Những bài văn mẫu trên 9 - Văn học dân gian | Trường Đại học Hùng Vương

Những bài văn mẫu trên 9 - Văn học dân gian | Trường Đại học Hùng Vương được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

34 17 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu



I. Tây Tiến

Bài làm 1:

"Tây Tiến biên cương mờ lửa khói

Quân đi lớp lớp động cây rừng

Và bài thơ ấy con người ấy

Vẫn sống muôn đời với núi sông". (Giang Nam)

Qủa thật, dẫu mảnh đất Tây Bắc đã để thương, để nhớ cho biết bao thi nhân, đi vào thơ ca như một người đồng hương

quen mặt thì Tây Tiến của Quang Dũng vẫn đứng nghiêm trang trên một hòn ốc đảo độc lập, ghi vào thơ ca kháng chiến

một thi phẩm xứng tầm với danh xưng “vĩnh cửu”. Có lẽ bởi Quang Dũng không chỉ là một người lính cầm súng đánh

giặc, một nhà thơ cầm bút sáng tác mà còn là một người nghệ sĩ đa tài: vẽ tranh, soạn nhạc nên những vần thơ ông vừa

ngồn ngộn hiện thực chiến tranh, lại vừa tầng tầng lớp lớp men say của những nét thi trung hữu họa, thi trung hữu nhạc.

Nếu như những thi nhân khác vẽ Tây Bắc bằng lời ngưỡng vọng, tò mò hướng đến nơi phương xa đất lạ, thì Quang Dũng,

một người lính trải nghiệm Tây Bắc bằng cả tâm hồn mình, đã phác lên một Tây Tiến tràn ngập hình ảnh người lính anh

dũng lãng mạn, cũng tràn ngập nỗi nhớ về thiên nhiên Tây Bắc thơ mộng hùng vĩ mà khắc nghiệt nơi binh đoàn Tây Tiến

của Quang Dũng đóng quân.

Nhân vật chính của đoạn thơ: binh đoàn tây tiến binh đoàn nơi Quang Dũng công tác được -

thành lâp năm 1947, hoạt động chủ yếu ở vùng núi cao Tây Bắc với sứ mệnh bảo vệ vùng biên giới

việt lào. Tới năm 1948, khi phải rời xa đơn vị cũ, tại làng phù lưu chanh, tác giả đã chắp nỗi nhớ, nỗi

hoài niệm những buồn vui gian khổ về Tây Tiến thành vần thơ và cho ra đời bài thơ Tây tiến. Cũng

bởi phần đông chiến sĩ của đoàn binh là các học sinh, sinh viên, thanh niên của thủ đô hà nội nên giữa

mùi khói lửa chiến tranh, trong điều kiện hết sức gian khổ, thiếu thốn dòng ký ức được tại hiện trong

bài thơ tràn ngập màu lạc quan kiên cường anh dũng và hào hoa. Ban đầu bài thơ mang tên “ Nhớ Tây

Tiến”, nhưng về sau lại đổi thành “ Tây Tiến”. Hai tiếng “Tây Tiến” vang lên tạo ra âm hưởng mạnh

mẽ, chắc khỏe gợi cho độc giả hình dung về một binh đoàn anh hùng, gợi mở về không gian rộng lớn

của vùng núi Tây Bắc đồng thời bước đầu dẫn dắt người đọc đến với chân dung, hình tượng kiêu

hùng của những người lính Tây Tiến năm xưa. Phải chăng nhà thơ đã xoá đi từ “ nhớ” để khúc ca

chiến sĩ sẽ trở nên hoành tráng hơn? Để nỗi nhớ xuyên suốt, rạo rực như mạch máu nóng đưa tác giả

trở về hồi ức năm ấy?

Mở đầu hành trình trở về Tây Tiến, đó là nỗi nhớ thiên nhiên Tây Bắc hiểm trở hùng vĩ

cùng với chặng đường hành quân đầy gian khổ của binh đoàn Tây Tiến. Mà con sông Mã đã mở đầu

cho nguồn cảm xúc chủ đạo bao quat toàn bài thơ:

“ Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”

Sông Mã là dòng sống chảy từ Thượng Lào vào đất Việt, là hình ảnh của thiên nhiên Tây Bắc

hoang sơ, hùng vĩ, là dòng sông lắm thác nhiều ghềnh. Tác giả đã gọi tên con sông Mã ở đầu tiên

trong nỗi nhớ của mình vì con sông còn là người bạn , là nhân chứng lịch sử đã theo suốt chặng

đường hành quân chứng kiến biết bao buồn vui, mất mát hi sinh của người lính Tây Tiến. “ Xa rồi” là

xa về không gian và thời gian, được đặt ở giữa hai địa danh sông Mã và Tây Tiến tạo nên khoảng

không xa xăm, mênh mông vời vợi. Tây Tiến và sông Mã đứng ở hai đầu nỗi nhớ mà hướng về nhau.

Cách gọi “ Tây Tiến ơi” gợi lên sự thân thương gần gũi đưa người đọc đến một nỗi nhớ da diết. Đó là

nỗi nhớ đồng đội, nhớ núi rừng Tây Bắc. Tác giả dùng rất độc đáo và chính xác sắc thái của nỗi nhớ

qua từ láy “chơi vơi “. Đó là nỗi nhớ không hình, không tượng nhưng cũng rất sâu nặng và mênh

mang. Bởi nó không đo được chỉ biết lửng lơ, ám ảnh trong tâm trí của thi nhân. Chúng ta cũng từng

gặp nỗi nhớ ấy trong ca dao:

“ Ra về nhớ bạn chơi vơi

Nhớ chiếu bạn trải, nhớ chăn bạn nằm”

Hay trong thơ của Xuân Diệu cũng từng xuất hiện một nỗi nhớ độc đáo thế:

“ tương tư nâng lòng lên chơi vơi”

Câu thơ bảy chữ ngắt nhịp 4/3 và điệp từ nhớ được đặt ở đầu hai vế câu đã diễn tả một nỗi

nhớ da diết cháy bỏng như từng đợt sóng trong lòng, nỗi nhớ này chưa qua thì nỗi nhớ khác đã ùa về

trào dâng trong ký ức của nhà thơ. Hai câu thơ sử dụng hai vần “ơi” âm tiết mở lại là thanh bằng tạo

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

âm hưởng vang vọng ngân xa trong cả không gian, thời gian đều ngập tràn trong nỗi nhớ. Dường như

Quang Dũng đã đưa người đọc vào miền của nỗi nhớ một cảm xúc chủ đạo xuyên suốt bài thơ.-

Những kí ức mãnh liệt ấy khép lại nhưng lại như mở ra trước mắt người đọc một hành trình

mới với những con người anh dũng, quả cảm của một thời lịch sử đã qua. Và cứ như thế những kí ức

về chặng đường hành quân đầy vả và gian khổ hiện lên trong tâm trí của nhà thơ. Nó đã được Quang

Dũng khắc hoạ thành một bức tranh sinh động và không kém phần hùng vĩ nơi Tây Bắc:

“ Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

Trong đoạn thơ trên, tác giả đã liệt kê một loạt các địa danh bản làng : Sài Khao, Mường Lát,.. Đây là

những địa danh rất quen thuộc gắn bó với binh đoàn Tây Tiến. Từ đó, Quang Dũng như đưa người

đọc khám phá về nhưng mảnh đất mới xa xôi, heo hút lạ lẫm của Tổ Quốc. Không phải ngẫu nhiên

mà ông viết thế bởi có lẽ :

“ khi ta ở chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi đất đã hoá tâm hồn”

Ấn tượng đâu tiên về núi rừng Tây Bắc đó là màn sương mù dày đặc bao phủ Sài Khao. Đó không chỉ

là màn sương của thiên nhiên mà còn là màn sương của kí ức, hoài niệm và nỗi nhớ.” Sài khao sương

lấp đoàn quân mỏi”. Qua bút pháp tả thực “ đoàn quân mỏi” gợi lên hình ảnh về một binh đoàn Tây

Tiến đang thấp thoáng ẩn hiện trong màn sương trên một chặng đường hành quân gian lao và vất vả.

Câu thơ ngắt nhịp 4/3 khiến trọng tâm câu thơ rơi vào từ “ lấp” gợi tả được mà sương mênh mông dày

đặc một thiên nhiên khắc nghiệt, dữ dội. Từ đó ta hiểu và thấm hơn về sự vất vả trên chặng đường

hành quân đầy hiểm nguy của binh đoàn Tây Tiên. Đung như lời bình luận của nhà thơ Vũ Quần

Phương : “ đoàn quân không gợi chút nào cái hùng sân khấu mà đoàn quân mệt mỏi vì đường xa, bụi

bặm và đói khát”. Thế nhưng trong sự khắc nghiệt ấy lại ánh lên nét lãng mạn thơ mộng của “ đêm

hơi” :

“ Mường Lát hoa về trong đêm hơi”

câu thơ mang vẻ đẹp huyền ảo mơ hồ với khói sương bồng bềnh. Quang Dũng sử dụng rất đắt và hay

từ “ hoa” với nhiều cách cảm nhận đa chiều phong phú khác nhau. Đó có thể là những bông hoa rừng

được người lính Tây Tiến mang về Mường Lát. Hay đó cũng chính là người lính Tây Tiến được ví

như những bông hoa tuyệt đẹp của núi rừng Tây Bắc đang trở về hội tụ nơi đây. Phải chăng con người

chính là trung tâm của cái đẹp? Hay đó cũng chính là hình ảnh của những người lính Tây Tiến hành

quân trong đêm tay cầm những ngọn đuốc giống như những bông hoa lửa lung linh trong khói sương

mờ ảo. Dù hiểu theo cách nào người đọc vẫn cảm nhận được những khó khăn gian khổ mà người lính

Tây Tiến đã trải qua. Và mặc dù vậy, họ vẫn vượt lên trên khốc liệt của chiến tranh để tâm hồn thăng

hoa trong cảm xúc cách nhìn của họ vẫn lãng mạn, mơ mộng và hào hoa.

Nhưng bức tranh thiên nhiên ấy còn dữ dội và khắc nghiệt hơn qua hình ảnh dốc núi Tây

Bắc:

“ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống”

Quang Dũng đã sử dụng các từ láy một cách độc đáo và tài tình. “ khúc khuỷu” gợi tả những chặng

đường gập ghềnh quanh co lúc ẩn lúc hiện, gấp khúc đứt nối. Còn “ Thăm thẳm” không chỉ gợi được

chiều cao mà còn gợi ấn tượng về chiều sâu, cảm giác như đến tận cùng cũng không biết đâu là giới

hạn cuối cùng. Qua câu thơ đã gợi lên bức tranh Tây Bắc hiểm trở hoang sơ, làm dốc nhiều đèo. Bên

cạnh đó, điệp từ “ dốc” kết hợp với cách ngắt nhịp 4/3 gợi cảm giác con dốc này chưa qua thì con dốc

khác đã hiện ra thăm thẳm trước mắt. Câu thơ 5/7 là thanh trắc gợi cảm giác gập ghềnh khó khăn trắc

trở khiên chúng ta liên tưởng đến câu thơ của Lý Bạch trong “ Thục đạo nan”:

“ Thục đạo chi nan

Nan y thướng thanh thiên”

Nhưng con dốc còn cao đến độ “ Heo hút côn mây súng ngửi trời” gợi lên sự khắc nghiệt và sự độc

đáo trong ngôn từ của Quang Dũng. Qua từ láy “ heo hút” người đọc hình dung trước mắt được sự

hoang vu vắng vẻ hiu quạnh nơi núi rừng hiểm trờ giữa không gian bao la hùng vĩ”. Bên cạnh đó còn

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

là sự liên tưởng độc đáo kết hợp bút pháp nhân hoá “ Súng ngửi trời” . Đó là hình ảnh đẹp hào hùng

và hào hoa. Những người lính Tây Tiến trong tư thế trên đỉnh núi cao nhất đứng giữa mây ngàn lòng

súng chạm trời. Đó là tư thế làm chủ thiên nhiên chân dung con người được đặt ở tầm vóc vũ trụ đẹp

đẽ hào hùng. Câu thơ dường như gợi nhắc chúng ta về hình ảnh của người lính vệ quốc trong thơ của

Tố Hữu :

“ Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều

Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo

Núi không đè nổi vai vươn tới

Lá nguỵ trang reo với gió đèo”

Chữ “ngửi” có thể thay bằng từ “chạm” nhưng chữ “ chạm” chỉ miêu tả được độ cao. Còn chữ “ ngửi”

không chỉ miêu tả được độ cao mà còn miêu tả được vẻ đẹp tâm hồn của những người lính Tây Tiến.

Dưới cái nhìn của họ, ngọn sứng như đang tò mò thám hiểm trời xanh. Đó là cái nhìn lãng mạn, hồn

nhiên, trẻ trung và tinh nghịch. Chính nét hiên ngang hồn nhiên ấy không hề bị lu mờ trước sự thách

thức của thiên nhiên mà càng thêm nổi bật:

“ Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống”

“Ngàn thước” là nghệ thuật điệp với ước từ chỉ số lượng mang tính chất ước lệ. Qua nghệ thuật đối

lập hai động từ “ lên” và “xuống” kết hợp với nhịp câu thơ 4/3, khiến câu thơ như bị bẻ gãy làm đôi

miêu tả được hai chiều không gian Tây Bắc : vừa có độ cao lên đến tận cùng , vừa có chiều sâu thăm

thẳm như đến cõi vô biên. Ngòi bút tạo hình gân guốc rắn rỏi đã khắc hoạ ấn tượng sông núi miền

Tây Bắc đầy hiểm trở hùng vĩ. Chính vì thế nhà thơ Trần Lê Văn đã từng nhận xét “ đọc câu thơ và

nghe như đã muốn mòn chân mỏi gối”. Chỉ bằng một vài nét gợi cách sử dụng thanh điệu, từ láy, tác

giả đã đặc tả được núi cao Tây Bắc quanh co gập ghềnh hiểm trở và đồng thời cũng mang vẻ đẹp

hùng vĩ. Từ đó thấy được con đường hành quân đầy nhọc nhằn của người lính Tây Tiến.

Trải qua một chặng đường hành quân vất vả để rổi tác giả như vỡ oà trước cảnh thôn quê

thanh bình- thứ mà họ đang cố gắng để bảo vệ từng ngày:

“ Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

Quang Dũng đã thả xuống một câu thơ hoàn toàn là thanh bằng, kết hợp với âm tiết mở khiên câu thơ

như một dấu nặng đột ngột nâng nâng êm đềm, như một chỗ dừng chân sau một chặng đường gian lao

và vất vả. Đaị từ phiếm chỉ “ nhà ai” đã gợi tả một ngôi nhà không xác định nhạt nhoà trong màn

mưa. Câu thơ đã miêu tả màn mưa giăng mắc khắp núi rừng : cảnh vật thân quen, thanh bình khiến

tâm hồn người lính trở nên thanh thản sau một chặng đường hành quân đầy sương gió. Nếu như ở ba

câu thơ trên có 11 thanh trắc gợi cảm giác nặng nề mệt mỏi thì câu thơ thứ tư hoàn toàn là thanh bằng

gợi cảm giác nhẹ nhàng. Sự phối thanh trong đoạn thơ cũng giống như sự phối màu trong hội hoạ:

giữa những gam màu nóng, tác giả sử dụng nhưng gam màu lạnh làm dịu lại xoa mát cả khổ thơ.

Chính vì thơ nhà thơ Xuân Diệu đã từng nhận xét : “ Đọc Tây Tiến như ngậm âm nhạc trong miệng ”

Hành trình trở về nỗi nhớ trong kí ức của nhà thơ lại dừng chân ở một bản làng Tây Bắc mà

luôn có sự rình rập của thú hoang và sự cuồng bạo của thiên nhiên:

“ chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”

Từ láy hoàn toàn chỉ thời gian : “ chiều chiều , đêm đêm” là thời gian được lặp đi lặp lại cho thấy sự

vĩnh hằng, trường cửu. Màn đêm buông xuống sự hiểm nguy trở nên khắc nghiệt hơn bao giờ hết qua

nghệ thuật nhân hoá đặc sắc : thác gầm thét và cọp trêu người. Độc đáo hơn đó là phép phối thanh

được sử dụng rất tinh tế : thác thét, hịch cọp. Thác –- - thét ở âm vực cao gợi tả âm thanh tiếng thác

nước man dại, dữ dội, hịch cọp âm vực thấp góp phần miêu tả những bước chân nặng nề đang ngày -

đêm đe doạ con người. Qua hai câu thơ gợi lên sự âm u đầy huyền bí nguy hiểm đang đe doạ con

người vừa cảm phục tấm lòng của những người lính Tây Tiến.

Kết thúc chặng đường hành quân gian khổ mà hào hùng ấy, Quang Dũng có những khoảng

lặng riêng, một cảm nhận về một thời xưa cũ với những người đồng đội đã kề vai sát cánh cùng ông

vượt qua bao gian khổ:

“ Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời”

Hai tiếng “Anh bạn” cất lên giữa những nỗi bâng khuâng trong cảm xúc như một tiếng nấc nghẹn

ngào. Từ láy “ dãi dầu” như diễn tả một phần nào đó sự khó khăn gian khôt mà người lính Tây Tiến

phải trải qua trên dọc đường hành quân. Chính vì thế, có những người “ không bước nữa “ và “ bỏ

quên đời”. Đó là khoảnh khắc nghỉ ngơi , nỗi mệt mỏi dường như bao trùm khiến họ kiệt sức không

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

thể tiếp tục qua bút pháp tả thực. Hay chúng ta có thể hiểu đó là nghệ thuật nói gỉam nói tránh đề cập

đến sự hi sinh của những người lính Tây Tiến. Cách nói như vậy khiến người lính đối diện với cái

chết vẫn ngang tàng ngạo nghễ nhẹ nhàng thanh thản vì họ đã hi sinh thân mình vì dân tộc. Nhà thơ

không hề né tránh những mất mát hi sinh vì đó là một phần tất yếu của chiến tranh. Dù có hi sinh

những khi gục xuống thì họ vẫn có súng mũ bên mình. Đó trở thành một vật bất li thân. Qua hai câu

thơ trên Quang Dũng đã tái hiện hiện thực chiến tranh từ đó người lính Tây Tiến hiện lên kiên cường

hào hùng với tinh thần yêu nước thiết tha.

Khép lại khổ thơ, Quang Dũng đã đưa người đọc trở lại một bức tranh thẫm đẫm tình quân

dân gắn bó trên mảnh đất Tây Bắc thân yêu:

“ Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”

Thán từ “ ôi” kết hợp với từ nhớ đã diễn tả một nỗi nhớ trào dâng, ăm ắp trong lòng không thể kìm

nén được mà bật lên thành lời. Hình ảnh cơm lên khói như một sự chuyển biến về hình ảnh . Tất cả

đều ấm lại, sự ấm áp như tràn ngập trong lòng người chiến sĩ khi chứng kiến hình ảnh cuộc sống

thanh bình của nhân dân. Nhưng không thể không nói đến sự kết hợp từ độc đáo và đắc địa “ mùa

em”. Từ “ mùa” là một từ đơn vị thời gian chỉ sự sinh sôi dào dạt sức sống. Còn “ Em” là cách xưng

hô đầy tình tứ. “ Mùa em’” gợi lên hình ảnh mùa lúa chín gặp em hay cũng có thể hiểu là mùa của

niềm thương nỗi nhớ, của những tấm lòng thơm thảo. Những kí ức ấy đã trở thành dấu ấn in sâu trong

trái tim của những người lính. Mùa hương thơm của cơm nếp của vùng Tây Bức không chỉ để thương

để nhớ cho Quang Dũng mà còn để lại ấn tượng sâu đậm trong tâm trí của Chế Lan Viên:

“ Đất Tây Bắc tháng này không có lịch

Bữa xôi đầu còn toả nhớ mùi hương.”

Hai câu thơ chủ yếu là thanh bằng gợi cảm giác bồng bềnh xao xuyến trong nỗi nhớ về một khoảnh

khắc đã xa. Tất cả đều hoà quyện vào nhau để tạo nên một nỗi nhớ đọng lại sâu trong kí ức của độc

giả.

Mười bốn câu thơ đầu tiên khép lại, một bức tranh về mảnh đất Tây Bắc hiểm trở khắc nghiệt

hùng vĩ những cũng rất đỗi thơ mộng lãng mạn được khắc hoạ sinh động hấp dẫn. Nổi bận trên nền

núi rừng ấy, là hình ảnh của những người lính Tây Tiến kiên cường trên chặng đường hành quân đầy

gian lao vất vả. Qua đó ta thấy được vẻ dẹp tâm hồn đầy lạc quan tinh nghịch của những chàng trai

Hà Thành. Tất cả điều đó đều được nhà thơ thể hiện qua các biện pháp tư từ : nhân hoá, điệp, phép

đối cùng các động từ mạnh , phép phối thanh tạo nên hiệu quả nghệ thuật cao,.. Từ đó đã để lại ấn

tượng như một khúc ca kháng chiến kết hợp hài hoà giữa khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn.

Tám câu thơ tiếp theo mở ra một bức tranh mới, cảm xúc mới, một đêm liên hoan lửa trại

thẫm đẫm tình quân dân cùng những người đồng đội cũ. Một cách chuyển đổi cảnh vô cùng tinh tế, tất

cả sự hiểm trở quanh co đều biến mất để nhường chỗ cho những đường nét mềm mại, uyển chuyển

đầy tinh tế:

“ Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa

Kìa em xiêm áo tự bao giờ

Khèn lên man điệu nàng e ấp

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ.”

Trải qua cả một quãng hành trình đầy máu và sương, đoàn quân dừng chân tại doanh trại và nhận

được sự đón tiếp nồng hậu thân tình của những con người Tây Bắc. Có lẽ đây là kỉ niệm khó nhớ vô

cùng trong quãng đời người lĩnh của Quang Dũng. Động từ ‘ bừng” như làm bừng sáng lung linh cả

khoảng trời Tây Bắc bởi những ngọn đuốc trong đêm liên hoan. Trong Việt Bắc, Tố Hữu cũng từng

có kỉ niệm như thế :

“ Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan”

Phải chăng bừng lên còn bởi không khí lễ hội vui tươi phấn khởi, náo nức mê say của đêm hội liên

hoan. Có lẽ trong cuộc đời cái khoảnh khắc ấy đối với Quang Dũng là không nhiều. Ở đây nhà thơ đã

có cách sử dụng từ ngữ vô cùng độc đáo “ đuốc hoa” Đó là hình ảnh tả thực những ngọn đuôc bập

bềnh cháy như những bông hoa lửa xoè nở giữa núi rừng Tây Bắc. “Đuốc hoa” lấy nghĩa từ chữ Hán

là “ hoa chúc” nến thắp trong phòng vợ chồng đêm tân hôn. Từ đó có thể Quang Dũng đang gửi gắm

khát vọng hạnh phúc về tình yêu đôi lứa. chúng ta cũng từng gặp hình ảnh đuốc hoa trong dân ca quan

họ Bắc Ninh:

“ còn duyên ngồi gốc cây thông

Hết duyên ngồi gốc cây hồng hái hoa

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

Có yêu nhau sang chơi cửa chơi nhà

Cho thầy mẹ biết để đuốc hoa định ngày”

Với không khí tưng bừng của lễ hội những ánh nến lung linh dưới cái nhìn lãng mạn của người lính

Tây Tiến thì doanh trại vốn là nơi của kỉ luật trật tự nay bỗng tràn ngập ánh sáng ấm áp niềm vui say

mê của những chàng trai cô gái trẻ tuổi. Trong phút chố, doanh trại trở thành sân khấu cho đêm hội

ánh sáng lung linh huyền ảo giữa núi rừng.

Trong cái lễ hội tưng bừng ấy hình ảnh của các cô gái hiện lên thật lỗng lẫy. Những cô gái

này không được miêu tả kĩ ở chân dung, ở nhan sắc mà hiện lên vô cùng đẹp đẽ qua từ “ Xiêm áo”

Đây là từ Hán Việt cổ chỉ những bộ trang phục cầu kì, lộng lẫy hết sức mới lạ và đẹp đẽ. Chính vì thế,

câu thơ đã gợi lên sự ngạc nhiên đến ngỡ ngàng, thích thú trong ánh nhìn của người lính Tây Tiến

trước sự xuất hiện của các cô gái miền Sơn Cước qua thán từ “ kìa” và cụm từ “ tựa bao giờ”. Không

chỉ là đêm hội của ánh sáng, mà đêm hội ấy còn rộn rã âm thanh và nhịp nhàng những điệu múa.

“Khèn” là nhạc cụ truyền thống của một số đồng bào dân tộc thiểu số của vùng núi cao Tây Bắc.

Trong tiếng khèn còn là hồn vía của núi rừng, là tâm tư tình cảm của những con người nơi đây. Tiếng

khèn cất lên làm sống dậy cả một vùng văn hoá bản địa. Bên cạnh đó., Quang Dũng đã sử dụng từ

“ Man điệu” hết sức tài hoa để nói lên những vũ khúc hoang sơ, những vũ khúc ấy hoà với vẻ đẹp e ấp

tình tứ của “em” khiến cho chàng lính trẻ say mê ngây ngất. Một điều đặc biệt trong cách sử dụng từ

của Quang Dũng là cách xưng hô. Ban đầy là “em” sau đó chuyển thành “ nàng” lúc này những cô gái

giống như những nàng tiên kiều diễm đẹp đẽ lộng lẫy, huyền ảo khiến tâm hồn những người lính ngây

ngất trước cảnh và người. :

“ Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ”

Mở đầu là nhạc kết thúc là thơ kết hợp với một loạt các thanh bằng diễn tả cảm giác bay bổng say

mê , nâng cánh tâm hồn người lính bay đến kinh đô của cõi mộng, cõi mơ. Người lính say sưa đắm

chìm trong bữa tiệc thịnh soạn của tâm hồn. Đoạn thơ đã tái hiện một buổi liên hoan văn nghệ thấm

đẫm tình quân dân, đậm màu sắc văn hoá bản địa. Từ đó còn thấy được vẻ đẹp lãng mạn hài hoa, nét

đa tình trẻ trung của những người lính Tây Tiến. Với khoảnh khắc ấy người lính không thoát khỏi

thực tại, chốn chạy thực tế mà những giờ phút áy trở thành niềm động viên để người lính cân bằng sau

những gian khổ hi sinh bảo vệ đất nước.

Dọc theo hành trình trở về kí ức mang tên Tây Tiến, ta một lần nữa bắt gặp cảnh sắc đẹp đẽ,

nên thơ núi rừng Tây Bắc. Đó là khung cảnh chia ta miền sông nước hoang vắng tĩnh lặng, có chút

man mắc buồn:

“ người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”

Câu thơ thứ nhất, có nhân vật là người đi, có không gian là “ Châu Mộc” có thời gian là “ chiều sương

ấy” . Nhưng tất cả đều nhoà mờ hư ảo trong cảm giác xa xôi, u buồn và tiếc nhớ. Biện pháp nhân hoá

“ hồn lau “ được sử dụng một cách độc đáo. Cây lau xuất hiện trong thơ của Quang Dũng như một

điều hiển nhiên bởi có lẽ nó là một hình ảnh đắc trưng của núi rừng. Trong “Việt Bắc” Tố Hữu” cũng

đã viết :

“ Hắt hiu lau xám đậm đà lòng son”

Hay trong thơ của Chế Lan Viên;

“ Ai đi biên giới cho lòng ta theo với

Thăm ngàn lau chỉ trắng có một mình”

Nhưng đối với thơ của Quang Dũng, ông không chỉ nhìn thấy cây lau, ngàn lau mà ông còn thấy

“ hồn lau”. Nó không chỉ là linh hồn của cây lau mà có lẽ đó là chính linh hồn của thiên nhiên rừng

núi Tây Bắc đang trở về hội tụ nơi đây trong một buổi chiều sương lạnh. Nó cũng biết nhớ biết

thương. Tác giả đã cảm nhận rất tinh tế hai từ này. Bởi nó gợi cảm giác hoang vắng thiêng liêng và có

chút phảng phất tâm linh của núi từng. Bên cạnh đó , cụm từ “ nẻo bến bờ “ gợi cmar giác xa xôi heo

hút vắn vẻ và cô tịch. Tác giả hỏi có “ có thấy” dường như khác sâu nỗi nhớ hơn nữa. có lẽ, để thấy

được những vạt lau chỉ cần sự quan sát của thị giác. Nhưng để cảm nhận được hồn lau thì phải là

người sống ở đây quen thuộc và yêu mảnh đất này lắm, phải có sự lãng mạn tinh tế nhiều lắm thì mới

có thể nhận ra được điều đó. Hơn hết, tác giả đã sử dụng nghệ thuật điệp câu hỏi tu từ “ có thấy- có

nhớ” như chạm khắc vào lòng người đọc một nỗi nhớ da diết cháy bỏng khôn nguôi :

“ có nhớ dáng người trên độc mộc

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa.’

Nếu như ở hai câu thơ trên là câu gợi nhắc về thiên nhiên Tây Bắc thì ở câu thơ thứ ba là câu hỏi gợi

nhớ về con người Tây Bắc. Đó là hình ảnh của con thuyền “ độc mộc” một loại thuyền nhỏ làm bằng

từ thân cây gỗ, là phương tiện di chuyển chủ yếu trên sông suối, vượt thác băng rừng của người dân

miền núi. Để điều khiển được con thuyền này không chỉ đỏi hỏi sự khéo léo, uyển chuyển mà còn

phải có sức khoẻ bản lĩnh và kinh nghiệm. Hình ảnh của con người Tây Bắc trên con thuyền độc mộc

băng thác lũ mưa rừng gợi vẻ đẹp kiên cường mạnh mẽ khoẻ khoắn. Đó là hình ảnh con người chinh

phục thiên nhiên khác hẳn với con người của thời trung đại trong thơ của Nguyễn Du:

“ hoa trôi man mác biết là về đâu”

“ trôi dòng nước lũ” là hình ảnh thiên nhiên khắc nghiệt dữ dội làm nền cho con người xuất hiện đẹp

đẽ và con người trở thành trung tâm của bức tranh. Hơn hết Quang Dũng đã sử dụng đắc địa từ “đong

đưa” chứ không phải từ “ đung đưa”. Có lẽ bởi nếu như “đung đưa” chỉ là chuyển động một cách cơ

học thì “ đong đưa” lại gợi cách chuyển động nhẹ nhàng , uyển chuyển mềm mại như đang làm duyên

làm dáng với dòng nước lũ. Câu thơ trở nên tình tứ và đó còn là sự tài hoa, tinh tế lãng mạn của

những người lính Tây Tiến, những đứa con từ giã Hà Thành hoa lệ để cầm súng chiến đâu bảo vệ quê

hương.

Đoạn thơ thứ hai là một khúc nhạc đầy chất hoạ. Đó là nhạc điệu cất lên từ tiếng khèn, là tâm hồn trẻ

trung của người lính. Hình ảnh thơ tạo nên bởi đường nét hài hoà mang chất trữ tình lãng mạn của nhà

thơ phần nào cho thấy sự lạc quan yêu đời của những người lính. Bên cạnh nỗi nhớ về thiên nhiên

hùng vĩ thơ mộng cùng đồng đội cũ, thì còn tập trung tái hiện lên hình ảnh bi tráng, oai hùng của

người lính Tây Tiến.

Nếu như đoạn đầu của bài thơ là nỗi “nhớ chơi vơi” bao kỉ niệm đẹp và cảm động của một

thời trận mạc đầy gian khổ, hy sinh thì tám câu thơ đoạn ba lại khắc họa khí phách anh hùng và tâm

hồn lãng mạn của người chiến sĩ trong máu lửa, qua đó thể hiện rõ niềm tự hào của tác giả. Bốn câu

thơ đầu tác giả đã khắc hoạ thành công hình ảnh của người lính Tây Tiến trong những năm tháng hào

hùng của dân tộc:

“ Tây Tiến đoàn bình không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.”

Mở đầu khổ thơ là đảo ngữ “ Tây Tiến” nhằm nhấn mạnh khắc sâu ấn tượng về một cái tên Tây Tiến,

chỉ riêng cái tên thôi đã gợi trong longd nhà thơ biết bao kỉ niệm về một quãng đời không thể nào

quên. Không chỉ thế vượt qua gió bụi của thời gian Tây Tiến đã đi vào lịch sử như một đoàn binh có

một không hai, là chủ nhân của một thời đại gian khổ nhưng hào hùng của dân tộc. Bên cạnh đó,

những người lính Tây Tiến với cái tên “ Đoàn binh” là từ Hán Việt gợi cảm giác về một đoàn quân

được trang bị đầy đủ và tinh nhuệ. Qua bút pháp tả thực, cụm từ ‘ không mọc tóc” hiện lên đầy ấn

tượng qua cách sử dụng bút pháp hiện thực đề cập đến sự khốc liệt của chiến tranh. Đó là những cơn

sốt rét rừng hành hạ khiến cho người lính Tây Tiến bị rụng hết tóc. Trong văn học kháng chiến không

ít lần chúng ta bắt gặp hình ảnh của những cơn sốt rét rừng. Như trong tác phẩm “ đồng chí “ của

Chính Hữu :

“ anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh

Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi”

Hay Nguyễn Đức Mậu cũng từng viét :

“ nơi thuốc súng trộn vào áo trận

Cơn sốt rừng đi dọc tuổi thanh xuân”

Cách diễn đạt của Quang Dũng thật độc đáo khi chuyển “ không mọc tóc “ từ thế bị động

sang thế chủ động không thèm mọc tóc khiến chó người đọc cảm nhận về một đoàn quân kiêu hùng

ngang tàng , bất châp mọi hiểm nguy , gian khổ. Họ vẫn kiêu hãnh nhìn thẳng về phía trước, lạc quan

hài hước và hóm hỉnh. Trong sự thiếu thốn trăm bề ấ là hình ảnh của người lính Tây Tiến hiện lên thật

chân thực và oai hùng : “ Quân xanh màu lá dữ oai hùm” . Xanh màu lá là hình ảnh tả thực : màu

xanh ấy có thể là màu xanh của quần áo lính, màu lá nguỵ trang .H ay đó có thể là xanh như lá cây do

những cơn sốt rừng, do đói ăn khát sống bệnh tật, thiếu thốn trăm bề. Nhưng độc đáo hơn là cụm từ

“ dữ oai hùm” qua bút pháp ẩn dụ độc đáo. Bên ngoài hình tượng tưởng chừng như tiều tuỵ ấy là cả

một khí phách, một bản lĩnh kiên cường, một sư oai nghiêm sữ dằn đầy sức mạnh như một vị chúa

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

sơm lâm. Đúng như nhà thơ Vũ Quần Phương đã nhận xét: “Lối viết của Quang Dũng thật tài hoa.

Nói được lính ốm mà không thấy lính yếu”.

Gian khổ, ác liệt, thiếu thốn, bệnh tật... muôn lần khó khăn, thử thách nhưng họ vẫn có những

giấc “mơ”, giấc “mộng” rất đẹp:

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.

Chân dung người chiến sĩ Tây Tiến không chỉ có nét ngang tàng, oai phong trong dáng vẻ dữ

dội, uy nghi mà còn được thể hiện ở chiều sâu đẹp đẽ trong tâm hồn. “ Mắt trừng” là từ để diễn tả

một ánh nhìn đầy căng thẳng nung nấu, chưa đựng bao hoài bão hướng về kẻ thù. Đó là cái nhìn đầy

oai phong lẫm liệt. Còn “ Mộng” là ước mơ giết giặc lập công của những người chiến sĩ. Đó là cái

mộng để hướng tới cuộc sống hoà bình, độc lập cho dân tộc. Đây là cái mộng cao cả xuất phát từ tình

yêu quê hướng đất nước. Mộng của người chiến sĩ Tây Tiến rất giống với quan niệm nợ công da nh

của những trang hào kiệt đấng nam nhi thời Trung đại. Mộng thì gửi về biên cương nhưng mơ thì

hướng về Hà Nội :

“ Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”

Sống giữa núi rừng miền Tây, gian khổ, ác liệt, cái chết bủa vây, lửa đạn mịt mù, nhưng các

anh vẫn mơ về Hà Nội. Quên sao dược những hàng me, hàng sấu, nhưng phố cũ trường xưa, “Những

phố dài xao xác hơi may?”... Quên sao được những tà áo trắng, những thiếu nữ thương yêu, những

“dáng kiều thơm" từng hò hẹn . Đó có thể là người vợ, người yêu hay một người em gái chưa từng

dám ngỏ lời. Câu thơ thể hiện cái nhìn lãng mạn, đa tình, cũng như gửi gắm khát khao thầm kín về

hạnh phúc lứa đôi. Bởi chiến sĩ Tây Tiến vốn là những học sinh, sinh viên, những chàng trai Hà hành

“xếp bút nghiên theo việc đao, cung”, giàu lòng yêu nước, phong độ hào hoa: “Từ thuở mang gươm đi

giữ nước Nghìn năm thương nhớ đất Thăng Long” (Huỳnh Văn Nghệ).-

Quang Dũng đã khắc hoạ thành công hình ảnh người lính Tây Tiến : vẻ ngoài xanh xao, tiều

tuỵ nhưng mang một ý chí mạnh mẽ, tư thế chiến đấu oai hùng, tinh thần yêu nước hiết tha và âm hồn

lãng mạn hào hoa. Đó cũng chính là một nét khám phá mới của nhà thơ khi vẽ chân dung anh bộ đội

cụ Hồ xuất thân từ tầng lớp tiểu tư sản trong chín năm kháng chiến trống Pháp. Bên cạnh đó đoạn thơ

nhưng mộ khúc hùng ca bi tráng oai hùng về một thời đại không thể nào quên với Quang Dũng và

những người lính Tây Tiến qua sự kết hợp tài tình giữa bút pháp lãng mạn và bút pháp hiện thực, sử

dụng thành công các biện pháp tu từ : ẩn dụ, đảo ngữ,.. cùng một lối diễn đạt giàu cảm xúc, giàu hình

ảnh.

Dải đất hình chữ S thân yêu đã độc lập từ rất lâu nhưng có lẽ hình ảnh của những người chiến sĩ đã

ngã xuống vẫn in sâu trong từng tấc đất, bản làng, ngõ xóm,.. Tưởng chừng tất cả đã qua đi nhưng

hình ảnh xương máu của cha ông một lần nữa được tái hiện trong âm hưởng bi tráng và niềm tự hào

dân tộc :

“ Rải rác biên cương mồ viễn xứ.

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Áo bào thay chiếu anh về đất,

Sông Mã gầm lên khúc độc hành.”

Câu thơ đầu đem đến một cảm giác buồn bã, ảm đạm về cái chết: Rải rác biên cương/ mồ viễn xứ.

Nhịp ngắt 4/3 khiến trọng tâm câu thơ rơi vào chữ mồ, một âm tiết mang thanh bằng ở âm vực thấp,

một từ gợi ý nghĩa hiện hữu của cái chết, câu thơ vì thế đem đến cảm giác trầm buồn và ảm đạm.

Trong đoạn thơ sử dụng rất nhiều từ Hán Việt : biên cương, viễn xứ, chiến trường, áo bào,… Tất cả

được sử dụng một cách trang nghiêm như những nén tâm hương thắp lên để tưởng nhớ những người

chiến sĩ đã hi sinh vì tổ quốc. “Mồ” chỉ nắm đất đắp vội chôn ngay dọc đường hành quân để đoàn

quân tiếp tục lên đường đặt trong không gian nơi biên cương miền viễn xứ khiến nấm mồ ấy gợi bao

xót xa. Khi nằm xuống, bất cứ ai cũng mong trở về nơi quê hương đất mẹ, được vùi mình xuống dòng

nước mát quê hương. Nhưng ảm đạm thay họ phải hi sinh nơi đất khách quê người gợi biết bao

thương tiếc. Bên cạnh đó, nhà thơ còn sử dụng nghệ thuật đảo “ rải rác” lên đầu câu gợi sự thưa thớt.

Đó là những nấm mồ nằm lẻ loi dọc đường hành quân, cũng là nơi những người lính Tây Tiến đã nằm

xuống. Đó cũng chính là hiện thực chiến tranh tàn khốc mà không ai có thể trốn tránh. Nhờ đó, cảm

giác ảm đạm ngậm ngùi trong câu 5 đã nhanh chóng được xoá đi bởi tứ thơ mạnh mẽ, rắn rỏi như một

lời tuyên thệ trong câu 6:

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

Nếu tách câu thơ trên ra khỏi đoạn thơ thì nó tựa như bức tranh xám lạnh, ảm đạm và hiu hắt, đem

đến nhiều xót thương. Nhưng nằm trong văn cảnh, đoạn mạch, câu thơ tiếp theo: Chiến trường đi

chẳng tiếc đời xanh, đã nâng cao chí khi và tầm vóc người lính. Nghệ thuật đảo trong cụm từ “ Chiến

trường đi” nhấn mạnh điểm đến. Chiến trường chính là nơi hòn tên mũi đại đầy gian khổ hi sinh.

Nhưng chiến trường cũng chính là lựa chọn duy nhất đầy trách nhiệm của cả thế hệ trẻ vì đối với họ

“ đường ra trận mùa này đẹp lắm “ . Và cuộc đời đẹp nhất là trên trận chiến đấu chống quân thù.

Hơn hết, cách nói “ chẳng tiếc đời xanh” cho thấy sự dứt khoát quyết tâm. “ Đời xanh” là tuổi trẻ, là

thanh xuân của những “ chàng trai chưa trắng nợ anh hùng”.. những học sinh, sinh viên Hà Nội. Họ

quyết tử cho tổ quốc quyết sinh câu thơ vang lên như một lời thề thiêng liêng cao cả. Các anh quyết

đem xương máu để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. chúng ta cũng từng thấy tinh thần ấy trong

“ trường ca những người đi tới biển “ của nhà thơ Thanh Thảo:

“ chúng tôi đã đi không tiếc đời mình

Nhưng tuổi hai mươi thì làm sao không tiếc

Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi tổ quốc”

Anh bộ đội cũng như nhân dân ta đã đứng lên kháng chiến với quyết tâm sắt đá: Chúng ta thà hi sinh

tất cả, chứ nhất định không chịu làm nô lệ. Quang Dũng ghi lại cảnh bi tráng giữa chiến trường miền

Tây thuở ấy:

“Áo bào thay chiếu anh vế đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành.”

Hình ảnh “ áo bào thay chiếu “ là một hình ảnh thực đến xót xa của chiến tranh. Đó là sự thiêú thốn về

vật chất. họ hi sinh chỉ có tấm chiếu chôn vào lòng đất. Nhưng ở đây không có chiếu mà có áo bào.

Hình ảnh áo bào có lẽ chính là tấm áo lính họ mặc chiến đấu hằng ngày nó giống như những tấm áo

bào của tráng sĩ ngày xưa. Cách nói như vậy để vinh danh những người lính Tây Tiến như những

tráng sĩ có da ngựa bọc thây, áo bào bọc thấy. Quang Dũng có kể lại: “Khi tử sĩ nằm xuống không đủ

manh chiếu để liệm, nói áo bào thay chiếu là mượn cách nói của thơ trước đây để an ủi những người

đồng chí vừa ngã xuống". Còn cụm từ “ về đất” là cách nói giảm nói tránh nhưng có ý nghĩa biểu

tượng thiêng liêng và sâu xa . Chết không phải đi vào cõi hư vô mà là trở về với đất mẹ thân yêu. Đất

mẹ mở lòng dang tay đón những đứa con ưu tú của mình. Các anh đã ngã xuống để hoá thân cho dáng

hình xứ xở để mỗi tên làng, tên sông, tên núi đều có hình bóng các anh . Hình ảnh con sông Mã lại

một lần nữa xuất hiện : mở đầu cho cuộc hành trành trở về Tây Tiến trong kí ức của nhà thơ là con

sông Mã. Và lúc này khi tiễn đưa những người con trở về với đất mẹ cũng là con sông Mã. Với nghệ

thuật nhân hoá “ sông Mã gầm “ dòng sông ấy gầm lên trong cơn giận dữ đau thương và uất nghẹn.

Đau thương ấy sẽ biến thành sức mạnh của lòng căm thù. Hơn hết “ độc hành” tức là một mình.

Những ngừoi lính Tây Tiến hi sinh là những mất mát thiếu hụt không gì có thể bù đắp được để lại sự

thương tiếc xót xa và hụt hẫng.

Đoạn thơ viết về chân dung người lính trong bài thơ Tây Tiến là đoạn thơ độc đáo nhất.

Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn được nhà thơ kết hợp vận dụng sáng tạo trong miêu tả và

biểu lộ cảm xúc, tạo nên những câu thơ “có hồn”. Người lính đã sông anh dũng, chết vẻ vang. Hình

tượng người chiến sĩ Tây Tiến mãi mãi là một tượng đài nghệ thuật bi tráng in sâu vào tâm hồn dân

tộc.

Anh Vệ quốc quân ơi

Sao mà yêu anh thế!

Đến khổ cuối của bài thơ, âm điệu trở nên thiết tha, sâu lắng, bồi hồi. Vẫn là tiếng lòng rung lên

theo hoài niệm. Biết bao thương nhớ khôn nguôi hiện lên qua từng con chữ:

Tây Tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Tây Tiến một lần nữa xuất hiện ở đầu câu, gợi nhắc về một binh đoàn hào hùng kiêu dũng. Chỉ một

cái tên thôi đã gợi trong lòng Quang Dũng biết bao nhớ thương về một quãng đời không thể nào quên.

Cụm từ “ không hẹn ước” khẳng định ý chí của những người lính Tây Tiến. Họ ra đi mà không hẹn

ngày trở về. Bởi khi bước chân ra đi họ đã xác định “ nhất khứ bất phục phản”. Tư thế ra đi của người

lính Tây Tiến rất giống với tư thế ra đi của người ly khách trong “ Tống biệt hành” của Thâm Tâm:

“ ly khách! Ly khách con đường nhỏ

Chí lớn không về bàn tay không

Thì không bao giờ nói trở lại

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

Ba năm mẹ già cũng đừng mong”

Có lẽ, Tây Tiến chỉ còn lại trong tâm trí của nhà thơ còn hiện thực thì “ thăm thẳm”. Đó là sự xa xôi,

cảm giác như hút tầm mắt không biết đâu là giới hạn cuối cùng. Cụm từ “ một chia phôi” và “ chẳng

về xuôi” gợi lên một tư thế ra đi đầy dứt khoát vững vàng. Họ từ giã gia đình ra nơi biên cương miền

chiến địa. Họ coi đó là một cuộc chia phôi không hẹn ước. Đó cũng chính là tinh thần chung của cả

thế hệ thời kháng chiến. Giọng thơ trầm lại nhưng ý thơ vẫn hào hùng.

Trước thực tế hiện tại, xuất phát từ tình đồng chí đồng đội, từ tình quân dân keo sơn, từ những kỉ niệm

và nỗi nhớ nhà thơ Quang Dũng khẳng định tâm hồn của mình luôn gắn bó với Sầm Nứa:

Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.

Những năm tháng ngắn ngủi sống trong đoàn binh Tây Tiến đã để lại trong lòng nhà thơ những hoài

niệm không thể phai mờ. Bài thơ kết lại bằng lời nhắn nhủ thiết tha. “Ai” là đại từ chỉ nhà thơ hay chỉ

người lính Tây Tiến, nó không được xác định. Có lẽ nhà thơ cố tình nói như thế để thay mặt cho tất cả

những người lính trong đoàn quân Tây Tiến dù còn sống hay đã chết đều trở về Sầm Nưa. Họ không

sinh ra ở mảnh đất biên cương heo hút, gian nan ấy nhưng họ lại nguyện gắn bó tâm hồn mình với nó.

“ Mùa xuân ấy” là một khoảng thời gian quý giá nhất trong cuộc đời. Đó là từ ngữ gợi nhắc đếm thời

điểm thành lập binh đoàn Tây Tiến : mùa xuân năm 1947. Hay đó là mùa xuân của tuổi trẻ : những

con ngừoi mang tuổi xuân chẳng tiếc đời xanh của mình, để góp phần làm nên mùa xuân lớn của dân

tộc. Họ đã để lại nơi cánh rừng, nhưng dòng sông ngọn núi, bản làng, nơi biên cương tổ quốc một

phần tuổi trẻ, quãng đời oanh liệt hào hùng với những kỉ niệm không thể nào quên. Chính vì thế câu

thơ cuối vang lên như một lời thề lời hứa :

“ hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”

Dù đã hi sinh hay chiến đấu thì người lính Tây Tiến vẫn tự nguyện gắn bó với mảnh đất Tây Bắc. Bởi

đó là cả thanh xuân của họ để lại.

Khổ thơ như một khúc vĩ thanh khép lại bài thơ để lại trong lòng người đọc biết bao xúc động. Đó

là ước hẹn thuỷ chung, gắn bó son sắt với mảnh đất và con người Tây Bắc, những đồng đội từng chia

sẻ thiếu thốn, hiểm nguy vào sinh ra tử. Đoạn thơ cuối này sử dụng bút pháp lãng mạn để nhấn mạnh

vẻ đẹp tinh thần hi sinh vì lí tưởng mang màu sắc lãng mạn của đoàn quân Tây Tiến. Vẻ đẹp chân

dung của một tập thể anh hùng tiêu biểu cho một thời kì lịch sử bi tráng được khắc họa bởi bút pháp

tài hoa sẽ còn sống mãi trong lòng người đọc. Đoạn thơ cũng bộc lộ tình đồng chí, đồng đội thắm

thiết của Quang Dũng. Từ sự kết hợp một cách hài hoà giữa cái nhìn hiện thực với cảm hứng lãng

mạn, Quang Dũng đã dựng lên bức chân dung, một bức tượng đài người lính cách mạng vừa chân

thực vừa có sức khái quát, tiêu biểu cho vẻ đẹp sức mạnh dân tộc ta trong thời đại mới, thời đại cả dân

tộc đứng lên làm cuộc kháng chiến vệ quốc thần kỳ chống thực dân Pháp.

Bằng việc sử dụng bút pháp sử thi kết hợp với khuynh hướng lãng mạn, âm hưởng bi tráng hào

hùng bài thơ Tây Tiến đã khắc hoạ thành công bức tranh Tây Bắc hoang sơ hùng vĩ nhưng cũng rất

đỗi lãng mạng và thơ mộng. Mà nổi bật hơn cả là bức tượng đài bất tử về người lính Tây Tiến anh

dũng lãng mạn mà hào hoa. Họ là những người lính trẻ mang trong mình những lý tưởng cao đẹp vì

đọc lập dân tộc. Bài thơ còn thể hiện ngòi bút tài hoa của Quang Dũng qua cách sử dụng từ ngữ độc

đáo, giàu cảm xúc, giàu hình ảnh, các biện pháp tu từ: điệp, liệt kê, ẩn dụ,…..

“ có khoảng không nào đo chiều dài nỗi nhớ

Có khoảng mênh mông nào sâu thẳm hơn tình thương”

Khép lại trang thơ Tây Tiến ta vẫn không khỏi ám ảnh, bồi hồi trước một hành trình theo mạch

cảm xúc nỗi nhớ về vẻ đẹp của sông núi, đắm đuối trước cái yên bình nồng đượm ẩn hiện trong nhưng

khung cảnh đường nét tuyệt mũ. Và ta cũng không sao quên được một bức tượng đài bất diệt về người

lính kiêu dũng, ngang tàng với một vẻ đẹp lãng mạn đến hào hoa như Phong Lan từng nhận xét: “ Lý

tưởng cách mạng đã truyền cho chàng trai Tây Tiến chất anh hùng ngang tang và chất men say lãng

mạn ngay cả khi họ chết cũng phảng phất nét nghệ sĩ tài tử”.

Nguyễn Diệu Linh

Khoá văn 2020 lớp văn thầy Nhật-

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3 $*(

Bài làm 2:

Chiến tranh đã qua đi, những hạt bụi thời gian dần phủ dày lên ký ức của năm tháng, tưởng

chừng có thể vùi chôn đi hình ảnh của những anh hùng vô danh, nhưng văn học với sứ mệnh thiêng

liêng của nó đã khắc tạc vĩnh viễn vào tâm hồn độc giả hình ảnh những người con anh hùng của đất

nước, họ đã dùng máu và nước mắt của mình tô lên hai chữ “độc lập” của dân tộc. Kho tàng văn thơ

kháng chiến Việt Nam không thiếu những bản anh hùng ca về những người lính cụ Hồ, trong đó Tây

Tiến là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất trong giai đoạn lịch sử khốc liệt những năm 1945 - 1954.

Với sự kết hợp tài tình giữa chất hoạ và chất nhạc, Quang Dũng đã dùng bút lực của mình để hoạ lên

thi đàn văn chương một bức tượng đài người lính Tây Tiến vừa lãng mạn tài hoa, vừa hào hùng bi tráng.

Quang Dũng là người nghệ sĩ đa tài, sức sáng tạo của ông ghi dấu trên nhiều lĩnh vực như: viết

văn, làm thơ, vẽ tranh, trong đó nổi bật hơn cả có thể kể đến thơ ca. Giữa rừng thơ ca kháng chiến muôn

màu muôn vẻ, hồn thơ Quang Dũng được độc giả đặc biệt ấn tượng với nét phóng khoáng, ngang tàng

nhưng rất đỗi hào hoa, lãng mạn điển hình cho tâm hồn của những chàng trai đất Hà Thành, và bài thơ

Tây Tiến chính là kết tinh tiêu biểu nhất cho hồn thơ ấy. Bài thơ được sáng tác vào cuối năm 1948,

trong một buổi liên hoan mừng công tại làng Phù Lưu Chanh – chưa lâu kể từ khi Quang Dũng rời binh

đoàn Tây Tiến để chuyển đến công tác ở đơn vị khác, trong cảm xúc nghẹn ngào, lưu luyến nhớ nhung

về binh đoàn Tây Tiến, Quang Dũng đã viết bài thơ này để ghi lại những cảm xúc thiêng liêng, những

kỉ niệm gắn bó đã có với những người đồng đội chí cốt, với mảnh đất Tây Bắc tuy thâm u, trắc trở

nhưng cũng đầy thơ mộng và ấm áp tình người.

Bằng nét hào hoa, lãng mạn của thanh niên, trí thức Hà Thành, Quang Dũng đã mang đến cho

"Tây Tiến" một chất lính đầy mới lạ, cũng đầy xúc động qua cách khắc hoạ hình ảnh những người lính

có lí tưởng, luôn lạc quan trong mọi hoàn cảnh, những chàng thanh niên mang trong mình sức trẻ, tâm

hồn lãng mạn, hào hoa. Qua Tây Tiến, độc giả đón nhận một hình tượng hoàn toàn mới lạ về người lính

trong kháng chiến, đó không chỉ là những con người yêu nước, cháy bỏng một niềm tin, lí tưởng "quyết

tử cho tổ quốc quyết sinh" mà còn mang nét hào hoa, lãng mạn của những chàng trai tuổi đôi mươi.

Ngay trong chính nhan đề súc tích chỉ gói gọn 2 từ "Tây Tiến", tác giả đã rất khéo léo lồng ghép những

nội dung và tư tưởng muốn gửi gắm qua tác phẩm. Tây Tiến không chỉ viết về nỗi nhớ đồng đội, nhớ

mảnh đất Tây Bắc da diết, mà tác giả còn tái hiện đầy sống động hình ảnh bi tráng mà ngang tàng, vừa

hào hoa lại vừa bản lĩnh của người lính Tây Tiến xưa, khơi dậy trong lòng chúng ta những rung động

mạnh mẽ.

Mở đầu bài thơ là một tiếng gọi làm nao lòng người. Nỗi nhớ thương,nỗi nhớ da diết về mảnh

đất Tây Bắc và binh đoàn Tây Tiến trên những chặng đường hành quân vất vả như dồn nén và rồi trào

dâng mãnh liệt trong lòng tác giả:

“Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi!

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”

Sông Mã là một địa danh nổi tiếng hùng vĩ của miền Tây Bắc, và đó cũng là một người bạn,

một người đồng hành cùng những người lính Tây Tiến sẻ chia những khó khăn, vất vả trên con đường

hành quân. Đi cùng chiều dài của lịch sử, Sông Mã chính là một chứng nhân lâu đời cho những chiến

công oanh liệt của dân tộc, là hiện thân của thiên nhiên Tây Bắc vừa hùng vĩ, dữ dội vừa thơ mộng, trữ

tình. Hai từ Tây Tiến trong tiếng gọi “Tây Tiến ơi!” hiện lên sao mà thân quen, gần gũi đến thế,đối với

Quang Dũng, đó không đơn giản chỉ là tên một binh đoàn, một đơn vị mà đó còn là những người bạn,

những người đồng chí đã từng gắn bó keo sơn trong suốt chặng đường Cách mạng. Lời thơ như một lời

xác nhận đầy tiếc nuối, rằng sông Mã đã xa và Tây Tiến cũng xa rồi. Nỗi nhớ về thiên nhiên Tây Bắc

và những người đồng đội trong lòng tác giả là một nỗi nhớ “chơi vơi”, cách sử dụng từ láy tinh tế kết

hợp cùng phép điệp từ “nhớ” đã diễn tả thần tình nỗi nhớ vừa da diết cồn cào, vừa bồng bềnh lơ lửng,

nó cứ len lỏi, cứ ám ảnh day dứt mãi không thôi, đó là nỗi nhớ về những người đồng chí, nỗi nhớ “rừng

núi” - địa bàn gắn liền những người lính trên đường hành quân gian khổ. Nỗi nhớ ấy lửng lơ, giăng mắc

theo những con đường trùng điệp trong mây trời sương khói huyền ảo của miền đất Tây Bắc. Trong thơ

văn ngàn đời, chúng ta cũng đã bắt gặp cụm từ “chơi vơi” trong thơ của Xuân Diệu: “Tương tư nâng

lòng lên chơi vơi”, “Ra hay như trong ca dao cũng đã từng có cách bộc lộ nỗi nhớ độc đáo như vậy :

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

về nhớ bạn chơi vơi”. Thanh âm mở của vần “ơi” như bắt nguồn cho một nỗi nhớ mênh mang, không

điểm tựa gợi dậy sự bồn chồn, xôn xao trong tâm hồn. Nhớ như vậy, có lẽ mới quay quắt, mới khiến

người ta nhói lòng.

Đi cùng với nỗi nhớ da diết của tác giả là những kỉ niệm đẹp một thời chinh chiến bỗng sống

dậy. Những tên bản, tên mường của rừng xưa núi cũ yêu thương hiện về, bỗng trở nên gần gũi thân

thiết, làm xao xuyến tâm hồn người chiến sĩ:

“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi.

Mường Lát hoa về trong đêm hơi”.

Sài Khao, Mường Lát là những địa danh, bản làng xa xôi hẻo lánh mà binh đoàn Tây Tiến đã hành quân

qua hoặc đã có những phút giây ngơi nghỉ. Sài Khao là mảnh đất lắm sương nhiều khói, sương che lấp

đường đi, sương phủ kín bóng người, sương như tấm áo choàng bảng lảng chùm lên con sông, ngọn

suối, sườn đèo. Ta nghe đâu đây giữa núi rừng hiểm trở cheo leo có những hơi thở mệt mỏi của các

chàng trai đất Hà thành nhọc nhằn trên chặng đường hành quân. Thế mà với trái tim nhạy cảm, tình yêu

tha thiết với mảnh đất và con người Tây Bắc, họ như nghe từng hơi thở nhịp đập thậm chí là cái khe

khẽ trở mình của cỏ cây hoa lá trên đất Mường Lát khi màn đêm buông xuống. Hình ảnh “hoa” ở đây

có thể hiểu theo nhiều nghĩa, đó có thể là những bông hoa rừng hé nở trong đêm sương Tây Bắc, cũng

có thể là hình ảnh những ngọn đuốc soi đường của đoàn quân vào buổi đêm trông từ xa tựa như những

đoá hoa lửa bập bùng trên phông nền của thiên nhiên Tây Bắc, hay “hoa” cũng chính là hình ảnh ẩn dụ

cho những cô gái miền Tây duyên dáng, e ấp đầy quyến rũ lòng người.Song, dù hiểu theo cách nào thì

sự xuất hiện của hình ảnh “hoa về trong đêm hơi” cũng giúp xoa dịu đi cái vất vả, mỏi mệt của những

người lính trên đường hành quân, làm cho ý thơ đầy chất hoạ.

Có thể nói Quang Dũng như một phóng viên lia ống kính một cách tài tình để mở ra trước mắt

người đọc một thước phim về núi rừng hiểm trở và cheo leo:

“Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm,

Heo hút cồn mây súng ngửi trời.

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”.

Các từ láy: "thăm thẳm", "khúc khuỷu", "heo hút" được lựa chọn và sử dụng như những nét khắc, nét

vẽ có giá trị tạo hình đặc sắc, làm hiện lên những dốc, những cồn mây mà nhà thơ và đồng đội phải

vượt qua trong những tháng ngày: "áo vải chân không đi lùng giặc đánh" (Hồng Nguyên). Câu thơ sử

dụng phần lớn là các thanh trắc, kết hợp với cách ngắt nhịp 4/3 như bẻ câu thơ làm đôi, gợi mở ra địa

hình hiểm trở, độc dữ của những con dốc những người lính phải vượt qua. "Súng ngửi trời" vừa là một

hình ảnh nhân hóa phản ánh cái ngộ nghĩnh, hồn nhiên trẻ trung và yêu đời của người lính Tây Tiến,

vừa gợi ra độ cao của những ngọn núi miền Tây Bắc, núi cao đến mức khi đứng trên đỉnh thì tưởng

chừng như mũi súng của họ có thể chạm đến tận trời . Câu thơ gồm 2 vế tiểu đối, bản lĩnh kiên cường

của người chiến sĩ Tây Tiến được đo bằng: "Ngàn thước lên cao // Ngàn thước xuống". Núi tiếp núi,

đèo nối đèo, hết lên cao, lại xuống thấp, đoàn quân đi trong mù sương, trong màn mưa rừng cùng với

địa hình hiểm trở như muốn nuốt trọn người lính chỉ khi một bước chân sơ sảy. Điệp từ “ngàn thước”

như một phép ước lượng khi người lính lấy tầm mắt làm thước đo, nghệ thuật ước lệ kết hợp với phép

điệp và tiểu đối “lên><xuống”, cách ngắt nhịp 4/3 giúp mở ra trước mặt người đọc hình ảnh những dãy

núi cao đến tận cùng, sâu đến tận đáy, khiến ta mới chỉ đọc lên đã tháy mỏi bước, chùn chân. Từ những

đỉnh cao " ngàn thước", các chiến binh dõi tầm mắt nhìn xa. Những bản mường, những nhà sàn thấp

thoáng ẩn hiện.

Nếu những câu thơ trên gieo toàn thanh trắc, thì đến câu thơ cuối:

"Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi".

Quang Dũng gieo toàn thanh bằng, nếu như 3 câu thơ trên là nét vẽ hiện thực gân guốc, rắn rỏi thì câu

cuối là nét mẽ mềm mại, lãng mạn, tinh tế, nếu 3 câu thơ trên mở ra theo chiều cao, chiều sâu, thì câu

thơ cuối mở ra theo chiều rộng khoáng đạt của không gian, tạo cho bức tranh tổng thể sự cân đối hài

hoà, quả đúng là “thi trung hữu hoạ, thi trung hữu nhạc”. Câu thơ đã diễn tả cảm xúc tươi vui, lâng lâng

thanh thản dâng lên trong tâm hồn người lính trẻ lạc quan yêu đời khi dõi nhìn về xa qua màn mưa rừng

và thấy những bản làng ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc, mang lại cảm giác vừa thân quen, vừa bình yên

ấm áp cho những người con xa quê nhà, giúp họ xua đi cái mệt mỏi trên đường hành quân.

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Trên những nẻo đường trường chinh lửa máu và gian khổ ấy, những mất mát hi sinh là điều

không thể tránh khỏi, trong đoạn thơ tiếp theo, Quang Dũng đã tái hiện lại những hình ảnh đau thương

ấy làm cho âm điệu câu thơ bỗng chùng xuống, trĩu nặng:

"Anh bạn dãi dầu không bước nữa.

Gục lên súng mũ bỏ quên đời!"

Hai tiếng "anh bạn" cất lên như một tiếng khóc thầm. Trong gian khổ "dãi dầu", trong những ngày dài

hành quân và chiến đấu, có bao đồng đội thân yêu đã "không bước nữa",vĩnh biệt đoàn binh, "bỏ quên

đời", bỏ quên đồng chí bạn bè, nằm lại vĩnh viễn nơi chân đèo, góc núi. Bốn chữ "gục lên súng mũ" thể

hiện một sự hi sinh vô cùng bi tráng: ngã xuống, gục xuống trên đường hành quân giữa trận đánh khi

súng còn cầm trên tay, mũ còn đội trên đầu. Ta chợt nhớ đến dáng đứng của anh giải phóng quân về

sau trong thơ Lê Anh Xuân:

Anh ngã xuống trong khi đang đứng bắn

Máu anh tuôn theo lửa đạn cầu vồng.

Dáng đứng của anh giải phóng quân mãi mãi đi vào lòng người dân trong kháng chiến chống Mĩ thì

dáng ngã xuống của anh lính cụ Hồ hẳn sẽ không phai mờ trong tâm hồn của Quang Dũng, của đoàn

quân Tây Tiến và của những người tham gia kháng chiến. “Gục lên súng mũ” cũng là cách nói nhẹ và

cũng là cách nói của những người thanh niên trí thức lúc bấy giờ. Người lính ra đi nhưng đồng đội anh

lại tiếp bước.

Mặc dù Quang Dũng đã thay thế từ "chết", từ "hi sinh" bằng cụm từ "không bước nữa", "bỏ quên

đời!",… nhưng vẫn trào lên nỗi xót xa, thương tiếc. Sự thật chiến tranh xưa nay vẫn thế! Song, vần thơ

của Quang Dũng tuy nói đến cái chết của người lính nhưng không gợi ra bi lụy, thảm thương mà trái

lại, tác giả đã khắc hoạ chân dung người lính đầy ngoan cường, bất khuất. Quang Dũng không dùng từ

“ không thể bước” mà là “không bước nữa” thể hiện một tư thế chủ động và ngang tàng, tuy rằng các

anh hi sinh, nhưng là hi sinh trong tư thế oai hùng nhất, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng. Đó cũng chính

là màu sắc hào hùng, bi tráng tác giả muốn gửi gắm qua bài thơ.

Cảnh tượng chiến trường đâu chỉ có đèo cao, cồn mây, dốc thẳm, đâu chỉ có mưa ngàn, muỗi

rừng vắt núi, mà còn có biết bao thử thách của rừng thiêng tự ngàn đời mang cái vẻ hoang sơ và bí mật,

hùng vĩ và oai nghiêm:

"Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người".

Điệp từ “chiều chiều, đêm đêm” được đặt ở đầu câu thơ, gọi ra dòng thời gian vô tận, dài đằng đẵng.

Chiều nối chiều, đêm tiếp đêm, chiến khu vang động tiếng "gầm thét" của thác. Trên một không gian

mênh mông của chốn đại ngàn, từ Pha Luông đến Mường Hịch hoang vu, cái chết đang rình rập đe dọa.

Chốn rừng thiêng ẩn dấu nhiều bí mật "oai linh", được nhân hóa như tăng thêm phần dữ dội. Thác thì

"gầm thét", cọp thì "trêu người" như để thử thách chí can trường các chiến binh Tây Tiến. Sự hiệp vần

tài tình của 3 từ “ Mường – Hịch – cọp” khiến người đọc cảm thấy được bước chân nặng nề của thú dữ

trong đêm, nghe thấy cả tiếng tim đập thình thịch, đầy hồi hộp, cảnh giác của người lính. Tác giả dùng

từ “ trêu” chứ không phải “vồ” hay “rình”, mang theo tiếng cười tinh nghịch, dí dỏm của những người

lính, khó khăn gian khổ không làm họ chùn bước mà vẫn luôn giữ trong mình sự ngoan cường, tự tin

và ngạo nghễ vốn có.

Những ấn tượng về một miền Tây Bắc độc dữ tạm lùi xa, nhường lại cho vẻ đẹp thơ mộng, trữ

tình được hiển hiện qua 2 câu thơ:

"Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi"

Vượt lên gian khổ, hi sinh, hành trang người lính đầy ắp những kỉ niệm đẹp của tình quân dân. Quên

sao được "cơm lên khói", hương vị đậm đà của "mùa em thơm nếp xôi". Đất trời có 4 mùa “ xuân, hạ,

thu, đông” còn “mùa em” lại là một mùa rất riêng của Quang Dũng, đó là mùa cây lá đâm chồi, mùa

của đôi lứa hò hẹn, mùa tươi đẹp nhất. Trong cái hương vị đậm đà của bát cơm tỏa khói, của hương nếp

xôi còn quyện theo bao tình sâu nghĩa nặng của bà con dân bản Mai Châu với những người lính Tây

Tiến. Hai tiếng "nhớ ôi" gợi lên nhiều bâng khuâng, vương vấn, thấm thía và ngọt ngào.

Cuộc sống của những ngừoi lính ở chiến trường không chỉ có những chặng đường hành quân

vất vả,không chỉ có những trận đánh ác liệt mà còn có những đêm liên hoan mừng công thấm đẫm tình

quân dân:

"Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa,

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Kìa em xiêm áo tự bao giờ,

Khèn lên man điệu nàng e ấp,

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ"

Chất tài tử, tài hoa và lãng mạn của những chàng lính chiến được nói đến thật hay trong đêm "hội đuốc

hoa". Chữ "bừng" là một nét vẽ có thần, làm cho không gian sáng bừng lên từ những ngọn đuốc trong

đêm hội. Cảnh vật, con người như bốc lên men say ngây ngất. Cái ác liệt của chiến tranh đã lùi xa,

nhường chỗ cho một không gian ngập tràn âm thanh, ánh sáng giúp cả quân và dân tạm vơi bớt đi những

mệt mỏi trong hiện thực chiến tranh khốc liệt lúc bấy giờ. Chữ "kìa" là đại từ để trở từ xa, gợi nhiều

ngạc nhiên, tình tứ. Trong ánh lửa đuốc bập bùng, sự xuất hiện những cô gái Mường, cô gái Thái miền

Tây Bắc trong bộ xiêm áo dân tộc rực rỡ đem đến cho những người lính trẻ đoàn binh Tây Tiến bao

niềm vui, tình quân dân thắm thiết. “Kìa em” là lời chào đón đầy ngạc nhiên, sung sướng đến ngỡ ngàng.

Lời chào đón mang tính phát hiện. Em lạ mà quen, quen mà lạ. Quang Dũng phát hiện ra vẻ đẹp rực rỡ

của cô gái bằng cả niềm yêu, niềm say đến cảm phục. Chính trang phục truyền thống đậm đà bản sắc

văn hóa của các thiếu nữ Tây Bắc càng tôn vinh lên vẻ đẹp của họ. Em trở thành điểm sáng của bức

tranh với vẻ đẹp xứ lạ phương xa. Đêm liên hoan sôi động trong tiếng khèn của núi rừng,có khúc nhạc

du dương, có dáng điệu duyên dáng "e ấp" của những cô gái Tây Bắc xinh đẹp tay trong tay cùng những

người lính nhảy múa theo man điệu đầy say mê.

Chiều sương ở nơi đâu cũng gợi buồn, gợi nhớ, đặc biệt là những buổi chiều ở miền Tây Bắc

với “bản sương giăng, đèo mây phủ” lại đặc biệt gợi buồn gợi nhớ hơn cả:

"Người đi Châu mộc chiều sương ấy,

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ,

Có nhớ dáng người trên độc mộc,

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa"

Nhớ Tây Tiến là nhớ đến những chiều sương cao nguyên, nhớ đến những con thuyền độc mộc. Một

không gian ngập tràn khói sương như trong cõi mộng cứ thế hiện ra. Cái thực của khí trời Tây Bắc, cái

mộng của sương khói hiện lên như một miền cổ tích. Ta nhớ rằng Quang Dũng là một họa sĩ bởi vậy

đoạn thơ được tô đậm màu sắc hội họa. Nét bút phác thảo của Quang Dũng thật là tài hoa. Chỉ một vài

nét chấm phá vậy mà cái hồn của cảnh vật và con người hiện lên thật sinh động đầy sức cuốn hút. Cách

sử dụng từ ngữ “ hồn lau, dáng người, hoa đong đưa” có sự cộng hưởng hô ứng với nhau, tác gỉa dùng

từ “ hồn lau” mà không phải là bờ lau, làm cho câu thơ càng thêm mềm mại và có hồn. Cách đặt câu

hỏi tu từ thật đặc sắc, kết hợp với điệp từ “ Có nhớ, có thấy” như gõ sâu vào trong trí nhớ, khơi dậy

những ký ức sâu đậm, thiêng liêng nhất. Quang Dũng đã rất khéo léo trong việc chọn lọc từ ngữ “ hoa

đong đưa” mà không phải “hoa đung đưa”, biện pháp nhân hoá là một nét vẽ giàu giá trị tạo hình gợi

lên hình ảnh những bông hoa đang làm duyên làm dáng đầy quyến rũ, mê say. Sự đối lập giữa “nước

lũ”- cái dữ dội khắc nghiệt của thiên nhiên Tây Bắc và hình ảnh “hoa đong đưa” sự thơ mộng, huyền -

ảo của thiên nhiên đã tạo nên một khoảnh khắc quý giá. Nếu không sống mạnh mẽ, sống hết mình của

đời người lính trẻ một thời trận mạc gian nan thì Quang Dũng không thể nào viết được những vần thơ

mang hương sắc núi rừng xa lạ, tươi đẹp và thơ mộng như thế.

Âm điệu đoạn thơ trầm bổng lâng lâng như đang ru hồn ta vào cõi mộng. Chất nhạc, chất thơ

họa toát lên từ vần thơ, cho thấy tính thẩm mĩ độc đáo của ngòi bút thơ Quang Dũng, đồng thời khắc

họa vẻ đẹp tâm hồn các chiến sĩ Tây Tiến: trong gian khổ và thử thách, trong gian truân và chết chóc,

học vẫn lạc quan và yêu đời, hồn nhiên và mơ mộng. Ai nói rằng Tây Bắc là xứ rừng thiêng nước độc,

xin hãy một lần để cho tâm hồn mình lắng lại để chất thơ Tây Bắc ngấm vào hồn.

Trong đoạn thơ tiếp theo, Quang Dũng đã dựng lên một tượng đài đầy oai hùng, bi tráng về

đoàn binh Tây Tiến. Đoàn quân luồng rừng đi trong biển sương mù, trong những cồn mây trong màn

mưa, vượt qua bao nhiêu núi cao, đèo cao, dốc thẳm, "áo vải chân không đi lùng giặc đánh", chắc chắn

phải gặp rất nhiều khó khăn, gian khổ:

"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm".

Đoạn thơ ghi lại một cách chân thật, hào hùng cái khốc liệt dữ dội của chiến tranh, của một dân tộc quật

khởi đứng lên dùng giáo mác, gậy tầm vông chống lại sắt thép quân thù. Hình tượng thơ được đặt trong

thế tương phản đối lập để khẳng định chí khí hiên ngang, anh hùng, những tâm hồn với bao mộng mơ

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

tuyệt đẹp. Hai câu thơ đầu đã khắc hoạ hình hài kỳ dị của những người lính Tây Tiến: những cơn sốt

rét rừng hành hạ, sự thiếu thốn thuốc men, nhu yếu phẩm, những con suối độc,… đã khiến cho người

lính rụng hết tóc, hoặc họ phải cạo trọc đầu để dễ dàng trong sinh hoạt, chiến đấu, khiến da họ xanh xao

như màu lá. Hiện thực này cũng đã được phản ánh qua rất nhiều những bài thơ trong kháng chiến chống

Pháp:

“ tôi với anh biết từng cơn ớn lạnh

Rét run người vầng trán ướt mồ hôi” – (Chính Hữu)

“ giọt mồ hôi rơi trên má anh vàng nghệ

Anh vệ quốc quân ơi, sao mà yêu đến thế” – (Tố Hữu)

Tuy nhiên Quang Dũng đã viết về hiện thực ấy bằng ngòi bút lãng mạn. Tác giả dùng từ" không mọc

tóc" chứ không phải “không thể mọc” để tô đậm tư thế chủ động, ngoan cường của những người lính

khi đương đầu với khó khăn. Màu da xanh xao của họ được miêu tả qua câu thơ “ quân xanh màu lá dữ

oai hùm”làm toát lên vẻ oai nghiêm của những chúa tể rừng xanh làm kẻ địch khiếp sợ. Cũng là một

cách nói truyền thống trong thơ ca dân tộc ngợi ca sức mạnh Việt Nam: "Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu"

(Phạm Ngũ Lão), "Tỳ hổ b Giáo gươm sáng chói" (Trương Hán Siêu).a quân – Quang Dũng đã thật tài

tình trong việc kế thừa một cách sáng tạo thơ ca cổ điển dân tộc để viết nên những vần thơ như vậy!

Đoàn binh Tây Tiến phần lớn cán bộ và chiến sĩ là thanh niên, học sinh, sinh viên của 36 phố

phường, nơi ngàn năm văn hiến. Là "Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng…" ra đi đánh giặc với

hoài bão và nhưunxg mơ ước lớn, hai câu thơ tiếp theo đã diễn tả được những vẻ đẹp nội tâm đáng quý

của những người lính ấy:

“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”.

“Mắt trừng” là đôi mắt thao thức suốt đêm không ngủ để làm nhiệm vụ canh chừng biên cương của Tổ

quốc, khiến ta nhớ đến ý thơ của Chính Hữu : “ Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới/ Đầu súng trăng

treo”.Nhưng người lính thao thức không ngủ được còn bởi nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương da diết,nhớ về

phố cũ trường xưa, mơ về một tà áo đẹp, một "dáng kiều thơm" nơi Hà Nội yêu dấu.Câu thơ "Đêm mơ

Hà Nội dáng kiều thơm" thể hiện chất tài tử, hào hoa của người lính Tây Tiến. Còn người chiến sĩ trong

bài "Đồng Chí" của Chính Hữu, thì nỗi nhớ hướng về ruộng nương, về "gian nhà không mặc kệ gió

lung lay", về giếng nước gốc đa.. Nỗi nhớ của anh Vệ quốc quân trong bài thơ "Nhớ" của Hồng Nguyên

là cả một mối tình quê trang trải, đằm thắm, sâu nặng, thiết tha:

… "Ba năm rồi gửi lại quê hương,

Mái lều gianh,

Tiếng mõ đêm trường,

Luống cày đất đỏ,

Ít nhiều người vợ trẻ

Mòn chân bên cối gạo canh khuya"…

Qua đó, ta thấy nỗi nhớ, cái mộng mơ của người lính thời trận mạc là nông dân, hay tiểu tư sản thành

thị đều đẹp và đáng yêu vì nỗi nhớ, cái mộng mơ ấy đều biểu lộ một tình yêu quê hương thắm thiết.

Nếu có ai đó cho rằng câu thơ của Quang Dũng mang theo cái mộng rớt, buồn rớt, cái đuôi tiểu tư sản

thì mới thật buồn thay. Thời gian và độc giả hơn nửa thế kỉ qua đã khẳng định cái hay riêng của thơ

Quang Dũng vì nó góp phần làm phong phú thêm chân dung "anh bộ đội Cụ Hồ" trong kháng chiến

chống Pháp.

Cái giá của độc lập, tự do được đo bằng tầm vóc lớn lao và khí phách của dân tộc, được ghi

nhận bằng xương máu của nhân dân, mà trước hết là xương máu của hàng ngàn, hàng vạn người lính

trên chiến trường. Lý tưởng cao đẹp: "Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" đã được Quang Dũng thể hiện

bằng những vần thơ bi tráng lay động lòng người:

"Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh.

Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành".

Có biết bao đồng đội thân yêu của nhà thơ đã ngã xuống trong lửa đạn. Cụm từ Hán Việt “biên cương”

kết hợp với đảo ngữ “rải rác” gợi nên một không gian vừa hoa sơ, xa vắng lại vừa trang trọng.Với "áo

bào thay chiếu" rất bình dị, chẳng có "da ngựa bọc thây" như những tráng sĩ thời xưa, các anh đã thanh

thản "về đất", vĩnh viễn nằm trong lòng mẹ Tổ quốc thân yêu. Hai chữ "về đất" được sử dụng như một

cách nói giảm nói tránh để xoa dịu sự đau thương, mất mát.Các anh hi sinh trong một tâm thế vẫn kiêu

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

hùng và chủ động như vậy, điều ấy đã được khẳng định qua cụm từ “chẳng tiếc đời xanh”, những chiến

binh ấy đã chẳng tiếc hi sinh tuôit thanh xuân đẹp nhất của cuộc đời cho nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc cao

cả. Tiếng thác sông Mã "gầm lên" vang vọng giữa núi rừng như một tiếng khóc thương tiễn biệt người

bạn đồng hành của nó, tiếng gầm dội lên trầm hùng trong lòng đồng độiNhư tiếng kèn trong bài "Chiêu

hồn liệt sĩ", như loạt đại bác nổ xé trời giữa núi rừng chiến khu, mang sắc thái của một lời thề cao cả,

thiêng liêng. Đặt cái chết của những anh hùng vô danh giữa một không gian rộng lớn, giữa một thiên

nhiên bao la hùng vĩ, câu thơ "rải rác biên cương mồ viễn xứ" đã làm cho nỗi đau mất mát hi sinh càng

thêm mênh mang, càng được nâng lên tầm lẫm liệt, bi tráng. Cao cả hơn nữa là lí tưởng chiến đấu vì

độc lập, tự do của Tổ quốc được khẳng định như một lời thề, một niềm tin mãnh liệt: "Chiến trường đi

chẳng tiếc đời xanh".

"Vóc nhà thơ đứng ngang tầm chiến lũy" (Chế Lan Viên). Những câu thơ trên đây của Quang

Dũng thực sự ngang tầm vóc với các chiến sĩ Tây Tiến, với những đồng đội đã oanh liệt hi sinh giữa

núi rừng biên cương Việt – Lào. Quang Dũng đã miêu tả và ngợi ca người lính Tây Tiến mang chí khí

những anh hùng vô danh, những anh hùng thời đại, ra trận với "tình sông núi", với quyết tâm "Chiến

trường đi chẳng tiếc đời xanh". Họ đã đi tiếp con đường tổ tiên, ông cha, đã đem máu xương ra giữ

vững sơn hà. Họ đã sống bình dị, yêu đời, biết mơ ước khát khao, rất hồn nhiên lạc quan. Họ đã sống

anh dũng, chết vẻ vang, sẵn sàng đem xương máu và cả "đời xanh" hiến dâng cho nhân dân và đất nước.

Cuối cùng khi chia li, sông Mã cũng phải tiếp tục hành trình về xuôi của nó, để lại một khoảng lặng

trầm buồn cho chúng ta tưởng nhớ oai linh những chiến binh quả cảm ấy…

Khổ cuối bài thơ, âm điệu trở nên tha thiết sâu lắng, bồi hồi. Vẫn là tiếng lòng rung lên theo

hoài niệm. Biết bao thương nhớ khôn nguôi:

"Tây Tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi".

Mùa xuân ấy, khi "Tiếng kèn kháng chiến vang dậy non sông" (Hồ Chí Minh), đoàn binh Tây Tiến xuất

quân. Họ đã tiến ra sa trường với lời hẹn ước: "Nhất khứ bất phục hoàn". Đó là lời thề, là quyết tâm của

cả một thế hệ "Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh". Các anh đã giã biệt quê hương. Những ai còn ai

mất sau những tháng ngày đầy máu lửa? Bạn bè, đồng đội thân yêu, những ai đó "Hồn về Sầm Nứa

chẳng về xuôi". Nhưng quê hương vẫn đời đời ôm ấp bóng hình các anh – người chiến sĩ trong binh

đoàn Tây Tiến. Bài thơ đã khép lại mà âm điệu của nó vẫn bồi hồi vang vọng trong tâm hồn ta.

Bài thơ Tây Tiến dưới ngòi bút tài tình của Quang Dũng đã trở thành một tác phẩm nghệ thuật

được kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất hoạ và chất nhạc, chất hào hùng, bi tráng. Bằng cách sử dụng tài

tình và nhuần nhuyễn ngòi bút mang tính sử thi, kết hợp với các biện pháp tu từ, các cấu trúc câu độc

đáo, và tên các địa danh của Tây Bắc đặt rải rác suốt chiều dài của tác phẩm, Quang Dũng đã rất thành

công khắc hoạ hình ảnh của một miền Tây Bắc với thiên nhiên vừa hùng vĩ, tráng lệ, vừa thơ mộng trữ

tình và đặc biệt hơn cả, nổi bật trên màu nền của thiên nhiên chính là hình ảnh những người lính Tây

Tiến vừa tinh nghịch, dí dỏm, vừa oai hùng, kiêu hãnh, dũng cảm và ngang tàng coi thường hiểm nguy

và cái chết để bảo vệ độc lập Tổ quốc.

Tây Tiến là một tượng đài thi ca qua nhiều thế hệ. Nhưng trên hết và trước hết Tây Tiến là lịch

sử. Lịch sử của một đoàn quân. Lịch sử của một cuộc chiến tranh. Lịch sử của một dân tộc. Và lịch sử

của một con người, một nhà thơ. Tây Tiến đã trở thành lịch sử của tâm hồn, của văn hóa, của tinh thần

một giống nòi. Bài thơ đã bất tử hoá sức sống của đoàn quân Tây Tiến và sẽ luôn là nguồn cảm hứng

bất tận củng cố cho tình yêu nước và lòng biết ơn của các thế hệ sau này đối với những thế hệ cha anh

đi trước đã hi sinh cả bản thân cho độc lập tự do của đất nước ngày hôm nay.

Nguyệt Hà

Học sinh khoá văn 2020 Lớp văn thầy Nhật-

Bài làm 3:

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Phân tích bài thơ Tây Tiến của nhà thơ Quang Dũng.

Bài làm:

“Có một không gian nào,

Đo chiều dài nỗi nhớ?

Có khoảng mênh mông nào

Sâu thẳm hơn tình thương?”

( Trần Đình Chính )

Thơ ca Việt Nam hiện đại có cả một khoảng trời dành cho nỗi nhớ. Đó là nỗi nhớ thương mà

Hoàng Cầm đã gửi lại mảnh đất của mình trong bài thơ “Bên kia sông Đuống”, là nỗi nhớ thương của

người con xa quê qua bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt. Đôi khi đó còn là nỗi nhớ thương trong tình

yêu mà người bên ấy chỉ dám gửi cho người bên này trong bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị Thanh

Nhàn. Và Quang Dũng – người nghệ sĩ đa tài cũng không phải là một ngoại lệ khi đặt tình cảm của

mình nơi những người đồng chí, đồng đội qua bài thơ “Tây Tiến”.

Nói về Quang Dũng là ta nhớ ngay đến tác phẩm thơ đặc sắc viết về đề tài người lính của ông

- Tây Tiến. Có lẽ do nó đã gắn bó một thời sâu sắc với nhà thơ. Tây Tiến là một đơn vị quân đội được

thành lập năm 1947, với nhiệm vụ phối hợp với Lào, bảo vệ biên giới Việt – Lào, đánh tiêu hao sinh

lực địch ở Thượng Lào và miền Tây Bắc Bộ Việt Nam. Quang Dũng là đại đội trưởng của binh đoàn

Tây Tiến nhưng đến năm 1984, Tây Tiến giải thể, thành lập Trung đoàn 52, Quang Dũng cũng

chuyển sang đơn vị khác ở Phù Lưu Chanh – 1 làng ven bờ ở sông Đáy. Trong nỗi nhớ về đơn vị cũ

của mình, ông sáng tác thành công bài thơ với cái tên lúc đầu là “Nhớ Tây Tiến” nhưng một thời gian

sau, khi in lại trong trong tập “Mây đầu ô” ông đã bỏ từ “nhớ” trong tiêu đề vì suốt cả bài thơ là mạch

dòng cảm xúc của nỗi nhớ, một nỗi nhớ da diết, cồn cào, chỉ với hai từ “Tây Tiến” cũng đủ để gợi lên

cảm hứng chủ đạo trong bài thơ, đó là nỗi nhớ.

Bài thơ bắt đầu bằng những câu thơ mang âm điệu trầm, buồn và sâu lắng. Ẩn sâu trong đó là

nỗi nhớ về thiên nhiên núi rừng Tây Bắc, nỗi nhớ về con đường hành quân hùng vĩ, dữ dội nhưng

cũng rất đỗi thơ mộng, trữ tình của một thời Tây Tiến đã qua! Nỗi nhớ ấy thể hiện qua hai câu đầu

của nhà thơ được thốt lên thành tiếng gọi:

“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”

Mở đầu bài thơ, tác giả đã đề cập đến hình ảnh sông Mã. Và ta cũng thấy rằng, sông Mã xuất hiện ở

đầu tác phẩm và gần cuối tác phẩm, đây chính là nghệ thuật đầu cuối tương ứng, bắt mạch vòng với

nhau để thể hiện một điều rằng sông Mã gắn liền với suốt đoạn đường hành quân của người lính Tây

Tiến từ vùng địa bàn này sang vùng địa bàn khác. Mặt khác, con sông Mã ấy còn được nâng tầm để

trở thành một chứng nhân lịch sử ghi lại tội ác tày trời của kẻ thù và những chiến công vẻ vang của

người lính Tây Tiến. Như nhà thơ Phan Quế đã nhận xét: “Câu thơ như một tuyết bút thiên nhiên về

sông Mã. Tôi chưa đọc câu thơ nào viết về sông Mã hay hơn thế. Âm vang của câu thơ là khí tiết của

con sông chiến trận, quả cảm và dũng mãnh trong độc khúc binh lửa của mình mà tạo nên chất hiệp sĩ

tứ thơ”. “Tây Tiến” không chỉ để gọi tên đơn vị bộ đội mà nó đã trở thành một người bạn “tri âm, tri

kỷ” để nhà thơ có thể giãi bày tâm sự. Câu thơ cảm thán kết hợp với điệp từ “nhớ” diễn tả nỗi nhớ

quay quắt, cồn cào đang ùa vào trong tâm trí Quang Dũng, khiến cho nỗi nhớ ấy cứ bồng bềnh như

một dải lụa, vương vấn trong lòng người đọc mãi không nguôi. Nỗi nhớ ấy đâu chỉ riêng về dòng sông

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Mã, mà đó còn là nỗi nhớ về Trung đoàn Tây Tiến đã cùng nhà thơ trải qua mọi khó khăn gian khổ,

nỗi nhớ ấy cũng đồng thời là nỗi nhớ về địa bàn hoạt động, là nhớ về thiên nhiên núi rừng Tây Bắc

hùng vĩ, hiểm trở vừa thơ mộng vừa trữ tình Đặc biệt là cách nói “nhớ chơi vơi” đã khắc họa nên cái

hồn của câu thơ. Thơ ca Việt Nam khi nói về nỗi nhớ có nhiều cách diễn tả. Ca dao có câu:

“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi

Như đứng đống lửa, như ngồi đống than”

Cách nói “xa rồi” lại càng tạo thêm cảm giác bâng khuâng, xao xuyến, tiếc nuối về một thời đã xa, về

những khoảng thời gian, những kỷ niệm của một thời tươi đẹp, bởi những điều ấy sẽ không bao giờ

quay trở lại nữa. “Chơi vơi” là trạng thái trơ trọi giữa khoảng không rộng lớn, không thể bấu víu vào

đâu cả. “Nhớ chơi vơi” ta có thể hiểu là một mình giữa thế giới hoài niệm mênh mông, không đầu,

không cuối, không có thứ tự thời gian, không gian. Đó là nỗi nhớ da diết, miên man, bâng khuâng làm

cho con người có cảm giác đứng ngồi chẳng yên. Vần “ơi!” kết hợp với từ “chơi vơi” đó là tiếng gọi

tha thiết về đoàn binh Tây Tiến, diễn tả một nỗi nhớ sâu lắng, mênh mang, chênh chao giữa hai bờ hư

thực, nỗi nhớ không nổi hình nổi khối, khi cụ thể, lúc chìm khuất trong hư ảo, chơi vơi. Nó còn vẽ ra

trạng thái cụ thể của nỗi nhớ nỗi nhớ thấm vào cảnh vật, thấm vào không gian, thấm cả vào thế giới -

mênh mông của những hoài niệm. Dũng đã liệt kê hàng loạt các địa danh như: Sài Khao, Quang

Mường Lát, Pha Luông, Mai Châu,…Tất cả đều là những nơi họ từng đi qua và dừng chân trên bước

đường hành quân gian khổ, những địa danh ấy đã in đậm dấu chân của đoàn binh Tây Tiến. Càng

nhiều địa danh hiện lên thì nỗi nhớ thương lại càng da diết, mà càng da diết thì lại tạo cảm giác xa

xôi, hoang vu, bí ẩn.

Trước hết là miền Tây Bắc hiện lên bởi con đường hành quân gian nan, vất vả. Tuy thời tiết

sương mù lạnh lẽo, khắc nghiệt nhưng cũng thật trữ tình:

“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi”

Nói đến Tây Bắc là nói đến vùng đất có địa hình hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt. Ấn tượng đầu tiên về

thiên nhiên nơi đây chắc chắn phải là sương. Trên đỉnh Sài Khao, sương dày đến độ che lấp luôn cả

đoàn quân Tây Tiến đang ngày đêm vượt núi, băng sông khiến họ không nhìn rõ mặt nhau. Động từ

“lấp” làm ta như có cảm giác chính sương đã khiến cho đoàn quân khó khăn thêm phần khó khăn hơn,

bị trĩu xuống trong mỏi mệt. “Đoàn quân mỏi” nhưng tinh thần họ không hề có chút sự mỏi mệt, nản

lòng nào, bởi ý chí quyết tâm ra đi vì Tổ quốc đã làm cho họ trở nên kiên cường, bất khuất hơn.

Quang Dũng thật tài tình khi dùng hình ảnh sương để khắc họa sự khắc nghiệt của thiên nhiên vùng

Tây Bắc. Cũng miêu tả sương, Chế Lan Viên đã viết trong “Tiếng hát con tàu”:

“Nhớ bản sương giăng, nhớ đèo mây phủ

Nơi nao qua, lòng lại chẳng yêu thương

Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn”

Nhưng cũng thật bất ngờ, trong cái gian truân, vất vả ấy vẫn có nét lãng mạn với hình ảnh “hoa về

trong đêm hơi”, đó chính là hương thơm của hoa nở vào lúc đêm phảng phất nhẹ nhàng trong tâm hồn

người lính. Nhưng ta cũng có thể hiểu “hoa” ở đây chính là những người lính Tây Tiến trở về, bởi Bác

Hồ đã từng nói: “Con người ta là hoa đất, con người ta là đẹp nhất”, mặt khác hình ảnh hoa là một

hình ảnh ẩn dụ chỉ những bó đuốc bình thường đang chập chờn, lung linh, huyền ảo mà người lính

cầm trên tay để soi đường chỉ lối trong những đêm dài hành quân nung nấu. Cái hay của nhà thơ là

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

không nói hoa nở mà nói “hoa về”, không nói đêm sương mà nói “đêm hơi”. Cách dùng từ ngữ đã

chứng tỏ được vẻ đẹp trong tâm hồn của những anh bộ đội cụ Hồ là một tâm hồn lãng mạn, hào hoa.

Ngoài sự giá lạnh của sương thì dốc và đèo là những thứ không thể bỏ qua khi nhắc về thiên

nhiên miền Tây Bắc. Quang Dũng tả cảnh vượt dốc, băng đèo, đường đi nguy hiểm với dốc cao, vực

thẳm, tuy hùng vĩ và dữ dội nhưng cũng rất thơ mộng, huyền ảo:

“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng người trời

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

Tác giả sử dụng điệp từ “dốc” nhằm nhấn mạnh độ cao mà người lính phải trải qua. Với hàng loạt

những từ láy tượng hình toàn vần trắc như: “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “heo hút” diễn tả một cách

đắc địa sự hiểm trở của núi rừng, những chặng đường hành quân luôn có sự nguy hiểm đang rình rập.

“Khúc khuỷu” ý chỉ đường đi hiểm trở, nhiều gấp khúc. “Thăm thẳm” là từ chỉ độ sâu nhưng tác giả

lại dùng để chỉ độ cao, cao đến rợn người. Quang Dũng đã khéo léo khi không sử dụng từ “chót vót”,

bởi như thế thì người đọc có thể cảm nhận và thấy được bề sâu của nó nhưng “thăm thẳm” thì khó ai

có thể hình dung được nó sâu như thế nào. Để có thể đem lại một cảm giác chân thật như thế thì điểm

nhìn của anh phải ở từ dưới lên mới có thể thấy dốc khúc khuỷu, nhìn từ trên xuống mới biết dốc sâu

thăm thăm, mà để có được cái nhìn như vậy thì buộc các anh phải trải nghiệm, phải hành quân đi lên

những ngọn núi, con dốc đầy nguy hiểm ấy. Kết hợp với nhịp thơ 4/3 gập đôi câu thơ giúp bạn đọc

hình dung các anh đang phải treo mình trên những triền núi đá, một bên là vực sâu thăm thẳm, một

bên là núi cao chót vót. Ở câu thơ đầu có 7 chữ thì đã tận 5 thanh trắc, gợi nên cảm giác chênh vênh,

gập ghềnh, vô cùng nguy hiểm. Ta nghe như có tiếng thở mệt nhọc của người lính khi vượt qua đèo

dốc, vực sâu. Đây cũng là chất nhạc trong thơ Quang Dũng, làm ta liên tưởng đến tiếng nhạc trong bài

hát “Nhạc rừng” của nhạc sĩ Hoàng Việt. “Cồn mây heo hút” thể hiện sự vắng vẻ, không có bóng

người. Quang Dũng đã viết “súng ngửi trời” chứ không phải là “súng chạm trời”, bởi “chạm” hay

“đụng” thì ý câu thơ sẽ yếu hẳn đi, đồng thời “súng ngửi trời” cũng thể hiện vẻ đẹp hiên ngang của

chiến binh dũng cảm, họ đang chiếm lĩnh tầm cao của thiên nhiên, chinh phục nơi mà ít người lui tới.

Khi người lính Tây Tiến hành quân qua các đỉnh núi, mũi súng của các anh dường như đã chạm đến

đỉnh của bầu trời, khoảng cách được thu hẹp đến mức ngắn nhất giữa súng và trời, đó là hiện thực

nhưng qua cách nói này làm tôn thêm vẻ đẹp khí phách của người lính Tây Tiến, đồng thời đây cũng

là những giây phút đùa vui, tếu táo, có nét tinh nghịch của người đồng đội trẻ với nhau. Quang Dũng

sử dụng phép đối ở câu thơ thứ ba, đối “lên cao” với “thước xuống”, dấu phẩy đã bẻ gãy nhịp câu thơ

một cách đột ngột tạo thành hai vế đối lập nhau. Thế núi bây giờ cao và nguy hiểm đến khủng khiếp,

dốc lên cao rồi lại đổ xuống ngay lập tức gần như thẳng đứng, nhìn lên thì cao vút, ngó xuống thì sâu

thăm thẳm, khoảng cách giữa đỉnh dốc và mặt đất như xa “ngàn thước’ vạn dặm. Dẫu vậy, những

người lính vẫn âm thầm tiến lên phía trước, đứng trên độ cao ấy, phóng mắt nhìn ra xa để rồi chợt vỡ

òa vui sướng trước cảnh thôn quê êm đềm trải dài trước mắt: “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”. Trong

làn mưa giăng giăng của núi rừng Tây Bắc thì những ngôi nhà ẩn hiện, cứ bồng bềnh giữa biển khơi

của mưa và sương đọng lại. Nhìn từ góc độ hội họa thì nó như một bức tranh thủy mặc có những cái

tả sắc nét nhưng cũng có những khoảng trống, khoảng lặng huyền ảo. “Nhà ai” là những mái nhà, bản

làng của người vùng cao, các anh luôn luôn được đón tiếp nồng hậu và đây cũng là địa điểm nghỉ

chân của các anh. Vẻ đẹp này ta cũng từng bắt gặp trong bài “Bao giờ trở lại” của Hoàng Trung

Thông:

“Các anh về mái ấm nhà vui

Tiếng hát câu cười

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Rộn ràng xóm nhỏ

Các anh về tưng bừng trước ngõ

Lớp đàn em hớn hở theo sau

Mẹ già bị rịn áo nâu

Vui đàn con nhỏ rừng sâu mới về”

Đó là cảm giác bình yên của người lính khi được nhìn thấy những mái nhà của đồng bào miền cao.

Và vui hơn nữa khi các anh được đón tiếp bằng tình cảm quân dân nồng ấm.

Bốn câu thơ này được phối hợp với nhau rất đặc biệt, sau ba câu thơ được vẽ bằng nét gân

guốc thì câu thơ thứ tư lại được vẽ bằng một nét rất mềm mại. Không phải ngẫu nhiên mà tài năng hội

họa của Quang Dũng lại được mọi người yêu mến đến vậy. Bởi quy luật sử dụng những gam màu

trong hội họa là giữa những gam màu nóng phải pha chút gam màu lạnh để tạo sự hài hòa cho bức

tranh, thì ở đây nhà thơ cũng sự dụng đúng như vậy trong thơ ca của mình từ các thanh bằng – trắc.

Không chỉ là tranh mà những hình ảnh ấy còn là nhạc, sau những nốt lên cao lại là nốt trầm thấp, bởi

vậy nói như Xuân Diệu: “Đọc Tây Tiến, người ta như ngậm âm nhạc trong miệng” cũng là một nhận

xét thật tinh tế.

Tuy trên chặng đường hành quân, các anh gặp vô vàn khó khăn, gian nan đến tột bậc nhưng ta vẫn

thấy ở các anh có sự can trường tột bậc. Đoàn quân vẫn tiến bước, người nối người, băng lên phía

trước. Uy lực của thiên nhiên như bị giảm xuống và giá trị con người như được nâng cao hẳn lên một

tầm vóc mới. Quang Dũng cũng nói đến sự hi sinh của đồng đội trên những chặng đường hành quân

vô cùng khó khăn:

“Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời!”

“Tây Tiến” đã từng có một thời gian không được đưa vào chương trình giảng dạy bởi tác phẩm đã đề

cập đến đề tài nhạy cảm trong văn chương Việt Nam thời chiến tranh, đó là viết về cái chết, viết về sự

hi sinh. Chúng ta biết rằng, văn chương muốn thuyết phục lòng người thì trước hết phải chân thật. Dù

là viết về chiến tranh nhưng Quang Dũng không nề hà, né tránh sự thật đau thương. Vì vậy mà “Tây

Tiến” được một lần nữa đưa vào chương trình giảng dạy như một kiệt tác văn chương. Hai tiếng “ anh

bạn” cất lên như một tiếng nấc nghẹn ngào. Sức nặng của câu thơ đã dồn vào từ láy “dãi dầu” thể hiện

vất vả, khó khăn trên chặng đường hành quân. Đặc biệt thay, tác giả không viết “bị gục xuống” mà

ông lại viết là “không bước nữa”, biến các anh từ thế bị động sang chủ động, họ chấp nhận cái chết,

coi nó chỉ đơn giản như một giấc ngủ mà thôi. “Súng mũ” là biểu tượng của người lính, cho thấy rằng

dù có ra đi, các anh vẫn không quên mình vẫn là một người lính, dù có gục cũng phải “gục lên” súng

mũ của người lính, tư thế hi sinh đầy xót xa nhưng cũng thật hào hùng. Hình ảnh về người lính anh

dũng hy sinh ấy sau này ta còn bắt gặp trong “Dáng đứng Việt Nam”:

“Và anh chết trong khi đang đứng bắn

Máu anh phun theo lửa đạn cầu vồng”

Dáng của các anh bộ đội cụ Hồ dù có gục xuống nhưng vẫn không phai mờ trong tâm của Quang

Dũng, của đoàn quân Tây Tiến và của cả những người tham gia kháng chiến. Họ đã hy sinh trên

chặng đường hành quân, đã có những người lính nằm xuống, rõ ràng súng đã nổ, người dân Việt Nam

cũng đổ máu, chiến tranh không phải là trò đùa, có người ra đi thì có người hi sinh, đó là điều rất đỗi

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

bình thường. Người lính ra đi nhưng đồng đội anh lại tiếp bước. “Bỏ quên đời” là cách nói giảm nhẹ

sự mất mát, tang thương. Khi người lính từ trần, cái chết bây giờ trở nên không đáng kể. Cách nói

giảm phần thê lương mà tăng thêm cái tính chất cao cả, sự hy sinh thầm lặng của những người lính

Tây Tiến. Thông qua lăng kính lãng mạn của tác giả thì sự hi sinh ấy hiện về chỉ như giấc ngủ của

người lính. Ông thật tài tình khi miêu tả cái chết của người lính nhẹ tựa lông hồng. Nhưng dù thế nào

vẫn không thể diễn tả hết được sự xót xa, thương tiếc, vì thế tác giả đành ngậm ngùi đặt dấu chấm

cảm “!” cuối câu như một nén nhang tâm tình gửi lại.

Khó khăn chưa dừng lại ở đó, đất Tây Bắc đâu chỉ có đèo cao dốc thẳm hay mưa ngàn suối lũ

mà còn biết bao thử thách khó khăn hơn. Chặng đường hành quân của các anh qua núi rừng Tây Bắc

đầy hoang dại, bí ẩn, dường như là để thử thách bước chân của người lính :

“Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”

Quang Dũng đã chọn ra hai mốc thời gian là “chiều chiều” và “đêm đêm”, đây là thời điểm bộc lộ rõ

nhất sự nguy hiểm của chốn rừng núi Tây Bắc, và sự nguy hiểm ấy cứ tuần hoàn, tuần hoàn, mỗi ngày

các anh đều phải đối diện với những khó khăn, hiểm nguy như thế. Các anh phải thường xuyên hành

quân qua những mảnh đất rừng thiêng nước độc cho nên bị ám ảnh trong tâm hồn là tiếng thác nước

gầm thét dữ dội. Ở nơi xa xôi, thiên nhiên làm chủ thì khó khăn như tăng thêm bội phần. “Mường

Hịch” với sức nặng dồn vào từ “Hịch” thể hiện bước chân nặng trịch có bóng cọp vờn người, cọp ăn

thịt người, cọp xé xác người, cọp giết người. Nhưng nhìn nhận quan bản lĩnh của người lính thì bóng

hổ ấy chỉ đơn thuần là trò đùa trẻ con, điều này được thể hiện qua từ “trêu” để thử thách sự gan dạ, độ

bền gan của các anh bộ đội cụ Hồ mà thôi.

Và ở những câu thơ này, tác giả mô tả rất chân thực, dù chúng ta không sống ở thời kỳ này,

chúng ta vẫn chưa từng đặt chân lên núi non miền Tây, chưa nhập ngũ vào đoàn binh Tây Tiến.

Nhưng đọc tác phẩm ta thấu hiểu được gian lao mà người lính trải qua. Để khép lại khổ một, nhà thơ

đã kết thúc bằng hai câu thơ đầy cảm xúc thương nhớ, nỗi nhớ ấy phả vào bản làng Tây Bắc thân yêu:

“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”

Lần thứ hai trong bài thơ, tác giả gọi tên đơn vị Tây Tiến, phải chăng ông nhớ quá những gian

khổ, kỉ niệm gắn bó với các đồng đội của mình trong suốt những năm tháng kháng chiến cùng nhau

nên Quang Dũng mới thốt lên “nhớ ôi Tây Tiến” như vậy. Sau chặng đường hành quân vất vả, mệt

mỏi các chiến sĩ có dịp dừng chân dựng trại ở một bản làng có tên rất đỗi thân thương Mai Châu. Ở -

đây các thiếu nữ dân tộc trẻ trung xinh xắn mang cơm nếp thơm lên cho các anh, cùng các anh quay

quần ngồi bên nồi xôi nếp khiến bao nhiêu vất vả, khó khăn đều tan biến. Đây là khung cảnh đậm đà

tình quân dân, chiến tranh lùi dần vào trong một góc khuất nào đó nhường chỗ cho một cảnh sinh hoạt

vui tươi. Sau thời gian dài hành quân vất vả giữa núi rừng phải chịu đói, chịu khát. Nay các anh được

đồng bào Mai Châu đón tiếp bằng “cơm lên khói” cùng mùi hương “thơm nếp xôi” thật là ấm lòng.

Quang Dũng đã dùng từ “mùa em”thể hiện sự gần gũi, thân thương và nó gắn bó như “tình em”, các

anh bộ đội cụ Hồ nhớ những vụ mùa, nhớ cơm nếp thơm và nhớ cả những bóng hồng miền sơn cước.

Cũng nói về hương nếp, hương xôi và tình cảm quân dân, Chế Lan Viên đã viết trong bài “Tiếng hát

con tàu”:

“ Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng

Đất Tây Bắc tháng ngày không có lịch

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Bữa xôi đầu còn tỏa nhớ mùi hương”

Nhớ mùi hương thơm của lúa gạo là nhớ hương vị núi rừng Tây Bắc, nhớ tình nghĩa, nhớ tấm lòng

cao cả của đồng bào Tây Bắc thân yêu.

Mười bốn câu đầu của bài thơ “Tây Tiến” một trong những bài thơ hay nhất viết về người

lính trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp. Bức tranh thiên nhiên hoành tráng, trên đó nổi

bật là hình ảnh chiến sĩ đầy bản lĩnh và lạc quan, đang dấn thân vào máu lửa. Nửa thế hệ trôi qua, bài

thơ vẫn giữ được trị của mình. Như bốn câu thơ của Giang Nam:

“Tây Tiến biên cương mờ khói lửa

Quân đi lớp lớp động cây rừng

Và bài thơ ấy, con người ấy

Vẫn sống muôn đời với núi sông”

Cảnh núi rừng hoang vu, chênh vênh, hiểm trở, dữ dội lùi dần rồi khuất hẳn, nhường bước

cho một thế giới hoàn toàn khác của núi rừng Tây Bắc. Những nét vẽ mềm mại, uyển chuyển, tinh tế

dưới ngòi bút tài hoa của Quang Dũng cũng được bộc lộ rõ nhất trong đoạn thơ thứ hai. Đó là nỗi nhớ

về những đêm giao lưu văn hóa văn nghệ và vẻ đẹp huyền hồ của thiên nhiên miền Tây Bắc. Mở đầu

phần hai là sự tiếp nối cái hương vị “thơm nếp xôi” ấy. “Hội đuốc hoa” đã trở thành kỉ niệm đẹp trong

lòng nhà thơ, trở thành hành trang trong tâm hồn của các chiến binh Tây Tiến. Trên con đường hành

quân gian khổ, các anh dừng chân dựng trại và được sự tiếp đón nồng hậu, thân tình của người dân.

Đối với Quang Dũng cũng như những người lính, không khí tươi vui của đêm liên hoan văn nghệ đậm

tình quân dân với ánh lửa sáng bừng luôn là những kỉ niệm khó có thể quên:

“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa

Kìa em xiêm áo tự bao giờ

Khèn lên man điệu nàng e ấp

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ”

Đêm liên hoan văn nghệ được tổ chức ngay ở doanh trại bộ đội, đây là hiện thực. Không gian

ở bốn câu thơ không còn rộng lớn như đoạn thơ đầu, mà không gian giờ đây được thu hẹp lại thành

“doanh trại” – một không gian bình yên, được coi là mái nhà của người lính. Ở đây, những người lính

không phải gồng mình lên để chiến thắng những khó khăn, vất vả mà tâm hồn họ thực sự được thư

giãn. Hai từ “bừng lên” trong câu thơ như điểm thêm phần tưng bừng náo nhiệt, ấm áp, rực rỡ, ngập

tràn ánh sáng. “Bừng” chỉ ánh sáng của đuốc hoa, của lửa trại sáng bừng, “bừng” cũng có nghĩa là

tiếng khèn, tiếng hát, tiếng cười tưng bừng rộn rã. Ở đây, Quang Dũng đã có cách ví von đầy nghệ

thuật trong hai từ “đuốc hoa”. “Đuốc hoa” trong Hán Việt có nghĩa là nến hoa chúc – một biểu tượng

hạnh phúc của các đôi uyên ương, là từ ngữ được dùng trong văn học cũ: “Đuốc hoa chẳng thẹn với

chàng mai xưa” (Truyện Kiều). Nhưng thật ra, “đuốc hoa” ở đây chỉ là những bó đuốc bình thường

trong những đêm giao lưu văn nghệ của người lính Tây Tiến, khi có gió thổi qua làm cho những bó

đuốc ấy phát ra các tia lửa và nhìn nhận qua lăng kính lãng mạn của tác giả thì lại trở thành đuốc hoa,

khiến cho ta liên tưởng đến lễ cưới. “Kìa em” là sự ngắm nghía, đồng thời là lời thốt lên bất ngờ vì vẻ

đẹp lộng lẫy, kiêu sa của các cô gái miền cao. Đằng sau từ “kìa” là thấy cả ánh mắt, nụ cười hết sức

yêu đời, tinh nghịch, phong độ và tài hoa của người lính Tây Tiến. “Xiêm áo” chính là những bộ trang

phục đẹp của người con gái miền cao, nhưng ta có thể hiểu đây là hình ảnh vô cùng vui tươi, tinh

nghịch của người lính khi các anh mặc những bộ xiêm y của phụ nữ cùng nhau vui đùa, nhảy múa

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

xung quanh ngọn lửa trại. Từ xa xưa, những chiếc khèn bè đã được dùng làm nhạc đệm trong hầu hết

các làn điệu dân ca, làm nền cho những điệu dân vũ, điệu múa lăm vông, hát đối, giao duyên, trong

các dịp lễ Tết, lễ hội hay tiếng khèn dùng để gọi bạn tình đêm khuya của những chàng trai cô gái Lào

khi yêu nhau. Tiếng khèn bè trầm bổng, sâu lắng, dồn dập, rộn ràng, náo nức cả không gian yên ắng.

Khi tiếng khèn cất lên làm người nghe thấy da diết, sâu lắng, ngân nga trong sáng như tiếng suối reo,

gió hát, hiện nên vẻ hoang sơ,hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc. Bởi thế, Quang Dũng đã không khỏi say

sưa và quyện vào tiếng nhạc du dương của khèn, vừa lạ vừa mang tính sơ khai mà đậm đà bản sắc văn

hóa dân tộc. Từ “man điệu” mà tác giả sử dụng ở đây cũng rất tài hoa, người đọc như được chứng

kiến những vũ khúc hoang sơ của văn hóa Âu Lạc. Trong những đêm sinh hoạt ấy có trang phục đẹp,

có cả âm nhạc, có những điệu múa, điệu nhảy vui tươi và không khí ở đây là không khí say mê ngây

ngất. Điều đó được chứng tỏ khi ban đầu ông dùng từ “em” sau ông lại chuyển sang dùng từ “nàng”.

Từ cách sử dụng ấy, ta cảm nhận em như một nàng tiên kiều diễm và ta như lạc cõi thần tiên với một

không khí say mê đến ngây ngất. Những thiếu nữ Mường,Thái xinh đẹp, duyên dáng “e ấp” xuất hiện

trong bộ xiêm áo rực rỡ, cùng với tiếng khèn “man điệu” đã “xây hồn thơ”, xây cả nỗi nhớ bâng

khuâng trong lòng những người lính trẻ. Địa danh Viêng Chăn không phải là địa danh của Việt Nam,

mà đó là thủ đô của Lào. Ta nhận thấy được sự đặc biệt trong địa bàn hoạt động của người lính Tây

Tiến. Họ không chỉ chiến đấu trên nước ta, mà còn cầm súng trên đất bạn Lào. “Nhạc về” tạo nên độ

phiêu du phiêu lãng khiến tâm hồn người lính trở nên thăng hoa. Mọi cảm giác mệt mỏi đều tan biến,

thay vào đó là lòng yêu đời, yêu cuộc sống. Chính những phút giây ấy đã nâng bước họ mạnh mẽ hơn

trên con đường hành quân phía trước.

Ở đoạn thơ này, tác giả đã làm xuất hiện một thế giới khác của Tây Bắc, thiên nhiên giờ đây

không còn khốc liệt, dữ dội nữa mà nó hiện ra với vẻ đẹp thơ mộng và trữ tình. Ngòi bút của Quang

Dũng có sự thay đổi, bên cạnh nét vẽ mạnh mẽ, khỏe khoắn thì vẫn có những đường nét mềm mại,

uyển chuyển, tinh tế. Tất cả làm cho bức tranh thiên nhiên và con người miền Tây hiện lên rất rõ.

So với bốn câu thơ trên là hình ảnh không khí đêm lễ hội tưng bừng hòa hợp với ánh sáng

lung linh và tâm hồn trẻ trung, yêu đời của các chiến sĩ Tây Tiến thì bốn dòng thơ tiếp theo, Quang

Dũng đã đưa người đọc đến với hình ảnh của con người và núi rừng Tây Bắc trong một buổi chiều

sương. Một không gian bảng làng khói sương như trong cõi mộng cứ thế hiện ra. Thiên nhiên Tây

Bắc hiện lên theo chiều hướng nhẹ hóa. Cái dữ dội, khốc liệt được đẩy lùi thay vào đó là những hình

ảnh nhẹ nhàng và thơ mộng:

“Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”

“Người đi” chắc hẳn là người lính Tây Tiến. Ngòi bút Quang Dũng không tả mà chỉ gợi. Hình ảnh

đầu tiên là hình ảnh của một “chiều sương” cho ta thấy nét đặc trưng vốn có của núi rừng nơi đây.

Nhưng sương lúc này không phải là sương lấp, sương che hay sương phủ, mà chỉ là những làn sương

bình thường mở ảo, nó gợi màu sắc bảng làng, khói sương và có chút man mác buồn. Địa danh duy

nhất trong khổ hai chính là Châu Mộc, bởi ở đây có cảnh sắc thiên nhiên rất đẹp, nơi đây có núi sông

diệu lệ, có lung lũng lúa chín vàng, có gió cuốn mây bay, có nắng vàng rực rỡ. Mở ra ở đó là một

không gian buổi chiều được giăng mắt lên là mùa của sương khói hiện ra như một miền cổ tích, chính

vì vậy mà Châu Mộc là nơi để lại cho các anh nhiều ấn tượng, kỷ niệm sâu sắc nhất. Đại từ “ấy” làm

rõ nghĩa hơn cho từ chiều sương, nhấn mạnh rằng đây là một buổi chiều rất đặc biệt, chiều sương

trong nỗi nhớ đã thành kỷ niệm nên tình người cũng man mác, bâng khuâng. Chữ “ấy” bắt vần với

chữ “thấy” ở câu thơ sau, một vần lưng thân tình, âm điệu câu thơ như bị trĩu xuống như một nốt

nhấn. Nữ thi sĩ xưa nhớ kinh thành Thăng Long là nhớ “hồn thu thảo”, nay Quang Dũng nhớ về “hồn

lau”, nhớ về cái xào xạc của gió, nhớ những cờ lau trắng trời, những cây lau giăng khắp mọi nẻo bến

bờ, hiện ra như những đôi bờ tiền sử. Trong văn chương Nguyễn Tuân thì cảnh vật không hề vô tri vô

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

giác, bởi đó là nghệ thuật nhân hóa “hồn lau”. Nỗi buồn, tâm trạng của người đi dường như cũng

khuếch tán vào cảnh vật, những bông lau sậy chập chờn đôi bờ cũng có hồn của nhà thơ, Ta nhớ thơ

Chế Lan Viên:

“Ai lên biên giới cho lòng ta theo với

Thăm ngàn lau trắng chỉ có một mình

Bạt ngàn trắng ở tận cùng bờ cõi

Suốt một đời với gió giao tranh”

Những hình ảnh “chiều sương ấy”, “hồn lau”, “bến bờ” và “hoa đong đưa” kết hợp với cách hỏi “có

thấy, có nhớ” mở ra một khung cảnh buổi chiều sương trong ký ức. Sương mờ giăng khắp không gian,

bến bờ lặng lẽ hoang dại như một bờ tiền sử, trên sông xuất hiện một dáng người mềm mại, uyển

chuyển nhưng cũng hết sức vững chãi của người đi trên thuyền độc mộc, những bông hoa rừng đong

đưa làm duyên trong dòng nước. Điệp ngữ “có thấy có nhớ” luyến láy như chạm khắc vào nỗi nhớ da -

diết, cháy bỏng khôn nguôi. Độc mộc là một loại thuyền được làm từ cây gỗ lớn dài, dáng người trên

chiếc thuyền độc mộc ấy có thể là hình ảnh mềm mại, uyển chuyển của những cô gái Thái, Mèo

đang đưa các chiến sĩ vượt sông. Nhưng ta cũng có thể xem đây là dáng hình kiêu dũng của các chiến

sĩ Tây Tiến đang chèo chống con thuyền vượt thác dữ tiến về phía trước. Tất cả những hình ảnh ấy

đều để lại trong lòng Quang Dũng một cách khó phai nhòa. Cảnh và người hòa quyện đồng điệu. Ai

nói rằng đất Tây Bắc là xứ rừng thiêng nước độc xin hãy để tâm hồn mình lắng lại để chất thơ Tây

Bắc ngấm vào hồn. Câu thơ cuối được tác giả dùng từ rất tinh tế, ông đã dùng từ láy hoa “đong đưa”

chứ không phải là “đung đưa” hay “đu đưa”, bởi nếu viết “hoa đung đưa” thì cảnh vật ở đây vô tri vô

giác, gợi đến một sự chuyển động về cơ học khô khan, còn “hoa đong đưa” thì lại có hồn người, thể

hiện sự chuyển động duyên dáng, tình tứ, bông hoa lau trở thành những sinh thể có hồn đang làm

duyên, làm dáng trên mặt nước sóng sánh, chòng chành. Cánh hoa rừng như cũng quyến luyến con

người, cánh hoa ấy như bàn tay vẫy chào người lính, tiễn các anh vượt sông đi đánh giặc. Cảnh như

có hồn, có sự thiêng liêng của núi rừng, đậm đà màu sắc cổ tích và huyền thoại. Qua những nét vẽ hư

ảo trên, ta thấy như trước mắt mình một bức tranh sơn thủy hữu tình mang dấu ấn của một tâm hồn

nhạy cảm, tinh tế, lãng mạn, tài hoa, vô cùng yêu mến và gắn bó với mảnh đất miền Tây trong tâm

hồn Quang Dũng. Đồng thời ta cũng cảm nhận được tâm hồn rung động của các chiến sĩ Tây Tiến

trước cái đẹp.

Tám câu thơ đã vẽ nên khung cảnh thiên nhiên, con người miền Tây với vẻ đẹp mĩ lệ, thơ

mộng, trữ tình. Chất nhạc, chất họa, chất mơ mộng hòa quyện chặt chẽ với nhau trong đoạn thơ tạo

nên một thế giới của cái đẹp. Từng nét vẽ của tác giả đều mềm mại, tinh tế, uyển chuyển. Đây là đoạn

thơ bộc lộ rõ nhất sự tài hoa, lãng mạn của Quang Dũng trong bài tổng thể bài thơ.

Giữa thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội nhưng cũng đầy thơ mộng trữ tình là hình ảnh

người lính Tây Tiến với những gian khổ thiếu thốn được thể hiện qua khổ thơ thứ ba. Nếu như những

đoạn thơ đầu, hình ảnh đoàn quân mới hiện lên qua nét vẽ gián tiếp, nói đến gian khổ, hy sinh và địa

bàn hoạt động thì ở đây, đoàn quân ấy đã hiện lên với những nét vẽ cụ thể, gân guốc, rạch ròi. Đã trở

thành khuôn sáo khi đề cập đến sự can trường của các chiến binh:

“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm”

Đó là bức tượng đài bi tráng về những chàng trai xuất thân từ thủ đô hoa lệ, họ sẵn sàng ra đi với lý

tưởng sống cao đẹp “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Hai câu thơ trên nói về ngoại hình của người

lính Tây Tiến, mang vẻ đẹp ở đây là viết về cái ốm nhưng không hề yếu. Nhà thơ miêu tả, khắc tạc cả

một tập thể của mình, những con người anh hùng được tác giả gọi bằng cái tên khá thú vị “Đoàn -

binh không mọc tóc”, cái hào hùng hiện lên qua cách dùng từ Hán Việt “đào binh” thay vì là “quân

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

ấy” nhằm gợi lên sự mạnh mẽ lạ thường, gợi âm vang khỏe khoắn, khẳng định một lực lượng đông

đảo, hừng hực khí thế. Nhà thơ Phạm Tiến Duật cũng đã từng gọi tiểu đội của mình bằng cái tên bắt

nguồn từ hiện thực khắc nghiệt – “Tiểu đội xe không kính”, qua đó ta thấy được tinh thần lạc quan và

chất lính dí dỏm hài hước.

Nhưng trước hết, đây là những câu thơ tả thực, thực một cách trần trụi: Chiến sĩ Tây Tiến hồi ấy hoạt

động ở những vùng núi hiểm trở, ma thiêng nước độc, chết trận thì ít mà chết bệnh thì nhiều, có

những con suối khiến họ rửa chân rụng lông, gội đầu rụng tóc. Câu thơ cũng mang đến một nét nghĩa

nữa là người lính Tây Tiến họ tự cạo trọc đầu trở thành những anh “vệ trọc” để giữ vệ sinh trong cuộc

kháng chiến thiếu thốn trăm bề và cũng dễ thuận lợi trong việc đánh giáp lá cà. Và nhà thơ còn đề cập

đến một căn bệnh đã ám ảnh vào cả một thời kì trong văn chương của thời kì kháng chiến chống

Pháp, căn bệnh khiến cho các anh bị rụng tóc đó là bệnh sốt rét rừng. Một căn bệnh nguy hiểm đã

hoành hành dữ dội khiến cho người chiến sĩ chết đường chết bệnh còn nhiều hơn là chết trận. Thơ ca

kháng chiến đã từng ghi lại những hình ảnh thật cảm động về sự tiều tụy của người chiến sĩ vì sự

nguy hiểm của căn bệnh này, không chỉ người lính trong “Tây Tiến” mà ngày trong cả bài thơ “Đồng

chí” của Chính Hữu cũng có nhắc đến:

“Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh

Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi”

Quang Dũng thật tinh tế khi viết “không mọc tóc” chứ không phải là “tóc không mọc”, bởi “không

mọc tóc” được ông sắp xếp từ ngữ để chỉ cái ngang tàng, ngạo nghễ, tinh thần vượt lên trên sự khốc

liệt của cuộc chiến ở người lính nhưng có nét hóm hỉnh, đùa vui là không cần mọc tóc, nhìn qua lăng

kính lãng mạn của tác giả chuyển từ thế bị động sang thế chủ động. Từ đó ta thấy rằng, hiện lên trong

trang thơ của Quang Dũng đó là vẻ đẹp của những anh vệ trọc đáng yêu, tuy ốm nhưng chẳng hề yếu.

Trong thực tế, “xanh màu lá” chính là màu xanh của làn da đang bị ốm, làn da xanh xao, vàng vọt,

bủng beo. Điều này ta có thể thấy sự tương đồng trong bài “Cá nước” của nhà thơ Tố Hữu:

“Giọt giọt mồ hôi rơi

Trên má anh vàng nghệ

Anh vệ quốc quân ơi

Sao mà yêu anh thế”

Hay trong thơ của Thôi Hữu cũng có nhắc:

“Khuôn mặt đã lên màu bệnh tật

Đâu còn tươi nữa những ngày hoa”

Đâu chỉ riêng những người lính trong thơ Quang Dũng mới bị mắc bệnh, mới phải chết vì căn bệnh ác

liệt này. Thế nhưng một lần nữa thông qua lăng kính lãng mạn của Quang Dũng, màu xanh ấy không

còn là màu của làn da đang bị ốm nữa mà nó trở thành màu xanh của áo lính, màu xanh của lá cây

ngụy trang, xanh sắc mạ non, xanh lũy tre làng. Quang Dũng đã dùng từ “dữ oai hùm” một cách rất

sáng tạo, tạo nên âm hưởng mạnh mẽ cho câu thơ khiến người đọc cảm nhận được sức mạnh tinh

thần, khí thế oai hùng khiến cho kẻ địch khiếp sợ của đoàn binh. Hình ảnh người lính Tây Tiến trong

tư thế làm chủ thiên nhiên, làm chủ đất trời Tây Bắc, đạp đổ mọi gian khổ, khó khăn để tiến về phía

trước, họ mạnh mẽ, oai phong lẫm liệt như mãnh hổ ngự trị chốn rừng xanh rộng lớn. Câu thơ thứ hai

tạo ra hai vế đối lập giữa “quân xanh màu lá” với “dữ oai hùm”, một bên là cái thiếu thốn, khó khăn

gian khổ, một bên là khí phách anh hùng của những người lính Tây Tiến. Ba tiếng “dữ oai hùm” tạo

nên một âm hưởng mạnh mẽ, hùng tráng cho câu thơ, người đọc cảm nhận được khí thế của đoàn

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

quân ra trận, câu thơ ngắt nhịp mạnh tô đậm nét hùng dũng. Như Vũ Quần Phương nhận xét: “Quân

xanh màu lá, màu áo hay màu da? Chắc cả hai! Chỗ này tả lính rất khéo, nói được lính ôm mà không

yếu, có tóc rụng, có da xanh, nhưng ấn tượng lưu lại là dữ oai hùm”. Mười bốn chữ thơ mà chạm

khắc vào lịch sử hình ảnh một đoàn quân phi thường, độc đáo, có một không hai trong cuộc đời cũng

như trong thơ ca. Đoàn quân của một thuở “xếp bút nghiên lên đường chinh chiến”.

Dưới ngòi bút lãng mạn của Quang Dũng, các chiến sĩ không còn là nạn nhân mà trở nên thật chủ

động, ngạo nghễ: không mọc tóc, da xanh xao là để thích nghi với hoàn cảnh chiến đấu. Vũ Quần

Phương có nhận xét: Quang Dũng miêu tả lính Tây Tiến ốm mà không hề yếu. Đầu không mọc tóc

không phải là hình ảnh gây cười hay nói chính xác hơn là cười mà xót xa, không cầm được nước mắt,

bởi răng tóc là gốc con người, ai cũng muốn chăm sóc cho vẻ đẹp ngoại hình của mình. Từ biệt Hà

Thành ra đi chiến đấu khi màu tóc còn xanh, da còn hồng hào. Vậy mà giờ đây họ chấp nhận hy sinh

mái tóc, tuổi thanh xuân của mình để góp phần làm nên mùa xuân vĩnh viễn của Tổ quốc.

Khó khăn gian khổ là thế, nhưng các chiến binh Tây Tiến vẫn không nguôi đi những tình cảm

lãng mạn. Nếu hai câu thơ trên như nét khắc, nét chạm vào không gian của tác giả để tạo nên bức

tượng đài với ngoại hình ốm mà không yếu, thì hai câu thơ sau, tác giả lại nói về vẻ đẹp tâm hồn của

họ. Và tâm hồn chính là sức mạnh nội tâm, là khí phách của những người lính Tây Tiến. Dù cuộc

sống có vất vả thiếu thốn nhưng không vì thế mà từ bỏ lý tưởng “mộng chinh phu, mộng giai nhân”:

“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”

Cùng một lúc ta có thể thấy xuất hiện hai hành động trong tâm hồn của người lính Tây Tiến đồng thời

xảy ra. Đó là “mắt trừng”, đó là “gửi mộng”. Hai câu thơ nhốt trọn hai thế giới, hai giấc mộng của

người lính Tây Tiến. Người ta vẫn thường nói: “Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, là tâm điểm của mọi suy

nghĩ”. Vì vậy, khi bắt gặp đôi mắt trừng đã gợi cho ta nhiều liên tưởng. Đôi mắt của các anh mở to

nhắm thẳng về phía quân thù mà bắn với chí khí thề sống chết với kẻ thù. Đôi mắt ấy còn gửi mộng

qua biên giới – mộng giết giặc, mộng lập công, mộng hòa bình.Ban ngày các anh gửi ánh mắt trừng

đầy căm thù tới kẻ địch. Hình ảnh “mắt trừng” là ánh mắt mở to, đầy dữ dằn hướng về phía trước, ánh

lên sự quyết tâm, khát vọng chiến đấu giành chiến thắng. Đôi mắt ấy còn gửi mộng qua biên giới –

mộng giết giặc, mộng lập công, mộng hòa bình. Một hình ảnh ước lệ làm tôn lên khí thế oai phong

lẫm liệt, kiêu hùng của đoàn binh như trong bài thơ “Bài ca chim Chơ Rao” của Thu Bồn từng viết:

“Quân thù kia ơi! Một bầy man rợ

Bay đừng hòng khuất phục đời ta

Bay định đốt ta thành hòn than quỳ lạy

Trong ánh lửa hồng ta xuất hiện một vòng hoa”.

Nhiều người cho rằng : “ dáng kiều thơm” là nỗi nhớ của Quang Dũng về quán kiều trên phố Hàng

Bông, nơi mà ông hay lui đến để đàm đạo văn chương. Hay có người cho rằng đó là những người lính

đang nhớ về những thiếu nữ Hà Thành, nhớ người yêu của mình với vẻ đẹp “sắc nước hương trời”,

với các chiến sĩ thì nỗi nhớ ấy là sự cân bằng, thư thái trong tâm hồn sau mỗi chặng đường hành quân

vất vả, chứ không phải nhớ những điều ấy mà quên đi nhiệm vụ cao cả, nhớ để mà thối chí nản lòng.

Vậy mà một thời câu thơ “đẹp một cách lãng man”như thế này đã khiến cho tác giả của nó và chính

bài thơ trải qua bao gió dập, sóng dồi. Từng một thời bị phê phán bởi thói tiểu tư sản, nhưng thực ra

nhờ vẻ đẹp ấy mà tâm hồn người lính có sức mạnh vượt qua mọi gian khổ. Quang Dũng đã tạo nên

một nét tương phản hết sức đặc sắc. Những con người chiến đấu kiên cường với ý chí sắt thép cũng

chính là con người có một đời sống tâm hồn phong phú. Người lính Tây Tiến không chỉ biết cầm súng

đi theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc mà còn rất hào hoa, giữa bao nhiêu gian khổ, thiếu thốn,

trái tim họ vẫn rung động trong nỗi nhớ về một dáng kiều thơm. Bức tượng đài người lính Tây Tiến

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

đã được khắc tạc bằng những nguồn ánh sáng tương phản lẫn nhau, vừa hiện thực vừa lãng mạn. Tại

sao cấm những người lính xuất thân từ thành thị sống với những tâm tình riêng của mình, trong khi

những người lính xuất thân từ nông dân thì lại được phép nhớ giếng nước, nhớ gốc đa, nhớ người thân

của họ. Vấn đề là nỗi nhớ ấy có ảnh hưởng đến ý chí, tinh thần chiến đấu của các chiến sĩ hay không?

Hay họ vẫn hiên ngang chắp tay súng tiêu diệt kẻ thù. Có lẽ đa phần người lính Tây Tiến đều là học

sinh, sinh viên còn ngồi trên ghế nhà trường, tuổi đời còn rất trẻ nên hành trang mang theo khi ra

chiến trường không chỉ có súng đạn mà còn là một thế giới tâm hồn đầy mộng mơ. Nỗi nhớ ấy cũng

được nhà thơ Nguyễn Đình Thi thể hiện trong bài “Đất nước”:

“Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu”

Tuy nhiên, thơ hay ta không nên truy theo nghĩa riêng để làm mất đi vẻ đẹp của bài thơ ấy, ta phải

truy theo nghĩa chung. Dù có đến quán kiều như Quang Dũng, dù có nhớ dáng hình yêu kiều của

người con gái đi chăng nữa thì tất cả những người lính đều nhớ về quê hương, nhớ về Hà Nội với

những con đường nồng nàn hoa sữa:

“Từ thuở mang gươm đi mở cõi

Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long”

Điều đó cho ta thấy, các anh bộ đội cụ Hồ không chỉ biết cầm súng bảo vệ Tổ quốc mà còn rất hào

hoa, lãng mạn. Ban đêm họ buông bỏ một vài gánh nặng để nhớ về Hà Nội, nhớ những con phố, góc

nhỏ thân quen, nhớ về hình bóng giai nhân của mảnh đất Hà Thành. Những giấc mộng tưởng như đơn

giản nhưng lại chính là động lực để họ vững tin chiến đấu trong những tháng ngày gian khổ.

Hai câu thơ tiếp theo là ý chí của người lính, sáng ngời vẻ đẹp lí tưởng của thời đại: “Quyết tử

cho Tổ quốc quyết sinh”.

“Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”

Quang Dũng không hề né tránh hiện thực, né tránh đau thương mất mát mà ông lại nhìn thẳng vào

những bi thương ấy để viết nên những vần thơ của mình. Có thể thấy câu thơ: “Rải rác biên cương mồ

viễn xứ” nếu tách riêng ra rất dễ gây cảm giác nặng nề bởi đó là câu thơ nói về cái chết, về những

nấm mồ nơi “viễn xứ”, nơi xa xôi. Tác giả dùng phép đảo và đưa từ láy “rải rác” lên đầu câu để nhấn

mạnh sự ít ỏi, thưa thớt, gợi sự hoang lạnh của những nấm mồ người lính Tây Tiến. Cả một đoàn

quân đang đi trên đường dài thỉnh thoảng sẽ có một người ở lại, họ ra đi không một tiếng khóc than,

không một lời từ biệt. Những nấm mồ ấy nằm rải rác không một nén hương, không một vòng hoa,

cũng không có giọt nước mắt tiễn đưa của người thân. Thật sự quá cô đơn, côi cút khi họ ngã xuống

và lại yên nghỉ ở nơi nào đó trên con đường diệt giặc, ở đỉnh đèo, góc núi, dưới tầng sâu, nơi đất lạnh

đều có bóng dáng của họ. Câu thơ như đưa người đọc vào cõi tê tái, nghẹn lòng như trong bài thơ

“Chinh phụ ngâm” của “Đặng Trần Côn”:

“Hồn sĩ tử gió về ù ù thổi

Mặt chinh phu trăng rõi rõi soi

Chinh phu tử sĩ mấy người

Nào ai mạc mặt nào ai gọi hồn”

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Yếu tố bi tráng, hào hùng được nâng lên, yếu tố bi lụy đau thương được giảm bớt khi Quang Dũng sử

dụng từ Hán Việt “biên cương”, “mồ”, “viễn xứ” thì tăng tính trang trọng cho câu thơ, gợi không khí

cổ kính, biến những nấm mồ hoang lạnh nơi rừng sâu thành những ngôi mộ trang nghiêm nơi vĩnh

hằng. Lúc bấy giờ, ít ai viết bạo tay như Quang Dũng và đưa hình ảnh ảm đạm, thê lương, chết chóc

vào thơ ca nhưng nhà thơ đã làm và tạo nên nét riêng của mình. Các anh bộ đội cụ Hồ chiến đấu trên

mọi mặt trận, mọi địa bàn núi non hiểm trở, thậm chí phải hy sinh tính mạng của mình. Thế nhưng đó

lại là bản lĩnh của người lính Tây Tiến, họ thà bám riết vào trận địa chứ quyết không đào ngũ bỏ về,

lấy cái chết của mình làm tiền đề cho những người đồng đội nhắm thẳng về phía quân thù mà bắn.

Nếu như câu thơ trước tạo nên cái bi thì vần thơ sau lại vẽ lên nét tráng, câu thơ nhẹ nhàng như

không hề mang chút bi thảm của những nấm mồ viễn xứ. Cái không khí bi quan biến mất, chỉ còn lại

nét ngang tàn, chút thanh thản của người lính Tây Tiến. “Chiến trường” là nơi mưa bom bão đạn dữ

dội, khốc liệt và nguy nan, là nơi cái chết cận kề như một định mệnh. Bảo “chẳng tiếc đời xanh” là

cách nói của người thanh niên trí thức Hà Nội mang cả quan niệm lí tưởng chiến đấu cao đẹp. Đâu

phải họ không tiếc cho tuổi trẻ! Chẳng phải “tuổi trẻ là mùa xuân” đó sao? Nhưng cao hơn cả “mùa

xuân” ấy, họ còn có tự do, quê hương, còn người hậu phương gửi gắm cả nỗi lòng cho họ. Đó cũng là

lí do tại sao người lính không tiếc đời xanh, họ chỉ tiếc nếu như tuổi trẻ này không được cầm súng bảo

vệ quê hương đất nước thì sẽ vô nghĩa biết nhường nào! Cụm từ “chẳng tiếc” là một cách nói hết sức

ngang tàng, khí phách của người lính, đây là thái độ tự nguyện, không gượng ép mình, họ ra đi với

tâm trạng thanh thản, và cũng khẳng định rằng đời xanh, tuổi xuân nhiều hy vọng, hoa mộng sẽ không

có ý nghĩa gì nếu không xông pha nơi trận mạc, góp mình bảo vệ quê hương Tổ quốc. Người lính coi

cái chết nhẹ tựa lông hồng, là lí tưởng quên mình chói sáng “Chết vinh còn hơn sống nhục”, thà hi

sinh anh dũng chứ quyết không sống dưới tay kẻ thù. Người lính Tây Tiến mang dáng vẻ của người

anh hùng “Kinh Kha” sang mưu sát Tần Thủy Hoàng trong bài “Sông Dịch”, ười chinh phu thời ng

xưa một đi không trở lại:

“Gió thổi hiu hắt, nước sông Dịch lạnh,

Tráng sĩ một khi ra đi, sẽ không trở về nữa”

Hay lí tưởng của người đi trong bài “Tống biệt hành” của Thâm Tâm:

“Li khách, li khách con đường nhỏ

Chí lớn chưa về bàn tay không”

Mãi sau này, nhà thơ Thanh Thảo cũng viết:

“Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình

Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc

Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc”

Vậy là người lính cụ Hồ không chỉ mang vẻ đẹp của thời đại mà còn mang một vẻ đẹp cổ kính đượm

màu hiệp sĩ xa xưa. Nhà thơ đã nhìn thẳng vào sự thật khốc liệt của chiến tranh, miêu tả cái chết một

cách không né tránh. Đúng như những gì nhà thơ Trần Lê Văn nhận xét: “Tây Tiến phảng phất nét

buồn đau, nhưng buồn đau mà không hề bi lụy”. Quang Dũng thật tài tình khi nói về cái chết nhưng

không bao giờ hét của người lính Tây Tiến ở hai câu thơ trên

Và hai câu thơ sau, nhà thơ đã viết về vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng qua sự hy sinh cao đẹp của

những người lính Tây Tiến:

“Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành”

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Cách nói “Áo bào thay chiếu” có thể hiểu là chiếu không có, những có áo bào vì theo ý kiến của

Quang Dũng: Tôi muốn nói thêm cái phần gian khổ, thiếu thốn của miền Tây. Khi nằm xuống, người

chiến sĩ không có manh chiếu để liệm. Nói “áo bào thay chiếu” là cách nói của người lính chúng tôi,

cách ước lệ để an ủi đồng chí của mình đã nằm xuống. Người lính Tây Tiến ra đi từ những năm 1946,

1947 của thời kỳ trước, những năm đầu của cuộc kháng chiến, họ thiếu thốn đủ bề về cơ sở vật chất.

Vậy áo bào là điều không thể có, muốn hiểu hình ảnh này ta đến với cách hiểu cua Trần Lê Văn:

“ Không có áo bào, mà chỉ đơn giản là những tấm áo mỏng và người lính cởi ra để bọc người đồng

đội của mình trở về với đất mẹ”. Vẻ đẹp này ta bắt gặp trong thơ của Chế Lan Viên:

“Chiếc áo nâu anh mặc đêm công đồn

Chiếc áo nâu suốt một đời vá rách

Đêm cuối cùng anh cởi lại cho con”

“Áo bào” là một từ Hán Việt, thực ra đó là tấm áo choàng bên ngoài của các anh bộ đội nhưng qua cái

nhìn của tác giả, dù nó đã bạc, sờn hay rách vì bom đạn của kẻ thù nhưng nó vẫn trở thành chiếc áo

bào sang trọng tiễn đưa anh về nơi an nghỉ cuối cùng. Cách dùng từ “áo bào” làm cho câu thơ trở nên

cổ kính hơn, trang trọng hơn cho cái chết người lính. Gợi được hào khí của chí trai “thời loạn sẵn sàng

chết giữa sa trường lấy da ngựa bọc thây”. Nhà thơ Hoàng Lộc trong bài thơ “Viếng Bạn” cũng đã

viết về cảnh tiễn đưa như thế:

“Ở đây không manh ván

Chôn anh bằng tấm chăn

Của đồng bào Cứa Ngàn

Tặng tôi ngày sơ tán”

Hoặc “áo bào” này Trần Lê Văn khẳng định: “Đôi khi là những tấm chiếu mỏng, những tấm chăn

mỏng của đồng bào dân tộc miền cao. Họ tặng cho người lính, các anh sử dụng tấm chiếu này để đưa

người đồng đội của mình trở về với cát bụi”. Chữ “về” nói được thái độ nhẹ nhóm, ngạo nghễ của

người tráng sĩ đi vào cái chết. “Anh về đất” là hình ảnh đầy sức mạnh ngợi ca. Sau khi hoàn thành

nghĩa vụ thiêng liêng, người lính Tây Tiến trở về trong niềm chở che của đất mẹ quê hương, của đồng

đội và đây cũng là cách nói giảm nói tránh để vơi bớt đau thương. Quang Dũng muốn vĩnh viễn hóa

sự hy sinh cao đẹp, với người lính thì chết không phải là hết mà là về với đất mẹ, được đất mẹ ôm vào

lòng để hóa thân mình cho dáng hình xứ sở, để còn mãi với núi sông này. Dù hôm nay chưa có bảng

vàng, bia đá để khắc tạc công ơn nhưng trong lòng người ở lại, các anh được tôn vinh như những anh

hùng dân tộc, được xứng đáng tiễn đưa trang trọng nhất. Quang Dũng nói về cái chết nhưng lại bất tử

hóa người lính, nói về cái bi thương nhưng lại bằng hình ảnh tráng lệ. Các anh ra đi mãi mãi nhưng ra

đi là cho lẽ sống của mình còn sống mãi nên cái chết của các anh nhẹ nhàng như về đất. Trong bài

“Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm cũng đã nói:

“Ôi đất nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy

Những cuộc đời đã hóa núi sông ta…”

Mở đầu bài thơ ta gặp hình ảnh sông Mã gắn liền với lịch sử đoàn quân Tây Tiến, chứng kiến mọi

gian khổ, chiến công của ta, nhìn thấy tội ác của quân thù và giờ đây, cũng chính con sông Mã ấy lại

chứng kiến sự hy sinh của người lính. Nó như “gầm” lên khúc độc hành bi phẫn, đau thương làm rung

động cả một chốn hoang sơ. Câu thơ đề cập đến đau thương nhưng vẫn hùng tráng. Sông Mã “gầm

lên” đây là âm vang của sông núi, là điệu khèn vĩnh quyết, là khúc ca bi tráng của thiên nhiên miền

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Tây và quê hương đất nước đang quặn lòng, nghiêng mình tiễn đưa các anh về nơi yên nghỉ cuối

cùng. Khi các anh ngã xuống về cõi vĩnh hằng, sông Mã như con chiến mã trung thành gầm lên một

tiếng kêu đầy đau đớn tiếc thương cho tướng sĩ của mình , đây chính là biểu hiện cao độ của nỗi đau.

Và sông Mã oai hùng qua biện pháp nhân hóa đã trở thành một sinh thể biết đau đớn, như thay cho cả

dân tộc kịp tấu lên những âm thanh bi tráng để tiễn đưa những anh hùng dân tộc. Tiếng gầm ấy là

khúc tráng ca - khúc nhạc bi tráng, khúc nhạc thiêng tiễn đưa anh linh của những người chiến sĩ về

điểm dừng chân cuối cùng, nó đã nâng cao cái chết của người lính lên tầm sử thi hoành tráng, cái chết

của người trai thời loạn đầy hào sảng. Không hề có tiếng khóc, không có những giọt nước mắt tang

thương, chỉ có núi sông, đất mẹ chứng kiến cái chết của các anh. Người lính ra đi nhưng hình ảnh của

các anh sẽ không bao giờ phai nhòa trong tâm trí mọi người. Hình ảnh người lính và những kỉ niệm

vẫn đậm mãi trong lòng Quang Dũng nói riêng và trong mỗi chúng ta nói chung. Trong bài “Bài thơ

ấy”, Giang Nam có viết:

“Tây Tiến biên cương mờ khói lửa

Quân đi lớp lớp động cây rừng

Và bài thơ ấy con người ấy

Vẫn sống muôn đời với núi sông”

Từ sự kết hợp hài hòa giữa cái nhìn hiện thực và cảm hứng lãng mạn, Quang Dũng đã dựng lên một

bức tượng đài được kết tinh từ âm hưởng bi tráng của cuộc kháng chiến ấy. Đó là bức tượng đài được

khắc tạc bằng cả tình yêu của Quang Dũng đối với những người đồng đội, đối với đất nước mình,

mang ba vẻ đẹp ốm mà không yếu, chết nhưng không hết, bi nhưng không bi quan bi lụy mà còn bi

hùng bi tráng. Nói như Vũ Thu Hương: “…Tây Tiến – bức tượng đài bất tử về người lính vô danh…”.

Đoạn thơ cuối thể hiện tình cảm của nhà thơ về đoàn quân Tây Tiến, tình đồng chí đồng đội

trong những năm kháng chiến gian khổ, đó là khúc vĩ thanh của nỗi nhớ. Bốn câu thơ này được xem

là mộ chí của người lính Tây Tiến, là lời thề gắn bó sâu sắc, ý chí còn đến muôn đời sau của các anh

bộ đội cụ Hồ:

“Tây Tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm vị chia phôi

Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”

Người chiến sĩ ra đi với quyết tâm sắt đá, có chí lớn, không ước hẹn ngày về, tinh thần hi sinh vì

nước quyết lập được chiến công như những người chiến sĩ trong bài thơ “Tống biệt hành” của Thâm

Tâm:

“Li khách! Li khách con đường nhỏ

Chí lớn chưa về bàn tay không

Thì không bao giờ nói trở lại

Ba năm mẹ già cũng đừng mong”

Từ láy “thăm thẳm” ý chỉ các anh bộ đội càng đi thì càng không có cơ hội trở về. Bởi lẽ, họ ra

đi trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, và đây là lúc thế giặc thì mạnh còn quân

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

ta thì yếu. Đó là hoàn cảnh lấy trứng chọi đá, đòi hỏi phải hy sinh xương máu mới mong có ngày độc

lập tự do. Bao thế hệ thanh niên cầm súng ra chiến trường với tinh thần “quyết tử cho Tổ quốc quyết

sinh”. Ý thơ lột tả lí tưởng chiến đấu cao cả của người lính cụ Hồ, làm nổi bật phẩm chất yêu quê

hương, yêu đất nước của họ. “Ai” là đại từ phiếm chỉ chỉ đoàn binh Tây Tiến ra đi trong mùa xuân

năm ấy, mùa xuân khi “tiếng kèn vang dậy khắp non sông”, đoàn binh Tây Tiến xuất quân lên đường

với hành trình chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. “Mùa xuân” ấy ta có thể hiểu đó là thời điểm thành lập đoàn

quân Tây Tiến, mùa xuân năm 1947. Hoặc đây chính là mùa xuân của tuổi trẻ, của các chiến sĩ đã trở

thành cái thời điểm một đi không trở lại của lịch sử nước nhà. Câu thơ cuối với sự kết hợp linh hoạt từ

các thanh bằng như một bài hát đầy cảm xúc. “Sầm Nứa” là địa danh ở phía đông Thượng Lào,

“chẳng về xuôi” nghĩa là bỏ mình trên đường hành quân. Chí nguyện của các chiến sĩ là sang nước

bạn hợp đồng tác chiến với quân dân Lào chống Pháp, họ quyết tâm thực hiện lí tưởng ấy đến cùng.

Cho nên dù ngã xuống trên đường hành quân, nhưng hương hồn vẫn đi cùng đồng đội, sống trong

lòng đồng đội. Câu thơ mang âm hưởng của “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”:

“Sống cũng đánh giặc, thác cũng đánh giặc”

Bài thơ đã tái hiện được vẻ hùng vĩ, hoang dại, nguyên sơ nhưng cũng không kém phần thơ

mộng của núi rừng Tây Bắc. Đặc biệt là cảnh sông nước mênh mang, mờ sương khói của Tây Bắc

càng làm cho bức tranh thiên nhiên ở đây hiện lên đầy ấn tượng và trở thành nỗi nhớ khôn nguôi của

những người lính Tây Tiến. Hình tượng của những người lính Tây Tiến vừa mang vẻ đẹp lãng mạn,

vừa mang tinh thần bi tráng. Những chặng đường hành quân dài qua núi non gập ghềnh, trắc trở và

những trận chiến hùng tráng, sự hi sinh mất mát cũng không làm hình ảnh của các anh mờ nhòe đi mà

chỉ là những nét bút tô đậm hơn vẻ kỳ vĩ của những bức tượng đài ấy mà thôi. Qua bài thơ, ta thấy

tình yêu thiên nhiên, sự gắn bó máu thịt với đoàn binh Tây Tiến của tác giả Quang Dũng. Với những

sáng tạo nghệ thuật của Quang Dũng cùng bút pháp tạo hình đa dạng đã dựng nên bức tranh thiên

nhiên Tây Bắc hùng vĩ, thơ mộng và hình ảnh của người lính Tây Tiến với những đường nét khỏe

khoắn, mạnh mẽ. Sử dụng ngôn ngữ vừa quen thuộc vừa độc đáo, vừa có nét cổ kính, vừa mới lạ, bút

pháp lãng mạn kết hợp với tinh thần bi tráng tạo nên giọng điệu riêng cho thơ Quang Dũng.

Những người lính Tây Tiến nói riêng và những người lính chống Pháp nói chung đã để lại

cho thế hệ trẻ hôm nay một bài học, một sự nhìn nhận đúng đắn về vai trò và sứ mệnh của bản thân

trong thời đại mới. Ngày hôm nay, khi chúng ta ở trong thời bình, những tiếng súng, những hình ảnh

hành quân, những khó khăn gian khổ của người lính chỉ còn ở trong những trang sách, vần thơ mà

thôi. Nhưng mà đó là thời đại có thật, thời oanh liệt của cha ông chúng ta cho nên ta phải trân trọng

nó và từ đó trân trọng cuộc sống của mình hôm nay, để có ý thức phát triển bản thân, giữ gìn và phát

huy lòng yêu nước của mình, có nhiều cống hiến cho quê hương, đất nước Việt Nam thêm phát triển

bền vững và ngày càng lớn mạnh, có thể sánh vai với các cường quốc năm châu như những lời mà

Bác đã dặn.

Có thể nói, trong những năm trường kỳ kháng chiến, cảm hứng yêu nước thật sự là một động

lực tinh thần mạnh mẽ cho những người con đất Việt mang “Tầm vóc nhà thơ đứng trên thành chiến

lũy”. Lịch sử hào hùng của dân tộc, thiên nhiên và người chiến sĩ, đã được tái hiện sinh động và hào

hùng qua những câu thơ “Tây Tiến”. Khép lại những trang thơ hào hùng nhưng dư âm của nó có lẽ

vẫn còn vương mãi. Ta nhớ đến những câu thơ của Chế Lan Viên:

“Ôi kháng chiến mười năm qua như ngọn lửa

Nghìn năm sau còn đủ sức soi đường”

Ngọn lửa thắp sáng ấy có lẽ không chỉ trong thơ ông, mà còn thắp lên từ những câu thơ Tây Tiến, hòa

vào những bản trường ca kháng chiến. Nhờ sự cống hiến hết mình cho nền thơ ca hiện đại mà vào

năm 2001, Quang Dũng được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Nguyễn Sơn Trà

Khoá văn 2020 lớp văn thầy Nhật-

Bài làm 4:

Nhà thơ Jorge Luis Borges từng nhận định “Thời gian hủy hoại các lâu đài, nhưng lại làm giàu những

vẫn thơ”. Thật vậy thời gian có thể phá hoại mọi thứ nhưng văn chương thì không. Có một tác phẩm

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

luôn trường tồn với chúng ta qua bao nhiêu năm tháng đó là bài thơ “Tây Tiến” của nhà thơ Quang

Dũng.Ông được biết đến với hồn thơ lãng mạn nặng tình quê hương đất nước. Đến với bài thơ “Tây

Tiến” là nỗi nhớ da diết của nhà thơ đối với đơn vị cũ. Nhớ những cuộc hành quân vất vả, gian lao với

bao mất mát hi sinh nhưng vẫn còn đó những kỉ niệm đẹp, ấm áp tình đồng chí, đồng đội. Qua tác

phẩm, tác giả đã khắc hoạ chân thực hình ảnh người lính Tây Tiến hào hùng, dũng cảm đan xen với

cảnh thiên nhiên thơ mộng hữu tình nơi miền Tây Bắc ấy:

“Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi !

Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

…........

Tây tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Ai lên Tây tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.”

Nhà thơ Anh Ngọc đã từng nói “Tây Tiến hay đến nỗi ta phải ngạc nhiên mà nghĩ rằng : Tại sao trong

những ngày đầu non nớt của nền thơ kháng chiến và cách mạng mà chúng ta lại có được một tác

phẩm thơ tuyệt diệu đến thế , kinh điển đến thế mà cũng hiện đại đến thế”. Quả thật một “Tây Tiến”

tuyệt diệu, kinh điển, hiện đại đã được hiện lên dưới ngòi bút tài hoa độc đáo của người con xứ Đoài.

Được in trong tập “Mây đầu ô" năm 1948, khi Quang Dũng chuyển đơn vị khác và được viết tại Phù

Lưu Chanh.Ban đầu tác phẩm có tên là “Nhớ Tây Tiến" và được đổi lại là “Tây Tiến” Bài thơ được

viết trong thời kì kháng chiến chống Pháp ác liệt nhất nhưng nổi bật lên những khó khăn, gian khổ ấy

lại là bức tranh về hình tượng của những người lính trẻ Hà Nội. Họ hi sinh ước mơ, tuổi trẻ, tình cảm

để hướng về Tổ Quốc thân yêu.Phải tinh tế và tài tình làm sao khi tác giả kết hợp bút pháp hiện thực

và lãng mãn cùng với những hình ảnh độc đáo và sáng tạo khiến bài thơ “Tây Tiến” luôn vang đọng

trong tâm trí người đọc.

Đến với 14 câu thơ đầu của bài thơ là hình ảnh người lính Tây Tiến gắn liền với thiên nhiên Tây Bắc

cùng với những chặng đường hành quân gian khổ, khó khăn. Mở đầu bài thơ với âm điệu nhẹ nhàng

trìu mến:

“Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi !

Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi”

Bài thơ mở ra cùng với âm mở “ơii” như vang vọng khắp núi rừng. Nỗi nhớ ấy như được dồn nén lại

để bật lên một tiếng “ơi” tha thiết đến thế.Dường như mọi khoảng cách về địa lý cũng không thể

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

khiến tác giả quên đi mà thay vào đó là một nỗi nhớ “chơi vơi”.Một nỗi nhớ lửng lơ, mơ màng trong

tâm trí người lính ấy. Kết hợp với âm “ơi” tuy nhẹ nhàng nhưng lại luôn khiến người đọc day dứt

trong trái tim. Xuyên cả không gian và thời gian nỗi nhớ ấy cũng chính là mạch cảm xúc của toàn bài

thơ làm sống dậy bao kí ức tươi đẹp của tác giả. Tuy đã “ xa rồi” nhưng đối với Quang Dũng chắc hẳn

“Sông Mã” là một chứng nhân lịch sử ghi dấu lại bao tội ác của kẻ thù cũng như cả bao chiến tích của

đoàn binh “Tây Tiến”. Hình ảnh “Sông Mã” như gắn liền với bao năm tháng chiến đấu gian khổ với

chặng đường hành quân vô cùng vất vả nhưng cũng đầy tươi đẹp đối với những người lính.Chỉ bằng

hai câu thơ mà dường như nỗi nhớ đã hiện lên một cách đầy rõ nét và sinh động.

Tiếp nối khúc độc hành ấy mở ra con đường hành quân với vô vàn chông gai trước mắt đoàn binh

Tây Tiến:

“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi”

Đứng đầu hai câu thơ hiện ra hai địa danh “ Sài Khao và Mường Lát” vốn là những không gian nơi

gắn liền với cuộc hành quân của người lính. Tây Bắc luôn được nhớ đến với địa hình hiểm trở cùng

với khí hậu khắc nghiệt chính vì vậy mà nhà thơ đã viết “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi”. Hình

ảnh “ sương lấp” cũng cho thấy sự vất vả khi thể hiện khoảng thời gian mà các anh đi hành quân từ

lúc mặt trời còn chưa kịp xuất hiện cho tới tận “ đêm hơi” khi mặt trời đã xuống núi.Đối mặt với

những gian lao ấy hiện lên một nét đẹp rất chân thực qua hình ảnh “ đoàn quân mỏi”. Chỉ bằng 3 từ

đã cho chúng ta những hình dung về dáng vẻ, tư thế của người lính trong gian lao.Tuy “mỏi” nhưng

tinh thần của họ chưa bao giờ bị khuất phục trước khó khăn bởi họ luôn mang trong mình tinh thần

lạc quan và nồng nàn lòng yêu nước “quyết tử cho tổ quốc quyết sinh”. Quang Dũng đã khéo léo sử

dụng một lúc hai biện pháp tu từ nhân háo và ẩn dụ qua hình ảnh “ hoa về”.Và cũng thật tinh tế khi

tác giả không sử dụng từ “hoa nở” mà thay vào đó là từ “hoa về”.Cách dùng từ vừa khiến không gian

như nhẹ hơn vừa cho ta cảm giác những bông hoa như những ngọn đuốc sáng trong đêm để mừng sự

trở về của những người lính. Nhà thơ Tố Hữu cũng có những liên tưởng độc đáo về hình ảnh đoàn

quân:

“Những đường Việt Bắc của ta,

Đêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay”

Còn trong thơ Quang Dũng, bối cảnh thiên nhiên hiện ra với những hình ảnh sóng đôi trái ngược:

“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm,

Heo hút cồn mây, súng ngửi trời.

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống,

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Có thể thấy cuộc hành quân với muôn vàn khó khăn trắc trở được tác giả thể hiện qua những con dốc.

Quang Dũng đã sử dụng một loạt tính từ để miểu tả độ cao của con dốc “khúc khuỷu, thăm thẳm, heo

hút” kết hợp với nhịp thơ 4/3 càng làm tăng sự khó khăn, vất vả lên nhiều lần. Những vách núi cheo

leo và địa hình gấp gãy cùng với độ cao của con dốc làm thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, bao la hơn bao

giờ hết. Giữa cái không gian rộng lớn, bao la như thế con người lại càng trở nên nhỏ bé hơn giữa các

cồn mây trắng xoá. Sự vắng vẻ, hiu quạnh nơi núi cao bởi có lẽ nơi mà các anh đi qua chư ai từng đặt

chân tới. Hình ảnh “ súng gửi trời” vừa thể hiện độ cao choáng ngợp khi những mũi súng hướng lên

khi đi hành quân cuả đoàn binh tưởng chừng như đã chạm tới trời.Quả thật nhà thơ đã rất tài tình để

vừa miêu tả cảnh thiên nhiên hùng vĩ của đất nước đồng thời đó cũng làm nôir bật lên sự dũng cảm

khi đứng trước khó khăn của người lính.Dường như chua dừng lại ở đó những khó khăn vẫn tiếp diễn:

“Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống”

Phải chăng đối với người lính càng khó khăn lại càng kích thích họ chinh phục? Hai hình ảnh so sánh

đối lập “ lên xuống”, “cao thấp” càng tô đậm sự nguy hiểm và khó khăn của đoàn binh Tây - -

Tiến.Hình như thiên nhiên Tây Bắc đang muốn thử tài những người lính từ chỗ sâu thẳm nhất cho tới

chỗ ngút ngàn nhất của mình. Nhưng khi hành quân từ trên cao xuống thì hình ảnh bình dị thân thuộc

lại hiện lên trong mắt người lính:

“Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”

Trong một phút dừng chân nghỉ nơi, có lẽ đây chính là khung cảnh yên bình nhất mà đoàn binh Tây

Tiến có thể ngắm nhìn được. Phải chăng có những giây phút người lính nhớ nhà ko? Bởi trên chặng

đường gian lao ấy có không ít những người đã gục ngã, hi sinh:

“Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời”

Hai từ “ anh bạn” chắc hẳn đó chính là những người đồng đội, đồng chí có thấy sự thân thiết, gắn bó

qua từ ngữ mà nhà thơ đã dùng. Với biết bao thiếu thốn về vật chất, thuốc men nên đã có biết bao

những ngừoi lính không thể bước tiếp. Từ “gục” với âm nặng làm cho câu thơ có phần nặng nhưng

khi kết hợp với “bỏ quên đời” dường như làm cho câu văn được cân bằng và nhẹ nhàng hơn. Những

người lính Tây Tiến đã chủ động không bước nữa để ra đi thanh thản không day dứt, đắn đo. Tác giả

còn rất tinh tế khi sử dụng cụm từ “bỏ quên đời” làm giảm sự đau xót đối với cái mất của những

người lính.

Chỉ hai câu thơ đã nói lên tất cả sự khắc nghiệt của miền sơn cước này, một vùng núi tăm tối, nơi thú

dữ đe dọa con người. Nhà thơ sử dụng các từ “chiều-chiều”, “đêm đêm” để gợi lên một khoảng thời -

gian có tính chu kỳ và đều đặn, lặp đi lặp lại. Dường như những gian khổ mà những người lính đã

phải trải qua không chỉ là những ngọn núi cao và dốc đứng, không chỉ là những cơn mưa cù với ng

thác đổ ầm ầm, mà còn những lúc khi hổ đang đùa giỡn với con người .Cả sức nặng thơ là của câu

như đổ ồn vào chữ “Mường Hịch”, những khó khăn ấy dường như khi nhìn qua lăng kính lãng mạn

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

của Quang Dũng, nó như một trò đùa trẻ con dùng để “chọc tức thiên hạ”. Thế nhưng, giữa nơi rừng

thiêng nước qua con mắt hào hoa lãng mạn của chiến binh Tây Tiến một thời người ta vẫn nhìn thấy

được những khung cảnh bình yên, nỗi nhớ chợt ùa về Mai Châu xinh đẹp:

“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói,

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”

Là hình ảnh ấm áp đầy quen thuộc của người dân đồng bào vơi mùi hương của nếp xôi tạo sự gần gũi

quen thuộc đối với người dân Việt Nam. Trong bài thơ “Tiếng hát con tàu” Chế Lan Viên từng viết:

“Anh nắm tay em cuối mùa chiến dịch

Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng

Đất Tây Bắc tháng ngày không có lịch

Bữa xôi đầu còn nhớ tỏa mùi hương.”

Nồi cơm ấm nóng cùng đồng chí, đồng đội xua tan bao mệt mỏi. Dù phải chiến đấu ở đâu, trong hoàn

cảnh nào, mùi lúa nếp vẫn luôn đọng trong lòng mỗi người lính khi nhớ về quê hương. Khi đến đoạn

thứ hai, chúng ta thấy một hướng Tây Bắc hoàn toàn khác với đoạn trước. Thay vì hình ảnh cảnh núi

non hoang vu, hiểm trở, Tây Bắc như một miền sơn cước đẹp đẽ, đầy quyến rũ và trữ tình, rất đỗi nên

thơ:

“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa

Kìa em xiêm áo tự bao giờ”

“Doanh trại” nơi chiến đấu, sinh hoạt gắn bó với biết bao kỷ niệm tươi đẹp của một thời chiến binh. -

Đêm ấy, sau những chặng đường hành quân gian lao, vất vả, buổi liên hoan văn nghệ cùng đồng bào

Tây Bắc đã diễn ra trong niềm vui hân hoan, háo hức. Từ “bừng” giống như nhãn tự của câu thơ này

bởi chỉ với một từ duy nhất làm cả không gian núi rừng Tây Bắc đen tối, âm u nay tràn ngập ảnh sáng

ấm áp của ngọn lửa, xua đi giá lạnh, xua đi những mệt nhọc vất vả hiểm nguy nơi chiến trường vừa

qua.một từ ngữ xuất hiện.Đêm liên hoan văn nghệ này cũng chính là sự rạo rực, tưng bừng, tươi vui,

hân hoan như những ngày lễ hội của người dân miền núi cao Tây Bắc. Tác giả ban đầu viết là “nàng”

nhưng sau đổi thành “em” như chính trong không gian âm nhạc và vũ điệu đã chắp cánh cho tâm hồn

Quang Dũng cũng như những người lính Tây Tiến khác. Đêm liên hoan văn nghệ có ánh sáng, có âm

thanh của tiếng khèn nhạc cụ đặc trưng của những dân tộc miền núi cao Tây Bắc thêm vào đó còn là -

những vũ điệu của tình người, tình quân dân. Tình cảm đẹp đẽ ấy, có phải đôi lần hay là rất nhiều lần

ta đã gặp trong thơ:

“Tôi gõ cửa ngôi nhà tranh nhỏ bé ven đồng chiêm

Bà mẹ đón tôi trong gió đêm

- Nhà mẹ hẹp nhưng còn mê chỗ ngủ

Mẹ chỉ phàn nàn chiếu chăn chả đủ

Rồi mẹ ôm rơm lót ổ tôi nằm”

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Để rồi:

Rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm

Tôi thao thức trong hương mật ong của ruộng

Trong hơi ấm hơn nhiều chăn đệm

Của những cọng rơm xơ xác gầy gò”

(Hơi ấm ổ rơm Nguyễn Duy)-

Ở câu thơ sau, ta bắt gặp Quảng trường Viêng Chăn, một địa danh độc nhất vô nhị trong bài thơ

không thuộc đất nước Việt Nam, thủ đô nước Lào, ta nhận thấy người lính Tây Tiến không chỉ chiến

đấu ở Việt Nam mà còn chiến đấu trên đất nước Việt Nam. và dù bạn ở đâu, bạn luôn được chào đón

nồng nhiệt. Mặt khác, người đọc còn thấy được tình cảm lâu đời của Lào đối với Việt Nam, kẻ thù

chung của thực dân Pháp. Nếu bốn câu thơ trước là cuộc giao lưu văn hóa nghệ thuật của các dân tộc

cao nguyên với đoàn binh Tây Tiến thì bốn câu thơ sau mang vẻ đẹp của thiên nhiên miền Tây:

“ Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”

“Buổi chiều mù sương ấy” là buổi chiều mùa thu năm 1947. Màn sương mù phủ trắng núi rừng chiến

khu vào buổi chiều thu này đã in sâu vào tâm hồn người đọc với nỗi nhớ ngày càng lan tỏa. Hồn của

cây lau là hồn của mùa thu. Hoa lau nở trắng cờ, lá lau kêu xào xạc trong gió thu "nẻo bến bờ", nơi bờ

sông bờ suối. Với tâm hồn thi sĩ tài hoa, Quang Dũng đã cảm nhận vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên

Châu Mộc qua cảnh sắc "chiều sương" và "hồn lau nẻo bến bờ". Những thi liệu ấy đã tạo nên vẻ đẹp

cổ điển bức tranh suối rừng nơi miền đất lạ. Các thi sĩ xưa nay vẫn gọi hồn thu là hồn lau:

"Ngàn lau cười trong nắng

Hồn của mùa thu về

Hồn mùa thu sắp đi

Ngàn lau xao xác trắng".

Các từ “đã thấy”, “đã nhớ” càng làm cho nỗi nhớ Châu Mộc chiều sương thêm man mác,

bâng khuâng. Nhớ cảnh rồi nhớ người.Như một câu hỏi “có nhớ" con thuyền độc mộc và "dáng

người" chèo thuyền độc mộc? "Có nhớ" hình ảnh "hoa đong đưa" trên dòng nước lũ? "Hoa đong đưa"

có phải là hoa rừng "đong đưa" làm duyên trên dòng nước lũ như giáo sư Phan Cự Đệ đã nói? Hay

"Hoa đong đưa" là hình ảnh ẩn dụ gợi tả các cô gái miền Tây xinh đẹp lái thuyền độc mộc duyên

dáng, uyển chuyển như những bông hoa rừng đang "đong đưa" trên sông suối. Thuở ấy, núi rừng Tây

Bắc vô cùng hoang vu, là chốn rừng thiêng liêng nước độc, nhưng Quang Dũng với tâm hồn lạc quan

và yêu đời của một khách chinh phu thời đại mới đã cảm nhận và phát hiện bao vẻ đẹp thơ mộng,

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

xinh tươi của cảnh sắc thiên nhiên và con người Tây Bắc. Đến với khổ 3 là hình tượng người lính Tây

Tiến hào

hùng, hào hoa, lãng mạn và bi tráng:

“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”

Chiến tranh rồi sẽ qua, thời gian sẽ bù đắp những đau thương, mất mát, nhưng hình ảnh người lính vô

danh hy sinh vì tổ quốc không phai sẽ luôn còn mãi trong trái tim hàng triệu người Việt Nam. Như

Banzlac đã nói: “Nhà văn phải là người thư ký trung thành của thời đại mình”. Như vậy, văn học với

sứ mệnh thiêng liêng của mình đã mãi mãi khắc ghi trong lòng người đọc hình ảnh những người con

anh hùng đã ngã xuống vì độc lập tự do của dân tộc trong suốt chiều dài lịch sử. Đọc câu thơ Đoàn

quân Tây Tiến không mọc tóc ta mới thấy được tài năng trong ngòi bút của Quang Dũng. Nếu tả

người lính với những nét khắc khổ, tiều tụy thì đều gợi lên âm hưởng hào hùng, bởi những điểm nhấn

đầu tiên của những câu thơ được gieo vào lòng như “tiến lên”, “tóc mọc”, từng chữ, từng vần. chúng

như những nét khắc trên tượng đài người lính Tây Tiến. Ngay từ hai dòng đầu của đoạn văn, tác giả

đã gợi lại trong tâm trí người đọc một căn bệnh quái ác đã ám ảnh văn học thời kỳ kháng chiến chống

Pháp bệnh sốt rét rừng. Ta nhớ đến một bài thơ “Dáng đứng Việt Nam” của Lê Anh Xuân:

“Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhất

Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng

Và Anh chết trong khi đang đứng bắn

Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng.

Chợt thấy anh, giặc hoảng hốt xin hàng

Có thằng sụp xuống chân Anh tránh đạn

Bởi Anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm

Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công

Anh tên gì hỡi Anh yêu quý

Anh vẫn đứng lặng im như bức thành đồng

Như đôi dép dưới chân Anh giẫm lên bao xác Mỹ

Mà vẫn một màu bình dị, sáng trong

Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ

Anh chẳng để lại gì cho riêng Anh trước lúc lên đường

Chỉ để lại cái dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỷ:

Anh là chiến sỹ Giải phóng quân.

Tên Anh đã thành tên đất nước

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Ôi anh Giải phóng quân!

Từ dáng đứng của Anh giữa đường băng Tân Sơn Nhất

Tổ quốc bay lên bát ngát mùa xuân.”

Đoàn quân Tây Tiến chủ yếu hoạt động ở những vùng rừng núi hiểm trở, núi cao, vực thẳm, những

cơn sốt rét của rừng khiến họ xanh xao, yếu ớt đến nỗi hình hài cũng thay đổi " không thể mọc tóc" .

Nhưng khó khăn không thể khuất phục được ý chí chiến đấu, ở họ luôn tràn đầy sức sống anh dũng,

tiêu biểu cho một tinh thần chiến đấu kiên cường bất chấp hiểm nguy bủa vây, dù bệnh tật, cuộc sống

khó khăn.Vẻ uy nghiêm được thể hiện qua ánh mắt giận dữ đầy căm thù của những người lính dường

như đôi mắt anh hùng cũng có chút dữ tợn đối với người lính, nhưng đằng sau tấm chăn ấy là những

tâm hồn luôn khao khát yêu thương. Khắc họa về đồng đội mình, Quang Dũng tiếp tục đem đến

những hình ảnh chân thực,không chỉ về đời sống mà còn về tâm hồn hào hoa, lãng mạn của các anh:

“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”

Hai câu thơ như nhốt cả hai thế giới” (Vũ Quần Phương), “thấy nổi lên lời độc tấu của chàng trai Hà

Nội” (Đặng Anh Đào) vừa rất hào hùng lại rất hào hoa. Hình ảnh "mắt trừng" thể hiện sự quyết tâm

mãnh liệt của đoàn binh Tây Tiến chiến đấu bảo vệ biên cương. Hình ảnh này còn thể hiện hoài bão,

khát vọng lập công và lòng căm thù giặc cháy bỏng của những người lính Tây Tiến. Và ngay trong cuộc

sống chiến đấu gian khổ dữ dằn đó, những người lính vẫn để tâm hồn cho những hình ảnh thật dịu hiền,

thân thương: "Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"Chiến tranh tàn khốc, nhưng chiến tranh không cướp

được chất hào hoa của những chàng trai Hà thành Không gì có thể ngăn được những giây phút mộng

mơ trong tâm hồn người lính. Thực chất đoạn thơ miêu tả vẻ đẹp tâm hồn riêng của ngừoi lính Tây Tiến

Nguyễn Đình Thi cũng đã diễn đạt rất thành công vẻ đẹp này trong bài thơ Đất nước:

Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu.

Khác với nỗi nhớ của người lính trong thơ Nguyễn Đình Thi và các nhà thơ khác, Quang

Dũng thể hiện tình cảm của người lính qua giấc mơ, khiến cho nỗi nhớ cũng lãng mạn như

chính tâm hồn họ vậy. Giấc mơ đã nâng đỡ tâm hồn con người. Thật sang trọng và hào

hoa!

Nói đến chiến tranh, nói đến đời lính không thể không nói đến cái chết. Quang Dũng cũng

không né tránh và nhà thơ đã nói theo cách riêng củamình:

“ Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành.”

Nếu tách câu thơ trên ra khỏi đoạn thơ thì chẳng khác nào một hình ảnh xám xịt và lạnh lẽo, tăm tối,

hiu quạnh, mang nhiều ngậm ngùi. Nhưng trong ngữ cảnh, mạch văn, câu thơ sau: "Ra chiến trường

chẳng tiếc đời xanh" đã nâng cao chí khí, tầm vóc của người chiến sĩ. Bạn ra trận vì một lý tưởng cao

đẹp. Đó là cuộc sống của một chàng trai trẻ. , những thanh niên của "Những chàng trai chưa trắng nợ

anh hùng…", anh là những sinh viên Hà Nội, lên đường nhập ngũ vì nghĩa lớn với ý chí làm người, đã

"Quyết tử cho Tổ Quốc quyết sinh" Câu thơ "Chiến trường đi không tiếc đời xanh" vang lên như một

lời thề thiêng liêng và cao cả. Các anh đã quyết hiến máu xương của mình để bảo vệ độc lập, tự do

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

của quê hương, chống lại thực dân Pháp với một quyết tâm sắt đá: "Chúng tôi thà hy sinh tất cả chứ

không chịu mất nước, dứt khoát không chịu làm nô lệ". Quang Dũng ghi lại cảnh tượng bi tráng giữa

chiến trường miền Tây thuở ấy:

“Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.

Những tráng sĩ năm xưa giữa chiến trường đã lấy da ngựa để bọc thân như một niềm tự hào. Những

người lính Tây Tiến với chiếc chiếu đơn sơ, với chiếc "áo" giản dị này: "đã về với đất". Một cái chết

ngọt ngào và thanh thản. Anh ra trận giết giặc cho quê hương. Anh đã ngã xuống: "trở về trần gian",

nằm trong vòng tay của quê hương thân yêu. Nhà thơ không dùng từ "chết",hy sinh" mà dùng thành

ngữ " về đất" để ca ngợi sự hy sinh cao cả mà giản dị, bình lặng mà thanh thản, ngọt ngào coi cái chết

nhẹ tựa lông hồng. Người chiến binh Tây Tiến đã sống và chiến đấu vì quê hương. "Anh về đất " bằng

tất cả tấm lòng thủy chung của một người lính. Tiếng thác nước sông Mã "gầm thét" giữa núi rừng

miền Tây như tiếng kèn trong bài hát "Chiêu hồn liệt sĩ" tống tiễn linh hồn liệt sĩ về nơi an giấc ngàn

thu. Câu "Sông Mã gầm lên khúc độc hành" là một câu thơ hay. bởi nó gợi không khí linh thiêng,

trang nghiêm, đồng thời tạo nên âm điệu hào hùng, đượm buồn. Phong cách ngôn ngữ của Quang

Dũng rất đặc biệt, ngoài những từ ngữ giản dị đời thường của người lính như: gục, không mọc tóc, về

đất, … còn có một số âm Hán. Từ Việt Nam như mộng, mơ, biên giới, dáng kiều, viễn xứ, áo bào, -

khúc độc hành nhờ đó mà cái bình dị làm nổi bật cái cao cả thiêng liêng, cái bình thường tô đậm cái

anh hùng, vĩ đại . Đoạn thơ tả chân dung người lính trong bài thơ "Tây Tiến" là đoạn thơ đặc sắc

nhất. Khuynh hướng thơ và cảm hứng lãng mạn kết hợp với những sáng tạo trong miêu tả và bộc lộ

cảm xúc đã tạo nên những câu thơ có "hồn". Người lính đã sống một cuộc đời anh hùng và chết một

cái chết vẻ vang. Hình tượng người lính Tây tiến mãi mãi là tượng đài nghệ thuật bi tráng khắc sâu

vào tâm hồn dân tộc.Bốn câu thơ cuối là lý tưởng cao đẹp, vẻ đẹp bi tráng, coi cái chết nhẹ tựa lông

hồng, sự hy sinh:cao cả của người lính Tây Tiến:

“Tây tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Ai lên Tây tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.”

Quang Dũng đã mượn âm thanh của sông nước, thiên nhiên và hồn thiêng Tây Bắc để nói lời từ biệt,

cảm ơn và ngợi ca đồng đội của mình. Câu thơ vừa dữ dội vừa hào hùng để cho sự hi sinh của người

lính không hề bi lụy mà thấm đẫm tinh thần bi tráng. Bài thơ kết thúc bằng bốn dòng với giọng buồn,

nhịp điệu chậm rãi nhưng hồn thơ vẫn toát lên vẻ hào hùng. Lịch sử dân tộc sẽ không bao giờ lặp lại

một thời kỳ hào hùng, lãng mạn và thơ mộng trong hoàn cảnh khó khăn, gian khổ và ác liệt như vậy.

"Có một khúc ca không bao giờ quên" có một "Tây Tiến", một Quang Dũng luôn đi trong lòng bất -

cứ người yêu văn học nào. Chiến tranh đã lùi xa, nhưng dư âm của nó sẽ luôn trường tồn. "Tây Tiến"

là một trong những ca khúc không thể quên của những năm dài chống Pháp.", nhà thơ Vũ Thu Hương

cũng nhận xét: "Tây Tiến là sự tiếp nối của một dòng thơ lãng mạn, nhưng được tác giả thổi vào một

tâm hồn rất trẻ trung, mới mẻ. Và cũng là cảm hứng khó và giai đoạn vẻ vang trong lịch sử đất nước,

Tây Tiến đã thể hiện mình một cách đặc biệt qua ngòi bút của Quang Dũng, với nỗi nhớ về đồng đội

của tác giả. đã làm xúc động người đọc bao thế hệ, và đây cũng là âm hưởng chủ đạo của bài thơ.

Shelly đã từng nói: “Thơ ca làm cho tất cả những gì tốt đẹp nhất trên đời trở thành bất tử”. Quả vậy,

bài thơ “Tây Tiến” đã trở thành một tượng đài bất tử của đoàn binh Tây Tiến nói riêng cũng như

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

những người lính Việt Nam nói chung.Trong mặt người đọc “Tây Tiến” hiện lên quá đỗi hùng vĩ, bao

la đến choáng ngợp nhưng không vì như thế mà làm những người lính trở nên nhỏ bé. Với ý chí và

một trái tim yêu nước nồng nàn họ quyết hi sinh để bảo vệ cho Tổ Quốc của mình. Bằng sự tài tình và

tinh tế trong cách viết nhà thơ Quang Dũng đã kết hợp hài hoà bút pháp hiện thực và lãng mãn với

nhiều hình ảnh, giọng điệu khi tha thiết bồi hồ, khi nhẹ nhàng vui tươi.Tất cả những điều đó đã tạo

nên một “Tây Tiến” như sống dậy trong longf người đọc một thời kỳ không thể nào quên của dân

tộc.Qua đó cho thấy thêm hiểu được những khó khăn, vất vả của cha ông ta để ta có thể trân trọng hơn

những ngày tháng được sống trong đọc lập tự do.

Khuất Phương Thảo

Khoá văn 2020 lớp văn thầy Nhật-

II. Việt Bắc

Bài làm 1: bức tranh tứ bình

“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi đất đã hoá tâm hồn”

Đến với những mảnh đất màu mỡ của văn chương, với những cảm hứng bất tận, nhà thơ Tố Hữu cũng

đã từng thả hồn mình với Việt Bắc để tâm sự rằng: “Cảnh vật và tinh thần Việt Bắc đã nhập vào tâm hồn

tôi, máu thịt tôi”. Chắc hẳn, phải là con người yêu mảnh đất hóa tâm hồn ấy lắm mới có thể cảm nhận

sâu sắc được cái tình mà nó đem lại đến vậy. Phải chăng vì thế mà khi đọc thơ Tố hữu người đọc lay

động từng chút, từng câu chữ sáng tạo độc đáo nhưng thấm nhuần hương sắc đất Việt. Điều này được

khắc họa rõ nét trong bài thơ “Việt Bắc” một thi phẩm đặc sắc đậm đà bản sắc dân tộc, ca ngợi con người

kháng chiến và cuộc sống chiến khu thời kháng chiến chống Pháp gian khổ, hào hùng và là bản tình ca

thủy chung, nghĩa tình giữa con người cách mạng với đồng bào Việt Bắc. Mà ấn tượng hơn cả là bức

tranh tứ bình trở nốt nhạc ngân xa, vang vọng khắp núi rừng:

“Ta về, mình có nhớ ta

Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.

Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.

Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.

Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình

Rừng thu trăng rọi hòa bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.”

Việt Bắc là quê hương cách mạng, là căn cứ địa vững chắc của bộ đội ta trong kháng chiến chống

Pháp. Tại nơi đây, người dân miền núi đã che chở, đùm bọc cho Đảng, Chính phủ và kề vai sát cánh bên

những người cán bộ kháng chiến để giành và bảo vệ nền độc lập của dân tộc. Chính vì thế bài thơ “Việt

Bắc” được coi là một trong những đỉnh cao sáng tác của đời thơ Tố Hữu bài thơ được sáng tác nhân một

sự kiện quan trọng diễn ra vào năm 1954. Đó là thời điểm quân và dân ta giành được thắng lợi Điện Biên

Phủ lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu, buộc Pháp phải ngồi vào bàn đàm phán và ký với ta hiệp định

Giơnevơ lập lại hòa bình ở miền Bắc. Đây cũng là lúc cơ quan trung ương đảng và cán bộ cách mạng rời

chiến khu Việt Bắc để trở về với Hà Nội thủ đô sao vàng nắng Ba Đình. Nhân sự kiện trọng đại đó -

tháng mười năm 1954, Tố Hữu đã viết bài thơ Việt Bắc, bài thơ ra đời trở thành khúc hùng ca, khúc tình

ca, được biết bao thế hệ yêu thích và trân trọng gọi đó là đỉnh cao của thơ kháng chiến chống Pháp. Đúng

như lời Chế Lan Viên tâm sự "Anh là một con chim vụ ở đường bay, hơn là bộ lông bộ cánh, tuy vẫn là

lông cánh đẹp"

“Việt Bắc” để lại trong lòng người đọc những lời đối đáp đầy chân thành mà lưu luyến, bịn rịn giữa

tình cảm của người ra đi và ở lại. Đó còn là những kí ức chẳng thể phai nhoà trong những năm tháng

được sống, được chiến đấu ở mảnh đất của cách mạng của kháng chiến. Mà trong đó Tố Hữu đã đặt bút

để “ vẽ” lên bức tranh tứ bình với những nét chấm phá hài hòa, mang những đặc trưng của núi rừng Việt

Bắc.

Thiên nhiên Việt Bắc cũng tạo nên một bức tranh tứ bình với phong cảnh bốn mùa xuân, hạ, thu,

đông:

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

“Ta về, mình có nhớ ta

Ta v , ta nh ng hoa cề ớ nhữ ùng người”

Câu hỏi tu từ vang lên, cũng là câu hỏi đầu tiên từ phía người ra đi một câu hỏi phảng phất hương vị ngọt

ngào của tình yêu. Đó cũng là câu hỏi để gọi nhắc chứ không gọi câu trả lời. Vì có lẽ họ quá hiểu rõ lòng

nhau. Một lần nữa ta lại bắt gặp giọng điệu ngọt ngào tha thiết qua cặp đại từ “mình ta”. Đọc một bài thơ

viết về tháng năm cách mạng một tình cảm chung của cả dân tộc vậy mà cách xưng hô nhà thơ này sử

dụng lại là “mình ta”. Chúng ta đã từng gặp rất nhiều trong ca dao:-

“Mình nhớ ta như cà nhớ muối

Ta nhớ mình như cuội nhớ trăng”

Hay cặp đại từ mình ta để diễn tả tình yêu đôi lứa:

“Mình về ta chẳng cho về

Ta nắm dải áo ta đề câu thơ”

Sáng tạo của Tố hữu khi sử dụng cặp đại từ mình ta để diễn tả tình cảm cách mạng cho mối quan hệ càng

trở nên gắn bó gần gũi thân thiết. “Hoa” là biểu tượng cho những gì tinh túy nhất của núi rừng Việt Bắc.

Nhắc đến hoa là nhớ đến người dân Việt Bắc nơi đây. Hoa và người có sự hòa quyện gắn bó, làm cho

bức tranh thiên nhiên thêm sống động. Cấu trúc của khổ thơ rất độc đáo cứ một câu nói về cảnh lại là một

câu nói về người, tạo nên bức tranh tứ bình cảnh với cảnh sắc bốn mùa. Trong nghệ thuật tứ bình phương

Đông khi nói đến cảnh của thiên nhiên bao giờ cũng có hình ảnh của “tùng, cúc, trúc, mai” “long, hay

ly, quy, phượng” còn nói tới con người là “ngư, tiều, canh, mục”. Còn ở đây Tố Hữu đã lãng mạn hóa

núi rừng Tây Bắc tạo nên bức tứ bình riêng rất Việt Nam. Đầu tiên là cảnh mùa đông:

“Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng”

Bức tranh mùa đông gợi lên bởi không gian mênh mông với chiều rộng của rừng xanh đại ngàn. Tất cả trở

nên sáng hơn khi tô điểm trên nền màu xanh bát ngát của núi rừng, là màu đỏ tươi của hoa chuối đang nở

rộ. Hai từ “đỏ tươi” làm cho thiên nhiên Việt Bắc trở nên tươi sáng ấm áp xua đi cái hoang sơ lạnh lẽo

vốn có của mùa đông. Nổi bật trên nền xanh ấy là hình ảnh con người trong một tư thế trên đỉnh đèo cao.

Đó là tư thế của con người hiên ngang vững chãi làm chủ thiên nhiên, làm chủ núi rừng. Không chỉ thế

thì hình ảnh “dao gài thắt lưng” làm con người hiện lên trong lao động hằng ngày chăm chỉ cần cù.

Nhưng đặc sắc hơn là cụm từ “nắng ánh”. Tác giả thật tinh tế khi đã chớp lấy khoảnh khắc đẹp nhất trong

ngày. Đó là khi anh nắng rọi vào lối sau khiến con người trở thành điểm hội tụ của ánh sáng tỏa sáng trên

đỉnh đèo cao. Có lẽ đây là một phát hiện độc đáo và sáng tạo trong cái nhìn quan sát đầy tinh tế và chi

tiết của Tố hữu. Qua hai câu thơ ta thấy giữa hoang sơ heo hút, giữa trời cao và rừng rộng mênh mông

con người đã trở thành linh hồn của bức tranh mùa đông ở Việt Bắc.

Khép lại bức tranh mùa đông là sự bao trùm với màu trắng tinh khiết của hoa mơ đã làm cho không

gian núi rừng Việt Bắc mang vẻ đẹp trong trẻo lạ thường:

“Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ ố n chungười đan nó t t ng sừ ợi giang.”

Đó là khi Việt Bắc vào mùa xuân. Chúng ta đã thấy hình ảnh ấy trong bài thơ “trường ca theo chân Bác”:

“Ôi sáng xuân nay Xuân 41

Trắng rừng biên giới nở hoa mơ

Bác về ... im lặng! Con chim hót

Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ”

Tố hữu đã sử dụng thành công động từ “nở” để miêu tả được sức sống mùa xuân như lan tỏa khắp không

gian núi rừng Tây Bắc. Màu xanh của cánh rừng đại ngàn đã được thay thế bởi sắc trắng tinh khiết của

hoa mơ. Hình ảnh ấy gợi cho ta nhớ đến cảnh xuân trong truyện Kiều của Nguyễn Du:

“Cỏ non xanh tận chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”

Nhưng sắc trắng trong thơ Nguyễn Du là sự điểm xuyết, là nét chấm phá tài tình với sự “ trắng điểm” đầy

tinh tế giữa nền xanh của núi rừng. Còn trong thơ Tố Hữu là sắc trắng ngần bao phủ cả núi rừng. Hai từ

“trắng rừng” thôi đã làm cho không gian của núi rừng Việt Bắc như bừng sáng cả một khoảng trời, được

tắm mình trong sắc trắng của hoa mơ.Trên nền trắng tinh khôi ấy thì con người vẫn chịu khó, cần cù,

nhẫn nại, tỉ mỉ khéo léo trong công việc hằng ngày qua từ " chuốt ". Nó còn gợi lên vẻ đẹp trong hành

động, tính cách của con người Việt Bắc. Họ đơn sơ, giản dị và nâng niu từng giá trị mà mẹ thiên nhiên

ban tặng. Họ cũng là những người đã và đang tiếp tục và giữ gìn nghề đan nón một công việc truyền -

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

thống ở Việt Bắc. Từ đó về đẹp con người Việt Bắc đã khắc sâu trong tâm trí của người ra đi trở thành

một dấu ấn không thể nào phai mờ.

Bức tranh mùa xuân qua đi màu trắng cũng mờ dần, để nhường chỗ cho âm thanh tiếng ve kêu rạo

rực cả một góc trời Việt Bắc vào mùa hè. Đó là âm thanh rộn rã tươi vui một âm thanh rất đặc trưng để

báo hiệu hè về:

“Ve kêu rừ ách đổng ph vàng

Nhớ á cô em g i hái măng một mình”

Trong cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi, ông cũng đã từng nhắc đến tiếng ve như một dấu hiệu nhận biết hè

sang:

“Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”

Không chỉ là âm thanh mà cả hình ảnh cũng hiện lên với màu sắc vô cùng rực rỡ khi rừng phách đổ vàng.

Động từ “đổ” đã diễn tả thật tinh tế cảm giác choáng ngợp ấy, vừa gợi sự biến chuyển mau lẹ của sắc

màu, vừa diễn tả tài tình từng đợt lá phách rừng trút xuống khi có ngọn gió thoảng qua. Dường như cảnh

vật có sự giao cảm với nhau. Sau lời giục giã của tiếng ve, dòng thác vàng bất ngờ “đổ” ụp từ trời cao

xuống khiến cả rừng cây óng ánh sắc vàng. Chúng ta cũng đã từng bắt gặp sự chuyển đổi màu sắc trong

bài thơ “Duyên” của Xuân Diệu :

“ Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá”

Bức tranh mùa hè trong tưởng tượng như một bức tranh sơn mài lung linh ánh sáng, màu sắc và rộn rã âm

thanh.

Sau c ng l b c tranh m a thu, tuy nhiên l không h cù à ứ ù à ề ó bất cứ màu sắc nào cả thay v l ào đó à

hình nh cả ủa ánh trăng Khác v i xu th bớ ế ình thườ đông, mở ùa đông vàng là xuân-hạ-thu- đầu lại là m kết

lại b ng mằ ùa thu.B y l t mởi trong 9 năm ấ à ừ ùa đông năm 1946 Bác đưa ra lời kêu gọi toàn qu c kh ng ố á

chiến v kh p l i b ng thà é ạ ằ áng 10/1954. Rồi mùa thu Việt Bắc hiện lên với ánh trăng thu vời vợi làm cảnh

núi rừng Việt Bắc trở nên mơ màng, êm ả đầy không khí thanh bình. Từ giữa đêm trăng thu huyền ảo ấy,

những tiếng hát ân tình thủy chung của con người Việt Bắc lại được cất lên làm nồng ấm cả lòng người:

"Rừng thu trăng rọi hòa bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung"

Ở đây không có tin thắng trận, nhưng lại có tiếng hát nghĩa tình của đồng bào Việt Bắc, là tiếng hát của

núi rừng Tây Bắc gắn bó mười lăm năm ròng rã. Tiếng hát "ân tình" khép lại bức tranh tứ bình về thiên

nhiên và con người, gợi cho người đi, kẻ ở và cả những độc giả hiện tại có những rung động sâu xa về

tình yêu Tổ quốc. Với những nét phác họa đơn sơ, bình dị, bức tranh tứ bình Việt Bắc được vẽ ra với sự

hòa quyện giữa cổ điện và hiện đại, giữa con người và thiên nhiên, tất cả tạo nên một bức tranh tổng hòa

về thiên nhiên và cuộc sống. Đoạn thơ chính là một nét độc đáo trong phong cách trữ tình chính trị của

Tố Hữu mà khi nhắc đến Việt Bắc, người ta lại nhớ ngay đến những tâm hồn hồn hậu, giàu nghĩa tình,

thủy chung.

Bài thơ Việt Bắc để lại ấn tượng trong lòng người đọc bởi bức tranh tứ bình và chính con người Việt

Bắc hiện lên đầy thi vị và lãng mạn. Đó đều là những dấu ấn không thể phai nhòa trong khoảng lặng tâm

hồn của nhà thơ và cũng như độc giả. Bằng cách sử dụng thể thơ lục bát mang âm hưởng sâu lắng, giọng

điệu thủ thỉ tâm tình, cách sử dụng cặp đại từ mình ta độc đáo sáng tạo, ngôn ngữ giản dị mộc mạc, cùng

các biện pháp tu từ câu hỏi tu từ, ….cách sử dụng động từ,..Tố Hữu đã mang đến cho người đọc những

cảm xúc khó tả trước một bức tranh tứ bình với những nét chấm phá đơn sơ giản dị vừa cổ điển vừa hiện

đại.Quả thật không sai khi nói rằng "thái độ toàn tâm toàn ý với cách mạng là nguyên nhân chính làm

nên thành công của nhà thơ Tố Hữu "

Nhà văn Macxen Prut cho rằng: Thế Giới được tạo lập không phải chỉ một lần mà mỗi lần người

nghệ sĩ độc đáo xuất hiện thì lại một lần thế giới được tạo lập”. Mỗi người nghệ sĩ đều có nét đẹp riêng,

phong cách riêng, phong cách độc đáo không ai giống ai. Và người nghệ sĩ xuất hiện để mang đến một

thế giới riêng dưới ánh mắt cách nhìn riêng. Cũng trong thời kì kháng chiến chống Pháp, nhưng nhà thơ

Tố Hữu đã tạo nên một thế giới mới cho mình với kiệt tác “Việt Bắc”.Mà ở ghi dấu trong lòng người đọc

là vẻ đẹp của bức tranh tứ bình với những nét vẽ giản dị mà đầy thơ mông. Quả như Hoài Thanh đã nói:

“văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có.”

Nguyễn Diệu Linh

Khoá văn 2020 lớp văn thầy Nhật-

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Bài làm 2:

“Nhớ bản sương giăng, nhớ đèo mây phủ

Nơi nao qua lòng lại chẳng yêu thương

Khi ta ở chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi đất đã hoá tâm hồn”

Quả thật đúng như thế phải là con người yêu mảnh đất hóa tâm hồn ấy lắm mới có thể cảm

nhận sâu sắc được cái tình mà nó đem lại đến vậy. Phải chăng vì thế mà khi đọc thơ Tố hữu người đọc

lay động từng chút, từng câu chữ sáng tạo độc đáo nhưng thấm nhuần hương sắc đất Việt. Điều này

được khắc họa rõ nét trong bài thơ “Việt Bắc” một thi phẩm đặc sắc đậm đà bản sắc dân tộc, ca ngợi

con người kháng chiến và cuộc sống chiến khu thời kháng chiến chống Pháp gian khổ, hào hùng và là

bản tình ca thủy chung, nghĩa tình giữa con người cách mạng với đồng bào Việt Bắc.

Việt Bắc là quê hương cách mạng, là căn cứ địa vững chắc của bộ đội ta trong kháng chiến

chống Pháp. Tại nơi đây, người dân miền núi đã che chở, đùm bọc cho Đảng, Chính phủ và kề vai sát

cánh bên những người cán bộ kháng chiến để giành và bảo vệ nền độc lập của dân tộc. Chính vì thế

bài thơ “Việt Bắc” được coi là một trong những đỉnh cao sáng tác của đời thơ Tố Hữu bài thơ được

sáng tác nhân một sự kiện quan trọng diễn ra vào năm 1954. Đó là thời điểm quân và dân ta giành

được thắng lợi Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu, buộc Pháp phải ngồi vào bàn

đàm phán và ký với ta hiệp định Giơnevơ lập lại hòa bình ở miền Bắc. Đây cũng là lúc cơ quan trung

ương đảng và cán bộ cách mạng rời chiến khu Việt Bắc để trở về với Hà Nội ủ đô sao vàng nắng - th

Ba Đình. Nhân sự kiện trọng đại đó tháng mười năm 1954, Tố Hữu đã viết bài thơ Việt Bắc, bài thơ

ra đời trở thành khúc hùng ca, khúc tình ca, được biết bao thế hệ yêu thích và trân trọng gọi đó là đình

cao của thơ kháng chiến chống Pháp. Đúng như lời Chế Lan Viên tâm sự "Anh là một con chim vụ ở

đường bay, hơn là bộ lông bộ cánh, tuy vẫn là lông cánh đẹp"

Là nhà cách mạng nhưng Tố Hữu lại hiện lên trong mắt bạn đọc giống như một nhà thơ kể

chuyện một người nghệ sĩ chuyên viết tình ca, tình cảm gắn bó với đồng bào Việt Bắc trong những

năm tháng sinh hoạt và chiến đấu tại đây đã trở thành niềm trăn trở trong Tố Hữu. Có lẽ cũng bởi vậy

mà giây phút chia li giữa người đi kẻ ở đã được tái hiện vô cùng chân thực và sinh động:

"Mình về mình có nhớ ta

Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng"

Mở đầu bài thơ là lời của người ở lại đồng bào Việt Bắc, trước khoảnh khắc chia tay đầy lưu luyến -

với cán bộ cách mạng, đồng bào đã không thể kìm nổi lòng mình mà kết thành tiếng bày tỏ câu hỏi

được đặt ra một cách trực tiếp, tình cảm của cán bộ cách mạng. khi về đến thủ đô Hà Nội rồi liệu có

còn nhớ đến chúng tôi hay không? Chữ “về” nghe sao mà tha thiết bâng khuâng đến thế? Có lẽ đây là

nơi thấp nhất khiến người đọc dễ dàng nhìn ra một khoản hụt hẫng trong tâm hồn, giữa buổi chia tay

đầy bịn rịn. Đọc một bài thơ viết về tháng năm cách mạng một tình cảm chung của cả dân tộc vậy mà

cách xưng hô nhà thơ này sử dụng lại là “mình ta”. Chúng ta đã từng gặp rất nhiều trong ca dao:-

Mình nhớ ta như cà nhớ muối

Ta nhớ mình như cuội nhớ trăng

Hay cặp đại từ mình ta để diễn tả tình yêu đôi lứa:

Mình về ta chẳng cho về

Ta nắm dải áo ta đề câu thơ

Sáng tạo của Tố hữu khi sử dụng cặp đại từ mình ta để diễn tả tình cảm cách mạng cho mối quan hệ

càng trở nên gắn bó gần gũi thân thiết. Cuộc ân tình cách mạng đã hóa thành hàng loạt lời hỏi tha thiết

vừa để dò hỏi khám phá sự nhắn nhủ cán bộ về xuôi vừa để bày tỏ nỗi nhớ niềm thương đang đong

đầy cõi lòng mình. Đây cũng là thời điểm phù hợp để người ở lại nhắc nhớ về khoảng thời gian mười

lăm năm. Đó là giai đoạn kháng chiến thủa còn Việt Minh một khoảng thời gian dài gắn bó với biết

bao kỉ niệm sâu nặng nghĩa tình. Tố Hữu đã rất tinh tế khi sử dụng chữ “ấy” để cá nhân hóa khoảng

thời gian này. Đây là khoảng thời gian đã chứng kiến biết bao kỉ niệm trong chiến đấu trong sinh hoạt

của cán bộ cách mạng và đồng bào Việt Bắc. Và đặc biệt thay đó cũng là mốc thời gian nhắc nhớ về

cội nguồn cách mạng. Cách sử dụng từ ngữ của Tố hữu thật đặc biệt nói về tình cảm của những người

cán bộ cách mạng với đồng bào Việt Bắc mà lại sử dụng tính từ “thiết tha ,mặn nồng”. Đây vốn là

những từ ngữ thường sử dụng cho tình cảm của đôi lứa, uyên ương. Vậy mới thấy được chất trữ tình

nồng đượm trong tứ thơ của nhà thơ cách mạng Tố Hữu. Chế Lan Viên người bạn thơ đã đưa ra nhận

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

xét về thơ Tố hữu như sau "thơ là đi giữa nhạc và ý rơi vào cái vực ý thơ sẽ sâu nhưng rất dễ khó

khan, rơi vào cái vực nhạc thì thơ dễ làm đắm say người nhưng cũng dễ nông cạn ,Tố hữu đã giữ

được thế quân bình giữa hai vực thu hút ấy thơ của anh vừa run người trong nhạc vừa thức người

bằng ý.” Đọc Việt Bắc chúng ta càng thêm thấm thía nhận định này. Qua những câu thơ trên, người ở

lại đặt bày tỏ tình cảm lưu luyến bịn rịn không nỡ rời xa. Chưa dừng lại ở đó người ở lại tiếp tục tỏ

bày:

Mình v m nh c nh khôngề ì ó ớ

Nhìn cây nh n i, nhớ ú ìn sông nh nguớ ồn?

Điệp từ “nhìn và nhớ” được nhắc lại hai lần, thể hiện một nỗi nhớ bao trùm không gian và cả thời

gian, như tha thiết thường trực trong lòng của người ở lại. Vẫn là câu hỏi tu từ nhắc nhở người đi về

tình cảm của người ở lại. Lời ướm hỏi nhắc người đi về nỗi nhớ thiên nhiên và con người nơi đây. Về

với Hà Nội của đèn đường của phố thị, những cảnh sắc thiên nhiên của Việt Bắc nơi đây có khiến

người quên đi hay không? “Nhìn cây nhớ núi” là nhớ về thiên nhiên Việt Bắc đẹp tươi, “nhìn sông

nhớ nguồn” là nhớ về cội nguồn của tình nghĩa, cội nguồn cách mạng. Có lẽ bởi vậy, nhà thơ chế Lan

Viên cũng đã từng gửi gắm tình cảm của mình nói hộ biết bao trái tim và những cung bậc trước khi

chia xa

“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn”

Có lẽ giờ đây Việt Bắc đối với những người cán bộ cách mạng chỉ là một thời đã xa nhưng vẫn hiện

hữu trong ký ức. Nó như một nỗi ám ảnh thường trực như một mạch cảm xúc nóng đang chảy trong

lồng ngực. Qua bốn câu thơ ta thấy được cách vận dụng từ ngữ linh hoạt của Tố hữu, Ông đã vận

dụng rất khéo léo đạo lí " uống nước nhớ nguồn" của dân tộc để nhắc nhỏ con cháu đời sau không

được quên công ơn của thế hệ cha ông đi trước. Sau này hỏi để gợi nhắc một cách khéo léo của người

ở lại là lời giãi bày bộc bạch cảm xúc của người ra đi. Dù không trực tiếp nhưng đầy bâng khuâng xao

xuyến:

“Tiếng ai tha thiết bên cồn

Bâng khuâng trong dạ bồn chồn bước đi

Áo chàm đưa buổi phân li

Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay"

Mở đầu đoạn thơ là đại từ phiếm chỉ “ai “vang lên một cách đầy tự nhiên.Đó chính là người ở lại,

nhưng đại từ phiếm chỉ gợi cảm giác tiếng của ai đó chưa rõ mặt chỉ là những âm thanh cách lên vang

vọng từ núi rừng Tây Bắc.Những cặp từ láy “bâng khuâng” “bồn chồn” diễn tả trạng thái tâm lý nhớ

thương luyến tiếc khiến lòng chẳng thể yên. “bâng khuâng” gọi trạng thái cảm xúc khó tả mơ hồ đan

xen bởi buồn vui luyến tiếc nhớ nhung. Còn “ bồn chồn” là tâm trạng thấp thỏm, nôn nào khiến con

người ta đứng ngồi không yên. Đúng như Tú xương đã viết:

“Nhớ ai ai nhớ bây giờ nhớ ai”

Cách ngắt nhịp 4/4 với hai vị tiểu đối đối lập giữa bên trong và bên ngoài cho thấy hiệu quả

diễn đạt thêm súc tích. Tâm trạng chia tay đầy lưu luyến ấy còn được thể hiện một cách tinh tế qua hai

câu thơ tiếp theo

“Áo chàm đưa buổi phân li

Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay”

Tình nghĩa sắt son mặn nồng nhưng cuộc gặp gỡ nào rồi cũng đến lúc phải chia ly. Màu “áo

chàm” đặc trưng cho những con người chân chất miền núi Tây Bắc. Tố Hữu đã khéo léo tận dụng

hình ảnh hoán dụ này, càng thể hiện sự gần gũi giản dị giữa quân và dân miền núi. Họ không cùng

một quê hương nhưng chung một đất nước, có thể lý tưởng sống của mỗi người cũng khác nhau

nhưng một khi đã gặp nhau trong hoàn cảnh đất nước bị xâm lăng trong lòng họ không ai bảo ai, đều

chung một niềm tin chiến đấu chiến đấu đến cùng đập tan quân giặc. Sắc áo chàm vĩnh viễn in đậm

trong nỗi nhớ thương của những người con về xuôi, màu áo vừa khắc họa tính cách một mặt vừa thắm

lên tấm lòng son sắc thuỷ chung của họ với cách mạng với kháng chiến. Động từ “cầm tay” thể hiện

sự gắn bó khăng khít yêu thương và đoàn kết đó là hành động thể hiện sự lưu luyến giữa kẻ ở người

đi. Người ta cầm tay nhau để truyền sức mạnh, truyền tình cảm. Giống như người lính cụ Hồ trong

kháng chiến “nắm tay” nhau để truyền hơi ấm và gắn kết tình đồng đội:

“Áo anh rách vai

Quần tôi có vài mảnh vá

Miệng cười buốt giá

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Chân không giày

Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”

Đồng chí – Chính Hữu

Họ cầm tay nhau trong tâm trạng nghẹn ngào vì thế không nói nên lời. “Biết nói gì hôm nay” có lẽ

không phải không muốn nói gì mà họ có quá nhiều điều muốn nói nên không biết nói gì vào lúc này,

khi mọi lời nói trở nên bất hữu trước tình cảm trào dâng mãnh liệt, bao nhiêu tình cảm thân thương

trìu mến chất chứa trong sự im lặng đầy xúc động. Dấu ba chấm xuất hiện như một nốt nhạc ngân dài

nối tiếp tình cảm hai bên. Bốn câu thơ là lời đồng vọng nhớ nhung của người về xuôi với người ở lại,

vừa tái hiện cảnh tiễn đưa bịn rịn, lưu luyến sâu nặng trong ngày chia tay. Tất cả đều được tái hiện

qua cặp đại từ “mình ta”, thể thơ lục bát truyền thống với ngôn ngữ giản dị mộc mạc, cùng các biện

pháp tu từ: hoán dụ, từ láy,...

Có thể nói Việt Bắc không chỉ là khúc tình ca mà còn là khúc hùng ca thiết tha, ân tình của

nhà thơ đối với khu căn cứ địa của cách mạng Việt Bắc. Điều này được thể hiện rõ qua khổ thơ thứ

hai lời tâm tình của người dân Việt Bắc và những ngày kháng chiến đã đồng cam cộng khổ cùng cán

bộ trong suốt mười lăm năm:

Mình đi, có nhớ những ngày

Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù

Mình về, có nhớ chiến khu

Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?

Mình về, rừng núi nhớ ai

Trám bùi để rụng, măng mai để già

Mình đi, có nhớ những nhà

Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son

Mình về, còn nhớ núi non

Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh

Mình đi, mình có nhớ mình

Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?

Lời nói mộc mạc giản dị, như thủ thỉ mà rót vào lòng người đi mình đi có nhớ rất ngọt ngào sâu lắng,

mà lại thân thương gần gũi. Những ngày đó là khoảng thời gian gắn bó cuộc đời mình với chiến đấu

với Việt Bắc và cả đồng bào Việt Bắc. Câu thơ mang dáng dấp của câu hỏi tu từ, cũng đồng thời gợi

ra một khoảng thời gian ký ức đong đầy nhớ thương của đồng bào Việt Bắc và cán bộ cách mạng. Và

những ngày ấy là:

“Mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù

Mình về có nhớ chiến khu

Miếng cơm chấm muối muối thù nặng vai”

Tác giả đã liệt kê ra những khung cảnh thiên nhiên hoang sơ thời tiết khắc nghiệt nơi núi rừng Việt

Bắc. Qua đó khắc họa những khó khăn mà nhân dân Việt Bắc cùng cán bộ kháng chiến đã cùng nhau

trải qua trong mười lăm năm gắn bó. Hơn nữa nghệ thuật đối lập “mưa nguồn suối lũ” “những mây

cùng mù” đã gợi lên hình ảnh thiên nhiên Việt Bắc rất đỗi thơ mộng và trữ tình. Trong khung cảnh

quen thuộc ấy hình ảnh “miếng cơm chấm muối” “ mối thù nặng vai”gợi ra những tháng ngày khó

khăn gian khổ và đầy thiếu thốn. Mặc dù trong gian lao thế nhưng họ cùng chung chí hướng ,cùng

chung lý tưởng đó là mối thù sâu nặng đối với những kẻ cướp nước. Câu thơ thấp thoáng niềm tự hào,

bởi mình và ta đã cùng nhau sát cánh trải qua những tháng ngày gian khổ sống chết bên nhau. Tố Hữu

viết tiếp những dòng thơ thương nhớ :

Mình về, rừng núi nhớ ai

Trám bùi để rụng, măng mai để già

Mình đi, có nhớ những nhà

Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son

Tất cả những điều đó như lần lượt theo dòng hồi ức mà tràn về trong nỗi nhớ của cả người đi lẫn

người ở. Câu hỏi với sự ám ảnh của người đi người về cứ xoáy sâu vào tâm trí của người đọc. Qua

nghệ thuật nhân hóa “rừng núi nhớ ai” nỗi nhớ như bao trùm lan tỏa khắp không gian của núi rừng

Việt Bắc, rừng núi cũng dường như gần ngơ trước nỗi buồn chia xa. Nhà thơ Tố hữu thật tinh tế khi

lấy " trám và măng" để gợi tả nỗi nhớ. Bởi đó là hai sản vật quen thuộc của núi rừng Việt Bắc: người

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

ở lại đã lấy sự thừa thãi của cảnh vật để diễn tả nỗi trống vắng trong tâm hồn. Mình về khiến núi rừng

Việt Bắc trở nên trống trải buồn bã đến lạ thường. Cách giãi bày nỗi nhớ rất mộc mạc, giản dị ,chân

thành mà tha thiết. Bên cạnh đó hình ảnh những nếp nhà Việt Bắc cũng được nhắc đến trong ý thơ.

Tác giả đã đảo " hắt hiu" lên đầu câu để nhấn mạnh sự vắng vẻ hoang vu của núi rừng Việt Bắc. Hình

ảnh lau xám dường như rất quen thuộc đối với núi rừng hoang sơ :

“Ai đi biên giới cho lòng ta theo với

Trăm ngàn lâu lau trắng có một mình”

Thủ pháp đối lập giữa hình ảnh trong câu thơ " hắt hiu lau xám đậm đà lòng son" đã thể hiện đậm nét

sự thủy chung, son sắt bền lòng của tình quân dân trên mảnh đất này. Nhìn từ xa đó là những ngôi nhà

có sự heo hút ,nghèo nàn, đơn sơ nhưng ẩn sâu bên trong lại là trái tim ấm áp và tình cảm sắt son của

đồng bào Việt Bắc. Hình ảnh “tấm lòng son “khiến ta gợi nhớ đến vẻ đẹp của người phụ nữ phong

kiến trong thơ của Hồ Xuân Hương:

" Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn

Mà em vẫn giữ tấm lòng son"

Những năm tháng gian nan vất vả thiếu thốn, khó tránh khỏi những đau thương khắc nghiệt

của cuộc sống, ngọn lửa chiến tranh vẫn còn cháy dữ dội những ngày tháng vẫn còn phải kháng Nhật

thuở còn Việt Minh như đã in sâu trong tiềm thức trong trí nhớ:

Mình về, còn nhớ núi non

Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh

Mình đi, mình có nhớ mình

Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?

Câu lục tác giả đã sử dụng cách xưng hô vô cùng độc đáo: ba từ “mình” diễn tả hai ngôi hai ,từ “mình

“đầu tiên ở ngôi thứ hai từ “mình” thứ ba ở ngôi thứ nhất. Từ đó tác giả muốn thể hiện “ta với mình

“tuy hai mà một, quấn quýt gắn bó không thể tách rời. Câu tám đã khép lại đoạn thơ là nỗi nhớ về

những địa danh lịch sử bằng nghệ thuật liệt kê. Đó là những địa danh địa điểm vô cùng quen thuộc có

ý nghĩa đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Câu thơ đã gợi nhắc đến hai địa danh nổi tiếng

gắn liền với hai sự kiện quan trọng diễn ra ở Việt Bắc. Địa điểm thứ nhất là sự kiện cây đa Tân Trào .

Đó là nơi đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (tiền thân của quân đội nhân dân Việt Nam) làm

lễ xuất quân lúc đầu chỉ có 34 thành viên sau đó đã trở thành một quân đội lớn mạnh. Địa điểm thứ

hai là mái đình Hồng Thái, nơi bác chủ trì cuộc họp quyết định cách mạng tháng tám . Chính quyết

định sáng suốt này mà cuộc kháng chiến chống Pháp thành công giành lại độc lập tự do cho nước nhà.

Có lẽ tác giả nhắc lại những địa danh lịch sử nhằm nhấn mạnh câu hỏi để nhắc nhở và khẳng định

Việt Bắc chính là cái nôi của cách mạng là thủ đô của kháng chiến.

Khổ thơ tiếp theo là lời thề son sắt thủy chung và nỗi nhớ về thiên nhiên Việt Bắc thơ mộng

trữ tình là lời bộc bạch trực tiếp của cán bộ về xuôi đối với người dân Việt Bắc:

Ta v i m nh, mớ ì ình với ta

Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh

Mình đi mình lại nh mớ ình

Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu…

Sâu nặng bền chặt tình “ta và mình” luôn khắc sâu và được hai bên ghi lòng tạc dạ. Đó là tình

quân dân gắn bó như cá với nước, là sự trung thành tuyệt đối với lý tưởng cách mạng ,là bài học cha

ông vẫn còn nguyên giá trị.Qua nghệ thuật lặp kết hợp với đảo "ta, mình ,với" đã thể hiện được sự gắn

bó tình cảm gần gũi của người ra đi dành cho người ở lại. “Mình và ta” là một quấn quýt yêu thương.

Bên cạnh đó là nghệ thuật đối lập “sau và trước” khẳng định tình cảm thủy chung trước sau như một

không thay đổi. Đó không chỉ là tình cảm đối với người ở lại, mà còn là sự chung thủy gắn bó với

cách mạng. Hai từ láy “mặn mà ,đinh ninh” vang lên một cách tự nhiên khẳng định đó là tình cảm

chắc chắn bền vững không thay đổi theo thời gian. Hai câu thơ là lời thề lời hứa ra đi không quên cội

nguồn Việt Bắc. Câu thớ gợi về một tứ Kiều:

“Vầng trăng vằng vằng giữa trời

Đinh ninh hai mặt một lời song song”

Còn từ “lại” chính là đáp lại câu hỏi của người ở lại khẳng định nỗi nhớ thường trực không nguôi

trong lòng của người ra đi. “Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu” đã mượn cách nói quen

thuộc của ca dao:

“Qua đình ngả nón trông đình

Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu”

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Qua nghệ thuật so sánh nghĩa tình của người ra đi và người ở lại với nước trong nguồn. “Nước trong

nguồn” thì không bao giờ vơi cạn và tình nghĩa cách mạng cũng thuỷ chung son sắt không bao giờ

thay đổi. Lời của người ra đi đáp lại tình cảm của người ở lại bằng những lời khẳng định chắc chắn

đinh ninh, như một lời thề lời hứa thủy chung son sắt không bao giờ thay đổi. Tác giả đã tái hiện cuộc

chia tay đầy lưu luyến giữa cán bộ kháng chiến và nhân dân Việt Bắc đồng thời khẳng định tình cảm

thủy chung son sắt . Đó là nét đẹp truyền thống của con người Việt Nam. Tính dân tộc đó mà thấm

nhuần trong từng câu chữ của thi phẩm:

Nhớ g ì như nhớ người yêu

Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương

Nhớ t ng b n kh i cừ ả ó ùng sương

Sớm khuya b p lế ửa người thương đi về.

Nhớ t ng r ng n a bừ ừ ứ ờ tre

Ngòi Thia, sông Đá ối Lê vơi đầy, su y.

Những kỷ ức như ngày nào dội về ,mỗi kỷ niệm đều vô cùng rõ nét như mới diễn ra ngày hôm qua

vậy. Tác giả đã so sánh nỗi nhớ Việt Bắc như nỗi nhớ người yêu. Có lẽ bởi khi nói về nỗi nhớ người

yêu khiến cho con người ta bồn chồn đứng ngồi không yên. Đó là nỗi nhớ ám ảnh thường trực, không

nguôi nhiều khi mãnh liệt và phi lý:

“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi

Như đứng đống lửa như ngồi đống than”

Qua đó, nỗi nhớ đã cho thấy mức độ tình cảm của người về xuôi dành cho Việt Bắc là vô

cùng sâu nặng và tha thiết. Có ai ngờ giữa không khí cách mạng cao trào lại hiện lên khung cảnh

thiên nhiên lãng mạn đến vậy? “Trăng lên đầu núi nắng chiều lưng nương"cảnh sắc nên thơ êm ả quá.

Cả miền Việt Bắc như dịu êm, mờ ảo trong khói chiều làm mê đắm lòng người. Tác giả đã sử dụng

nghệ thuật liệt kê hình ảnh thiên nhiên “trăng, núi, nắng , khói sương, rừng nứa bờ tre , sông suối.

…Từ đó bức tranh thiên nhiên Việt Bắc được khắc họa một cách phong, phú đa dạng ,đồng thời cũng

rất lãng mạn thơ mộng và trữ tình. Thời gian thì cứ liên tiếp nhau lặp lại cùng không gian bao la của

núi rừng. Dường như nỗi nhớ đã bao trùm toàn bộ không gian và thời gian. Điệp ngữ “nhớ từng”

được lặp lại hai lần như khắc sâu một lần nữa tình cảm sâu nặng da diết. Bên cạnh đó tác giả đã liệt kê

một loạt các địa danh ngồi Thia ,sông đáy, suối lê đó là những địa danh thân thuộc gắn bó. Hơn nữa

từ “vơi đầy” là chỉ sự phơi bày của nước dòng sông và cũng như nỗi nhớ dào dạt tha thiết của người

về xuôi. Bức tranh thiên nhiên khép lại để mở ra một nỗi nhớ da diết hơn về con người Việt Bắc.

“Sớm khuya” là khoảng thời gian trong ngày kết hợp với động từ “đi về” đã thể hiện sự vất vả chăm

chỉ cần cù của người dân Việt Bắc. “Người thương” ấy là những con người nghĩa tình, đã cùng cán bộ

chia sẻ buồn vui, gánh vác gian khó. Đó có chăng là hình ảnh người mẹ, người em liên lạc, người con

gái quả cảm hay người anh du kích trong thơ Chế Lan Viên:

“Con nhớ mế! Lửa hồng soi tóc bạc”

“Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng

Tưởng như câu thơ “Ta đi ta nhớ “đã khẳng định một cách chắc chắn đinh ninh tình cảm kiên định

không thay đổi. Hơn hết cách nói “mình đây ta đó” thể hiện tình cảm khăng khít gắn bó. Chính vì thế

họ đã trải qua những “đắng cay ngọt bùi” cho những gian khổ khó khăn cũng như niềm vui buồn

trong mười lăm năm sâu nặng nghĩa tình. Thật tinh tế và khéo léo, qua cách Tố hữu đã đưa thành ngữ

vào thơ một cách tự nhiên “đắng cay ngọt bùi”. Tất cả khó khăn ấy đầu khép lại bằng phép im lặng

qua dấu ba chấm ở cuối câu, để thể hiện cảm xúc dâng trào không thể tiếp tục nói lên lời. Họ không

chỉ trải qua khó khan, mà họ còn chia nhau “củ sắn lùi” ,”bát cơm sẻ nửa” “chăn sui” qua liệt kê một

loạt các hình ảnh phong phú sinh động và chân thực. Dường như tác giả đã vẽ lên bức tranh cuộc sống

kháng chiến không chỉ ác liệt với kẻ thù, mà còn thiếu thốn trong đời sống sinh hoạt. Và có lẽ các

động từ “chia sẻ” “đắp cùng” đã thể hiện chân thực cảm động tình cảm giữa người dân Việt Bắc và

cán bộ kháng chiến. Họ chia sẻ với nhau từng miếng ăn ngày đói, hơi ấm trong những đêm đông giá

lạnh. Chính những điều đó đã tiếp thêm động lực để cán bộ kháng chiến có thể chiến đấu để có thể

vượt qua những gian khổ. Đó cũng chính là cội nguồn của nỗi nhớ. Nhưng cảm động hơn ở một khía

cạnh khác đó là hình ảnh của người mẹ trong kháng chiến:

“nhớ người mẹ nắng cháy lưng

Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô”

Hình ảnh nắng cháy lưng lên ảnh tả thực gửi mẹ Việt Bắc lao động trong điều kiện khắc

nghiệt dữ dội nhất. Tố hữu đã sử dụng thành công các động từ địu, Bẻ để diễn tả sự vất vả của người

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

mẹ Việt Bắc trong cuộc sống lao động. Người mẹ đã nhọc nhằn chịu thương chịu khó chắt chiu cho

con và ủng hộ kháng chiến. Lúc này con người Việt Bắc hiện lên trong tứ thư của nhà thơ là những

con người cần cù chịu thương chịu khó trong lao động, yêu thương ủng hộ kháng chiến, thủy chung

với cách mạng. Bên cạnh đó còn là tình cảm yêu mến của nhà thơ và sự trân trọng biết ơn đối với

những người mẹ kháng chiến. Hình ảnh của họ từng hiện lên rất xúc động trong thơ Thu Bồn.

“Mẹ ạ qu t con bằng gi n m ló ồ òng mẹ

Mẹ ấp con b ng l ng ng c không c n mằ ồ ự ò ùa đông

Mẹ xoa đầu con

B ng b n tay m xoa cằ à ẹ ánh đồng”

Hơn hết không chỉ là những con người cao cả ấy mà cả cuộc sống sinh hoạt ở Việt Bắc cũng

để lại ấn tượng sâu đậm trong trí nhớ của nhà thơ:

Nhớ sao l p h c i tớ ọ ờ

Đồng khuya đuốc s ng nh ng gi liên hoaná ữ ờ

Nhớ sao ng y thà áng cơ quan

Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.

Nhớ sao ti ng m r ng chiế õ ừ ều

Chày đêm nệ ối đều đền c u suối xa…

Điệp ngữ nhớ sao được nhắc lại hai lần thể hiện một nỗi nhớ da diết mãnh liệt khôn nguôi đang chào

dâng ăm ắp trong lòng. Đó là hình ảnh của lớp học " i tờ " là hình ảnh của những lớp bình dân học vụ

xóa nạn mù chữ trong những ngày đầu kháng chiến. Cụm từ ấy đã gọi xa cách đánh vần ngọng nghịu

những nét chữ vụng về. Nhưng đằng sau đó là cả một sự cố gắng và tinh thần giác ngộ cách mạng của

con người Việt Bắc. Bởi có lẽ biết chữ họ mới có thể tiếp cận được với thông tin kháng chiến để góp

một phần công sức nào đó vào sự độc lập của dân tộc. Hình ảnh những giờ liên hoan cũng được hiện

lên với không khí vui tươi phấn khởi náo nức. Đó là những phút giây khiến cho con người kháng

chiến quên đi những mệt nhọc để tiếp tục chiến đấu bảo vệ tổ quốc. Khó khăn gian khổ là thế nhưng

đâu đó vẫn vang vọng tinh thần lạc quan yêu đời tin tưởng vào ngày mai tươi sáng của những con

người Việt Bắc qua âm thanh tiếng hát ca vang. Hai câu cuối âm thanh hiện lên vô cùng sinh động đã

xua đi cái im lặng của núi rừng tiếng mõ rừng chiều chạy đêm nện cối suối xa. Đó là những âm thanh

quen thuộc của Việt Bắc mang nét đặc trưng của núi rừng, gợi cuộc sống em đềm thanh bình êm ả.

Thiên nhiên Việt Bắc cũng tạo nên một bức tranh tứ bình với phong cảnh bốn mùa xuân, hạ,

thu, đông:

Ta v , m nh c ề ì ó nhớ ta

Ta v , ta nh nhề ớ ững hoa cùng người

Câu hỏi tu từ vang lên, cũng là câu hỏi đầu tiên từ phía người ra đi một câu hỏi phản phất hương vị

ngọt ngào của tình yêu. Đó cũng là câu hỏi để gọi nhắc chứ không gọi câu trả lời. Vì có lẽ họ quá hiểu

rõ lòng nhau. Một lần nữa ta lại bắt gặp giọng điệu ngọt ngào tha thiết qua cặp đại từ “mình ta”.

“Hoa” là biểu tượng cho những gì tinh túy nhất của núi rừng Việt Bắc. Nhắc đến hoa là nhớ đến

người dân Việt Bắc nơi đây. Hoa và người có sự hòa quyện gắn bó, làm cho bức tranh thiên nhiên

thêm sống động. Cấu trúc của khổ thơ rất độc đáo cứ một câu nói về cảnh lại là một câu nói về người,

tạo nên bức tranh tứ bình cảnh với cảnh sắc bốn mùa. Trong nghệ thuật tứ bình phương Đông khi nói

đến cảnh của thiên nhiên bao giờ cũng có hình ảnh của tùng, cúc, trúc, mai hay long, ly, quy, phượng,

còn nói tới con người là ngư, tiêu, canh, mục. Còn ở đây Tố Hữu đã lãng mạn hóa núi rừng Tây Bắc

tạo nên bức tứ bình riêng rất Việt Nam. Đầu tiên là cảnh mùa đông:

“Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng”

Bức tranh mùa đông gợi lên bởi không gian mênh mông với chiều rộng của rừng xanh đại ngàn. Tất

cả trở nên sáng hơn khi tô điểm trên nền màu xanh bát ngát của núi rừng, là màu đỏ tươi của hoa

chuối đang nở rộ. Hai từ “đỏ tươi” làm cho thiên nhiên Việt Bắc trở nên tươi sáng ấm áp xua đi cái

hoang sơ lạnh lẽo vốn có của mùa đông. Nổi bật trên nền xanh ấy là hình ảnh con người trong một tư

thế trên đỉnh đèo cao. Đó là tư thế của con người hiên ngang vững chãi làm chủ thiên nhiên, làm chủ

núi rừng. Không chỉ thế thì hình ảnh “dao gài thắt lưng” làm con người hiện lên trong lao động hằng

ngày chăm chỉ cần cù. Nhưng đặc sắc hơn là cụm từ “nắng ánh”. Tác giả thật tinh tế khi đã chớp lấy

khoảnh khắc đẹp nhất trong ngày. Đó là khi anh nắng rọi vào lối sau khiến con người trở thành điểm

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

hội tụ của ánh sáng tỏa sáng trên đỉnh đèo cao. Có lẽ đây là một phát hiện độc đáo và sáng tạo trong

cái nhìn quan sát đầy tinh tế và chi tiết của Tố hữu. Qua hai câu thơ ta thấy giữa hoang sơ heo hút,

giữa trời cao và rừng rộng mênh mông con người đã trở thành linh hồn của bức tranh mùa đông ở

Việt Bắc.

Khép lại bức tranh mùa đông là sự bao trùm với màu trắng tinh khiết của hoa mơ đã làm cho

không gian núi rừng Việt Bắc mang vẻ đẹp trong trẻo lạ thường:

Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ n chungười đan nó ốt t ng s i giang.ừ ợ

Đó là khi Việt Bắc vào mùa xuân. Chúng ta đã thấy hình ảnh ấy trong bài thơ “trường ca theo chân

Bác”:

“Ôi sáng xuân nay Xuân 41

Trắng rừng biên giới nở hoa mơ

Bác về ... im lặng! Con chim hót

Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ”

Tố hữu đã sử dụng thành công động từ “nở” để miêu tả được sức sống mùa xuân như lan tỏa khắp

không gian núi rừng Tây Bắc. Hai từ “trắng rừng” đã làm cho không gian của núi rừng Việt Bắc như

bừng sáng cả một khoảng trời, như được thay áo mới. Trên nền trắng tinh khôi ấy thì con người vẫn tỉ

mỉ khéo léo cần mẫn trong công việc hằng ngày qua từ " chuốt ". Đó là ngày đan nón một công việc

truyền thống ở Việt Bắc. Từ đó về đẹp con người Việt Bắc đã khắc sâu trong tâm trí của người ra đi

trở thành một dấu ấn không thể nào phai mờ.

Bức tranh mùa xuân qua đi màu trắng cũng mờ dần, để nhường chỗ cho âm thanh tiếng ve

kêu rạo rực cả một góc trời Việt Bắc vào mùa hè. Đó là âm thanh rộn rã tươi vui một âm thanh rất đặc

trưng để báo hiệu hè về:

Ve kêu r ng phừ ách đổ vàng

Nhớ cô em g i há ái măng một mình

Trong cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi, ông cũng đã từng nhắc đến tiếng ve như một dấu hiệu nhận biết

hè sang:

“Dắng dỏi cầm vé lầu tịch dương”

Không chỉ là âm thanh mà cả hình ảnh cũng hiện lên với màu sắc vô cùng rực rỡ khi rừng phách đổ

vàng. Động từ “đổ” đã diễn tả thật tinh tế cảm giác choáng ngợp ấy, vừa gợi sự biến chuyển mau lẹ

của sắc màu, vừa diễn tả tài tình từng đợt lá phách rừng trút xuống khi có ngọn gió thoảng qua.

Dường như cảnh vật có sự giao cảm với nhau. Sau lời giục giã của tiếng ve, dòng thác vàng bất ngờ

“đổ” ụp từ trời cao xuống khiến cả rừng cây óng ánh sắc vàng. Chúng ta cũng đã từng bắt gặp sự

chuyển đổi màu sắc trong bài thơ “Duyên” của Xuân Diệu :

“ Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá”

Bức tranh mùa hè trong tưởng tượng như một bức tranh sơn mài lung linh ánh sáng, màu sắc và rộn rã

âm thanh.

Sau c ng l b c tranh m a thu, tuy nhiên l không h cù à ứ ù à ề ó bất cứ màu sắc nào cả thay v l ào đó à

hình nh cả ủa ánh trăng Khác v i xu th bớ ế ình thườ đông, mở ùa đông vàng là xuân-hạ-thu- đầu lại là m

kết l i b ng mạ ằ ùa thu.Bởi trong 9 năm ấy là từ mùa đông năm 1946 Bác đưa ra lời kêu gọi toàn quốc

kháng chiến v khà é ạp l i b ng thằ áng 10/1954. Rồi mùa thu Việt Bắc hiện lên với ánh trăng thu vời vợi

làm cảnh núi rừng Việt Bắc trở nên mơ màng, êm ả đầy không khí thanh bình. Từ giữa đêm trăng thu

huyền ảo ấy, những tiếng hát ân tình thủy chung của con người Việt Bắc lại được cất lên làm nồng ấm

cả lòng người:

"Rừng thu trăng rọi hòa bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung"

Ở đây không có tin thắng trận, nhưng lại có tiếng hát nghĩa tình của đồng bào Việt Bắc, là tiếng hát

của núi rừng Tây Bắc gắn bó mười lăm năm ròng rã. Tiếng hát "ân tình" khép lại bức tranh tứ bình về

thiên nhiên và con người, gợi cho người đi, kẻ ở và cả những độc giả hiện tại có những rung động sâu

xa về tình yêu Tổ quốc. Với những nét phác họa đơn sơ, bình dị, bức tranh tứ bình Việt Bắc được vẽ

ra với sự hòa quyện giữa cổ điện và hiện đại, giữa con người và thiên nhiên, tất cả tạo nên một bức

tranh tổng hòa về thiên nhiên và cuộc sống. Đoạn thơ chính là một nét độc đáo trong phong cách trữ

tình chính trị của Tố Hữu mà khi nhắc đến Việt Bắc, người ta lại nhớ ngay đến những tâm hồn hồn

hậu, giàu nghĩa tình, thủy chung.

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Tuy cảm. xúc chủ đạo là nỗi nhớ, nhưng nhắc đến Việt Bắc nhắc đến Điện Biên Phủ, thì cũng

không thể thiếu những hình ảnh của những người lính trên chiến trận. Mở đầu khúc hùng ca ta bắt gặp

hình ảnh của những con người ra trận:

Những đường Việt Bắc của ta

Đêm đêm rầm rập như là đất rung

Hình ảnh những con đường ra trận dòng hoài niệm của người cán bộ với ăm ắp những niềm

tự hào. Hai chữ “của ta” vang lên thật hùng hồn. Câu thơ giống như lời khẳng định chắc nịch. Đọc

xong sáu chữ ấy mà khát khao được đứ quê hương, đất nướ ình vẫn vang vọng trong ng lên làm chủ c m

trí nhớ. Cảm hứng này đã từng xuất hiện nhiều trong thơ ca cách mạng

“Trời xanh đây là của ch ng taú

Núi r cừng đây là ủa chúng ta”.

(Đất nước – Nguyễn Đình Thi)

Hình ảnh những con đường hành quân đi tới ngày mai tươi sáng. Nhưng những con đường ấy cũng

chính là biểu tượng cho con đường cách mạng trong cả quá trình trưởng thành.

Nếu ở hai câu đầu người cán bộ nhớ về hình ảnh đoàn quân Việt Bắc ra trận qua từ láy rầm rập thì ở

hai câu thơ sau ông miêu tả trọn vẹn sức mạnh khổng lồ của đoàn quân qua từ lấy tượng hình điệp

điệp trùng trùng.

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan

Đó là một cách sử dụng từ độc đáo của Tố Hữu. Khi ông lấy từ gốc là trùng điệp sau đó tách từ và láy

lại, Đã miêu tả đoàn quân đông đảo có thể chạy sài Vinh dọc khắp núi rừng vừa mạnh mẽ hào hùng

vừa có thể đập tan mọi kẻ thù xâm lược. Câu thơ tiếp theo xuất hiện hình ảnh thật đẹp. Đó là hình ảnh

Ánh Sao đầu súng có thể hiểu theo hai cách. Có thể là ý nghĩa tả thực, những người lính hành quân

trong đêm súng vác trên vai Ngôi sao có lúc như treo trên đầu Ngọn súng, Ngôi sao trở thành người

bạn đồng hành của những người chiến sĩ. Hình ảnh thơ ấy có nét tương đồng với ảnh thơ trong bài thơ

đồng chí của chính hữu:

Đầu súng trăng treo

Hay đó là nét tương đồng trong thơ của Nguyễn đình Thi:

Ngôi sao nhớ ai mà sao lấp lánh

Soi sáng đường chiến sĩ giữa đèo mây

Bên cạnh đó hình ảnh ấy còn mang ý nghĩa biểu tượng vô cùng đặc sắc. Ánh sao là biểu tượng cho lý

tưởng cách mạng lý tưởng cao đẹp của cuộc đời những người chiến sĩ. Đầu súng là tinh thần chiến

đấu là sự oai nghiêm dũng cảm. Cả câu thơ có thể hiểu, đó là lý tưởng cách mạng đã soi đường chỉ lối

cho những người lính tiếp tục chiến đấu bằng ý chí và sự bất khuất kiên cường. Tất cả hình ảnh thơ

được tái hiện vừa thực vừa lãng mạn.

Không chỉ có bộ đội ra trận mà nhân dân ta ở bất kì đâu cũng hăng hái góp sức mình vào cuộc

kháng chiến. Cùng hành quân với bộ đội là những đoàn dân công phục vụ chiến đấu:

Dân công đỏ ừng đoà đuốc t n

Bước chân n , muôn t n l a bay.át đá à ử

Tác giả đã sử dụng đảo ngữ “dân công” lên đầu câu. Từ đó nhấn mạnh lực lượng cùng tham gia kháng

chiến bao gồm cả các dân công. Dường như đó là cuộc kháng chiến của cả toàn dân của cả dân tộc

chứ không riêng gì những người chiến sĩ đầu đội trời chân đạp đất. Tố hữu thật tinh tế và độc đáo khi

đặt “dân công” ở đâu câu cuối câu là “từng đoàn”. Với cấu trúc ấy đã gợi ra sự trùng điệp vô tận của

những đoàn dân công, họ ngày đêm cần mẫn với công việc chuyển lương thực, phục vụ chiến trường.

Hình ảnh đoàn dân công bước đi trong đêm với những ngọn đuốc cháy sáng rực trên tay. Tất cả đều

mang âm hưởng sử thi hào hùng, hình ảnh hoành tráng bay bổng lãng mạn. Nhưng đặc sắc hơn khi

nhà thơ đã sử dụng nghệ thuật phóng đại bước chân nát đá. Từ đó để miêu tả được sự đông đảo của

những lực lượng tham gia kháng chiến. Dường như mọi thứ đã được thần thoại hóa kể cả sức mạnh

của quân đội ta: những con người đạp bằng chông gai đi tới. Để có thể chiến đấu và chiến thắng mọi

kẻ thù xâm lược họ quyết hi sinh bản thân mình vì dân tộc. Khép lại hai câu thơ trên hình ảnh thơ đã

tái hiện được khí thế hào hùng của Việt Bắc trong chiến đấu.

Mặc dù điều kiện chiến đấu vô cùng gian khổ, nhưng trong họ vẫn luôn giữ niềm lạc quan tin

tưởng vững chắc vào ngày mai chiến thắng của dân tộc ta:

Nghìn đêm thăm thẳm sương dày

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Đèn pha bật sáng như ngày mai lên

Hiện thực mà tác giả khắc họa là cuộc chiến đấu của nhân dân, bộ đội rất gian khổ, bí mật thường

phải chiến đấu trong đêm tuổi nên cần đốt đuốc, “Nghìn đêm” được tái hiện qua nghệ thuật ước lệ. Đó

là khoảng thời gian dài không có điểm dừng. Nhưng hơn thế nữa, qua từ láy “thăm thẳm” đã gợi tả

được màn sương dày đặc bao phủ Việt Bắc. Đó là thiên nhiên khắc nghiệt dữ dội, gọi lên sự mù mịt

không hướng đi. Đặc sắc hơn hình ảnh đó còn ẩn dụ cho quãng thời gian đen tối khi dân tộc, chìm

trong đêm trường nô lệ. Nhân dân cả nước phải chịu sự đau khổ mất mát cả về tinh thần lẫn vật chất

trong những năm tháng chiến tranh. Xua đi đêm tối, gạt đi màn sương dày động từ “bật sáng” xuất

hiện như làm bừng sáng cả câu thơ kết hợp với nghệ thuật so sánh “như ngày mai lên”. Hai hình đó đã

nhấn mạnh khoảnh khắc chói lòa khi kháng chiến chuyển sang một thời kỳ mới: thời kỳ của chiến

thắng vẻ vang đã ghi dấu ấn sâu sắc trong lòng của cán bộ kháng chiến của nhân dân Việt Bắc. Tố

Hữu đã đã sử dụng nghệ thuật đối lập “thăm thẳm sương dày” và “bật sáng như ngày mai lên” để diễn

tả sự tự hào, niềm tin vào tương lai tươi sáng của cách mạng. Tất cả những hình ảnh ấy khép lại làm

hiện lên trước mắt người đọc một Việt Bắc hào hùng anh dũng, một quân đội nhân dân lớn mạnh có

thể chiến đấu và chiến thắng mọi kẻ thù xâm lược. Và đó cũng là một thời kỳ gian khổ hiểm nguy

nhưng vô cùng hào hùng của dân tộc..

Chính những sức mạnh ấy, niềm tin ấy đã đem lại những niềm vui chiến thắng. Những tin vui

chiến thắng dồn dập, liên tục trên nhiều mặt trận được gửi về làm nức lòng quân và dân ta:

Tin vui chiến thắng trăm miền

Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Vui lên Việt Bắc đèo De, núi Hồng

Điệp từ "vui" được lặp đi lặp lại nhiều lần gợi lên những đợt sóng tình cảm trào dâng, đợt sóng này kế

tiếp đợt sóng kia cứ dâng lên, dâng lên mãi, tràn ngập tâm hồn nhà thơ, trong lòng quân dân cả

nước.Với lối thơ lục bát ngọt ngào như ca dao, với chất thơ trữ tình cách mạng, thật sôi nổi, hào hùng,

thiết tha, nhà thơ Tố Hữu trong đoạn thơ này đã thể hiện nổi bật khí thế hào hùng của quân và dân ta

trong cuộc kháng chiến chống Pháp ở Việt Bắc; đồng thời đoạn thơ còn thể hiện niềm lạc quan cách

mạng, ý chí chiến đấu và chiến thắng kẻ thù, làm nên những chiến thắng vẻ vang, mang niềm vui về

cho dân tộc. Đoạn thơ như một đoạn sử thi của cuộc kháng chiến chống Pháp.

Sau chiến thắng vẻ vang của toàn dân ta, khắp nơi hân hoan trong màu sắc rực rỡ tươi vui

dưới anh nắng và lá cờ đỏ sao vàng:

Ai v ai c nh không?ề ó ớ

Ngọ đỏn cờ thắm gi l ng c a hang.ó ồ ử

Nắng trưa rực rỡ sao vàng

Trung ương, Chính ph n b n vi c côngủ luậ à ệ

Điề ếu quân chi n dịch Thu – đông

Nông thôn ph ng, giao thông m át độ ở đường

Giữ đê, phò ạn, thu lươngng h

Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu…

Ở m quân thđâu u á ù

Nhìn lên Vi t B c: C H s ng soiệ ắ ụ ồ á

Ở n giđâu đau đớ ống nòi

Trông v t B c m nuôi ch bề Việ ắ à í ền.

Mười lăm năm ấy, ai quên

Quê hương Cách mạng d ng nên C ng Hự ộ òa.

Mình v m nh l i nh ề ì ạ ớ ta

Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào

Trung ương đảng và chính phủ thu xếp trở về thủ đô, trong không khí nhộn nhịp, miền Bắc ngày một

đổi mới với chính sách mới của đảng và nhà nước. Đồng thời đoạn thơ cũng là lời ngợi ca công lao vĩ

đại của Bác hồ kính yêu lời tri ân sâu sắc với miền núi rừng Tây Bắc thân thương, dù mai này đã trở

về thủ đô nhưng trong tim những người chiến sĩ cách mạng luôn giữ cho mình một góc trong tim dành

cho Việt Bắc. Và một lần nữa tác giả lại nhắc đến các địa danh địa điểm có ý nghĩa vô cùng quan

trọng trong cuộc kháng chiến: mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào như gợi nhắc chúng ta về một

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

thời lịch sử đã qua nhưng vẫn hiện hữu ở đó. Và khổ thơ cuối gắn liền với ảnh của Bác hồ và cũng là

cội nguồn cuộc cách mạng, là điểm tựa niềm tin tinh thần của nhân dân Việt Nam. Từ đó thể hiện tình

cảm tri ân của nhà thơ dành cho Việt Bắc. Có lẽ bởi Việt Bắc chính là cái nôi của cách mạng là đầu

não kháng chiến, mà một phần đời còn lại các cán bộ kháng chiến không thể nào quên.

Bài thơ Việt Bắc để lại ấn tượng trong lòng người đọc bởi bức tranh thiên nhiên con người

Việt Bắc. Đó đều là những dấu ấn không thể phai nhòa trong khoảng lặng tâm hồn của nhà thơ và

cũng như độc giả. Bằng cách sử dụng thể thơ lục bát mang âm hưởng sâu lắng, giọng điệu thủ thỉ tâm

tình, cách sử dụng cặp đại từ mình ta độc đáo sáng tạo, ngôn ngữ giản dị mộc mạc, cùng các biện

pháp tu từ điệp ngữ điệp cấu trúc, nghệ thuật liệt kê, ….Tố Hữu đã mang đến cho người đọc những

cảm xúc khó tả ,sự khâm phục tinh thần bất khuất của một thời lịch sử hào hùng đã qua. Quả thật

không sai khi nói rằng "thái độ toàn tâm toàn ý với cách mạng là nguyên nhân chính làm nên thành

công của nhà thơ Tố Hữu "

Nhà văn Macxen Prut cho rằng: Thế Giới được tạo lập không phải chỉ một lần mà mỗi lần người

nghệ sĩ độc đáo xuất hiện thì lại một lần thế giới được tạo lập”. Mỗi người nghệ sĩ đều có nét đẹp

riêng, phong cách riêng, phong cách độc đáo không ai giống ai. Và người nghệ sĩ xuất hiện để mang

đến một thế giới riêng dưới ánh mắt cách nhìn riêng. Cũng trong thời kì khánh chiến chống Pháp

nhưng nhà thơ Tố Hữu đã tạo nên một thế giới mới cho mình với kiệt tác “Việt Bắc”. Những vần thơ

của Tố Hữu biết bao khoảnh khắc gian khổ, nhưng rất đời , rất tình ở Việt Bắc. Quả như Hoài Thanh

đã nói: “văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có.”

Nguyễn Diệu Linh

Khoá văn 2020 lớp văn thầy Nhật-

Bài làm 3:

Ở trong bản đồ văn học Việt Nam, dường như mỗi nhà văn, nhà thơ đều chọn cho mình một mảnh

đất để thương và để nhớ. Nguyễn Trung Thành bén duyên với Tây Nguyên đầy nắng và gió, Nguyễn

Thi dành hết yêu thương cho mảnh đất Nam Bộ nghĩa tình, hay như Nguyễn Tuấn đến với Tây Bắc xa

xôi, rộng lớn để tìm cái đẹp,…Còn với Tối Hữu, sau mười lăm năm gắn bó mặn nồng với mảnh đất và

con người Việt Bắc đã trở thành một phần không thể nào khuất đi trong tâm hồn của ông. Có lẽ cũng

chính vì hai chữ “thương”, “nhớ” đã giúp ông sáng tác thành công bài thơ “Việt Bắc”. Thi phẩm là

khúc nhạc lòng sâu lắng về tình cảm của người đi và kẻ ở, là mối tình sâu lắng, thủy chung, mặn nồng

của cán bộ và nhân dân.

Tố Hữu là lá cờ đầu của cách mạng Việt Nam các chặng đường sáng tác của ông song hành với

những chặng đường lịch sử gian khổ hi sinh nhưng cũng đầy những thắng lợi vẻ vang của dân tộc.

Đọc những vần thơ đầy tính chính trị nhưng ta không hề thấy khô khan, bởi thi nhân đã thổi vào đó

những nhịp điệu của tâm hồn của một trái tim nhỏ bé lúc nào cũng rung lên thổn thức suy nghĩ cho

vận mệnh của quê hương đất nước. Thơ Tố Hữu đậm đà bản sắc dân tộc thấm đậm những nét đẹp của

quê hương đất nước để rồi Nguyễn Đình Thi đã có đánh giá sâu sắc về thơ của ông “Từ cuộc sống

hiện đại thơ anh ngày càng ghét nguồn trở lại về đoạn thơ của điểm của dân tộc”. Với sự thể hiện

những nét tiêu biểu nhất trong phong cách nghệ thuật thơ của mình Việt Bắc không chỉ là đỉnh cao

của thơ Tố Hữu mà còn là một trong những thành công xuất sắc nhất của thơ ca thời kỳ kháng chiến

chống Pháp.Thi phẩm được coi là khúc hùng ca và bản tình ca về cách mạng về cuộc kháng chiến và

con người kháng chiến.

Để làm nên thành công của bài thơ trước tiên phải kể đến thể thơ lục bát cùng lối xưng hô “ta-

mình”, “ mình ta” đậm đà màu sắc ca dao dân ca bài thơ có kết cấu như một màn đối đáp giữa kẻ ở -

và người đi trong cuộc chia tay đặc biệt đầy lưu luyến. “Kẻ ở” là nhân dân Việt Bắc những người đã -

đồng cam cộng khổ, gắn bó keo sơ, hết lòng vì cách mạng, vì kháng chiến. Còn “Người đi” chính là

những cán bộ về xuôi, những người đã hy sinh cả tuổi xuân, tuổi trẻ của mình để phục vụ cho cách

mạn, cho kháng chiến, cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Bốn câu mở đầu là lời của người dân Việt bế hỏi người ra đi hỏi là để cơ giới kỷ niệm một giai

đoạn đã qua vì không dây nguồn cội tình nghĩa tình đã gắn bó keo sơn với nhau trong suốt 15

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

năm.Mở đầu bài thơ là một câu hỏi tu từ mang âm hưởng ca dao dân ca chan chứa tình yêu thương

của người ở lại với người ra đi, hỏi để gợi nhắc người ra đi:

“Mình về mình có nhớ ta

Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng”

Khi nói “Mình về” chính là biểu thị cho hoàn cảnh để người ở lại bộc lộ nỗi niềm cảm xúc. Bởi

nếu người không về (về xuôi) thì ta đâu có lý do,có cơ hội nào để bộc lộ tấm chân tình này. Trong câu

hỏi của người ở “mình” là chỉ người đi, “ta” là người ở lại. Mình ở đầu câu, ta ở cuối câu, tưởng như

xa cách nhưng hóa ra lại thật gần, vì ở giữa” mình” “ta” có sự gắn kết bởi động từ “nhớ”. cách xưng -

hô “mình – ta” mộc mac quen thuộc thường thấy ở lối hát của ca dao, dân ca:

“Mình về mình có nhớ ta

Ta về ta nhớ hàm răng mình cười”

Là tình cảm “mình” “ta” không thể nào quên:-

“Mình về ta chẳng cho về

Ta nắm vạt áo, ta đề câu thơ”

Còn trong thơ Tố Hữu, “mình” – “ta” là nỗi nhớ tình nghĩa giữa đồng bào và cán bộ. Cơ sở tạo nên

nỗi nhớ ấy là: “Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng”. Người ở lại hỏi người ra đi: Có nhớ “ta”

trong “mười lăm năm ấy” đã đồng cam cộng khổ, cùng nhau gắn bó, chia ngọt sẻ bùi với mình hay

không? “Mười lăm năm” là trạng ngữ chỉ thời gian, đó là khoảng thời gian từ năm 1940. Sau cuộc

khởi nghĩa Bắc Sơn cho đến tháng 10 năm 1954. Bốn chữ “thiết tha mặn nồng” đã cho thấy tình cảm

Việt Bắc và cán bộ thật thủy chung son sắt, keo sơn bền chặt. Tất cả những tình cảm ấy, người ở lại

đã dành riêng một vị trí đẹp nhất, quan trọng nhất trong trái tim mình. Bởi vậy, người ở lại hỏi nhưng

mục đích chính là để bộc lộ tình cảm, cảm xúc và hỏi là để thể hiện mong muốn người ra đi cũng có

tình cảm như mình.

Nếu hai câu đầu là lời gợi nhắc kỷ niệm “mười lăm năm” gắn bó, thì hai câu sau là lời nhắc nhở

chân tình, lời dặn dò kín đáo mà rất đỗi tha thiết:

“Mình về mình có nhớ không

Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn”

Ý thơ cho thấy: Đối tượng hỏi không còn bó hẹp trong mối quan hệ giữa “mình” “ta” và nỗi nhớ -

dường như không còn chỉ hướng tới người đi, mà hướng tới đối tượng rộng lớn hơn rất nhiều, đó

chính là không gian: cây, sông, núi, nguồn. “Núi” và “nguồn” ở Việt Bắc chính là không gian quen

thuộc, gắn bó với người đi. Không gian đó, người đi, người ở lại chất chứa đầy kỷ niệm của “mười

lăm năm” nghĩa tình. Động từ “nhớ” và “nhìn” được nhắc đi nhắn lại hai lần, tác động mạnh vào cảm

xúc của người đi. Sự đan xen giữa các hành động và hình ảnh mà người ở lại đưa ra chỉ với mong

muốn nhắc nhở người đi sống ở đâu cũng đừng quên quá khứ, quên nơi mình đã gắn bó suốt một thời

gian dài.Việt Bắc chính là cội nguồn của Cách mạng, là “Quê hương cách mạng dựng nên Cộng

hòa”, xin người về đừng quên. Tác giả đã vận dụng thành công đạo lý truyền thống: “Uống nước nhớ

nguồn”, “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” để nhắc nhở con cháu phải biết hướng về gốc gác, cội nguồn.

Tấm lòng người ở đã tỏ lộ giãi bày trong không gian, theo thời gian.

Bốn câu thơ tiếp theo là tiếng lòng của người về xuôi mang bao nỗi nhớ thương, bịn rịn:

”Tiếng ai tha thiết bên cồn

Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi

Áo chàm đưa buổi phân ly

Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay…”

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Lúc này không còn phân biệt rõ “ta” và “mình” nhưng người đọc đều hiểu rõ đó chính là tiếng lòng

của các chiến sĩ. Độc giả vẫn dễ dàng tưởng tượng cảnh cia tay bịn rịn, đầy nước mắt ất. Người chiến

sĩ chuẩn bị quay bước đi nhưng bỗng nghe văng vẳng bên tai “tiếng ai tha thiết bên cồn” để rồi lại

cảm thấy “bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi”. Tác giả sử dụng cụm từ láy “bâng khuâng” ở

đây để bộc lộ sự xuyến xao trong cõi lòng. Còn từ “bồn chồn” lại lột tả tâm trạng đứng ngồi không

yên, còn nhiều lo lắng của các chiến dành cho đồng bào sự dẫn đến việc không nỡ rời xa. Sở dĩ các

chiến sĩ còn nhiều âu lo cho đồng bào vì dù rằng Cách mạng đã thành công, nhưng dân ta còn nghèo,

nước ta còn chưa mạnh, giặc vẫn còn nhiều phen lâm le ngoài bờ cõi. Vì thế, yên tâm sao được!. Nhất

là khi các chiến sĩ nhìn thấy chiếc áo chàm bà con đang mặc. Nó thật giản dị đơn sơ nhưng cũng thể

hiện cả sự đói nghèo thiếu thốn. Bởi vậy dù còn nhiều bận tâm, dù không muốn rời đi, nhưng các

chiến sĩ vẫn phải quyết chí để về xuôi hoàn thành nhiệm vụ. Chính bởi vậy mà “Áo chàm đưa buổi

phân li/ Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay…”. Chỉ cầm thay mà không biết nói gì ở đây không phải vì

không có gì để nói mà là có quá nhiều điều muốn chia sẻ nhưng không biết bắt đầu từ đâu, nói như

thế nào. Tưởng chừng như bao câu từ cứ bị nghẹn ứ ở cổ họng, nên chỉ cầm tay nhau thôi, trao nhau

hơi ấm của cơ thể cũng đủ để thay lời yêu thương.

Thế rồi trong hoàn cảnh ấy toàn thể những con người ở lại cất lên lời nói để nhắc lại những kỉ

niệm trong mười lăm năm thiết tha mặn nồng ấy:

“Mình đi, có nhớ những ngày

Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù

Mình về, có nhớ chiến khu

Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?

Mình về, rừng núi nhớ ai

Trám bùi để rụng, măng mai để già

Mình đi, có nhớ những nhà

Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son

Mình về, còn nhớ núi non

Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh

Mình đi, mình có nhớ mình

Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?”

Vẫn tiếng gọi mình thiết tha những người dân Việt bắc nhắc lại những ngày mưa nguồn suối lũ về,

cả trời đất mây mù che kín. Khoảng khắc khó khăn ấy người dân luôn có những chiến sĩ kề bên. Hay

người chiến sĩ kia về thì có nhớ đến chiến khu hay không, chiến khu ấy nghèo chỉ có cơm chấm muối

thế nhưng nó tràn đầy những niềm yêu thương cưu mang đùm bọc của nhân dân nơi đây. Và trong

hoàn cảnh chiến tranh khó khăn như thế miếng cơm chấm muối kia là đã quá đầy đủ rồi. Mối thù

nặng vai người chiến sĩ, người dân như san sẻ gánh nặng ấy cho người chiến sĩ. Những người chiến sĩ

về Hà Nội có còn nhớ đến rừng núi đất trời nơi đây. Và bây giờ trám bùi thì để rụng còn măng mai để

già. Những gì của thiên nhiên Việt Bắc vốn là để cho những chiến sĩ cách mạng thì giờ đây người đi

những thứ ấy lại để rụng để già. Những từ nhớ như điệp đi điệp lại nhiều lần như vang vào trong lòng

người những nhớ thương không muốn rời. Cặp xưng hô mình ta như biến hóa thành nhiều nghĩa, cứ

lúc thì chỉ người ở lại nhưng lúc lại chỉ người ra đi. Điều đó thể hiện sự yêu thương gắn bó của những

con người nơi đây với các anh chiến sĩ. Kẻ ở như thâu tóm cả thiên nhiên và con người Việt Bắc với

những tình cảm của một tấm lòng son sắc không phai. Những địa danh được nhắc đến như chứng

minh cho những trận chiến thắng mà các anh chiến sĩ đã lập nên tại đây.

Đoạn trích bài thơ “Việt Bắc” miêu tả cuộc chia li đầy thương nhớ lưu luyến giữa Việt Bắc và

những người cán bộ kháng chiến và gợi lại những kỉ niệm kháng chiến anh hùng mà đầy tình nghĩa.

Tác giả đã chọn thể thơ lục bát và lối hát đối đáp như trong ca dao dân ca và hình tượng hoá Việt Bắc

và những người cán bộ kháng chiến là Ta – Mình. Cuộc chia ly giữa nhân dân Việt Bắc và những

người chiến sĩ cách mạng như là cuộc chia tay của một đôi bạn tình đầy bịn rịn, nhớ nhung, lưu luyến.

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Người ra đi đã đáp trả lại tình cảm người ở lại:

“Ta với mình, mình với ta

Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh

Mình đi, mình lại nhớ mình

Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu”

“Ta” và “mình” dường như hòa quyện với nhau thành một thể thống nhất, không tác rời nhau.

Người ra đi một mực khẳng định rằng “mặn mà đinh ninh”. Hai từ “đinh ninh” như ghim chặt vào

lòng người đọc tấm lòng son sắt và thủy chung trước sau như một. Đó là tình cảm hết sức thiêng liêng

và cao cả. Những chữ “ta”, “mình” quấn quýt, luyến láy trong câu thơ đã nói rõ lời đồng vọng đó.

Người ở lại hỏi: “Mình đi, mình có nhớ mình” thì người ra đi có ngay lời đồng vọng “mình đi, mình

lại nhớ mình”, tuy hai mà một. Thật hài hoà, gắn bó, thắm thiết. Bởi nghĩa tình của họ như suối nguồn

không bao giờ cạn: “Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu”. “Bao nhiêu, bấy nhiêu” – Cặp từ

hô ứng đã nhấn mạnh được sự giàu có, phong phú của nghĩa tình keo sơn không sao kể xiết.

Mười tám câu thơ tiếp người ra đi diễn tả cụ thể nỗi nhớ về Việt Bắc gắn với những kỷ niệm về

không gian, kỷ niệm cảnh vật cuộc sống, con người nơi chiến khu. Qua đó làm nổi bật lên một Việt

Bắc nghĩa tình. Nỗi nhớ về thời gian, không gian cảnh vật con người nơi chiến khu Việt Bắc được tái

hiện trong 8 câu thơ đầu:

“Nhớ gì như nhớ người yêu

Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương

Nhớ từng bản khói cùng sương

Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.

Nhớ từng rừng nứa bờ tre

Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy.

Ta đi, ta nhớ những ngày

Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi...”

Đoạn thơ là nỗi nhớ da diết của người ra đi về quê hương cách mạng. Tình cảm đó trước hết được

thể hiện qua điệp từ “nhớ” được lặp đi lặp lại và đặc biệt qua biện pháp nghệ thuật so sánh độc đáo,

gợi cảm.

“Nhớ gì như nhớ người yêu”

Trong muôn vàn nỗi nhớ của con người thì nỗi nhớ trong tình yêu lứa đôi bao giờ cũng cồn cào, cháy

bỏng nhất. Chúng ta đã từng nghe khúc ca “Sóng” của Xuân Quỳnh với những vần thơ nhớ về người

yêu da diết:

“Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẩu ngược về phương Nam

Nơi nào em cũng nhớ

Hướng về anh một phương.”

Cách so sánh như vậy không chỉ giúp người đọc cảm nhận được nỗi nhớ về Việt Bắc của người ra đi

da diết, mãnh liệt mà còn tạo cho người đọc cảm nhận được sắc thái nghệ thuật đặc sắc trong phong

cách thơ của Tố Hữu. Những tình cảm công dân, tình cảm cách mạng được lí giải bằng những cảm

xúc rất riêng tư. Ông nói chuyện chính trị như đang tâm tình với người yêu. Nỗi nhớ đó đã làm sống

lại những hoài niệm về thời gian, không gian cảnh vật, cuộc sống con người nơi chiến khu. Tất cả đều

đẹp đẽ, thân thương, đáng yêu, đáng nhớ. Đó là những khoảnh khắc thanh bình, êm dịu của núi rừng:

Trăng lên đầu núi nắng chiều lưng nương.

Như không rảnh hẹn hò của những đôi lứa yêu nhau. Đó là những bản làng thấp thoáng hiện ra trong

mây núi, sương phủ. Là những ngôi nhà sàn với bếp lửa bập bùng. Là những người thương đi về

khuya sớm.Tất cả đều trở nên chân thực, thân thuộc, gắn bó với người cách mạng:

Nhớ từng bản khói cùng sương

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.

Nỗi nhớ không gian cảnh vật núi rừng Việt Bắc như được mở rộng đến khôn cùng mà cũng rất chân

thực cụ thể:

Nhớ từng rừng nữa bởi tre

Ngòi thia sông Đáy, suối Lê vơi đầy.

Những cánh rừng, con suối, con sông nơi chiến khu Việt Bắc không phải là những sự vật vô tri mà đã

trở thành những địa danh thấm đẫm bao ân tình kỷ niệm. Hai chữ “vơi đầy” không chỉ mang ý nghĩa

tả thực về con nước mà còn mang ý nghĩa ẩn dụ cho tình cảm luôn đong đầy trong tâm trí người ra đi.

Bởi lẽ, tất cả những cảnh vật nơi núi rừng Việt Bắc đều ghi dấu những kỷ niệm không thể nào quên

trong suốt mười lăm năm ấy:

Ta đi ta nhớ những ngày

Mình đây ta đó đắng cay ngọt bùi.

Vất vả, lam lũ là thế nhưng những con người nơi đây vẫn sống với nhau thật thủy chung, tình nghĩa,

họ luôn đồng cam cộng khổ với nhau, chia ngọt sẻ bùi, lạc quan, yêu đời để cùng nhau vượt qua

những năm tháng khó khăn, gian nan của cuộc kháng chiến.

Thương nhau, chia củ sắn lùi

Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.

Nhớ người mẹ nắng cháy lưng

Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.

Nhớ sao lớp học i tờ

Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan

Nhớ sao ngày tháng cơ quan

Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.

Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều

Chày đêm nện cối đều đều suối xa...

Bốn câu đầu tác giả muốn nói đến vẻ đẹp của tình người. Hình ảnh con người Việt Bắc hiện lên trước

hết với vẻ đẹp ở nơi chiến khu cách mạng:

Thương nhau, chia củ sắn lùi

Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.

Nhớ người mẹ nắng cháy lưng

Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.

“Củ sắn lùi, bát cơm sẻ nửa, chăn sui” đó là những vật chất đơn sơ, bình dị. Tưởng như không có gì

đáng giá nhưng cái đáng trân trọng nhất lại là ở những hành động việc làm, cử chỉ giản dị mà thấm

đượm nghĩa tình. Đó là biểu hiện cụ thể, thiết thực của tình thương. Những người dân Việt Bắc sẵn

sàng cưu mang, đùm bọc, đồng cam cộng khổ với những người cán bộ cách mạng để cùng nhau vượt

qua mọi khó khăn. Trong muôn vàn tình cảm mà người dân Việt Bắc đã dành cho những người cách

mạng, ấn tượng sâu đậm nhất trong nỗi nhớ của người ra đi là hình ảnh của người mẹ nghèo Việt Bắc.

Hình ảnh “nắng cháy lưng” không chỉ diễn tả sự khắc nghiệt của thiên nhiên, hoàn cảnh lao động vất

vả, cơ cực mà còn gọi lên được sức chịu đựng bền bỉ, dẻo dai của người mẹ. Mẹ trong cái nắng hè

chói chang gay gắt mẹ vừa địu con, vừa lên rẫy bẻ từng bắp ngô. Chắt chiu từ những giọt mồ hôi để

nuôi con, nuôi người cách mạng. Hình ảnh câu thơ còn gợi lên bao nỗi xúc động, bùi ngùi, vừa xót xa,

vừa cảm phục của người ra đi. Mẹ đã trở thành biểu tượng cho những người mẹ Việt Bắc nói riêng và

những người mẹ Việt Nam nói chung: lam lũ, tảo tần, giàu tình yêu thương và đức hy sinh vô hạn.

Không chỉ gợi lại những kỉ niệm về tình người với những ân tình sâu nặng, cuộc sống sinh hoạt

nơi chiến khu cách mạng cũng được tái hiện một cách chân thực cụ thể:

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Nhớ sao lớp học i tờ

Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan

Nhớ sao ngày tháng cơ quan

Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.

Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều

Chày đêm nện cối đều đều suối xa...

Điệp khúc “Nhớ sao” được lặp đi lặp lại đã tô đậm nỗi nhớ về Việt Bắc mỗi lúc càng thêm

bâng khuâng, da diết. Những kỷ niệm đã lùi xa theo thời gian nhưng trong tâm trí của người đi nó

vẫn hiện lên rõ nét, tươi mới, sinh động từ hình ảnh, âm thanh, sắc màu. Đó là hình ảnh những lớp

bình dân học vụ nhộn nhịp những đêm liên hoan văn nghệ tưng bừng náo nức, rực sáng rừng đêm

thắm thiết nghĩa tình quân dân. Đó là những buổi sinh hoạt cơ quan với những bài ca vang vọng tràn

đầy hi vọng niềm lạc quan tin tưởng. Đó là những âm thanh đều đều của tiếng mõ rừng chiều khi bầy

trâu về bản, tiếng chày nện cối nơi suối xa. Những âm thanh quen thuộc đó đã tạo thành một bản hòa

ca náo nức báo hiệu cuộc sống hòa bình, êm vui nơi chiến khu cách mạng.

Khổ thơ sau là mười câu thơ. là bức tranh tứ bình, là nỗi nhớ về vẻ đẹp nhất của thiên nhiên, con

người Việt Bắc.

“Ta về mình có nhớ ta

Ta về ta nhớ những hoa cùng người

Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao dài thắt lưng

Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đan nón chút từng sợi giang

Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình

Ngày thu trăng gọi hòa bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.”

Đoạn thơ được đánh giá là những vần thơ đẹp nhất của bài thơ Việt Bắc. Vẫn là nỗi nhớ nhung da diết

của người ra đi về quê hương cách mạng. Mở đầu người ra đi đã ướm hỏi Việt Bắc thật dịu dàng, tình

tứ:

“Ta về mình có nhớ ta.”

Những câu hỏi chỉ là cái cớ để người ra đi bày tỏ, khẳng định nỗi nhớ da diết với người ở lại, với quê

hương Việt Bắc:

“Ta về ta nhớ những hoa cùng người”

Hoa là biểu tượng đẹp nhất của thiên nhiên, con người là kết tinh cho vẻ đẹp nhất của cuộc sống người “

ta là hoa đất” Hoa cùng người đã trở thành đối tượng của nỗi nhớ, là trung tâm của nỗi nhớ, cùng soi .

chiếu, đồng hiện trong hoài niệm của người ra đi làm nên những hình ảnh đẹp đẽ nhất, thân thương nhất

về thiên nhiên, con người Việt Bắc trong bốn mùa.

Tám câu thơ còn lại, người ra đi gợi tả vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Bắc trong bốn mùa

xuân, hạ, thu, đông với bốn cặp câu lục bát hài hòa, cân đối cùng bút pháp nghệ thuật miêu tả theo lối

chấm phá, những từ ngữ, hình ảnh sinh động, giàu chất tạo hình giúp đoạn thơ được xem như một bộ

tranh tứ bình về Việt Bắc trong bốn mùa. Mỗi mùa có một mét một vẻ đẹp riêng nhưng mùa nào cũng

đẹp, đáng yêu và đáng nhớ.

Mở đầu là khung cảnh rừng đông Việt Bắc:

“Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.”

Khung cảnh thiên nhiên rừng đông được gợi tả bởi hai gam màu đối lập: tương phản (lạnh, xanh) và

nóng đỏ. Trên màu xanh bạt ngàn, mênh mông của rừng già làm sắc màu rực rỡ đỏ tươi của những bông

hoa chuối nổi bật tựa như những ngọn lửa cháy rực, thắp sáng cả rừng đông âm u khiến cho cánh rừng

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

không còn vẻ hoang vu, lạnh lẽo mà vẫn tràn đầy sức sống. Hình ảnh con người Việt Bắc hiện lên trên

nền cảnh rừng đông với những chi tiết rất giàu giá trị tạo hình và đầy ấn tượng:

“Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.”

Câu thơ vừa gợi hình ảnh, vừa gợi những đường nét và ánh sáng. Người đi rừng đang đứng trên đỉnh

cao hùng vĩ của thiên nhiên con dao trên thắt lưng phản chiếu nắng chiều. Không phải những người tiều

khu nghèo khó nhỏ bé khi xưa trong những câu thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan mà

đó là tư thế hào hùng, hiên ngang, khỏe khoắn của con người lao động đã được đổi đời, được làm chủ

cuộc sống thiên nhiên núi rừng.

Hai câu thơ tiếp theo là cảnh rừng xuân Việt Bắc:

“Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đang đón chuốt từng sợi giang.”

Màu xanh bạt ngàn, tĩnh lặng của rừng già được thay thế bằng sắc trắng tinh khiết của hoa mơ. Đặc

biệt, động từ “nở” và cụm tính từ “trắng rừng” gợi lên sự bao trùm của sắc trắng và gợi tả cả sự vận

động, sự sinh sôi, nảy nở không ngừng của sắc trắng. Cảnh núi rừng Việt Bắc vào xuân mang vẻ đẹp

thơ mộng, huyền ảo, diễm lệ như chốn bồng lai tiên cảnh và tràn ngập sắc xuân.

Trên nền cảnh rừng xuân hiền dịu ấy, con người lao động Việt Bắc hiện lên với đôi bàn tay đầy ấn

tượng

“Nhớ người đang đón chuốt từng sợi giang.”

Từ “chuốt” không chỉ mô phỏng động tác của người mà còn gọi lên được sự cần mẫn, khéo léo, mềm

mại và tài hoa. Bao tình yêu thương, tấm lòng cưu mang đùm bọc với người cách mạng được họ gửi

gắm lặng thầm vào những việc làm cụ thể vào trong từng động tác. Tiếp đó là cảnh rừng Việt Bắc vào

hạ rộn ràng:

”Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình.”

Nếu như cảnh rừng đông, rừng xuân Việt Bắc được hiện lên bởi những sắc màu dịu thì cảnh rừng hạ

lại được cảm nhận bằng những âm thanh rộn rã và sắc màu sặc sỡ. Động từ “đổ” chỉ sự chuyển đổi một

cách bất ngờ, đột ngột, nhanh chóng, mạnh mẽ của không gian cảnh vật. Một câu thơ có mang đến cho

người đọc người nghe nhiều liên tưởng. Tiếng ve kêu gọi mùa hè đến, hè về đã mang theo sắc vàng rực

rỡ và làm nhuộm vàng cả cánh rừng. Hình đó là màu vàng chói chang của nắng là màu vàng tươi của

hoa phách. Màu vàng của nắng chan hòa cùng với màu vàng có hoa phách. Hạ đẹp không chỉ bởi những

âm thanh, sắc màu mà còn bởi sức sống nội tại của thiên nhiên tạo vật. Trong khung cảnh rừng hạ sôi

động và rực rỡ, hình ảnh người thiếu nữ lao động hiện lên thật đáng yêu, đáng nhớ:

“Nhớ cô em gái hái măng một mình”

Câu thơ không hề gợi lên cô đơn, lẻ loi của người thiếu nữ khi hái măng một mình mình mà mang đến

cho người đọc, người nghe niềm thiết tha yêu mến về người con gái trẻ trung, cần cù, chịu thương chịu

khó. Giữa cánh rừng mênh mang, đôi bàn tay người thiếu nữ thoăn thoắt cần mẫn hái từng đọt măng

rừng để nuôi người cán bộ cách mạng trong những năm tháng khó khăn gian khổ của kháng chiến.

Hai mươi hai câu thơ tiếp theo là khúc hùng ca về Việt Bắc trong đó mười câu thơ đầu tiên là khúc ca

ca ngợi Việt Bắc quật khởi vùng lên. Trong sáu câu thơ đầu tiên:

“Nhớ khi giặc đến giặc lùng

Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây.

Núi giăng thành luỹ sắt dày

Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù

Mênh mông bốn mặt sương mù

Đất trời ta cả chiến khu một lòng.”

Nhà thơ đã sử dụng nghệ thuật nhân hóa thậm xưng cùng với các động từ mạnh, các từ ngữ chỉ không

gian rộng lớn như: rừng cây núi đá để nhằm ca ngợi sức mạnh quật khởi vùng lên cùng tinh thần “ ”

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

bất khuất, kiên cường của những người lính. Và đây cũng không phải là lần đầu tiên chúng ta thấy

tinh thần ý chí ấy trong những câu thơ kháng chiến. Xuyên suốt chặng đường của lịch sử của dân tộc

ta, đã bao lần hình ảnh những người lính đã anh dũng đã chiến đấu vì độc lập vì tự do đã đi vào những

trang viết và trở thành biểu tượng anh hùng. Và một lần nữa, câu thơ của Tố Hữu hình ảnh các anh

hiện lên lại đẹp như thế lại đầy xúc động và sáng ngời tinh thần. Họ cùng đồng tâm hiệp lực từ thiên

nhiên cho đến con người, từ quân đến dân đều chung sức, chung lòng đứng lên giết giặc.

Trong bốn câu thơ còn lại, Tố Hữu đã liệt kê ra một loạt những địa danh quen thuộc nơi chiến khu

Việt Bắc:

Ai về ai có nhớ không?

Ta về ta nhớ Phủ Thông Đèo Giàng.

Nhớ Sông Lô, nhớ phố Ràng

Nhớ từ Cao Lạng nhớ sang Nhị Hà.-

Đó là tên của những chiến dịch, những địa danh của chiến thắng giòn giã làm nức lòng người. Nêu lên

những địa danh cụ thể, Tố Hữu không chỉ nhằm khắc ghi về những chứng nhân của lịch sử mà nơi

đó ẩn chứa một tình yêu thương vô bờ mà Tố Hữu dành cho thiên nhiên cho con người. Những người

đã hi sinh và cả những con người đang ngày đêm tiếp bước vì độc lập vì tự do do. Nghệ thuật liệt kê

đã thành công trong việc thể hiện tình cảm của nhà thơ một tình cảm chân thành, tha thiết.-

Mười hai câu thơ tiếp là hình ảnh của Việt Bắc trong những ngày ra trận hào hùng. Việt Bắc không

chỉ là khúc tình ca cách mạng. Nó còn là bản hùng ca về kháng chiến và con người. Bởi vậy, bên cạnh

những vần thơ ngọt ngào, ân tình thì Việt Bắc còn là những vần thơ đầy sảng khoái, tràn đầy tự hào

dân tộc mà tiêu biểu nhất là đoạn thơ:

“Những đường Việt Bắc của ta

Đêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng, bạn cùng mũ nan.

Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.

Nghìn đêm thăm thẳm sương dày

Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.

Tin vui chiến thắng trăm miền

Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.”

Khổ thơ đã gợi tả khung cảnh không khí chung của Việt Bắc trong những ngày ra trận của cuộc tổng

phản công giành chiến thắng. Tất cả họ cùng hòa nhịp vào trong một ước mơ chiến thắng:

“Những đường Việt Bắc của ta

Đêm đêm rầm rập như là đất rung.”

Những đường Việt Bắc không chỉ nói tới con đường đi cụ thể mà đó là con đường ra trận, là con đường

đi tới thắng lợi vẻ vang. Con đường ấy là nơi hội tụ của lòng yêu nước và khí thế, sức mạnh tiến công.

Không khí kháng chiến được diễn ra vào “đêm đêm”. Từ láy “đêm đêm” vừa gợi, vừa diễn tả không

gian không ngừng nghỉ, khí thế khẩn trương của cuộc chiến khiến cho ngày đêm không còn ranh giới.

Những nẻo đường Việt Bắc trong con đường hành quân hàng đêm không yên tĩnh mà sôi động lạ

thường nên trở thành bạn đồng minh tin cậy của người chiến sĩ. Cùng với từ láy âm thanh “rầm rập”, ta

càng hiểu hơn về tiếng bước chân nhanh, mạnh, khỏe khoắn của cả đàn quân. Như là đất rung là một

so sánh đặc sắc tô đậm sức mạnh của bức tranh ra trận, khẳng định quy mô và tầm vóc của những người

làm nên chiến thắng. Ta tưởng như nơi đây đang xảy ra một cơn địa chấn mạnh và tiếng bước chân là

khí thế tinh thần của toàn quân và dân ta.

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Người chiến sĩ xuất hiện trong không khí khẩn trương. khí thế:

“Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan.”

Từ “điệp điệp trùng trùng” trước hết gợi ra một đoàn quân đông đảo với sức mạnh hào hùng. Họ láy

mang theo tinh thần, sự quyết tâm hồ hởi bao trùm cả dòng người và sức mạnh cuộn trào như thác lũ.

Bức tranh còn được phát triển theo chiều cao với hình ảnh ánh sao. Ánh sao là một hình ảnh tả thực với

bối cảnh đêm Việt Bắc ra trận nhưng cũng thấm đẫm hình ảnh tượng trưng. Ánh Sao là ánh sáng của

niềm tin của lý tưởng soi đường dẫn lối cho quân dân ta. Hình ảnh ánh sao, mũi súng, mũ nan hợp thành

một hình tượng đẹp, khỏe khoắn, vững chãi. Về mặt tạo hình, nó biểu hiện cho niềm tin, ý chí và tinh

thần lãng mạn của người chiến sĩ cách mạng.

Cuộc chiến đấu còn có sự tham gia của những dân quân những trái tim hăng hái chiến đấu bất chấp -

mọi hiểm nguy:

“ Dân quân đỏ buốt từng đoàn

Bước chân nát đá muốn tàn lửa bay.”

Câu thơ tái hiện một hình ảnh rất thực và sinh động. Đó là đoàn dân quân đốt đuốc băng rừng đưa hàng

hóa ra mặt trận với khí thế khẩn trương và hối hả. Họ hiện lên hùng dũng, hiên ngang. Họ đem sức lực

của mình góp chung vào kháng chiến. Và để khắc họa hình ảnh đoàn dân quân, nhà thơ sử dụng từ ngữ

rất tạo hình “bước chân nát đá” đã khẳng định ý chí, sức mạnh của con người vượt qua được tất cả khó

khăn khắc nghiệt trên con đường ra trận. Đây cũng là một hình ảnh ẩn dụ thậm xưng rất độc đáo trong

bài thơ được lấy cảm hứng từ câu thành ngữ “Chân cứng đá mềm . Khi mang trong mình sức mạnh ”

niềm tin thì mọi khó khăn không làm chùn bước chân người lính. Họ vẫn lạc quan, vẫn lãng mạn qua

muôn tàn lửa bay. Những tàn lửa của ngọn đuốc rừng đêm tựa như những đóa hoa rực rỡ và biểu trưng

cho nét đẹp tâm hồn người dân quân: trong gian khổ mà vẫn giàu niềm tin để hướng về những niềm vui

trọn vẹn trong tương lai không xa. Mà niềm vui ấy trước hết là khi quân dân ta từ thế phòng ngự chuyển

sang thế chủ động tấn công:

“Nghìn đêm thăm thẳm sương dày

Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.”

Đoàn xe vận tải thuốc men, lương thực, vũ khí đã góp vai trò quan trọng vào kháng chiến. Họ miệt mài

trong đêm tối đặc biệt là thời gian “nghìn đêm đã phần nào khắc họa công việc, trách nhiệm họ mang ”

theo mình. Sau từng đoàn xe nối đuôi nhau trên con đường trận mạc vượt qua bao hiểm trở, trở về của

núi rừng lại phải đối mặt với thiên nhiên khắc nghiệt. “Sương dày làm khuất tầm nhìn của người lính ”

lái xe. Nhưng có lẽ họ đã sớm quen với những ngày tháng tuần hoàn cùng thiên nhiên khắc nghiệt như

vậy. Trong tim họ, chỉ có ý chí hướng về ngày mai độc lập, giữ trong mình tinh thần lạc quan. Và cũng

chính tinh thần ý chí của quân và dân ta đã làm biến chuyển cục diện chiến tranh từ thế bị động phòng

thủ sang chủ động tấn công. Ánh sáng chói lóa rực rỡ của đoàn xe đêm với sương mù dày đặc, xua đi

tất cả khó khăn gian khó. HÌnh ảnh ảnh ẩn dụ, so sánh như ngày mai lên”đã nói thay cho niềm hi vọng “ ,

tin tưởng của người lính cũng như toàn dân. Đó là dự cảm về một chiến thắng không xa.

Bốn câu thơ cuối đoạn đã gợi ra hình ảnh thắng trận. Những tin vui chiến thắng với quân và dân ta cứ

dồn dập được nói đến:

”Tin vui chiến thắng trăm miền

Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Vui lên Việt Bắc đèo De, núi Hồng.”

Điệp từ vui được nhắc lại rất nhiều lần: vui từ, vui về, vui lên đã tạo không khí phấn chấn, rộn ràng và

cũng khẳng định rằng Việt Bắc là đầu não của cuộc kháng chiến, là nơi hội tụ của mọi niềm vui để niềm

vui đó trải đi mọi miền tổ quốc. Những chiến thắng được liệt kê rất cụ thể: Hòa Bình, Tây Bắc, An

Khê….gắn với bao tin tưởng và hi vọng làm náo nức lòng người.

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

Khổ thơ tiếp theo khẳng định Trung ương chính phủ là cơ quan đầu não của cuộc kháng chiến với chủ

trương, đường lối sáng suốt, việc làm thiết thực, cụ thể:

“ Ai về ai có nhớ không?

Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang

Nắng trưa rực rỡ sao vàng

Trung ương chính phủ luận bàn việc công.

Điều quân chiến dịch Thu Đông

Nông thôn phát động giao thông mở đường

Giữ đê phòng hạn thu lương

Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu….”

Hình ảnh ngọn cờ đỏ thắm đi vào thơ Tố Hữu một cách rất tự nhiên và nó cũng chứa chan bao hi vọng,

khẳng định sức mạnh ý chí, niềm tin của toàn dân tộc. Ngọn cờ cùng “ nắng trưa rực rỡ sao vàng “đã

trở thành những hình ảnh biểu trưng nhất của dân tộc, là hình ảnh ảnh của sức mạnh niềm tin đối với

những người kháng chiến. Lãnh đạo cuộc kháng chiến gian khổ đó chính là trung ương chính phủ với

bao vất vả, khó nhọc. Nhưng trong mọi hoàn cảnh vẫn đưa ra những sách lược tỉnh táo để bảo toàn sức

mạnh của quân và dân ta rồi làm nên chiến thắng như ngày hôm nay. Nghệ thuật liệt kê của nhà thơ Tố

Hữu sử dụng đã làm sáng vai trò chỉ đạo sáng suốt của những người cán bộ. Họ cùng với nhân dân phối

hợp là nên thắng lợi vẻ vang.

Khổ thơ cuối cùng của bài thơ là sự ca ngợi của nhà thơ dành cho bác Hồ:

“ Ở đâu u ám quân thù

Nhìn lên Việt Bắc cụ Hồ sáng soi

Ở đâu đau đớn giống nòi

Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền

Mười lăm năm ấy ai quên

Quê hương cách mạng dựng nên Cộng hòa

Mình về mình lại nhớ ta

Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào.”

Lời thơ ở đây vừa có sự hào hùng, vừa mang âm hưởng trữ tình tha thiết, tin tưởng và cũng là những

lời khẳng định tấm chân tình mà cán bộ dành cho người ở lại nhân dân Việt Bắc cùng những kỷ niệm -

ân tình khó quên. Việt Bắc mãi là điểm tựa tinh thần cho những con người cùng khổ. Hình ảnh Bác Hồ

đã được kỳ vỹ hóa trong thơ Tố Hữu, qua cấu trúc câu điệp Ở đâu Tố Hữu đã khẳng định niềm tin sâu ,

sắc mà ông dành cho Người. Đoạn thơ khép lại là tình cảm nhớ thương, nghĩa tình thủy chung son sắt

với cách mạng. Và một lần nữa, mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào được nhắc lại, được khắc ghi

không thể nào quên.

“Việt Bắc” là khúc hùng ca, khúc tình ca Cách mạng. Giọng thơ tự sự trữ tình của Tố Hữu hòa cùng

những dòng thơ lục bát, hình ảnh ẩn dụ, liệt kê đã khắc họa chân thực bức chân dung tinh thần của

người đi và người ở lại. Kháng chiến có lẽ sẽ không thành công nếu không có những nghĩa tình Cách

mạng. Làm nên Việt Bắc anh hùng và chiến thắng của nhân dân ta là những “người đi, kẻ ở” hết lòng

vì sự nghiệp độc lập của tô quốc. Chân tình người đi kẻ ở tha thiết như những đôi lứa đang tâm tình cứ

nhẹ nhàng mà đi vào trái tim bạn đọc mọi thế hệ. Việt Bắc dưới ngòi bút Tố Hữu thật sự là tác phẩm

thơ tiêu biểu cho văn học kháng chiến. Nó là những vần thơ kết hợp hài hòa giữa lời tâm tình và công

việc Cách mạng. Sau câu chữ cũng chứa chan bao tình cảm, bao thương nhớ của bản thân nhà thơ

Chế Lan Viên từng nói: “Thơ là đi giữa vực nhạc và ý. Rơi vào vực ý, thì thơ sẽ rất sâu, nhưng sẽ

rất dễ khô khan.Rơi vào cái vực nhạc thì thơ rất dễ đắm say lòng người nhưng cũng dễ nông cạn”.Ấy

thế mà, Tỗ Hữu đã tuyệt nhiên trung hòa giữa hai vực thu hút ấy. “Thơ anh vừa ru người trong nhạc

vừa thức người bằng ý”(Chế Lan Viên). Những tiếng thơ “Việt Bắc” đã không chỉ thu hút chúng ta bởi

sắc điệu trữ tình của ngôn từ mà còn chính bằng những tình cảm của con người nơi đây hun đúc thành.

Tố Hữu đã truyền vào Việt Bắc cái sức mạnh lớn nhất của qua tim anh được nuôi dưỡng qua “tiếng đời

lăn náo nức” từ những đau thương mà “Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”. Để “Việt Bắc” trở thành một khúc

Ĉ Ă1*.é.+Ï$+Ӑ&,1%2; 3$*(

tình ca về kháng chiến mang đậm tinh thần dân tộc nhưng giàu những ý vị. “Việt Bắc chính là đỉnh thơ

cao nhất mà Tối Hữu đã bước lên” (Xuân Diệu).

“Thơ là một bức họa để cảm nhận thay vì để ngắm”. Bài thơ “Việt Bắc” của Tố Hữu phản ánh hiện

thực ấy là một bức tranh rất đỗi trữ tình” (Xuân Diệu). Bằng tài năng nghệ thuật cùng trái tim chân

thành, nhà thơ Tố Hữu đã gọi lại những nét đẹp của núi rừng và con người Việt Bắc, nhà thơ Tố Hữu

đã gọi lại những nét đẹp, tình cảm chia li của núi rừng và con người Việt Bắc, giữa người đi và người

về một cách vô cùng đặc sắc.