Phân tích công cụ chính sách và chiến lược trong hành chính nhà nước | Phân tích chính sách công | Học viện Tài chính

PHÂN TÍCH VAI TRÒ CỦA CÔNG CỤ CHÍNH SÁCH VÀ CHIẾN
LƯỢC TRONG HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM. LẤY VÍ DỤ MINH HỌA
1. Khái niệm hành chính nhà nước và công cụ hành chính.
Hành chính nhà nước là hoạt động thực thi quyền hành pháp, hoạt động chấp
hành và điều hành của các cơ quan hành chính nhà nước trong quản lý hệ thống và xã
hội theo pháp luật nhằm đảm bảo sự ổn định, phát triển các lĩnh vực trong đời sống xã
hội. Đây là bộ máy nhà nước trực tiếp thực hiện chức năng quản lý, điều hành trên các
lĩnh vực như kinh tế, giáo dục, y tế, giao thông, quốc phòng, v.v., để hiện thực hóa các
mục tiêu, chính sách của Nhà nước.
Công cụ quản lý hành chính: gồm nhiều loại, trong đó công cụ hành chính và
công cụ chiến lược giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Hai công cụ này giúp Nhà nước
điều hành xã hội hiệu quả, đảm bảo ổn định – ph
át triển – phục vụ nhân dân.
2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của công cụ hành chính. a) Khái niệm.
Công cụ hành chính là các biện pháp, công cụ kỹ thuật mà nhà nước sử dụng
để giải quyết các vấn đề công, thực hiện chính sách và đạt được các mục tiêu đã định,
phục vụ lợi ích của người dân và doanh nghiệp.
b) Đặc điểm của công cụ hành chính
- Mang tính pháp lý bắt buộc, đảm bảo thi hành thống nhất trong hệ thống hành chính.
- Do cơ quan hành pháp ban hành và thực hiện.
- Gắn liền với chức năng tổ chức – đ
iều chỉnh – kiểm tra trong quản lý.
- Mô hình hành chính công hiện đại ngày càng quan tâm đến tính chính trị, trái
ngược với tính trung lập của mô hình truyền thống.
- Các thủ tục, quy định và mức phí được công bố rõ ràng, giúp công dân dễ
dàng tiếp cận và giám sát hoạt động của cơ quan hành chính.
c) Vai trò của công cụ hành chính
1.Thực thi quyền lực nhà nước:
Là căn cứ pháp lý cho các hoạt động chấp hành – điều hành
- Chức năng pháp lý: đảm bảo mọi hoạt động của bộ máy nhà nước, đặc biệt là
hoạt động hành pháp, đều phải dựa trên cơ sở pháp luật và có tính hợp pháp. Các công
cụ hành chính (như văn bản quy phạm pháp luật, quyết định hành chính) chính là thể
hiện cụ thể của quyền lực nhà nước.
2.Bảo đảm tính thống nhất và hiệu lực quản lý:
Thông qua văn bản quy phạm, thể chế, quy định, hành chính, các cấp dưới phải
thức hiện nghiêm chỉnh.
- Chức năng điều chỉnh: thiết lập một trật tự, chuẩn mực chung từ Trung ương
đến địa phương. Các công cụ này buộc các cấp thực hiện theo một quy tắc chung,
tránh sự tùy tiện, đảm bảo hiệu lực (tính bắt buộc) và hiệu qur trong quản lý nhà nước.
3.Nâng cao hiệu quả hoạt động bộ máy hành chính:
Giúp giảm chồng chéo, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm từng cơ quan.
- Chức năng tổ chức: giúp cơ cấu hóa bộ máy hành chính. Công cụ hành chính(
như quy chế làm việc, quy định về chức năng, nhiệm vụ) là cơ sở để phân định rõ ràng
quyền hạn và trách nhiệm, tối ưu hóa quá trình làm việc, loại bỏ những khâu trùng lặp, lãng phí nguồn lực.
4.Gắn kết quản lý với pháp luật và phục vụ nhân dân:
Cải cách hành chính, “một cửa” tạo thuận lợi cho dân và doanh nghiệp.
- Chức năng xã hội: đây là vai trò hướng đến người dân và doanh nghiệp. Công
cụ hành chính được sử dụng đẻ cụ thể hóa các chính sách phục vụ, giảm thiểu thủ tục
rườm rà (thông qua cơ chế “một cửa”) ,từ đó tăng cường sự tin tưởng và sự hài lòng
của công chúng đối với nhà nước.
4.Khái niệm, đặc điểm và vai trò của công cụ chiến lược a) Khái niệm
Công cụ chiến lược là việc hoạch định định hướng, quy hoạch , kế hoạch phát
triển các nghành, lĩnh vực, địa phương để đạt mục tiêu phát triển chung của đất nước.
b) Đặc điểm của công cụ chiến lược
- Định hướng– hoạch định chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển: Đây là
giai đoạn tư duy và thiết kế chiến lược, bao gồm việc phân tích môi trường, xác định
tầm nhìn và mục tiêu, sau đó thể chế hóa thành các văn bản quy hoạch, kế hoạch có
giá trị pháp lý và định hướng.
- Điều chỉnh và cụ thể hóa chính sách thông qua các chương trình hành động:
Đây là giai đoạn biến ý tưởng thành hành động. Các chiến lược lớn
- Tính chất của công cụ chiến lược
+ Lâu dài: công cụ chiến lược luôn hướng đến tương lai, có khung thời gian dài
hạn, phân biệt với các kế hoạch tác nghiệp ngắn hạn.
+ Tổng hợp: chiến lược phải xem xét toàn diện, đồng bộ các yếu tố (kinh tế, xã
hội, môi trường, quốc phòng,an ninh) không tách rời.
+ Có tầm nhìn phát triển: phải thể hiện được khát vọng, định hướng lớn cho sự
phát triển của đất nước, ngành, mang tính tiên phong, dẫn dắt.
+ Dựa trên yêu cầu phát triển KT-XH: tính chất này nhấn mạnh tính thực tiễn
và mục tiêu, đảm bảo các công cụ chiến lược được xây dựng nhằm giải quyết các vấn
đề khai thác cơ hội phát triển KT-XH của quốc gia.
c) Vai trò của công cụ chiến lược trong hành chính nhà nước
1.Định hướng phát triển đất nước:
- Xác định rõ ràng mục tiêu và phương hướng phát triển tổng thể trong từng
giai đoạn dài hạn (VD: chiến lược 10 năm)
- Đảm bảo các hành động của Chính phủ hướng tới một tầm nhìn chung
(Vision) tạo cơ sở để chuyển đổi cấu trúc nền kinh tế, xã hội.
2. Cơ sở cho Hoạch định chính sách và phân bổ nguồn lực:
- Làm nền cho việc ban hành các chính sách cụ thể, quy hoạch vùng, ngành,
- Quyết định việc phân bổ và tập trung nguồn lực (vốn, ngân sách, nhân lực, đất
đai) vào các lĩnh vực, dự án, hoặc vùng địa lý mang tính đột phá và chiến lược.
3. Thúc đẩy hiện đại hóa nền hành chính
- Đưa ra các mục tiêu cải cách bộ máy theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp.
- Đặc biệt là thúc đẩy việc xây dựng chính phủ điện tử, chính phủ số và chuyển
đổi số trong quản lý công, nhằm nâng cao hiệu suất và tính minh bạch.
4. Bảo đảm tính chủ động và linh hoạt:
- Có khả năng phân tích và lườm trước các thách thức ( như dịch bệnh, khủng
hoảng kinh tế, biến đổi khí hậu)
- Cho phép nhà nước điều chỉnh chiến lược (Adjustment) một cách kịp thời và
chủ động để phù hợp với những biến động xã hội và hội nhập quốc tế, tránh bị động và lạc hậu.
5. Mối quan hệ giữa công cụ chính sách và chiến lược.
Tính gắn bó hữu cơ:
Hai công cụ hỗ trợ và bổ sung cho nhau trong hoạt động quản lý nhà nước
nhằm định hướng – thực thi:
Chiến lược: xác định tầm nhìn, mục tiêu dài hạn.
Hành chính: tổ chức, điều hành để thực hiện chiến lược. •
Mối liên hệ hai chiều:
Chiến lược định hướng xây dựng, đổi mới công cụ hành chính.
Công cụ hành chính bảo đảm tính khả thi, hiệu quả của chiến lược.
→ Chiến lược là định hướng, công cụ hành chính là hành động → cùng tạo nên nền
hành chính hiệu quả, hiện đại, phục vụ nhân dân.
7.Các yếu tố làm ảnh hưởng đến việc hoạch định và thực thi công cụ chính sách , chiến lược.
- Sự lãnh đạo của Đảng : Sự lãnh đạo của Đảng đóng vai trò quan trọng trong
việc định hướng và quyết định các chủ trương, chính sách của Nhà nước. - Năng lực
tổ chức thực hiện : Năng lực tổ chức thực hiện của các cơ quan nhà nước, tổ chức
chính trị - xã hội và đội ngũ cán bộ, đảng viên ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi công
cụ chính sách, chiến lược.
- Chất lượng thể chế hóa : Chất lượng thể chế hóa đường lối, chủ trương của
Đảng thành chính sách, pháp luật của Nhà nước ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi công
cụ chính sách, chiến lược.
- Tính phù hợp với thực tiễn: Sự phù hợp của công cụ chính sách, chiến lược
với thực tiễn kinh tế - xã hội, điều kiện cụ thể của từng địa phương, ngành lĩnh vực
ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi.
- Sự phối hợp giữa các cơ quan : Sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ
chức trong hệ thống chính trị ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi công cụ chính sách, chiến lược.
- Tác động của môi trường bên ngoài : Tác động của môi trường bên ngoài như
tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội trong nước và quốc tế ảnh hưởng đến quá
trình hoạch định và thực thi công cụ chính sách, chiến lược.
- Năng lực cán bộ : Năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tham
gia hoạch định và thực thi công cụ chính sách, chiến lược ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi.
8. Một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của công cụ chính sách và chiến lược
trong hành chính Việt Nam