Ôn tập tự luận - Kinh tế chính trị | Đại Học Hà Nội

Câu 2: Xuất phát từ vai trò của công dân, thảo luận để chỉ ra trách nhiệm của mình cần
thực hiện những nhiệm vụ gì để góp phần hoàn thiện thể chế KTTT định hướng xã hội chủ nghĩa?
a. Vì sao cần hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN
- Do thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn chưa đồng bộ.
Do mới được hình thành và phát triển, cho nên, việc tiếp tục hoàn thiện thể chế là yêu
cầu mang tính khách quan. Nhà nước quản lý, điều tiết nền kinh tế thị trường bằng
pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và các công cụ khác để giảm thiểu cái thất
bại của thị trường, thực hiện công bằng xã hội. Do đó, cần phải xây dựng và hoàn
thiện thể chế kinh tế thị trường để phát huy mặt tích cực, khắc phục mặt tiêu cực và khuyết tật của nó.
- Hệ thống thể chế chưa đầy đủ:
Xuất phát từ yêu cầu nâng cao năng lực quản lý của nhà nước trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Bởi vì, thể chế kinh tế thị trường là sản phẩm của
nhà nước, nhà nước với tư cách là tác giả của thể chế chính thức đương nhiên là nhân
tố quyết định số, chất lượng của thể chế cũng như toàn bộ tiến trình xây dựng và hoàn
thiện thể chế. Với bản chất nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà
nước của nhân dân, do dân nhân dân và vì nhân dân. Do vậy, thể chế kinh tế thị trường
ở Việt Nam phải là thể chế phục vụ lợi ích, vì lợi ích của nhân dân. Trình độ và năng
lực tổ chức và quản lý nền kinh tế thị trường của nhà nước thể hiện chủ yếu ở năng
lực xây dựng và thực thi thể chế. Do vậy, nhà nước phải xây dựng và hoàn thiện thể
chế kinh tế thị trường để thực hiện mục tiêu của nền kinh tế.
- Hệ thống thể chế còn kém hiệu lực, hiệu quả, thiếu các yếu tố thị trường và các loại thị trường.
Trên thực tế, trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam còn
nhiều khiếm khuyết, hệ thống thể chế vừa chưa đủ mạnh, vừa hiệu quả thực thi chưa
cao. Các yếu tố thị trường, các loại hình thị trường mới ở trình độ sơ khai. Do đó, cần
tiếp tục thực hiện hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là yêu cầu khách quan.
b. Trách nhiệm của công dân
- Hoàn thiện thể chế về sở hữu và phát triển các thành phần kinh tế:
+ Thể chế hóa đầy đủ quyền tài sản (quyền sở hữu, quyền sử dụng, quyền
định đoạt và hưởng lợi từ tài sản của nhà nước, tổ chức và bảo đảm công
khai, minh bạch về nghĩa vụ và trách nhiệm.
+ Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về đất đai để huy động và sử dụng hiệu
quả đất đai, khắc phục tình trạng sử dụng đất lãng phí.
+ Hoàn thiện pháp luật về quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên.
+ Hoàn thiện pháp luật về đầu tư vốn nhà nước, sử dụng có hiệu quả các
tài sản công, phân biệt rõ tài sản đưa vào kinh doanh và tài sản để thực
hiện mục tiêu chính sách xã hội.
+ Hoàn thiện hệ thống thể chế liên quan đến sở hữu trí tuệ theo hướng
khuyến khích đổi mới, sáng tạo, bảo đảm tính minh bạch và độ tin cậy,
bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
+ Hoàn thiện khung pháp luật về hợp đồng và giải quyết tranh chấp dân sự
theo hướng thống nhất, đồng bộ. Phát triển hệ thống đăng ký các loại tài
sản, nhất là bất động sản.
+ Hoàn thiện thể chế cho sự phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp.
-Đối với các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp:
+Xây dựng cơ chế khuyến khích, hỗ trợ hoạt động cho các tổ chức chính trị
-xã hội, nghề nghiệp; khuyến khích các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp tham
gia vào quá trình xây dựng và thực thi pháp luật; bảo đảm vai trò giám sát, giám định
xã hội và phản biện chính sách.
+Phát huy vai trò của các tổ chức xã hội, xã hội-nghề nghiệp tham gia hình
thành và điều tiết các quan hệ kinh tế thị trường. Xử lý tốt những bất cập của cơ chế
thị trường, bảo đảm phúc lợi và an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường sinh thái.
- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý kinh tế của Nhà nước. Nhà nước quản lý
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa bằng luật pháp, cơ chế,
chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và các nguồn lực kinh tế, giữ vững
ổn định kinh tế vĩ mô, tạo lập, phát triển đầy đủ, đồng bộ các yếu tố thị trường
và các loại thị trường, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao sức cạnh
tranh của nền kinh tế, định hướng phát triển, phát huy mặt tích cực, hạn chế,
khắc phục mặt trái, tiêu cực của cơ chế thị trường; phát huy dân chủ, quyền làm
chủ của nhân dân trong lĩnh vực kinh tế.
Câu 3: Với tư cách là công dân, hãy thảo luận các phương thức để thực hiện hài hòa
các lợi ích hợp pháp của mình khi tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội.
● Quan hệ giữa LICN và LIXH bao gồm cả mặt thống nhất và mâu thuẫn với
nhau; trong đó thường thể hiện ở trạng thái mất cân bằng do các chủ thể lợi ích
khi thì đề cao lợi ích này, khi thì đề cao lợi ích kia. Điều này thể hiện sự phức
tạp của quan hệ lợi ích trong một hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Trong quá trình thực
hiện lợi ích của mình, mỗi chủ thể luôn có xu hướng bảo vệ lợi ích thiết thân,
khó chấp nhận từ bỏ lợi ích bản thân, dù điều đó có thể tạo mâu thuẫn, xung đột
với các chủ thể lợi ích khác. Thực chất của việc giải quyết quan hệ giữa LICN
và LIXH trong điều kiện KTTT ở Việt Nam hiện nay là quá trình tác động vào
việc nhận thức và thực hiện lợi ích của cá nhân và xã hội, tạo ra sự hài hòa,
thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
● Giải pháp giải quyết hài hòa quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội trong
điều kiện kinh tế thị trường
- Một là, nâng cao nhận thức của các chủ thể lợi ích trong việc giải quyết quan hệ lợi
ích, nhất là giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội:
+ Nâng cao nhận thức của các chủ thể lợi ích để các chủ thể lợi ích xác định rõ
quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong các quan hệ lợi ích, tránh xung đột lợi ích
giữa các chủ thể. Cần nâng cao nhận thức của các chủ thể về tầm quan trọng
của sự thống nhất lợi ích.
+ Trong mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội, chủ thể cá nhân cần
nhận thức được rằng, lợi ích xã hội chỉ có thể đạt được khi mỗi cá nhân cố gắng
thực hiện tốt các lợi ích chính đáng của mình thông qua việc tích cực học tập,
lao động, rèn luyện, hài hòa giữa cống hiến và hưởng thụ
+ Mặt khác chủ thể của lợi ích xã hội chủ yếu là Đảng, Nhà nước cũng cần nhận
thức được rằng, muốn thực hiện tốt các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội,
phải quan tâm đến lợi ích thiết thực của mọi cá nhân, của từng đối tượng, nhất
là quan tâm đến những người có công với cách mạng, những đối tượng yếu thế
trong xã hội, thực hiện tốt ASXH và PLXH.
- Hai là, tiếp tục hoàn thiện chính sách về sở hữu, phân phối và tổ chức thực hiện tốt
các chính sách trên thực tế để giải quyết quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội:
+ Tiếp tục thực hiện nhất quán một chế độ pháp lý kinh doanh cho các doanh
nghiệp, không phân biệt hình thức sở hữu, thành phần kinh tế. Mọi doanh
nghiệp thuộc các thành phần kinh tế đều hoạt động theo cơ chế thị trường, bình
đẳng và cạnh tranh lành mạnh theo pháp luật, tạo cơ hội ngang nhau trong việc
tiếp cận các nguồn lực.
+ Cụ thể hóa các quy định của pháp luật để đảm bảo quyền bình đẳng trong tiếp
cận tài sản công của mọi chủ thể trong nền kinh tế, trong đó, tạo điều kiện
thuận lợi thúc đẩy phát triển doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân trở thành lực
lượng nòng cốt, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội
nhập kinh tế quốc tế. Hoàn thiện thể chế bảo vệ nhà đầu tư, quyền sở hữu và
quyền tài sản của mọi chủ thể.
+ Tiếp tục hoàn thiện thể chế, tạo thuận lợi phát triển khu vực kinh tế tư nhân
thực sự trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế. Thúc đẩy hình
thành và phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân mạnh, có công nghệ hiện đại,
năng lực quản trị tiên tiến. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa.
+ Xóa bỏ độc quyền doanh nghiệp trong một số lĩnh vực, nhất là với doanh nghiệp nhà nước.
- Ba là, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện chính sách tiền lương, kết hợp thực hiện tốt chính
sách an sinh xã hội và phúc lợi xã hội:
+ Đảng, Nhà nước cần thực hiện tốt chính sách ASXH, PLXH trong toàn xã hội,
nhất là đối với các đối tượng còn nhiều khó khăn như nông dân, công nhân,
những đồng bào vùng sâu, vùng xa, đối tượng chính sách... thực hiện tốt chính
sách xóa đói, giảm nghèo, thực hiện thật tốt các chế độ, chính sách, nâng cao
đời sống đối với các đối tượng có công với cách mạng, đảm bảo cho họ được
hưởng thụ các giá trị căn bản của sự phát triển như đời sống vật chất, y tế, giáo
dục, hưởng thụ các giá trị văn hóa - xã hội khác.
+ Thực hiện tốt chính sách tiền lương theo Đề án cải cách tiền lương đã được ban
hành, đảm bảo tiền lương thực sự đảm bảo cuộc sống của cán bộ, công chức,
viên chức, người lao động, đặc biệt đối với người công nhân; có chính sách đãi
ngộ xứng đáng đối với những nhân tài của từng lĩnh vực, địa phương.
- Bốn là, thực hiện các giải pháp đảm bảo công khai, minh bạch nhằm ngăn chặn
những hành vi tiêu cực như tham ô, tham nhũng, lợi ích nhóm:
+ Đảng, Nhà nước cần thực hiện tốt hơn nữa các biện pháp công khai, minh bạch
để phòng ngừa các hiện tượng tham ô, tham nhũng, lãng phí. Nâng cao năng
lực, hiệu quả sử dụng tài sản công, phát huy tốt trách nhiệm giải trình, thực
hiện tốt các biện pháp công khai tài chính, minh bạch tài sản, thu nhập của cán
bộ, công chức, viên chức…
+ Trên phạm vi toàn xã hội, cần phải tiến tới một xã hội minh bạch, trên cơ sở
quản lý tốt việc sở hữu tài sản của mỗi cá nhân, xây dựng một xã hội hạn chế
dùng tiền mặt, quản lý chặt chẽ các nguồn tiền trong thanh toán…
+ Mặt khác, cần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xử lý nghiêm minh
những trường hợp vi phạm tội tham ô, tham nhũng, lãng phí, buôn lậu, trốn
thuế, hàng giả, hàng kém chất lượng... đây là những hành vi phá hoại nghiêm
trọng các quan hệ lợi ích, gây tổn hại tới cả LICN và các mục tiêu của LIXH.
- Năm là, khuyến khích cá nhân thực hiện lợi ích chính đáng của mình đồng thời bảo đảm lợi ích xã hội:
+ Cần tích cực khuyến khích mỗi cá nhân tích cực vươn lên trong học tập, lao
động, sản xuất - kinh doanh, lập thân, lập nghiệp bằng nhiều cơ chế, chính sách
cụ thể, nhất là trong khởi nghiệp nhằm huy động tối đa các nguồn lực cho sự phát triển.
+ Thông qua các biện pháp giáo dục - đào tạo, tuyên truyền, các hoạt động thực
tiễn phong phú để họ thấy rằng, để thỏa mãn các nhu cầu, lợi ích của bản thân,
trước hết cần có sự cố gắng, rèn luyện, cần cù, vượt khó vươn lên, tích cực lao
động, đóng góp cho xã hội; đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực, vi phạm
các lợi ích chính đáng của bản thân từ các chủ thể khác; loại bỏ tư tưởng tự
mãn, ỷ lại; có cái nhìn tích cực về các vấn đề của xã hội, tìm ra những cơ hội
cho sự phát triển của mỗi cá nhân.