Preview text:
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Ngôn ngữ là hệ thống ký hiệu và quy tắc mà con người sử dụng để giao tiếp, trao đổi thông tin, bày tỏ cảm xúc và tư duy. Ngôn ngữ làm công cụ giao tiếp để trao đổi tư tưởng, tình cảm, trí tuệ, sự hiểu biết,… với nhau. Ngôn ngữ là công cụ trực tiếp của tư duy, nó giúp quá trình phát triển tư duy của con người được rút ngắn hơn nhiều và ngày càng trở nhiên phong phú, sâu sắc hơn.
Ngôn ngữ và văn hóa gắn bó không bao giờ tách rời và cùng nhau phát triển. Ngôn ngữ là phương tiện để lưu giữ, truyền tải và biểu đạt các giá trị, chuẩn mực, tập quán của một cộng đồng, qua đó phản ánh đặc điểm lịch sử, tư duy và cách nhìn thế giới của họ. Vì vậy, khi ta học một ngôn ngữ, ta không chỉ tiếp thu công cụ giao tiếp, mà còn tiếp cận cả kho tàng văn hóa và bản sắc của cộng đồng sử dụng ngôn ngữ đó.
Thành ngữ, tục ngữ là những đơn vị ngôn ngữ ngắn gọn, giàu hình ảnh và mang tính biểu đạt cao, phản ánh trí tuệ, tư duy và bản sắc văn hóa của dân tộc, đồng thời làm cho ngôn ngữ trở nên sinh động, hàm súc và giàu tính nghệ thuật. Chúng hình thành từ quá trình lao động, sinh hoạt và giao tiếp lâu dài của nhân dân, bắt nguồn từ những quan sát, trải nghiệm thực tế, được cô đọng và lưu truyền qua nhiều thế hệ, trở thành một phần của văn học dân gian.
Trong tiếng Việt, từ “ăn” là một trong những từ quen thuộc và gắn bó nhất với đời sống hàng ngày của người dân. Ban đầu, “ăn” chỉ đơn thuần mang nghĩa là hành động đưa thức ăn vào cơ thể để nuôi sống con người. Nhưng qua thời gian, trong lời ăn tiếng nói dân gian, “ăn” đã được mở rộng nghĩa, trở thành một yếu tố ngôn ngữ đa dạng và giàu sức gợi. Đặc biệt, “ăn” xuất hiện rất nhiều trong thành ngữ, tục ngữ với ý nghĩa không chỉ nói về chuyện ăn uống, mà còn để chỉ các hành vi, phẩm chất của con người. Điều thú vị là, khi đi vào thành ngữ, tục ngữ, “ăn” không chỉ mang những nghĩa tích cực mà còn được dùng để nói về những thói hư, tật xấu như tham lam, lười biếng, gian dối, vô ơn,hay tiêu xài hoang phí,... Qua những câu thành ngữ, tục ngữ này, ông cha ta vừa phản ánh hiện thực xã hội, vừa gửi gắm lời răn dạy, phê phán nhẹ nhàng nhưng sâu sắc.
Hiện nay, đã có nhiều nhà ngôn ngữ học nghiên cứu về thành ngữ, tục ngữ Việt Nam, nhưng phần lớn nó chỉ dừng lại ở việc giải nghĩa, phân loại chung, chưa có nhiều nghiên cứu đi sâu vào một từ cụ thể, nhất là khảo sát riêng các nét nghĩa chỉ thói hư, tật xấu có từ “ăn” qua thành ngữ, tục ngữ Việt Nam. Chính vì vậy, việc thực hiện chủ đề này không chỉ giúp bổ sung khoảng trống trong nghiên cứu, mà còn góp phần làm rõ cách người Việt sử dụng ngôn ngữ để đánh giá và phê phán những hành vi xấu trong xã hội. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu chủ đề này còn có ý nghĩa thực tiễn: nó giúp người học tiếng Việt, đặc biệt là học sinh, sinh viên hiểu đúng nghĩa và sắc thái của từ “ăn” trong từng trường hợp; đồng thời qua đây cũng cho ta thấy được mối liên hệ giữa ngôn ngữ và văn hoá.
Tóm lại, việc chọn chủ đề “Khảo sát các nét nghĩa chỉ thói hư, tật xấu có từ “ăn” qua thành ngữ, tục ngữ Việt Nam” bởi vì “ăn” là một từ quen thuộc nhưng giàu tầng nghĩa, đặc biệt khi được dùng để nói về thói hư, tật xấu thì nó trở thành một tấm gương phản chiếu sinh động những quan niệm, chuẩn mực đạo đức của người Việt. Khảo sát và phân tích những nét nghĩa này sẽ giúp hiểu sâu hơn về tiếng Việt, về tư duy và văn hoá dân tộc.
