Nội dung Quy luật mâu thuẫn | Tài liệu môn Triết học Mác – Lênin Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

BÀI LÀM
Quy luật mâu thuẫn là quy luật quan trọng nhất của phép biện chứng
duy vật là hạt nhân của phép biện chứng duy vật vì nó vạch ra nguồn gốc
động lực của sự vận động phát triển của thế giới khách quan và vì nó là chìa
khoá là cơ sở giúp chúng ta nắm vững thực chất của tất cả các quy luật và
phạm trù của phép biện chứng duy vật. 1-Nội dung quy luật
a) Mâu thuẫn: Là hiện tượng khách quan và phổ biến. Mâu thuẫn là
mối liên hệ tác động qua lại giữa các mặt đối lập trong cùng một sự vật.
Mặt đối lập là những mặt, những thuộc tính có xu hứơng phát triển ngược
chiều nhau, tồn tại trong cùng một sự vật hiện tượng tác động biện
chứng với nhau làm cho sự vật phát triển. Mâu thuẫn là hiện tượng khách quan
và phổ biến Mâu thuẫn là khách quan có nghĩa là mâu thuẫn là cái vố
n có ở mọi sự vật hiện tượng. Mâu thuẫn hình thành phát triển là do cấu trúc tự
thân bên trong của sự vật quy định nó không phụ thuộc vào bất kỳ một lực
lượng siêu tự nhiên nào và không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của con người.
Mâu thuẫn là hiện tượng phổ biến có nghĩa là mâu thuẫn tồn tại trong tất cả các
lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy. Mâu thuẫn tồn tại từ khi sự vật xuất hiện
cho đến khi kết thúc. Mâu thuẫn tồn tại ở mọi không gian, thời gian,
mọi giai đoạn phát triển. Mâu thuẫn này mất đi thì mâu thuẫn khác lại hình
thành. Trong mỗi sự vật không phải chỉ có một mâu thuẫn mà có thể có nhiều
mâu thuẫn vì sự trong cùng một lúc có thể có nhiều mặt đối lập. Trong những
điều kiện cụ thể khác nhau, mâu thuẫn thể hiện ra dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú khác nhau:
+ Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài.
+ Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản
+ Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu 2
+ Mâu thuẫn đối kháng và không đối kháng.
Cần chú ý: Trong tư duy thông thường khi nói đến hai mặt đối lập là
nói lên mâu thuẫn. Còn trong tư duy biện chứng, không phải hai mặt đối lập
nào cũng tạo nên mâu thuẫn mà chỉ những mặt đối lập tác động biện chưngs
với nhau tạo nên sự vật hiện tượng và tạo lên sự phát triển mới được gọi là
mâu thuẫn- mâu thuẫn biện chứng.
b)Các mặt đối lập của mâu thuẫn vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau.
Sự thống nhất của các mặt đối lập là sự nương tựa, ràng buộc quy định
lẫn nhau làm tiền đề tồn tại cho nhau của các mặt đối lập. Không có sự thống
nhất của các mặt đói lập thì không tạo ra sự vật.
Theo nghĩa hẹp sự thống nhất là sự đồng nhất, phù hợp ngang nhau của
hai mặt đối lập đó là trạng thái cân bằng của mâu thuẫn..
Sự thống nhất của các mặt đối lập là tạm thời tương đối, nghĩa là nó chỉ
tồn tại trong một thời gian nhất định, đó chính là trạng thái đứng im, ổn định
tương đối của sự vật, tính tương đối của sự thống nhất của các mặt đố i lập làm
cho thế giới vật chất phân hoá thành cacs bộ phận các sự vật đa dạng phực tạp, gián đoạn.
Sự đấu tranh của các mặt đối lập là sự bài trừ gạt bỏ phủ định biện
chứng lẫn nhau của các mặt đối lập (Sự đấu tranh hiểu theo nghĩa tác động
ảnh hưởng lẫn nhau của các mặt đối lập chứ không phải theo ngh ĩa đen)
Sự đấu tranh của các mặt đối lập là tuyệt đối
vĩnh viễn. Nó diễn ra liên
tục trong suốt quá trình tồn tại của sự vật kể
cả trong trang thái sự vật ổn đinhj
cũng như khi chuyển hoá nhảy vọt về chất.
Sự đấu tranh của các mặt đối lập
tạo lên tính chất tự thân, liên tục của sự vận động phát triển củ a sự vật. Cũng
vì vậy muốn thay đổi sự vật tì phải tăng cường sự đấu tranh. 3
Sự đấu tranh của các mặt đối lập là một quá
trình phức tạp diễn ra từ
thấp đến cao, gồm nhiều giai đoạn, mỗi giai
đoạn lại có những đặc điểm riêng.
+Giai đoạn đầu: Mâu thuẫn biểu hiện ra ở sự
khác nhau của hai mặt đối
lập song không phải sự khác nhau nào cũng
là mâu thuẫn mà chỉ hai mặt khác
nhau nào liên hệ hữu cơ vớ
i nhau trong một chỉnh thể có khuynh hướng phát
triển trái ngược nhau mới tạo thành giai đoạn
đầu của maau thuẫn, trong giai
đoạn này sự đấu tranh chưa rõ và chưa gay gắt.
+Giai đoạn sau: Trong quá trình phát triển của mâu thuẫn, sự khác nhau
biến thành đối lập, khi đó hai mặt đối lập càng
rõ, càng sâu sắc thì sự đấu
tranh giữa chúng ngày càng gay gắt và quyết
liệt, nếu có điều kiện chín muồi
thì hai mặt chuyển hoá lẫ
n nhau và mâu thuẫn được giải quyết.
c)Sự đấu tranh và chuyển hoá của các mặt
đối lập là nguồn gốc, động
lực của sự phát triển.
Đấu tranh của các mặt đối lập gây ra những
biến đổi của các mặt đối
lập khi cuộc đấu tranh của các mặt đối lập trỏ
lên quyết liệt và có điều kiện
chín muồi thì sự thống nhất của hai cũ b
ị phá huỷ, các mặt đối lập chuyển hoá
lẫn nhau. Sự chuyển hoá của các mặt đối lập
chính là lúc mâu thuẫn được giải
quyết, sự vật cũ bị mất đi, sự vật mới xuất
hiện. Các mặt đối lập có thể
chuyển hoá lẫn nhau với ba hình thức.
-Các mặt đối lập chuyển hoá lẫn nhau mặt đối
lập này thành mặt đối lập kia và ngược l
ại nhưng ở trình độ cao hơn về phương diện vật chất của sự vật.
Ví dụ, Mâu thuẫn giữa vô sản và tư sản biểu
hiện thành cuộc cách mạng vô
sản lật độ giai cấp tư sản
-Cả hai mặt đối lập đều mất đi và chuyển hoá
thành mặt đối lập mới. Ví
dụ Giải quyết mâu thuẫn giữa nông dân và địa chủ (chế độ phong kiến) xã
hội lại xuất hiện mâu thuẫn mới là mâu thuẫn
giữa tư sản và vô sản (Chế độ TBCN). 4
-Các mặt đối lập thâm nhập vào nhau, cải biến lẫn nhau.
Trong sự vật mới lại có mâu thuẫn mới, các mặt đối lập trong mâu
thuẫn mới lại đấu tranh với nhau, làm cho sự
vật ấy lại chuyển hoá thành sự
vật khác tiến bộ hơn, cứ như vậy mà các sự
vật hiện tượng thường xuyên biến
đổi và phát triển không ngừng, vì vậy, mâu
thuẫn là nguồn gốc độ ng lực của
mọi quá trình vận động phát triển của sự vật hiện tượng.
ý nghĩa phương pháp luận
Vì mâu thuẫn là hiện tượng khách quan và
phổ biến, nên trong nhận
thận thức và thực tiễn phải tôn trọng mâu
thuẫn, tức là không được lẩn tránh
mâu thuẫn cũng như không được tạo ra mâu thuẫn.
Vì mâu thuẫn là động lực của sự phát triển
nên muốn thúc đẩy sự phát
triển phải nhận thức được mâu thuẫn và tìm
cách giải quyết mâu thuẫn, phải
tạo ra điều kiện thúc đẩy sự
đấu tranh của các mặt đối lập theo chiều hướng phát triển.
Vì mọi mâu thuẫn đều có quá trình phát sinh,
phát triển và biến hoá. Vì
sự vật khác nhau thì mâu thuẫn khác nhau,
mỗi mâu thuẫn lại có những đặc
điểm riêng của nó. Do đó phải biết phân tích
cụ thể một mâu thuẫn cụ thể và
tìm cách giải quyết mâu thuẫn.
2-Vận dụng quy luật trên để phân tích một mâu thuẫn nổi lên có
liên quan đến công việc của bản thân. Mâu thu
ẫn tồn tại ở tất cả mọi sự vật, hiện tượng của thế giới khách
quan. Bản thân tôi đang làm việc tại ngân
hàng xuất nhập khẩu Hà nội, khách
quan xung quanh môi trường làm việc của tôi
tồn tại rất nhiều mâu thuẫn. Tôi
xin phân tích một mâu thuẫn nổi lên có liên
quan đến công việc của tôi trong lĩnh vực ngân hàng.
Một quá trình sản xuất kinh doanh bao giờ
cũng chứa đựng trong nó rấi nhiều mâu thuẫ
n như; mâu thuẫn giưa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, mâu
thuẫn giữa cung và cầu về sản phẩm, mâu
thuẫn giữa chủ quản lý với công 5
nhân, mâu thuẫn giữa tính kế hoạch trong xí
nghiệp với tính tự phát của cơ
chế thị trường, mâu thuẫn giữa sức phát triển
nhanh của công cụ sản xuất và
công nghệ tiên tiến với sự cạn kiệt nguồn tài
nguyên thiên nhiên là nguyên
liệu của sản xuất, mâu thuẫn giữa lợi nhuận
và rủi ro.... Tôi xin phân tích mối
quan hệ mâu thuẫn giữa lợi nhuận mà doanh
nghiệp thu được với rủi ro mà doanh nghiệ p có thể gặp phải.
Chúng ta đã biết hoạt động chính của ngân
hàng là nhận gửi và cho vay
với mục đích cuối cùng là lợi nhuận. Mối quan
hệ mâu thuẫn giữa lợi nhuận
và rủi ro là một mâu thuẫn biện chứng, là hai
mặt của một vấn đề. Bất cứ quá
trình sản xuất, kinh doanh nào cũng vậy, lợi
nhuận và rủi ro luôn tồn tại song
song với nhau, mâu thuẫn với nhau. Kết thúc mộ
t quá trình sản xuất, kinh
doanh chúng ta có thể thu được lợi nhuận
nhưng có khi là gặp phải rủi ro. Lợi
nhuận dự kiến mang lại càng cao thì độ rủi ro
nếu gặp phải cũng sẽ rất lớn và
ngược lại. Nhưng mục đích của người kinh
doanh bao giờ cũng là hướng tới
lợi nhuận, và họ tìm mọi cách để hạn chế
được rủi ro như, cải tiến kỹ thu ật và
phương pháp sản xuất., đào tạo và đào tạo
lại đội ngũ cán bộ quản lý nhanh
nhạy và năng động, kịp thời nắm bắt và phân
tích những biến động của thị
trường, dự báo tình hình thị trường nhằm hạn
chế tối đa rủi ro hoặc nếu có
gặp rủi ro thì thiệt hại là rất nhỏ.... Do đó có
thể nói mâu thuẫn giữa lợi nhuậ n
vả rủi ro là một trong những mâu thuẫn cơ
bản của quá trình sản xuất kinh
doanh của các doanh nghiệp, và là động lực
để các doanh nghiệp ngày một
phát triển về trình độ quản lý doanh nghiệp.
Trong hoạt động ngân hàng, lợi nhuận ngân
hàng là số chênh lệch giữa
lợi tức cho vay và lợi tức phải trả trừ đi các
chi phí nghiệp vụ ngân hàng số
còn lại gọi là lợi nhuận. Ngân hàng thu hút
vốn trong dân cư dưới các hình
thức tiền gửi tiết kiệm của dân cư, bán chứng
khoán trên thị trường chứng
khoán, mở tài khoản cho các tổ chức và cá nhân..... Rồi dùng vốn huy động đó
để cho vay và hưởng chênh lệch lợi tức. Trong quá trình cho vay đó, ngân