Nguyên nhân và kết quả là một cặp phạm trù trong phép biện
chứng duy vật của Chủ nghĩa Mác-Lênin và là một trong những
nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến dùng để chỉ mỗi
quan hệ biện chứng hai phạm trù.
Trong bài viết hôm nay chúng tôi sẽ giới thiệu đến quý bạn đọc
một số nội dung liên quan tới vấn đề: Nội dung cặp phạm trù
nguyên nhân và kết quả.
Trước khi đi vào làm rõ Nội dung cặp phạm trù nguyên
nhân và kết quả chúng tôi chia sẻ về các khái niệm nguyên nhân, kết quả.
Nguyên nhân là sự tác động lẫn nhau giữa các mặt trong cùng
một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra một hoặc hơn
một sự biến đổi nhất định. Kết quả là sự biến đổi xuất hiện do
sự tác động lẫn nhau của các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau.
Trong hai khái niệm này, chúng ta cần lưu ý đối với khái niệm
nguyên nhân và nguyên cơ, để không có sự nhầm lẫn về khái niệm.
– Nguyên cớ là một sự kiện xảy ra ngay trước kết quả nhưng
không sinh ra kết quả. Nguyên cớ có liên hệ nhất định với kết
quả nhưng đó là mối liên hệ bên ngoài, không bản chất.
– Điều kiện là tổng hợp những hiện tượng không phụ thuộc vào
nguyên nhân nhưng có tác dụng đối với việc sinh ra kết quả.
Các điều kiện này cùng với những hiện tượng khác có mặt khi
nguyên nhân gây ra kết quả được gọi là hoàn cảnh.
Nội dung cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả
Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, nguyên
nhân và kết quả có mối quan hệ qua lại, cụ thể:
Thứ nhất: Nguyên nhân sản sinh ra kết quả.
– Nguyên nhân là cái sinh ra kết quả, nên nguyên nhân luôn có
trước kết quả. Còn kết quả chỉ xuất hiện sau khi nguyên nhân
xuất hiện và bắt đầu tác động. Tuy nhiên, không phải sự nối
tiếp nào trong thời gian của các hiện tượng cũng đều biểu hiện mối liên hệ nhân quả.
– Cùng một nguyên nhân có thể gây ra nhiều kết quả khác
nhau tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể. Ngược lại, cùng một kết
quả có thể được gây nên bởi những nguyên nhân khác nhau tác
động riêng lẻ hoặc cùng một lúc.
– Nếu nguyên nhân khác nhau tác động lên sự vật theo cùng
một hướng thì sẽ gây nên ảnh hưởng cùng chiều, đẩy nhanh sự
hình thành kết quả. Ngược lại, nếu các nguyên nhân khác nhau
tác động lên sự vật theo các hướng khác nhau thì sẽ làm suy
yếu, thậm chí triệt tiêu các tác dụng của nhau.
– Căn cứ vào tính chất, vai trò của nguyên nhân đối với sự hình
thành kết quả, có thể phân loại nguyên nhân thành:
+ Nguyên nhân chủ yếu và nguyên nhân thứ yếu.
+ Nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài.
+ Nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.
Thứ hai: Sự tác động trở lại của kết quả đối với nguyên nhân.
– Nguyên nhân sản sinh ra kết quả. Nhưng sau khi xuất hiện,
kết quả không giữ vai trò thụ động đối với nguyên nhân, mà sẽ
có ảnh hưởng tích cực ngược trở lại đối với nguyên nhân.
Thứ ba: Sự thay đổi vị trí giữa nguyên nhân và kết quả.
– Điều này xảy ra khi ta xem xét sự vật, hiện tượng trong các
mối quan hệ khác nhau. Một hiện tượng nào đó trong mối quan
hệ này là nguyên nhân thì trong mối quan hệ khác là kết quả và ngược lại.
– Một hiện tượng nào đó là kết quả do một nguyên nhân nào đó
sinh ra, đến lượt mình sẽ trở thành nguyên nhân sinh ra hiện
tượng thứ ba… Và quá trình này tiếp tục mãi không bao giờ kết
thúc, tạo nên một chuỗi nhân quả vô cùng tận. Trong chuỗi đó
không có khâu nào là bắt đầy hay cuối cùng.
Ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả
– Mối liên hệ nhân quả có tính khách quan và tính phổ biến,
nghĩa là không có sự vật, hiện tượng nào trong thế giới vật chất
lại không có nguyên nhân. Nhưng không phải con người có thể
nhận thức ngay được mọi nguyên nhân. Nhiệm vụ của nhận
thức khó học là phải tìm ra nguyên nhân của những hiện tượng
trong tự nhiên, xã hội và tư duy để giải thích được những hiện
tượng đó. Muốn tìm nguyên nhân phải tìm trong thế giới hiện
thực, trong bản thân các sự vật, hiện tượng tồn tại trong thế
giới vật chất chứ không được tưởng tượng ra từ trong đầu óc
con người, tách rời với thế giới hiện thực.
– Vì nguyên nhân luôn có trước kết quả nên muốn tìm nguyên
nhân của một hiện tượng nào đấy cần tìm trong những sự kiện
những mối liên hệ xảy ra trước khi hiện tượng đó xuất hiện. Một
kết quả có thể do nhiều nguyên nhân sinh ra. Những nguyên
nhân này có vai trò khác nhau đối với việc hình thành kết quả.
Vì vậy trong hoạt động thực tiễn chúng ta cần phân loại các
nguyên nhân, tìm ra nguyên nhân cơ bản, nguyên nhân khách
quan,… Đồng thời phải nắm được chiều hướng tác động của các
nguyên nhân, từ đó có biện pháp thích hợp tạo điều kiện cho
nguyên nhân có tác động tích cực đến họt động và hạn chế sự
hoạt động của nguyên nhân có tác động tiêu cực.
– Kết quả tác động trở lại nguyên nhân. Vì vậy, trong hoạt động
thực tiễn chúng ta cần phải khai thác, tận dụng các kết quả đã
đạt được để tạo điều kiện thức đẩy nguyên nhân phát huy tác
dụng, nhằm đạt mục đích.
Như vậy, Nội dung cặp phạm trù nguyên nhân và kết
quả đã được chúng tôi trình bày chi tiết trong bài viết phía trên.
Bên cạnh đó, chúng tôi cũng trình bày một số nội dung liên
quan đến ý nghĩa mối quan hệ của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả.