kho n ph i thu ng n h n

- Hàng tn kho

- Tài s  n ng n h n khác

Nợ phải

trả

- Vay ngn hn

- N dài h n tr đ n n h .

- Phi tr ngi bán

- Khách hàng tr trc

- Thu  ph i np Nhà nc

- Phi tr công nhân viên

- Phi tr ni b

- Chi phí phi tr.

- Cay dài hn

- N dài hn

- Trái phiu phát hành

Tài sản

dài hn

- Tài s địn c nh

- Đầy t tài chính dài hn

- Các kho n ph i thu dài hn

- Bt đng s n u t  đầ 

- Tài sn dài hn khác

Nguồn

vốn ch ủ

sở hữu

- Vn góp

- Lãi cha phân phi

- Vn ch s h u khác

B ng 1.1ả : Phân lo i tài s n và ngu n v n

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

a. Tài sn

Đ nghiên c       u quá trình tái s n xu t, h ch toán k toán ti n hành nghiên c u s hình

thành và v đn ng ca vn trong mt đ ịn v c th . Bi vì, b t kỳ m t doanh nghip, mt t chc

hay th i có mm chí mt cá nhân nào mu n hành kinh doanh cn ti ũng n phđòi hi cầ  t lng v n 

nht định. L ng v u hi n d ng v o b n g n đó bi  i d t cht hay phi vt cht và đc đ ằng ti i là

tài s ặn. M t khác, vn ca doanh nghi p l i đc hình thành (tài tr) t  nhi u ngun khác nhau

gi là ngun vn. Vì th, đ thun li cho công tác qun lý và hch toán, cần tin hành phân loi

vn ca doanh nghip theo hai hình thái bi   u hi n là tài s n và ngu  n v n hình thành c a tài s n

(ngun v n ng cn) cùng vi quá trình v đ a vn trong kinh doanh.

Tài sn là toàn b tim lc kinh t ca đ ị  ị  đ ịn v , bi u th cho nh ng li ích mà n v thu

đc trong t ng lai hoặ đ ị đc nhng li ích mà n v thu c trong t ng lai hoặ c nh ng tim năng

phc v cho hot đng kinh doanh ca đn v nhị. Nói cách khác, tài sn là tt c ng th hu hình

hoặc vô hình gn v n vi li ích t ng lai c a đ ị tho mãn các điu kin:

- Thuc quyn s h u ho c quy n ki ặ  m soát lâu dài ca đn v . ị

- Có giá trị thc s đi vi đn v ị

- Có giá phí xác định

Có nhiu cách phân loi tài sn trong các doanh nghi   p, nh ng n u xem xét v mặ ịt giá tr và

tính ch a các doanh nghit luân chuyn ca tài sn, thì toàn b tài sn c p đc chia làm hai loi:

Tài sn lu n đng và đu t n h ng 

Tài s đn lu ng và đầu t n c   ng n h a doanh nghip là nh n thung tài s c quy n s

hu ca doanh nghip, có thi gian s dng, luân chuyn, thu hi trong mt năm hoặc m ỳt chu k

kinh doanh. Tài s  đn l u ng và p bao gđầu t   ng n h n ca doanh nghi m vn bằng tin; các

khon u t n h n phđầ  tài chính ng n; các kho i thu; hàng tn kho và tài s  đn l u ng khác.

Do tài s i chu   đ đn l u ng c phân b  nhiu khâu và nhi ƿ u l nh v c, đng thi chúng l

chuyn nhanh nên vic phân b và s dng hp lý lo  ƿ i tài s n này có ý ngh a to ln trong vi c

nâng cao hi u qu s    đ   n xu t kinh doanh. Do tài s n l u ng có nhi u lo i vi tính ch t, công

dng, mc đích s dng khác nhau nên cần m h n. đc phân loi tỷ ỉ 

Trc ht, xét theo l n, tài sƿnh vc tham gia chu chuy  n l u đng đc phân chia thành

ba loi: Tài s  đn l u ng trong s ng trong l n xu t, tài s  đn l u u thông và tài s đn lu ng tài

chính.

Tài s  đn l u ng trong s n xu t l tri đc phân b  hai khâu d  cho s n xu t và trong

sn xut.

- Tài s n l u đ ng d tr cho sn xut bao g i nguyên lim các lo  u, v t liu, nhiên liu,

công c trong kho chu, d … ng c đang d tr ẩ ịn b cho quá trình s n xu t.

- Tài s  đn l u ng trong quá trình s ang n m trong  n xu t là giá trị các loi tài sn còn đ ằ

quá trình s a thành ph n xu t, gm có n ẩm, s m d ẩn ph  dang(đc g i là chi phí s  n xu t d

dang).

Tài s  đn l u ng trong l u thông u thông,  đc phân thành tài s n d tr cho quá trình l

tài sn trong quá trình l u thông. 

- Tài s n l u đ ng d tr cho quá trình lu thông bao gm thành phẩm, hàng hoá d tr

trong kho hay đang gi bán.

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

- Tài s n l u đng trong quá trình l u thông bao g m vn b n phằng tin, các kho i thu 

ngi mua (bán) hàng, tin t n phm ng và các kho i thu khác trong ni b, các c quan, cá

nhân.

Tài s  đn l u ng tham gia đầu t     đầ  tài chính ng n h n: Bao gm các lo i tài s n u t liên

doanh ng ng khoán ng  đầ n h n, u t ch  n h n…

Tip theo, tài s  đn l u ng và đầ  u t ng n h n còn có th phân theo mc đ  kh năng

thanh toán. Theo cách phân loi này, ngi ta da vào kh nă đ  đng huy ng cho vi c thanh toán

chia các loi tài s  đn l u ng và đầ   u t ng n h n thành các lo i sau: 

- Tin: Ti n là tài s n ca đ ịn v t n t p di trc ti i hình thái giá trị  . Thuc v ti n c a

đ ị    ặ    n v bao gm ti n mặt, ti n g i Ngân hàng(ho c Kho b c), ti n đang chuy n, k c   ti n Vi t

nam, ngo , vàng b á quý, ngân phii t c đ u thanh toán.

- Các khon đầ   u t ng n h n: Đầu t tài chính ngn h ng khon là nh n đầu t v vn

nhằm mc đích kim l i có th i h  n thu h i trong vòng 1n ăm hay mt chu kỳ kinh doanh. Thuc

đầ     đầu t tài chính ng n h n bao gm các kho n u t c phiu, trái phiu, đầu t góp v n liên

doanh, đầu t n h n..  cho vay ng 

- Các kho ang b n ph i thu: Các kho n ph i thu là s tài sn ca đn vị  nh ng đ ị các t

chc, tp th hay các cá nhân khác chi i thu h m d m phng mà n vđ ị có trách nhi  i. Thuc các

khon phi thu ngn h m kho n ph ngn bao g  i thu  i mua, tin đặt cc trc cho ngi bán,

khon n n ph … p tha cho Ngân sách, các kho i thu ni b

- Hàng tn kho: Hàng tn kho c n l ng ta đn vị là tài s u đ n ti di hình thái vt cht

có th cân, đ đong, đo, m đc. Hàng tn kho có th đ ị do n v t s n xu t hay mua ngoài. Thuc

v hàng tn kho ca đn vị bao gm vt liu, công c, hàng mua đang đi đng, thành phẩm,

hàng hoá, s ẩn ph m d dang.

- Tài s ng khác: Tài s ng tài sn lu đ   đn l u ng khác là nh  đn lu ng còn li ngoài

nhng th đã k  trên nh các khon tm ng cho công nhân viên chc, các khon chi phí tr

trc, các khon tin ký quỹ, ký cc ng n h n…

Bên cnh đó, că n c vào mc đích s dng tài s n trong doanh nghi p, tài s n l u đng

còn có th phân lo ng trong kinh doanh (là tài s i thành tài s  đn l u n đc s dng vào mc

đích kinh doanh) và tài s đn lu ng ngoài kinh doanh (là tài sn dùng vào các mc đích khác

ngoài kinh doanh).

Các loi tài sn ngoài kinh doanh có đặc đim chung là không tham gia vào các quá trình

kinh doanh ca đ ịn v . Do vy v  nguyên t c, các khon chi phí thuc loi này không thuc chi

phí cho kinh doanh và không tính vào giá thành.

Tài sn c u t đnh và đ  dài hn.

Tài sn c định và đầ u t dài hn ca doanh nghip là nhng tài s n có giá tr ị l n và th i

gian luân chuyn dài (th t chu kng là trên m m hay mt nă  ỳ kinh doanh). C vào hình thái ă n c

biu hi nh và u tn, toàn b tài sn c đị đầ  dài hn ca doanh nghip đc chia thành hai loi: Tài

sn c nh h đị u hình, tài sn c định vô hình.

- Tài s n c đị nh h u hình là các loi tài sn có hình thái vt cht, có đ tiêu chuẩn ca tài

sn c định v giá trị và thi gian s dng theo quy đị nh trong ch đ   qu n lý tài chính hi n hành

nh nhà ca, máy móc thit bị, ph n v n t n dng ti  i, phng tin chuy n… Tài sn c định

hu hình có th do doanh nghip t mua sm, xây dng hoặc đi thuê dài hn.

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

- Tài sn c định vô hình là nhng tài sn c định không có hình thái vt cht, th  hi n

mt lng giá trị đã đc đầu t , nh, chi tr ằm có đc các li ích hoặc các ngun có tính cht

kinh t, mà giá trị c a chúng xu  đặ  ặ t phát t các c quy n ho c quy n c a doanh nghi p nh quyn

s d ng  đt, chi phí thành lp doanh nghip, chi phí chuẩn b s n xuị  t, giá trị bằng phát minh sáng

ch, chi phí nghiên c n, chi phí lu, phát tri i th thng mi…

Tài sn c định vô hình cũng có th đc hình thành do doanh nghi p t đầ  ặu t ho c thuê

dài hn.

Mặt khác, theo hình thái biu hin kt hp vi tính cht đầu t, toàn b tài sn c định và

đầ   u t dài h n đc chia ra các lo i sau:

- Tài sn c đị nh h u hình t u hình  có đã và đang đầ u t : Là nhng tài sn c định h

thuc quy n s h u ca đn v u t b n d dang). ị mà đn vị đã và đang đầ  (k c xây dng c  

- Tài s ng tài sn c định vô hình t có đã và đang đầ u t : là nh n c định vô hình thuc

quyn s h u c n v u t .   a đn vị mà đ ị đã và đang trong quá trình đầ 

- Tài s ng tài sn c định thuê tài chính: Là nh n c đị ịnh mà đn v đi thuê dài h ằn nh m

mc đích phc v cho hot đng c n v . a đ ị

- Tài sn c định tài chính là giá trị các khon đầu t tài chính dài hn vi mc đích kim

li nh đầu t góp v n c n liên doanh dài hn, chng khoán dài hn, cho thuê tài s  định dài hn,

đầ   đ   đầ u t kinh doanh b t ng s n.. Đây là kho n u t có thi gian thu h  i v n dài (trên m t năm

hay mt chu kỳ kinh doanh).

Ngoài các loi trên, thuc v tài sn c định và n còn bao gđầ u t dài h m c giá trị tài

sn và tin mà đn vị dùng đ th chp, ký quỹ, ký cc dài hn.

b. Ngun hình thành tài sn (ngun vn)

Xét theo ngun hình thành, toàn b tài sn ca doanh nghip đc hình thành t ngun

vn ch s h u và ngun n phi tr.

* Ngun vn ch s hu: Là s vn c a các ch s h đầ u, các nhà u t đóng góp mà

doanh nghi p không ph i cam kt thanh toán. Ngun vn ch s hu do ch doanh nghip và các

nhà đầ  ặu t góp vn ho c hình thành t k t qu kinh doanh, do đó ngun v n ch s hu không

phi là mt khon n . 

* Tuỳ loi hình doanh nghip mà mt doanh nghi  ặ p có th có mt ho c nhi u ch s hu

vn.

- Đi vi doanh nghip nhà n c, ngu n v n ho t đng do Nhà nc c ặp ho c đầ u t nên

Nhà nc là ch s h u v n.   

- Đi vi doanh nghip liên doanh thì ch s hu v n là các thành viên tham gia góp v n

hoặc các t chc, cá nhân tham gia hùn vn.

- Đi vi công ty c phần thì ch s h u v ông.   n là các c đ

- Đi vi các doanh nghip t s u v nhân, ch  h n là cá nhân hoặc mt h gia đình.

Ngun vn ch s h u bao g   m:

- Vn góp do các ch s h đầu, các nhà u t đóng đ  ặ thành l p ho c m rng kinh doanh

và đc s d  đ ng vào m c ích kinh doanh. S v  ă ặn này có th đc b sung, t ng thêm ho c rút

bt trong quá trình kinh doanh.

Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán k toán ế

- Li nhun cha phân phi (lãi l u gi ): Đây là kt qu c a toàn b hot đng kinh

doanh. S l   i nhu n này trong khi ch a phân phi đc s d ng cho kinh doanh và coi nh mt

ngun v s h u. n ch  

- Ngun vn ch s v hu khác: Là s n ch s h n g l n l u có ngu c t i nhu đ i ( các

quƿ doanh nghip, các khon d u l tr theo đi ..) hoặc các loi vn khác (xây d ng c bn, chênh

lch đánh giá li tài sn, chênh lch tỉ giá….).

*. p N ph i tr : Là s tin mà các doanh nghi đi vay, i chiđ m dng c n v , ta các đ ị 

chc, cá nhân, và do vy doanh nghip có trách nhim phi tr; bao gm các khon n tin vay,

các kho n n ph i tr i tr cho ng c, cho nhân viên và cách khoi bán, cho Nhà n  n ph  khác.

N phi tr ca doanh nghip đc chia ra n ngn hn và n dài hn.

- N ng n h n: là khon tin mà doanh nghip có trách nhim tr trong vòng mt chu kỳ

hot đng kinh doanh bình thng hoặc trong vòng mt năm. Các khon n này đc trang tri

bằng tài sn l ng hou đ ặc bằng các khon n ng    n h n phát sinh. N ng n h n bao gm: vay

ngn h n, ph i tr cho ngi bán, ngi nh ầ    n th u, thu và các kho n ph i np ngân sách, ti n

lng, ph c     ƿ  p ph i tr cho công nhân viên, các kho n nh n ký qu ký cc ng n h n và các

khon ph ng n hi tr  n khác.

- N dài hn: là các khon n mà thi gian tr n trên mt năm, bao gm: vay dài hn cho

đầ            u t phát tri n, n th ch p ph i tr , thng phi u dài h n, trái phi u ph i tr , thng phi u ph i

tr, các kho n nh n ký cc ký quƿ dài h n, các kho  n ph i tr dài hn khác.

c. Tun hoàn ca vn kinh doanh.

Trong quá trình tái s t, v n xu n c n xua các t chc s t – kinh doanh v đn ng không

ngng qua các giai đon khác nhau. Qua mi giai đon v ng, vn đ n thay đi c v  hình thái v t

cht và giá trị.

Nghiên c u s v đ   n ng ca s n xu t t b   ần, C. Mác đã nêu công th c chung v tu n

hoàn ca t bn s n xu t qua ba giai đon: Cung cp(Mua hàng), s n xu t và tiêu th (bán hàng).

T - H…SX… H’ – T’

Trong giai p, các đon cung c đn vị         ầ kinh t ph i mua s m nh ng t li u s n xu t c n

thit t đ thc hi  n k ho ch s n xu t. Đó là quá trình chuẩ ịn b sn xut theo phng án s n xu đã

đc l a ch n và kh nă ng thc t c  đ đa thị trng. Vi m c ích ó, các đ ị  n v ph i s d ng v n

bằng tin (tin mặt, tin gi v.v…).

Kt qu là vn di hình thái tin t đc chuy    n thành vn d tr cho s n xu t.

Giai đo  n s n xu t là giai đo n k t h li i tp gi ng, ta lao đ  u lao đ đng và ng lao

đ đng t  ẩ o ra s n ph m. Nh vy, trong quá trình này luôn luôn tn ti hai mặt đi lp: Chi phí

chi ra và kt qu thu đc. Chi phí chi ra bao gm chi phí v ng(V), chi phí kh lao đng s u hao

tài sn c định(C1) và chi phí v v      t li u, dng c nh(C2). K t qu thu đc có th bi u hi n

di dng thành phẩm, na thành phẩm, khi lng công vic hoàn thành. Yêu cầu c bn ca

ch đ h ị   đ ằ ch toán kinh doanh là mi đn v ph i t bù p chi phí b ng kt qu kinh doanh ca

mình và đm bo có lãi. Trên c s  ă  tìm bi n pháp t ng ngun thu và gi m chi phí, các doanh

nghip m p dôi ra này. Nhi có khon thu nh  v   y  giai đo n này, vn c a doanh nghi p không

chỉ  bi n hoá v hình thái mà còn thay đi v l ng giá trị , t o ra l ng giá trị mi ca s ẩn ph m

hàng hoá.

Giai đon cui cùng là giai đon tiêu th. p  đây, v n c a doanh nghi đc chuyn hoá

t hình thái hàng hoá(thành phẩm) sang hình thái ti n t vi s  tin ln hn s vn ng ra ban

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/183

| | Tải xuống

Preview text:

NGUYÊN LÝ K TOÁN
Biên son: THS. VǛ QUANG KT
LI NÓI ĐU
Hot đng t chc và qun lý ca các doanh nghip trong nn kinh t quc dân luôn cần
nhng thông tin v các hot đng kinh t, tài chính mt các đầy đ, kịp thi, chính xác và có h
thng. Nhng thông tin này chỉ có th có đc thông qua hch toán k toán.
Vi mc đích cung cp nhng kin t 
h c c bn mt cách toàn d 
i n, có h thng và hin đi 
v nguyên lý k toán , Trung tâm đào ti Bu chính Vin thông I, Hc vin Công ngh Bu
chính Vin thông đã t chc biên son sách hng dn hc 
t p môn “Nguyên lý kế toán ” nhằm
đáp ng yêu cầu hc tp, nghiên cu ca sinh viên, đặc b  i t là sinh viên 
h đào to t xa, chuyên
ngành Qun trị Kinh doanh, Hc vin Công Ngh Bu chính Vin thông. Ni dung c  u n sách đc 
b cc gm 7 chng do Th.S. Vũ Quang Kt làm ch biên.
Mi chng đc kt cu thành 4 phần : phần mc tiêu nhằm gii thiu khái quát nhng kin mà
sinh viên cần nm bt c th ca tng chng; phần ni dung đc biên son theo trình  t , kt
cu, ni dung ca môn hc mt cách chi tit, c th, vi nhng ví d minh ho thc t d hiu;
phần tóm tt ni dung nhằm nêu bt nhng khái nim c bn, nhng ni dung  c t  y u ca
chng; phần câu hi và bài tp ôn tp có đáp án kèm theo giúp sinh viên luyn tp nhằm cng c kin thc đã hc.
Cun đc biên son trên c s tham kho các giáo trình, tài liu phong phú ca các trng
đi hc trong và ngoài nc đng thi 
c p nht ch đ k toán, các ch ẩ u n mc  k toán do B Tài chính mi ban hành.
Qua 7 chng ca cun sách, bn đc có th nm  b t mt cách toàn d  i n các  v n đ ca
nguyên lý k toán. Tuy nhiên, do tài liu đc biên son lần đầu nên không tránh khi thiu sót.
Chúng tôi rt mong nhn đc nhiu ý kin đóng góp ca 
b n đc, sinh viên và các g  i ng viên. Xin chân thành cm n! Biên son
THS. VǛ QUANG KT
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán CHNG I
BN CHT VÀ ĐI TNG CA HCH TOÁN K TOÁN MC TIÊU
Sau khi nghiên cứu chương này, sinh viên cần nắm được những vấn đề c
ơ bản sau:
1. Hiu đc các loi hch toán và khái nim  v hch toán 
k toán. Nhim v và vai trò  c a  h ch
toán k toán trong doanh nghip.
2. Yêu cầu ca k toán khi x lý các thông tin thu thp đ c
 t nghip v phát sinh nh th nào?
3. Bit cách phân loi tài sn và ngun vn, hiu đc s khác bit gia tài sn và ngun vn.
4. Hiu đc các nguyên tc k toán chung đc tha nhn và vn dng các nguyên tc này vào
thc tin nghip v k toán sau này.
5. Bit các phng pháp k toán và s tác đng ca các phng pháp này nh th nào đ trình bày
mt báo cáo tài chính trung thc. NI DUNG
1.1 BN CHT CA HCH TOÁN K TOÁN
1..1.1. Lch s phát sinh, phát trin ca hch toán k toán
Sn xut ra ca ci vt cht là c s tn ti và phát trin ca xã 
h i loài ngi. Chính vì
vy, ngay t thi c xa ngi ta đã t  h y s cần th 
i t mun duy trì và phát tr  i n đi sng ca
mình. và xã hi phi tin hành sn xut nhng vt dùng, thc ăn, đ mặc, nhà  nh th nào;
mun sn xut phi hao phí bao nhiêu sc lao đng và phi có nhng t liu sn xut gì, trong
thi gian bao lâu; kt qu sn xut  s phân phi nh t  h nào v.v… Tt  c nhng điu liên quan
đn sn xut mà con ngi quan tâm đã đặt ra nhu ầ c u tt yu t  h c h  i n c  h c ă n ng qun lý  s n xut. Nh vy s cần th 
i t phi giám đc và q  u n lý quá trình h  o t đ ng kinh  t không phi chỉ
là nhu cầu mi đc phát sinh gần đây, mà thc ra đã phát sinh rt sm trong lịch s nhân loi và
tn ti trong các hình thái kinh t xã hi khác nhau. Xã hi loài ngi càng phát trin, thì mc đ
quan tâm ca con ngi đn hot đng sn xut càng tăng, nghƿa là càng cần thit phi tăng cng
qun lý sn xut. V vn đ này, Các Mác đã vit “ Trong tt c các hình thái xã hi, ngi ta đu
phi quan tâm đn thi gian cần dùng đ sn xut ra t liu tiêu dùng, nhng mc đ quan tâm có
khác nhau tuỳ theo trình đ ca nn văn minh”.
Đ qun lý đc các hot đng kinh  t cần có  s l 
i u, đ có đc các s l  i u phc  v cho
hot đng qun lý, giám sát đòi hi phi thc hin vic quan sát, đo lng, tính toán và ghi chép các hot đng đó.
Quan sát các quá trình và hin tng kinh t là giai đon đầu tiên ca vic phn ánh và
giám đc quá trình tái sn xut xã hi. Đo lng mi hao phí trong sn xut và kt qu ca sn 1
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
xut là biu hin nhng đi t n
 g đó bằng các đn vị đo lng thích hp (thc đo lao đng, thc đo bằng tin).
Tính toán là quá trình s dng các phép tính, các phng pháp 
t ng hp phân tích đ xác định các c ỉ h tiêu ầ c n th 
i t, thông qua đó đ bit đ c t  i n đ t 
h c hin các mc tiêu,  d án và h  i u
qu ca hot đng kinh t.
Ghi chép là quá trình thu thp, x lý và ghi li tình hình, kt qu ca các hot đng kinh t
trong tng thi kỳ, tng địa đim phát sinh theo mt trt t nht định. Qua ghi chép có th thc
hin đc vic phn ánh và kim tra toàn din, có h thng các hot đng sn xut xã hi.
Vic quan sát, đo lng, tính toán và ghi chép kinh t nói trên, n ằ h m t  h c hin c  h c ă n ng
phn ánh và giám sát các hot đng kinh t gi là hch toán. Vì  v y hch toán là nhu ầ c u khách
quan ca xã hi và là công c quan trng phc v cho q 
u n lý kinh t. Hch toán ra đi cùng vi
quá trình kinh t vi t cách là do yêu ầ c u ca  s n xut đòi  h i phi có  s kim tra giám sát v
lng nhng hao phí và kt qu mà quá trình sn xut to ra.
Nh vậy, hạch toán là một hệ thống điều tra quan sát, tính toán, đo lờng và ghi chép các
quá trình kinh tế, nhằm quản lý các quá trình đó ngày một chặt chẽ hơn.
Vi cách khái quát trên chúng ta có th thy hch toán là mt nhu cầu khách quan ca bn
thân quá trình sn xut cũng nh ca xã 
h i, nhu cầu đó đc 
t n ti trong tt c các hình thái xã
hi khác nhau và ngày càng tăng, tuỳ theo s phát trin ca xã hi. Tuy nhiên, trong các hình thái
xã hi khác nhau, đi tng và ni dung ca hch toán cũng khác nhau, vì mi ch đ xã hi có
mt phng thc sn xut riêng. Phng thc sn xut thay đi, làm cho toàn b c cu kinh t xã
hi và chính trị thay đi. Và nh vy, mc đích, phng pháp quan sát, đo lng và ghi chép cũng
thay đi cùng vi s thay đi ca phng thc sn xut. Đng thi cùng vi s phát trin ca sn
xut xã hi, hch toán cũng không ngng đc phát trin và hoàn thin v phng pháp cũng nh
hình thc t chc. Điu này có th d dàng nhn t  h c đc thông qua v  i c nghiên  c u quá trình
ny sinh và phát trin ca hch toán k toán.
Các nghiên cu v các nn văn minh c s ca các dân tc nh Ai Cp, T  h Nhƿ Kỳ, n
Đ, Hy Lp và La Mã… đã c  h ng t lịch  s ca hch toán có  t thi thng  c . Trong thi ỳ k
nguyên thuỷ, sn xut cha phát trin, nhu cầu và kh năng thu n  h n thông tin c  h a nh  i u, hch
toán đc tin hành bằng các phng thc ht sc đn gin: đánh du lên thân cây, buc nút trên
các dây thng… đ ghi nh các thông tin cần thit. Cũng do sn xut còn lc hu nên  giai đon
này cha có ca ci d tha, cha hình thành các giai cp khác nhau. Vì vy, trong thi kỳ này
hch toán đc s dng phc v li ích ca toàn xã hi.
Khi xã hi chuyn sang ch đ nô l thì ý nghƿa nhim v ca hch toán ũ c ng thay đi.
Hch toán trc ht đc s dng trong các trang tri đ theo dõi  k t q 
u s dng nô l và chim
dng lao đng ca nô l, đ v vét đc nhiu sn phẩm t ặ h ng d. Ngoài ra  h ch toán còn đc
s dng trong các phòng đi t 
i n, các nhà th và trong ƿ
l nh vc tài chính nhà nc…. đ theo dõi
các nghip v v giao ị
d ch, thanh toán và buôn bán. S k toán đã x  u t h  i n thay cho cách ghi và
đánh du ca thi nguyên thuỷ.
Đn thi kỳ phong kin, s phát trin 
m nh m ca nông nghip vi quy mô ln gn l  i n
vi s ra đi ca địa ch và nông dân, vi s ra đi ca địa tô phong kin, vi ch đ cho vay
nặng lãi ca địa ch vi nông dân…Nhng quan h kinh 
t mi này đã ny sinh và tác đng đn
s phát trin tip theo ca hch toán k toán vi h thng s sách phong phú và chi tit hn.
Đáng chú ý là thi kỳ t bn ch nghƿa vi s phát trin nhanh chóng ca thng nghip
và sau đó c nông nghip. Lúc này các quan h trao đi, buôn bán đc m rng đặt ra nhu ầ c u 2
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
phi hch toán các mi quan h ny sinh trong quá trình  v n đng ca các  t bn cá b  i t.  S xut
hin ca các đi t n
 g mi này ca k toán li là ngun gc cho s ra đi ca phng pháp đi
ng tài khon trong k toán. Cũng t đó, phng pháp hch toán k toán đã đc hình thành và ng dng rng rãi  g m  m t h t 
h ng hoàn chỉnh: chng t, đi ng tài khon, tính giá, tng hp –
cân đi k toán. Tuy nhiên, ch đ t hu v t l 
i u sn xut cùng vi các quy lut kinh t tng ng li  h n c  h s phát tr  i n và tính khoa hc  c a  h ch toán 
k toán. Trong điu kin ca c  h
nghƿa xã hi, vi s xut hin ca ch đ công hu v t l 
i u sn xut và vi trình đ xã hi hoá
cao ca nn sn xut, hch toán k toán mi tr thành môn khoa hc chân chính và phát huy đầy
đ vị trí ca mình.  V vị trí ca 
h ch toán di ch nghƿa xã hi V.I.Lênin đã k ẳ h ng định: “Ch
nghƿa xã hi trc ht là hch toán”.
Tht vy, mt nn sn xut vi quy mô ngày càng ln, vi trình đ xã hi hoá và sc phát
trin sn xut ngày càng cao, vi yêu cầu quy lut kinh t mi phát sinh… không th không tăng
cng hch toán k toán v mi mặt. Đng thi ch đ xã hi ch nghƿa cũng to ra nhng tin đ
cho s phát trin nhanh chóng và toàn din ca hch toán k toán. Ch đ công hu t liu sn
xut vi đng lc t con ngi và mc tiêu vì con ngi s to điu kin phát tr  i n và ng dng
tin b khoa hc kỹ thut trong mi lƿnh vc trong đó có hch toán k toán. Và nh vy chỉ di
ch đ xã hi ch nghƿa hch toán mi tr thành mt công c đ lãnh đo nn kinh t và phc v
cho mi nhu cầu ca các thành viên trong xã hi.
1.1.2. Các loi hch toán k toán
a. Các thc đo s dng trong hch toán
Ni dung ch yu ca hch toán là quan sát, đo lng, ghi chép đ kim tra và qun lý các
quá trình kinh t. Vì vy hch toán phi s dng mt 
s thc đo nht định biu hin s lng và
cht lng các loi tài sn, các nghip v kinh t.
Trong hch toán đã áp dng 3 loi thc đo: hin vt, lao đng, giá trị.
* Thớc đo hiện vật
Thc đo hin vt dùng đ xác định tài liu v tình hình tài sn hin có hoặc đã tiêu hao,
mà phng thc s dng là cân, đong, đo, đm … Đn vị đo hin vt tuỳ th  u c vào tính t nhiên
ca đi tng đc tính toán. Ví d: trng l n
 g (kg, t, tn), th tích (m3), din tích(ha), đ
dài(mét) là nhng đn vị đo l n
 g hin vt v.v. S dng thc đ
o hin vt đ hch toán  v t  t tài
sn và trong vic giám sát tình hình thc hin các chỉ tiêu d kin v mặt s lng, nh s lng
vt d tr, s lng vt liu tiêu hao cho mt đn vị sn phẩm, s lng sn phẩm sn xut ra
v.v... Đng thi thông qua chỉ tiêu s lng cũng phn ánh  v mặt c 
h t lng  mt mc đ nht
định. Tuy nhiên thc đo hin vt cũng có ặ m t  h n ch, nó c ỉ
h đc s dng đ xác định s lng
các vt phẩm có cùng cht lng, nên nó không th cung cp đc chỉ tiêu tng hp v mặt s
lng đi vi các loi vt t tài sn có cht lng khác nhau.
* Thớc đo lao động
Thc đo lao đng đc s dng đ xác định s lng thi gian lao đng hao phí trong
mt quá trình kinh doanh, mt công tác nào đó. Đn vị dùng đ th hin là ngày công, gi công…
Dùng thc đo lao đng đ hch toán giúp ta xác định đc ă
n ng sut lao đng ca công nhân, có
căn c đ tính lng cho công nhân hoặc phân phi thu nhp cho xã viên.
Thng thc đo lao đng đc s dng cùng vi thc đo h 
i n vt. Ví d: khi xác định
và giám đc tình hình định mc sn lng, cần phi s dng đng thi đn vị đo lng hin vt
và đn vị đo lng lao đng. 3
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
Thc đo lao đng không th dùng đ tng hp toàn 
b thi gian công tác hao phí ca
toàn th công nhân viên chc, do tính cht công tác ca mi ngi khác nhau, do vy trong nhiu
trng hp cha tính đc chỉ tiêu tng hp bằng thc đo lao đng.
* Thớc đo tiền tệ
Thc đo tin t là s dng t 
i n làm đn vị tính thng nht đ phn ánh các chỉ tiêu kinh
t, các loi vt t, tài sn: trong điu kin còn tn ti  n n sn x 
u t hàng hoá thì mi loi  v t  t , tài
sn, mi hao phí vt cht và kt qu trong sn xut đu có th dùng đ biu hin. Thc đo tin t
cho phép tính đc các chỉ tiêu tng hp v các loi vt t, tài sn khác nhau: nh chỉ tiêu tng s
vn kinh doanh… Tng hp các loi chi phí khác nhau trong mt quá trình sn xut: nh chỉ tiêu
tng s chi phí sn xut, tng giá thành sn phẩm… Có th so sánh các chỉ tiêu kinh t tng ng
đ xác định hiu qu kinh doanh và hiu qu kinh doanh và hiu qu s dng  v n. Qua đó có t  h
thc hin giám đc bằng đng tin đi vi tt c mi loi hot đng kinh t.
C ba loi thc đo đu cần thit trong hch toán và có tác dng b sung cho nhau đ
phn ánh và giám đc toàn din các chỉ tiêu s lng và cht lng trong hot đng kinh doanh.
Vì vy trong hch toán, thc đo tin t đc s dng kt hp vi thc đo hin vt và thc đo lao đng.
b. Các loi hch toán
Đ quan sát phn ánh và giám đc các quá trình sn xut kinh doanh và  s dng vn mt
cách đầy đ kịp thi chính xác phc v nhy bén vic c ỉ
h đo và qun lý kinh t đòi hi phi s
dng các loi hch toán khác nhau. Mi loi hch toán có đặc đim và nhim v riêng.
*. Hạch toán nghiệp vụ
Hch toán nghip v (còn gi là hch toán nghip v kỹ thut) là  s quan sát, phn ánh và
giám đc trc tip tng nghip v kinh t kỹ thut c th, đ chỉ đo thng xuyên và kịp thi các
nghip v đó. Đi tng ca hch toán nghip v là các nghip v kinh t hoặc kỹ thut sn xut
nh tin đ thc hin các hot đng cung cp, sn xut, tiêu th, tình hình bin đng và s dng
các yu t ca quá trình tái sn xut, các ngh 
i p v c th v kt q 
u sn xut kinh doanh v.v..
Đặc đim ca hch toán nghip v là không chuyên dùng mt loi thc đo nào, mà ă c n c vào
tính cht ca tng nghip v và yêu cầu qun lý mà s dng mt trong ba loi thc đo thích hp.
Hch toán nghip v thng s dng các phng tin thu nhp, tru  y n tin đn gin n  h c  h ng t
ban đầu, đin thoi, đin báo hoặc truyn ming. Vi đi tng rt chung và phng pháp rt đn
gin nên hch toán nghip v cha tr thành môn khoa hc đ c  l p.
* Hạch toán thống kê
Hch toán thng kê (hay còn đc gi là thng kê) là khoa hc nghiên cu mặt lng
trong mi liên h mt thit vi ặ m t c  h t các h  i n tng kinh  t xã hi 
s ln trong điu kin thi
gian và địa đim c th nhằm rút ra bn cht và tính qui lut trong s phát trin ca các hin tng
đó. Nh vy hch toán t 
h ng kê nghiên cu trong mi qua  h hu c các h  i n tng kinh  t xã hi
s ln sy ra trong không gian và thi gian c th nh tình hình tăng năng sut lao đng, giá trị
tng sn lng, thu nhp quc dân, tình hình giá c, tình hình phát trin dân s… Do vy, thông
tin do hch toán thng kê thu nhn và cung cp không mang tính cht thng xuyên, liên tc mà
chỉ có tính h thng. Hch toán thng kê đã xây dng mt h thng phng pháp khoa hc riêng
nh điu tra thng kê, phân t thng kê, s t n
 g đi, s tuyt đi, s bình quân và chỉ s. Vi đi tng và ph n
 g pháp nêu trên, hch toán thng kê có th s dng tt c các loi thc đo.
* Hạch toán kế toán 4
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
Hch toán k toán ( hay còn đc gi là k toán) là khoa hc thu nhn, x lý và cung cp
thông tin v tài sn và s vn đng ca tài 
s n trong các đn vị nhằm kim tra toàn  b tài  s n và
các hot đng kinh t tài chính ca đn vị đó.
Theo điu 4, Lut k toán Vit Nam “Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích
và cung cấp thông tin về kinh tế, tài chính dới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động”.
So vi hch toán nghip v và hch toán thng kê thì hch toán k toán có nhng đặc đim sau:
- Hch toán k toán phn ánh và giám đc mt cách liên tc, toàn din và có h thng v
tình hình hin có và s vn đng ca  t t  c các loi tài 
s n và ngun hình thành tài  s n trong các
t chc, các đn vị. Nh đó mà hch toán k toán thc hin đc s giám đc liên tc c trc
trong và sau quá trình sn xut kinh doanh và s dng vn.
- Hch toán k toán s dng c ba loi thc đo nhng thc đo tin t là bt buc. Nghƿa
là trong k toán mi nghip v kinh t đu đc ghi chép theo giá trị và biu hin bằng tin. Nh
đó mà hch toán k toán cung cp đc các chỉ tiêu  t ng hp phc 
v cho vic giám đc thc hin
k hoch kinh t tài chính
- Hch toán k toán s dng mt h t 
h ng các phng pháp nghiên cu khoa hc riêng
nh chng t, đi ng tài khon, tính giá, tng hp -cân đi. Trong đó phng pháp lp chng t
k toán là th tc hch toán đầu tiên và  b t b 
u c phi có đi vi 
m i nghip v kinh t phát sinh.
Nh đó mà s liu do k toán phn ánh bo đm tính chính xác và có c s pháp lý vng chc.
Ba loại hạch toán trên tuy có nội dung nhiệm vụ và phơng pháp riêng, nhng có mối
quan hệ mật thết với nhau trong việc thực hiện chức năng phản ánh và giám đốc quá trình tái sản
xuất xã hội. mối quan hệ này thể hiện ở chỗ:
- C ba loi hch toán đu nhằm thu thp, ghi chép và truyn đt nhng thông tin v kinh
t tài chính, là nhng khâu c bn trong h thng thông tin kinh 
t thng nht. Mi thông tin kinh
t trong đn vị phi da trên c s s liu thng nht do ba loi hch toán cung cp.
- Mi loi hch toán đu phát huy tác dng ca mình trong vic giám đc tình hình thc
hin các k hoch kinh t tài chính, nên c ba đu là công c quan trng đ qun lý kinh t, phc
v đc lc cho vic qun lý, điu hành và chỉ đo ca đn vị cũng nh ca cp trên.
- Gia ba loi hch toán còn có quan h cung cp s liu cho nhau và quan h thng nht
v mặt s liu trên c s t chc công tác hch toán ban đầu.
c. Phân loi hch toán k toán
- Căn cứ vào cách ghi chép , thu nhận thông tin, ạ
h ch toán kế toán đợc chia thành kế
toán đơn và kế toán kép
+ K toán đn là loi hch toán k toán mà cách phân ghi chép, thu nhn thông tin  v các
hot đng kinh t tài chính đc tin hành mt cách riêng bit, đc  l p.
+ K toán kép là loi hch toán k toán mà cách ghi chép, thu nhn thông tin v các hot đng kinh  t tài chính đc t  i n hành trong mi quan  h mt thit vi nhau.
- Căn cứ vào tính chất thông tin đợc xử lý, hạch toán kế toán đợc chia thành kế toán
tổng hợp và kế toán chi tiết
+ K toán tng hp là loi hch toán k toán mà thông tin v các hot đng kinh t tài
chính đc hch toán k toán thu nhn, x lý  dng tng quát và đc b 
i u hin di hình thái tin t. 5
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
+ K toán chi tit là loi hch toán k toán mà thông tin v các hot đng kinh t tài chính đc hch toán  k toán thu n 
h n, x lý  dng chi t  i t c t  h và đc b  i u h  i n không chỉ di
hình thái tin t mà còn đc biu hin di hình thái h  i n vt và lao đng
- Căn cứ vào phạm vi thông tin kế toán cung cấp, hạch toán kế toán đợc phân thành kế
toán quản trị và kế toán tài chính.
+ K toán qun trị là loi hch toán k toán mà thông tin v các hot đng kinh t tài
chính đc hch toán k toán thu nhn và x lý vi mc đích ch yu cung cp thông tin cho các
nhà qun trị bên trong doanh nghip phc v cho nhu cầu qun lý.
+ K toán qun trị là loi hch toán k toán mà thông tin v các hot đng kinh t tài chính đc hch toán  k toán thu nhn và  x lý vi mc đích c 
h yu cung cp thông tin cho các đi
tng bên ngoài doanh nghip nh các c quan qun lý nhà nc, các đn vị, các nhà tài tr có
liên quan đn hot đng ca đn vị vi nhng mc đích khác nhau.
- Căn cứ vào đặc điểm mục đích hoạt động của đơn vị tiến hành hạch toán kế toán, hạch
toán kế toán đợc chia thành kế toán công và kế toán doanh nghiệp.
+ K toán công: là loi k toán đ c
 tin hành  các đn vị hot đng không có tính cht
kinh doanh, không ly li ích làm mc đích hot đng.
+ K toán doanh nghip: là loi k toán đc t 
i n hành  các doanh ngh  i p h  o t đng vi
mc đích chính là kinh doanh sinh li
1.1.3. Bn cht ca hch toán k toán Xut phát t tt 
c nhng điu đã nêu trên có t  h rút ra  k t l 
u n có liên quan đn bn cht
ca hch toán k toán nh sau:
- Thứ nhất: Hch toán k toán là mt loi hch toán, nghƿa là nó cũng thc hin chc năng
phn ánh, quan sát, đo l n
 g ghi chép và giám đc các quá trinh 
k , nhng nó khác vi các l  o i
hch toán toàn din liên tc và tng hp.
- Thứ hai: Hch toán k toán nghiên cu quá trình tái sn xut trên góc đ c th là tài sn
vi tính hai mặt(giá trị tài sn và ngun hình thành) và tính vn đng (tuần hoàn) trong các t
chc, doanh nghip c th. Trong điu kin ca sn xut hàng hoá tài sn đc biu hin di
hình thái tin, vì vy trong hch toán k toán thc đo tin t đc s dng có tính bt buc.
- Thứ ba: Trên c s ca phép bin chng v nhn thc hin thc khách quan và phù hp
vi đi tng đc lp ca mình hch toán k toán xây dng h thng phng pháp khoa hc riêng
gm các yu t: Chng t k toán, đi ng tài khon, tính giá, tng hp – cân đi k toán.
- Thứ t: Vị trí, ni dung và phng pháp hch toán quyt định hai chc năng ca phân h
hch toán k toán trong h thng qun lý là thông tin và kim tra v tài sn trong các t chc, các doanh nghip.
Vy hch toán k toán là mt h thng thông tin và kim tra v tài sn trong các doanh
nghip, các t chc bằng h thng phng pháp khoa hc nh chng t, tính giá, đi ng tài
khon và tng hp – cân đi k toán.
1.1.4. Hch toán k toán trong h thng qun lý
Trong hot đng sn xut kinh doanh, các doanh nghip đu tìm mi bin pháp đ sn
xut ra sn phẩm vi s lng nhiu nht, cht lng cao nht, chi phí thp nht và lãi x  u t thu
đc nhiu nht. Đ đt đc mc tiêu này bt ỳ
k mt ngi qun lý kinh doanh nào cũng phi
nhn thc đc vai trò ca thông tin k toán. H thng các thông tin s dng đ ra các quyt định
qun lý đc thu t nhiu ngun khác nhau, nhng thông tin k toán đóng vai trò ht sc quan 6
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
trng và không th thiu đc. Bi vì nghiên cu bn cht ca hch toán k toán ta thy chc
năng chính ca hch toán k toán là phn ánh và giám đc các mặt hot đng kinh t tài chính 
tt c các doanh nghip, t chc, c quan s nghip. Hn th na hch toán  k toán còn t  h c h  i n
chc năng phn ánh và giám đc mt cách liên tc, toàn din và có h thng tt c các loi vt t,
tin vn, v mi hot đng kinh t. Nhng thông tin mà k toán cung cp cho hot đng qun lý là
kt qu s dng tng hp các phng pháp khoa hc 
c a mình. Chc năng ca k toán trong h
thng thông tin qun lý đc thc hin qua s đ 1.1.
Các hot đng Ngi ra kinh doanh
quyt đnh H thng k toán Phản ánh Xử lý Thông tin Ghi chép Phân loi Báo cáo d liu sp xp truyn tin
Sơ đồ 1.1: Hch toán k toán trong h thng thông tin qun lý
Nh vy k toán là mt phng t 
h c đo lng và thông tin n ằ
h m đáp ng yêu cầu thông
tin v kinh t ca toàn xã hi. Các yêu cầu thông tin kinh t ít hoặc nhiu, thô s hay phc tp đu
có chung mt thuc tính là đòi hi các thông tin biu hin bằng tin v tình hình và s bin đng
ca tài sn và tình hình s dng các tài sn này. T đó thông tin hch toán k toán có nhng đặc đim sau:
- Thông tin hch toán k toán là nhng thông tin đng v tuần hoàn ca nhng tài sn.
Trong doanh nghip, toàn b bc tranh 
v hot đng sn xut kinh doanh t khâu đầu tiên là cung
cp vt t cho sn xut, qua khâu sn xut đn khâu cui cùng là tiêu th đu đc phn ánh tht
đầy đ và sinh đng qua thông tin k toán.
- Mi thông tin thu đc là kt qu ca quá trình có tính hai mặt: thông tin và kim tra. Vì
vy khi nói đn hch toán k toán cũng nh thông tin thu đc t phân h này đu không th tách
ri hai đặc trng c bn nht là thông tin và kim tra. Bn c  h t  c a thông tin 
k toán là nh vy và ằ
b ng cách thông tin đặc b  i t ca mình k
toán phc v cho các nhu cầu khác nhau ca xã hi.
+ Trc ht, k toán phc v cho các nhà qun lý kinh t. Bi vì căn c vào thông tin k
toán các nhà qun lý định ra các k hoch, d án và kim tra vic thc hin các k hoch, giám đc  s qu  y t định nên  s n xut ặ
m t hàng nào, vi nguyên liu gì và mua t đâu, nên đầu t mi
hay duy trì thit bị cũ, nên mua bên ngoài hay t sn x  u t, nên t  i p tc h  o t đng hay chuyn
hng hot đng vào nhng lƿnh vc mi.
+ Nh có thông tin k toán ngi ta có th xác định đc hiu qu ca  m t thi kỳ kinh
doanh và tình hình tài chính ca doanh nghip, do đó các nhà đầu t mi có đc các qu  y t định
nên đầu t hay không và cũng bit đc doanh ngh  i p đã 
s dng s vn đầu t đó nh t  h nào. 7
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
+ K toán cũng giúp cho Nhà nc trong vic hoch định chính sách, son tho lut l;
qua kim tra tng hp các s liu k toán, Nhà nc nm đc tình hình chi phí, li nhun ca các
đn vị t đó đ ra đc các chính sách  v đầu t thích hp. Hot đng kinh doanh Hot đng k toán Nhà
Người có lợi
Người có lợi ích
quản lý
ích trực tiếp
gián tiếp - Ch doanh nghip C C quan C quan … - Nhà đầu t - Hi đng qun trị quan chc năng thng kê - Ch n   - Ban giám đc Thu
Sơ đồ 1.2: Đi tng s dng thông tin k toán
1.1.5. Yêu cu ca thông tin k toán và nhim v ca công tác k toán
Là phân h thông tin trong h thng qun lý, hch toán k toán thu thp và cung cp thông
tin v tài chính, v kt q 
u kinh doanh làm c s cho vic ra nhng quyt định qun lý. Đ có
đc nhng quyt định chính xác, thông tin  k toán ầ
c n đáp ng đầy đ các yêu ầ c u c bn là:
chính xác, kịp thi, toàn din và khách quan. Chính các phng pháp ca hch toán k toán to ra
kh năng thc hin các yêu cầu nói trên.
Trong h thng qun lý này, hch toán k toán có chc năng thông tin và kim tra v tài
sn các đn vị hch toán. Vi c  h c ă
n ng và đi tng đó, có t  h xác định đc n  h ng nhim v
c bn ca hch toán k toán nh sau:
1 – Cung cp đầy đ, kịp thi và chính xác các tài liu v tình hình cung ng, d tr, s
dng tài sn tng loi ( tài sn c định, tài sn lu đng…), trong quan h vi ngun hình thành
tng loi tài sn đó, góp phần bo v tài sn và s dng hp lý tài sn ca đn vị hch toán, khai
thác kh năng tim tàng ca tài sn.
2 – Giám sát tình hình kinh doanh ca các doanh nghip, công ty … tình hình s dng
ngun kinh phí ca các đn vị s nghip, góp phần nâng cao hiu qu kinh doanh, hiu qu ngun
vn cp phát…Trên c s thc hin lut pháp và các ch đ th l hin hành.
3 – Theo dõi tình hình huy đng và s dng các ng  u n tài sn do liên  k t kinh  t , giám sát
tình hình thc hin các hp đng kinh t, các nghƿa v vi Nhà nc, 
v i cp trên, vi các đn vị bn.
Nh vy nhim v c bn ca 
h ch toán k toán là cung cp thông tin v kinh t tài chính
cho nhng ngi ra quyt định. Đ thc hin tt nhim v và chc năng ca mình k toán phi
làm tt các công vic sau đây: - Ghi nhn, l n
 g hoá và phn ánh các nghip v kinh t phát sinh trong mt t chc, đ n vị kinh t. 8
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
- Phân loi, h thng hoá và tp hp các nghip v kinh t phát sinh.
- Tng hp và tính toán các chỉ tiêu thông tin theo yêu cầu qun lý trong và ngoài doanh nghip.
- Cung cp các s liu đ làm quyt định qun lý.
Qua các công vic c bn trên, ta thy rằng k toán là mt khoa hc, mt kỹ thut ghi n  h n, phân
loi tng hp và cung cp s liu v hot đng kinh doanh, tình hình tài chính ca mt đn vị kinh
t, giúp cho các nhà qun trị đa ra nhng quyt định thích hp.
1.2 CÁC NGUYÊN TC K TOÁN CHUNG ĐC THA NHN
Nh ta đã nêu  các phần trc chúng ta nhn thy rằng công tác k toán có vai trò quan
trng quyt định s thành công hay tht bi ca các doanh nghip. Nhng nhà đầu t, nhng nhà
qun lý, nhà kinh t,, ch ngân hàng và nhng ngi qun lý Nhà nc đu da vào các báo cáo
tài chính và các báo cáo k toán khác ( thông tin k toán) đ đ ra các quyt định định h n  g hot
đng kinh doanh cũng nh nn kinh 
t . Vì vy, điu có tầm quan trng sng còn là các thông tin
đa ra trong các báo cáo  k toán tài chính p  h i có đ tin  c y cao và rõ ràng.
Báo cáo tài chính đc các doanh nghip lp và trình bày cho nhng ngi ngoài doanh
nghip s dng. Mặc dù các báo cáo tài chính này  mt 
s nc có th ging nhau, song chúng
vn khác nhau vì nhiu nguyên nhân nh các hoàn cnh kinh t, xã hi và pháp lut,  mi nc
khác nhau có các yêu cầu khác nhau ca ngi s dng các báo cáo tài chính khi lp ra các chuẩn
mc ca quc gia. Nhng hoàn cnh khác nhau này dn ti vic s dng các khái nim ca yu t
trong báo cáo tài chính thng rt đa dng nh là tài sn có, công n, vn c phần, thu nhp, chi
phí…Điu đó cũng dn đn vic s dng các tiêu chuẩn khác nhau đ hch toán các mc trong
báo cáo tài chính và các c s khác nhau đ đánh giá. Đ đt đc tính nht quán trong các
nguyên tc k toán đang đc các t chc kinh doanh và nhiu t chc khác trên th gii áp dng
đ lp báo cáo tài chính, ă
n m 1973 mt uỷ ban xây dng các chuẩn mc k toán quc t (IASC)
đã đc thành lp. Thành viên 
c a uỷ ban này là tt c các 
t chc k toán chuyên nghip  nhiu
nc khác nhau tham gia. Uỷ ban chuẩn mc quc t (IASC) có  s mnh thu ẹ h p nhng s khác
bit này bằng cách thng nht các quy định, các th tc và chuẩn mc  k toán có liên quan đn
vic lp và trình bày các báo cáo tài chính, nhằm mc đích cung cp đc các thông tin hu ích
hn phc v cho vic ra quyt định kinh t và đáp ng đc các yêu cầu cần thit cho hầu ht
ngi s dng. Bi vì ầ h u ht n  h ng ngi 
s dng báo cáo tài chính là nhng ngi có chc
năng ra các quyt định.
Các nguyên tc k toán là nhng tuyên b chung nh là các chuẩn mc và nhng s
hng dn đ phc v cho vic lp các báo cáo tài chính đt đc các mc tiêu: d hiu, dáng tin cy và d so sánh.
Nhng nguyên tc làm “c s” cho báo cáo tài chính đc gi là “Nhng nguyên tc  k
toán đc chp nhn”. Nhng nguyên tc k toán còn da vào các tiêu chuẩn, các gi thit, các
nguyên lý và khái nim. Nhng thut ng khác nhau đc s dng đ mô t nhng nguyên tc  k
toán cho thy rằng các nhà k toán đã có nhiu c gng đ trình bày 1 cách đầy đ b khung ca
lý thuyt k toán. Tuy nhiên, chúng ta vn đang  trong quá trình xây dng mt c quan nghiên
cu đầy đ v lý thu  y t  k toán bi vì lý thu  y t 
v k toán liên tc thay đi tuỳ theo n  h ng thay
đi ca môi trng kinh doanh và nhu cầu ca n  h ng ngi 
s dng các báo cáo tài chính. 9
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
Nhng nguyên tc k toán không phi bt ngun t các định lut t nhiên ging nh các
b môn khoa hc t nhiên. Nói đúng hn, nhng nguyên tc k toán đc phát trin liên quan đn
nhng mc tiêu quan trng nht ca vic báo cáo tài chính.
Mun hiu ht các thông tin trên các báo cáo tài chính, cần có kin t  h c  v các nguyên  t c
k toán đc tha nhn vì nhng nguyên tc này hng dn vic thu thp và trình bày các s liu
k toán trên các văn bn đó. Các nguyên tc chung đc tha nhn có th đc mô t nh là các
quy lut đã đc tha nhn trong công tác k toán, nh là kim chỉ nam cho vic định giá, ghi
chép, báo cáo các hot đng và các ni dung có tính cht tài chính ca mt doanh nghip. Các
nguyên tc này do con ngi quy định ra và đc rút ra t kinh nghim và suy nghƿ ca các thành
viên ca nghip đoàn k toán, các doanh nghip, các nhà k toán, các chuyên viên k toán các c
quan Nhà nc và các nhà đầu t.
Do các nguyên tc k toán tin trin trong mt môi trng kinh doanh không ngng thay đi cho nên không t  h có mt danh 
m c đầy đ nhng nguyên tc 
k toán đc chp nhn chung.
Bây gi chúng ta s xem xét ngn gn nhng nguyên tc chính đang chi phi các quá trình k toán.
1.2.1 . Nguyên tc thc th kinh doanh
Nguyên tc thc th kinh doanh yêu cầu bt kỳ mt đn vị kinh  t nào t  i n hành h  o t đng
kinh doanh cần phi ghi chép tng hp và báo cáo.
Trên góc đ k toán, mi doanh nghip đc n  h n t  h c và đi  x nh chúng là n  h ng t
chc đc lp vi ch s hu và vi các doanh ngh 
i p khác. Quan nim này ca k toán đ c  gi
là khái nim t chc kinh doanh. Các doanh nghip đc nhìn nhn và đi x nh nhng t chc đc  l p vì mc đ ích  c a 
k toán là ghi chép quá trình kinh doanh và báo cáo định kỳ tình t  r ng tài
chính và quá trình sinh li ca tng doanh nghip riêng bit này. Do vy các s liu ghi chép và
báo cáo ca mt doanh nghip không đc bao gm bt kỳ quá trình kinh doanh hoặc tài sn nào
ca doanh nghip khác, hoặc tài sn cá nhân và quá trình kinh doanh ca c  h s hu doanh nghip đó vì nu chúng bao  g m  m t yu t nào, ũ
c ng s làm sai lch báo cáo v tình trng tài chính và
quá trình sinh li ca doanh nghip. 1.2.2. Nguyên t 
c ho t đng liên tc
Nguyên tc này gi thit doanh nghip hot đng vô thi hn hoặc ít nht s không bị gii
th trong tng lai gần, nên lp báo cáo tài chính k toán phn ánh giá trị tài sn theo gc, không
phn ánh giá trị thị trng. Là doanh nghip hot đng liên tc nên tài sn s dng đ hot đng
sn xut kinh doanh ca doanh nghip không đc bán. Nên giá trị thị trng ca chúng thc s
không thích hp và không cần thit phi đc phn ánh. Hn na, không có vic mua bán xy ra
thì giá trị thị trng không th đc xác lp mt cách khách quan nh yêu cầu ca nguyên tc khách quan.
Nguyên tc hot đng liên tc đc vn dng trong đa s các tình hung. Tuy nhiên mt
doanh nghip đang chuẩn bị đ bán hoặc ngng kinh doanh thì khái nim kinh doanh liên tc s
không đc vn dng vào vic lp các văn bn báo cáo ca nó. Trong trng hp này các giá trị
thị trng d kin s tr nên có ích.
1.2.3. Nguyên tc thc đo tin t
Nguyên tc thc đo tin t là đn vị thng nht trong vic tính toán và ghi chép các
nghip v kinh t tài chính phát sinh, k toán chỉ phn ánh nhng gì có th biu hin bằng t  i n. Nh vy đn vị t  i n t đc t  h a n 
h n nh mt đn vị đng nht trong v  i c tính toán  t t  c các 10
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
nghip v k toán. Nguyên  t c t  i n t có ng ƿ h a là t  i n đc 
s dng nh mt đn ị v đo lng c
bn trong các báo cáo tài chính.
Theo lun k toán Vit nam, Đn vị tin t s dng trong k toán  Vit Nam là đng
Vit Nam (ký hiu quc gia là đ
“ ”, ký hiu quc t là “VND”). Trong trng hp nghip v kinh
t, tài chính phát sinh là ngoi t, phi ghi theo nguyên t và đng Vit Nam theo tỷ giá hi đoái
thc t hoặc quy đi theo tỷ giá hi đoái do Ngân hàng Nhà nc Vit Nam công b ti thi đim
phát sinh, tr trng hp pháp lut có quy định khác; đi vi loi ngoi t không có tỷ giá hi
đoái vi đng Vit Nam thì phi quy đi thông qua mt loi ngoi t có tỷ giá hi đoái vi đng Vit Nam.
1.4.4. Nguyên tc kǶ k toán: Kỳ k toán là kh  o ng thi gian n 
h t định mà trong đó các báo cáo tài chính đc lp.
Chúng ta tha nhn mt thi gian không xác định cho hầu ht các thc th kinh doanh. Nhng k
toán li phi đánh giá quá trình hot đng và nhng thay đi v tình hình kinh t ca doanh
nghip trong nhng thi kỳ tng đi n  g n. Nhng ngi 
s dng các báo cáo tài chính đòi  h i
phi có s đánh giá thng kỳ v tình hình h 
o t đng đ đ ra các qu  y t định và chính  t yêu cầu
này đã dn đn s cần thit p  h i phân chia h  o t đng ca 
m t doanh nghip thành nhiu phân
đon nh thành tng năm, tng quý, tháng….
Theo Lut k toán Vit nam, kỳ k toán gm ỳ k k toán ă
n m, kỳ k toán quý, kỳ k toán
tháng và đc quy định nh sau: - Kỳ k toán ă
n m là mi hai tháng, tính t đầu ngày 01 tháng 01 đn ht ngày 31 tháng 12 năm dng lịch.
- Kỳ k toán quý là ba tháng, tính 
t đầu ngày 01 tháng đầu quý đn ht ngày cui cùng ca tháng cui quý;
- Kỳ k toán tháng là mt tháng, tính t đầu ngày 01 đn ht ngày cui cùng  c a tháng.
1.2.5. Nguyên tc khách quan
Tài liu do k toán cung cp phi mang tính khách quan và có th kim tra đc. Thut
ng khách quan đc đ cặp đn công c đo lng không thiên ị
v và công c đó là đi tng đ
các nhà chuyên môn đc lp kim tra. Tính khách quan trong k toán xut phát t yêu cầu phi đt đc đ tin  c y cao. Nhân viên  k toán mun tính toán 
c a mình đáng tin cy và đng thi thích
hp nht cho nhng ngi ra quyt định. Bi vy thông tin k toán phi đc căn c trên d liu khách quan.
1.2.6. Nguyên tc chi phí (giá phí)
Đây là mt trong nhng nguyên tc căn bn ca k toán. Theo nguyên tc
này, vic tính toán tài sn công n, vn, doanh thu, chi phí phi da trên giá trị thc t mà không
quan tâm đn giá thị trng.
Trong vic vn dng nguyên tc chi phí, chi phí đc đánh giá trên căn c tin mặt hoặc
tng đng tin mặt. Nu vt đn bù cho 1 tài sn hoặc dịch v là tin mặt thì chi phí đc đánh
giá hoàn toàn theo s tin mặt chi ra đ đc tài sn hoặc dịch v đó. Nu vt đn bù là loi gì
khác vi tin mặt thì chi phí đc đánh giá theo giá trị tin mặt tng đng ca s tin cho sẵn
hoặc giá trị tin mặt t n  g đ n
 g ca vt nhn đc.
1.2.7. Nguyên tc doanh thu thc hin
Doanh thu là s tin thu đc và đc ghi nhn khi quyn s hu hàng hoá bán ra đc
chuyn giao và khi các dịch v đc thc hin chuyn giao. 11
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
Trong mt s trng hp đặc bit nh mua bán bt đng sn, bán tài sn tr tin dần(tr góp)
hay mt s trng hp đặc bit khác, doanh thu có th đc xác định theo các phng pháp khác nhau nh:
- Theo s tin thc thu.
- Theo phng thc tr góp
- Theo phần trăm hoàn thành.
1.2.8. Nguyên tc phù hp
Theo nguyên tc này, chi phí đ xác định kt qu kinh doanh trong kỳ là tt c các giá phí
phi gánh chịu trong vic to ra doanh thu, bt k là giá phí xut h 
i n  kỳ nào, nó phi phù hp
vi kỳ mà trong đó doanh thu đc ghi n 
h n. Tc là chi phí trong kỳ p 
h i phù hp vi doanh thu trong kỳ.
Ví d: Công ty ABC hot đng kinh doanh ô tô. Trong tháng 5 công ty đã mua 5 chic ô
tô vi giá 600 triu đng/ chic. Tng s tin b ra đ mua là 3.000 triu đng. Trong tháng công
ty bán đc 3 chic vi giá 800 triu đng/ chic. Trong tháng 5 công ty ghi nhn 2.400 triu là
doanh thu. Chi phí giá vn đc ghi nhn trong tháng 5 là 600 triu đ x 3 = 1.800 triu đ ch
không phi là 3000 triu đng.
1.2.9. Nguyên tc nht quán
Trong quá trình k toán tt c các khái nim, các nguyên tc, các chuẩn mc và
các tính toán phi đc thc hin trên c s nht quán t kỳ này sang kỳ khác.
Nguyên tc nht quán bao hàm ý nghƿa là mt phng pháp k toán, mt khi đã đc chp
nhn, thì không nên thay đi theo tng thi kỳ. Điu này rt quan trng, vì nó giúp cho nhng
ngi dùng báo cáo tài chính hiu đc nhng s thay đi v tình hình tài chính. Nguyên tc n  h t
quán không có nghƿa là mt công ty không bao gi thay đi phng pháp k toán  c a mình. Thc
t là công ty nên có s thay đi nu nhng phng pháp k toán mi s to ra nh  i u thông tin có
ích hn phng pháp hin đang s dng. Nhng khi có 
m t s thay đi đáng k trong phng
pháp k toán thì cần phi công b đầy đ nh hng ca s thay đi đó v giá trị trong các báo cáo tài chính.
1.2.10. Nguyên tc công khai
Các đn vị k toán p  h i công khai  t t  c các  t liu và 
s vic có liên quan đn tình hình
tài chính và kt qu hot đng phi đc thông báo cho nhng ngi s dng. Điu này có th ghi
đầy đ trong các báo cáo tài chính h ặ o c trong n  h ng g 
i y báo kèm theo các báo cáo. S công khai
nh vy s làm cho các báo cáo tài chính có ích hn và gim bt các vn đ bị hiu sai.
1.2.11. Nguyên tc thn trng
Nguyên tc này đm bo hai yêu cầu: Vic ghi tăng vn ch s hu c ỉ h t  h c h  i n khi có
chng c chc chn, và vic ghi gim vn ch s hu đc ghi nhn ngay khi có c  h ng c có th(cha chc chn).
Nguyên tc thn trng theo qui định ca Chuẩn mc s 1- Chuẩn mc chung (ch ẩ u n mc
k toán vit nam) nh sau:
- Phi lp các khon d phòng nhng không lp quá ln;
- Không đánh giá cao hn giá trị ca các tài sn và các khon thu nhp;
- Không đánh giá thp hn giá trị ca các khon n phi tr và các khon chi phí; 12
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
- Doanh thu và thu nhp chỉ đ c
 ghi nhn khi có bằng chng chc chn v kh năng thu
đc li ích kinh t, còn chi phí p  h i đ
c ghi nhn khi có ằ b ng c  h ng v k  h năng phát sinh chi phí. Nh vt theo nguyên  t c này, mt kh  o n lãi c ỉ h đc công n 
h n khi có bằng chng chc
chn. Ngc li, phi công nhn mt khon l ngay khi có chng c có th.
1.2.12. Nguyên tc trng yu (thc cht)
Nguyên tc này chỉ chú trng đn nhng vn đ mang tính trng yu, quyt định bn cht
và ni dung ca s vt, không quan tâm ti các yu t ít tác dng trong báo cáo tài chính. Tóm li,
chúng ta có th đa ra quy tc sau đây: Mt khon mc là quan trng nu có lý do hp lý đ bit
rằng nó s nh hng đn quyt định ca nhng ngi s dng các báo cáo tài chính.
1.3. ĐI TNG VÀ PHNG PHÁP CA HCH TOÁN K TOÁN
1.3.1. Đi tng ca hch toán k toán
Đi tng chung ca các môn khoa 
h c kinh t là quá trình tái 
s n xut m rng, trong đó
mi môn khoa hc nghiên cu trên mt góc đ riêng. Vì vy cần phi phân định rõ ranh gii v đi tng nghiên  c u ca  h ch toán  k toán n 
h mt môn khoa hc đc  l p vi các môn khoa  h c
kinh t khác. Nghiên cu đi tng ca k toán là xác định nhng ni dung mà k toán phi phn ánh và giám đc.
Khác vi các môn khoa hc kinh t khác, hch toán k toán nghiên cu quá trình sn xut
thông qua s hình thành và vn đng ca vn trong mt đn vị c th, nhằm q  u n lý và  s dng
có hiu qu vn theo phm vi 
s dng nht định. Có th c th hoá đặc đ
im đi tng hch toán
k toán qua my đim c t  h sau:
Mt là, hch toán k toán nghiên cu các yu t ca quá trình tái sn xut trên góc đ tài
sn (tài sn c định, tài sn lu đng). Ngun hình thành các tài sn này gi là ngun vn (ngun
vn ch s hu, ngun vn vay - n). Các phần sau s nghiên  c u c th các l  o i tài  s n và ngun
vn này. đây cần nhn mnh rằng vic nghiên cu tài sn trong mi quan h gia hai mặt: Giá
trị tài sn và ngun hình thành tài sn là đặc trng ni bt ca đi tng hch toán k toán.
Hai là, hch toán k toán không chỉ nghiên cu trng thái tƿnh ca các tài sn mà còn
nghiên cu trng thái đng ca tài sn trong quá trình kinh doanh. Rõ ràng, vi tác đng ca lao đng, t l 
i u lao đng cần đc 
k t hp vi đi tng lao đng đ t  h c h 
i n các giai đon c t  h
ca quá trình sn xut ( T – H…SX…H’ – T’), lu chuyn hàng hoá ( T-H-T’), hoặc huy đng
vn đ cho vay (T-T’) v.v.. Nghiên cu s vn đng liên tc ca tài  s n trong quá trình kinh
doanh ca các đn vị c th cũng là đặc trng riêng ca hch toán k toán.
Ba là, trong quá trình kinh doanh ca các đn vị, ngoài các mi quan h trc tip liên quan đn tài  s n ca đ
n vị, còn phát sinh 
c nhng mi quan h kinh 
t - pháp lý ngoài vn ca đ n vị
nh: s dng tài sn c định thuê ngoài, n  h n vt l 
i u gia công, thc hin các nghƿa v trong hp đng kinh  t , liên  k t kinh 
t v.v … Nhng mi quan h kinh 
t - pháp lý này đang đặt ra nhu cầu
cp bách phi gii quyt trong h thông hch toán k toán.
Sau cùng, vic c th hoá đi tng nghiên cu ca hch toán k toán chỉ có th đt đc
khi xác định rõ c phm vi biu hin ca đi tng này. Rõ ràng, khó có th thy đc quá trình
tái sn xut vi đầy đ các giai đon ca nó trong phm vi toàn b nn kinh  t quc dân vi hàng
lot nhng mi quan h qua li ca hàng lot các doanh nghip, t chc, c quan. Trong thc t
quá trình tái sn xut đc thc hin trc ht và ch yu  các đn vị c s ca  n n kinh  t : Các 13
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
doanh nghip, công ty, hp tác xã, h t nhân… Các đn vị kinh t này là nhng t bào ca nn
kinh t, là c th sng vn đng không ngng. Đng thi 
v i quá trình sn xut ra  c a ci  v t
cht, trong c th sng này còn có c quá trình liên  t c sn x  u t ra n 
h ng thông tin vào và thông
tin ra. Chính vì th, mi đn vị kinh t có th t ví d nh mt c th sng vi h t ầ h n kinh phát
trin cao, t điu khin ly mi hot đng ca mình theo 
m t quỹ đo chung và phù hp vi
nhng quy lut chung. Trong c ch qun lý, các đn vị này có tính đc 
l p(tng đi) v nghip
v kinh doanh và v qun lý, t bù đp chi phí và bo đm kinh doanh có lãi…. Vì vy nghiên
cu quá trình tái sn xut trong phm vi các đn vị kinh t này có ý nghƿa rt ln v nhiu mặt, đng thi cho ra k 
h năng tng hp nhng thông tin ầ c n th  i t cho v  i c nghiên  c u quá trình tái
sn xut trên phm vi toàn b nn kinh t.
Ngoài các đn vị kinh t, các đn vị s nghip tuy không phi là nhng đn vị kinh doanh
nhng cũng tham gia vào tng khâu ca quá trình tái sn xut xã hi (trc tip hoặc gián tip);
cũng đc giao mt s vn nht định và cần s dng đúng mc đích có hiu qu. Vì vy các đn
vị c quan này cũng thuc phm vi nghiên cu ca đi tng hch toán k toán.
Đ hiu rõ hn đi tng nghiên cu ca hch toán k toán chúng ta cần đi sâu nghiên
cu vn, trc ht trên hai mặt biu hin ca nó là tài sn và ngun hình thành tài sn và sau na
là quá trình tuần hoàn ca vn. Đ nghiên cu đc toàn din mặt biu hin này, trc ht s
nghiên cu vn trong các t chc sn xut vì  các t chc này có kt cu vn và các giai đon
vn đng ca vn mt cách tng đi hoàn chỉnh. Trên c s đó chúng ta có t  h d dàng xem xét
các mặt biu nêu trên trong các đn vị kinh t khác (Thng mi, tín dng) và các đn vị s nghip.
Vic phân loi tài sn và ngun vn đc th hin khái quát qua bng 1.1: TÀI SN
NGUN VN
- Tin và các khon tng - Vay ngn hn đng tin.
- N dài hn đn hn tr.
- Đầu t tài chính ngn hn - Phi tr ngi bán
- Các khon phi thu ngn hn
- Khách hàng tr trc
Tài sản - Hàng tn kho
Nợ phải
- Thu phi np Nhà nc
ngắn hn
- Tài sn ngn hn khác
trả
- Phi tr công nhân viên - Phi tr ni b - Chi phí phi tr. - Cay dài hn - N dài hn - Trái phiu phát hành - Tài sn c định - Vn góp
Tài sản
- Đầy t tài chính dài hn
Nguồn - Lãi cha phân phi
dài hn
- Các khon phi thu dài hn
vốn chủ
- Vn ch s hu khác
- Bt đng sn đầu t
sở hữu - Tài sn dài hn khác
Bảng 1.1: Phân loi tài sn và ngun  v n 14
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán a. Tài sn
Đ nghiên cu quá trình tái  s n xut, hch toán  k toán t  i n hành nghiên  c u s hình
thành và vn đng ca vn trong mt đn vị c th. Bi vì, 
b t kỳ mt doanh nghip, mt  t chc
hay thm chí mt cá nhân nào mun tin hành kinh doanh cũng đòi hi cần phi có mt lng vn nht định. L n
 g vn đó biu hin di dng vt cht hay phi vt cht và đc đo bằng tin gi là
tài sn. Mặt khác, vn ca doanh nghip li đc hình thành (tài tr) t nhiu ngun khác nhau
gi là ngun vn. Vì th, đ thun li cho công tác qun lý và hch toán, cần tin hành phân loi
vn ca doanh nghip theo hai hình thái biu hin là tài  s n và ngun  v n hình thành  c a tài  s n
(ngun vn) cùng vi quá trình vn đng ca vn trong kinh doanh.
Tài sn là toàn b tim lc kinh t ca đn vị, biu t ị h cho n 
h ng li ích mà đn vị thu
đc trong tng lai hoặc nhng li ích mà đn vị thu đc trong  t ng lai hoặc n  h ng tim năng
phc v cho hot đng kinh doanh ca đn vị. Nói cách khác, tài sn là tt c nhng th hu hình
hoặc vô hình gn vi li ích t n
 g lai ca đn vị tho mãn các điu kin:
- Thuc quyn s hu hoặc quyn kim soát lâu dài ca đn vị.
- Có giá trị thc s đi vi đn vị - Có giá phí xác định
Có nhiu cách phân loi tài sn trong các doanh nghip, nhng  n u xem xét  v mặt giá t ị r và
tính cht luân chuyn ca tài sn, thì toàn b tài sn ca các doanh nghip đc chia làm hai loi:
Tài sn lu đng và đu t ngn hn
Tài sn lu đng và đầu t ngn hn ca doanh nghip là nhng tài sn thuc quyn s
hu ca doanh nghip, có thi gian s dng, luân chuyn, thu hi trong mt năm hoặc mt chu ỳ k
kinh doanh. Tài sn lu đng và đầu t ngn hn ca doanh nghip bao gm vn bằng tin; các
khon đầu t tài chính ngn hn; các khon phi thu; hàng tn kho và tài sn lu đng khác.
Do tài sn lu đng đc phân b  nhiu khâu và nhiu lƿnh vc, đng thi chúng li chu
chuyn nhanh nên vic phân b và s dng hp lý loi tài  s n này có ý ng ƿ h a to ln trong v  i c
nâng cao hiu qu sn xut kinh doanh. Do tài  s n lu đng có nh  i u l  o i vi tính c  h t, công
dng, mc đích s dng khác nhau nên cần đc phân loi tỷ mỉ hn.
Trc ht, xét theo lƿnh vc tham gia chu chuyn, tài sn lu đng đc phân chia thành
ba loi: Tài sn lu đng trong sn xut, tài sn lu đng trong lu thông và tài sn lu đng tài chính.
Tài sn lu đng trong sn xut li đc phân b  hai khâu d tr cho sn xut và trong sn xut.
- Tài sn lu đng d tr cho sn xut bao gm các loi nguyên liu, vt liu, nhiên liu,
công c, dng c… đang d tr trong kho chuẩn bị cho quá trình sn xut.
- Tài sn lu đng trong quá trình sn xut là giá trị các loi tài sn còn đang nằm trong
quá trình sn xut, gm có na thành phẩm, sn phẩm d dang(đc gi là chi phí sn xut d dang).
Tài sn lu đng trong lu thông đc phân thành tài sn d tr cho quá trình lu thông,
tài sn trong quá trình lu thông.
- Tài sn lu đng d tr cho quá trình lu thông bao gm thành phẩm, hàng hoá d tr
trong kho hay đang gi bán. 15
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
- Tài sn lu đng trong quá trình lu thông bao gm vn bằng tin, các khon phi thu 
ngi mua (bán) hàng, tin tm ng và các khon phi thu khác trong ni b, các c quan, cá nhân.
Tài sn lu đng tham gia đầu t tài chính n 
g n hn: Bao gm các l  o i tài  s n đầu t liên
doanh ngn hn, đầu t chng khoán ngn hn…
Tip theo, tài sn lu đng và đầu t ngn hn còn có th phân theo mc đ kh năng
thanh toán. Theo cách phân loi này, ngi ta da vào kh năng huy đng cho v  i c thanh toán đ
chia các loi tài sn lu đng và đầu t ngn hn thành các loi sau:
- Tin: Tin là tài sn ca đn vị tn ti trc tip di hình thái giá trị. Thuc  v t  i n ca đn vị bao gm t  i n mặt, t  i n gi Ngân hàng(h ặ o c Kho  b c), t  i n đang chuyn,  k c t  i n Vit
nam, ngoi t, vàng bc đá quý, ngân phiu thanh toán.
- Các khon đầu t ngn hn: Đầu t tài chính ngn hn là nhng khon đầu t v vn
nhằm mc đích kim li có thi hn thu hi trong vòng 1năm hay mt chu kỳ kinh doanh. Thuc đầu t tài chính n 
g n hn bao gm các kh 
o n đầu t c phiu, trái phiu, đầu t góp vn liên
doanh, đầu t cho vay ngn hn..
- Các khon phi thu: Các khon phi thu là s tài sn ca đn vị nhng đang bị các t
chc, tp th hay các cá nhân khác chim dng mà đn vị có trách nhim phi thu hi. Thuc các
khon phi thu ngn hn bao gm khon phi thu  ngi mua, tin đặt cc trc cho ngi bán,
khon np tha cho Ngân sách, các khon phi thu ni b…
- Hàng tn kho: Hàng tn kho ca đn vị là tài sn lu đng tn ti di hình thái vt cht
có th cân, đong, đo, đm đc. Hàng tn kho có th do đn vị t sn xut hay mua ngoài. Thuc
v hàng tn kho ca đn vị bao gm vt liu, công c, hàng mua đang đi đng, thành phẩm,
hàng hoá, sn phẩm d dang.
- Tài sn lu đng khác: Tài sn lu đng khác là nhng tài sn lu đng còn li ngoài
nhng th đã k  trên nh các khon tm ng cho công nhân viên chc, các khon chi phí tr
trc, các khon tin ký quỹ, ký cc ngn hn…
Bên cnh đó, căn c vào mc đích s dng tài sn trong doanh nghip, tài sn lu đng
còn có th phân loi thành tài sn lu đng trong kinh doanh (là tài sn đc s dng vào mc
đích kinh doanh) và tài sn lu đng ngoài kinh doanh (là tài sn dùng vào các mc đích khác ngoài kinh doanh).
Các loi tài sn ngoài kinh doanh có đặc đim chung là không tham gia vào các quá trình
kinh doanh ca đn vị. Do vy v nguyên tc, các khon chi phí thuc loi này không thuc chi
phí cho kinh doanh và không tính vào giá thành.
Tài sn c đnh và đ u
 t dài hn.
Tài sn c định và đầu t dài hn ca doanh nghip là nhng tài sn có giá trị ln và t  h i
gian luân chuyn dài (thng là trên mt năm hay mt chu kỳ kinh doanh). Căn c vào hình thái
biu hin, toàn b tài sn c định và đ u
ầ t dài hn ca doanh nghip đc chia thành hai loi: Tài
sn c định hu hình, tài sn c định vô hình.
- Tài sn c định hu hình là các loi tài sn có hình thái vt cht, có đ tiêu chuẩn ca tài
sn c định v giá trị và thi gian s dng theo quy định trong c 
h đ qun lý tài chính h  i n hành
nh nhà ca, máy móc thit bị, phng tin vn ti, phng tin chuyn dn… Tài sn c định
hu hình có th do doanh nghip t mua sm, xây dng hoặc đi thuê dài hn. 16
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
- Tài sn c định vô hình là nhng tài sn c định không có hình thái vt cht, th hin
mt lng giá trị đã đc đầu t, chi tr, nhằm có đc các li ích hoặc các ngun có tính cht
kinh t, mà giá trị ca chúng xut phát  t các đặc qu  y n h ặ o c qu  y n 
c a doanh nghip nh quyn
s dng đt, chi phí thành lp doanh nghip, chi phí chuẩn bị sn xut, giá trị bằng phát minh sáng
ch, chi phí nghiên cu, phát trin, chi phí li th thng mi…
Tài sn c định vô hình cũng có th đc hình thành do doanh nghip t đầu t hoặc thuê dài hn.
Mặt khác, theo hình thái biu hin kt hp vi tính cht đầu t, toàn b tài sn c định và đầu t dài 
h n đc chia ra các l  o i sau:
- Tài sn c định hu hình t có đã và đang đầu t: Là nhng tài sn c định hu hình
thuc quyn s hu ca đn vị mà đn vị đã và đang đầu t (k c xây dng c bn d dang).
- Tài sn c định vô hình t có đã và đang đầu t: là nhng tài sn c định vô hình thuc
quyn s hu ca đn vị mà đn vị đã và đang trong quá trình đ u ầ t.
- Tài sn c định thuê tài chính: Là nhng tài sn c định mà đn vị đi thuê dài hn nhằm
mc đích phc v cho hot đng ca đn vị.
- Tài sn c định tài chính là giá trị các khon đầu t tài chính dài hn vi mc đích kim
li nh đầu t góp vn liên doanh dài hn, chng khoán dài hn, cho thuê tài sn c định dài hn, đầu t kinh doanh 
b t đng sn.. Đây là kh 
o n đầu t có thi gian thu hi  v n dài (trên  m t năm
hay mt chu kỳ kinh doanh).
Ngoài các loi trên, thuc v tài sn c định và đầu t dài hn còn bao gm c giá trị tài
sn và tin mà đn vị dùng đ th chp, ký quỹ, ký cc dài hn.
b. Ngun hình thành tài sn (ngun vn)
Xét theo ngun hình thành, toàn b tài sn ca doanh nghip đc hình thành t ngun
vn ch s hu và ngun n phi tr.
* Ngun vn ch s hu: Là s vn ca các c 
h s hu, các nhà đầu t đóng góp mà
doanh nghip không phi cam kt thanh toán. Ngun vn ch s hu do ch doanh nghip và các
nhà đầu t góp vn hoặc hình thành t kt q 
u kinh doanh, do đó ngun vn c  h s hu không
phi là mt khon n.
* Tuỳ loi hình doanh nghip mà mt doanh nghip có t  h có mt h ặ o c nh  i u ch s hu vn.
- Đi vi doanh nghip nhà n c
 , ngun vn hot đng do Nhà nc cp hoặc đầu t nên
Nhà nc là ch s hu vn.
- Đi vi doanh nghip liên doanh thì ch s hu vn là các thành viên tham gia góp  v n
hoặc các t chc, cá nhân tham gia hùn vn.
- Đi vi công ty c phần thì ch s hu vn là các c đông.
- Đi vi các doanh nghip t nhân, ch s hu vn là cá nhân hoặc mt h gia đình.
Ngun vn ch s hu bao gm:
- Vn góp do các ch s hu, các nhà đầu t đóng đ thành 
l p hoặc m rng kinh doanh
và đc s dng vào mc đích kinh doanh.  S vn này có t  h đc b sung, ă t ng thêm h ặ o c rút
bt trong quá trình kinh doanh. 17
Chương I: Bản chất và đối tượng hch toán kế toán
- Li nhun cha phân phi (lãi lu gi): Đây là kt qu ca toàn  b hot đng kinh doanh. S li nh  u n này trong khi c 
h a phân phi đc s dng cho kinh doanh và coi n  h mt
ngun vn ch s hu.
- Ngun vn ch s hu khác: Là s vn ch s hu có ngun gc t li nhun đ li ( các
quƿ doanh nghip, các khon d tr theo điu l..) hoặc các loi vn khác (xây dng c bn, chênh
lch đánh giá li tài sn, chênh lch tỉ giá….).
*. N phi t 
r : Là s tin mà các doanh nghip đi vay, đi chim dng ca các đn vị, t
chc, cá nhân, và do vy doanh nghip có trách nhim phi tr; bao gm các khon n tin vay,
các khon n phi tr cho ngi bán, cho Nhà n c
 , cho nhân viên và cách khon phi tr khác.
N phi tr ca doanh nghip đc chia ra n ngn hn và n dài hn.
- N ngn hn: là khon tin mà doanh nghip có trách nhim tr trong vòng mt chu kỳ
hot đng kinh doanh bình thng hoặc trong vòng mt năm. Các khon n này đc trang tri
bằng tài sn lu đng hoặc bằng các khon n ngn hn phát sinh. N ngn hn bao gm: vay
ngn hn, phi tr cho ngi bán, ngi nhn t ầ h u, th  u và các kh  o n p  h i np ngân sách, tin
lng, ph cp phi t 
r cho công nhân viên, các khon nhn ký quƿ ký cc n  g n hn và các
khon phi tr ngn hn khác.
- N dài hn: là các khon n mà thi gian tr n trên mt năm, bao gm: vay dài hn cho đầu t phát tr  i n, n t  h c  h p phi t 
r , thng phiu dài  h n, trái ph  i u phi t  r , thng phiu phi
tr, các khon nhn ký cc ký quƿ dài hn, các khon phi tr dài hn khác.
c. Tun hoàn ca vn kinh doanh.
Trong quá trình tái sn xut, vn ca các t chc sn xut – kinh doanh vn đng không
ngng qua các giai đon khác nhau. Qua mi giai đon vn đng, vn thay đi c v hình thái  v t cht và giá trị.
Nghiên cu s vn đng ca  s n xut 
t bn, C. Mác đã nêu công t  h c chung  v t ầ u n
hoàn ca t bn sn xut qua ba giai đon: Cung cp(Mua hàng), sn xut và tiêu th (bán hàng). T - H…SX… H’ – T’
Trong giai đon cung cp, các đn vị kinh  t phi mua  s m n  h ng t l  i u  s n xut ầ c n
thit đ thc hin k hoch sn xut. Đó là quá trình chuẩn bị sn xut theo phng án sn xut đã đc la c  h n và kh năng thc 
t ca thị trng. Vi 
m c đích đó, các đn vị phi  s dng vn
bằng tin (tin mặt, tin gi v.v…).
Kt qu là vn di hình thái tin t đc chuyn thành vn d t  r cho  s n xut.
Giai đon sn xut là giai đon kt hp gia lao đng, t liu lao đng và đi tng lao
đng đ to ra sn p ẩ h m. N 
h vy, trong quá trình này luôn luôn tn ti hai mặt đi lp: Chi phí
chi ra và kt qu thu đc. Chi phí chi ra bao gm chi phí v lao đng sng(V), chi phí khu hao
tài sn c định(C1) và chi phí v vt l 
i u, dng c nh(C2). Kt q  u thu đc có t  h biu hin
di dng thành phẩm, na thành phẩm, khi lng công vic hoàn thành. Yêu cầu c bn ca
ch đ hch toán kinh doanh là mi đn vị phi 
t bù đp chi phí bằng kt q  u kinh doanh ca
mình và đm bo có lãi. Trên c s tìm b  i n pháp ă t ng ngun thu và g  i m chi phí, các doanh
nghip mi có khon thu nhp dôi ra này. Nh vy  giai đon này, vn ca doanh ngh  i p không
chỉ bin hoá v hình thái mà còn thay đi v lng giá trị, to ra 
l ng giá trị mi ca sn phẩm hàng hoá.
Giai đon cui cùng là giai đon tiêu th.  đây, vn ca doanh nghip đc chuyn hoá
t hình thái hàng hoá(thành phẩm) sang hình thái tin t vi s tin ln hn s vn ng ra ban 18