Phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức
nghệ thuật của truyện Thần Trụ trời
1. Dàn ý phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của
truyện Thần Trụ trời I. Mở bài:
- Giới thiệu về truyện kể: Truyện "Thần Trụ trời" thuộc nhóm thần thoại kể về
nguồn gốc vũ trụ, muôn loài hay còn gọi là thần thoại suy nguyên được tác giả
Nguyễn Đổng Chi sưu tầm.
- Trình bày khái quát nội dung cần phân tích, đánh giá: Chủ đề và hình thức nghệ
thuật của truyện "Thần Trụ trời". II. Thân bài:
1. Giới thiệu chủ đề của truyện kể và ý nghĩa của chủ đề:
- Truyện "Thần Trụ trời" đã giải thích quá trình tạo lập thế giới: phân chia trời, đất
và nguồn gốc hình thành các dạng địa hình như núi, đảo,... một cách sáng tạo qua các yếu tố kì ảo.
2. Phân tích, đánh giá các khía cạnh trong chủ đề của truyện kể: * Phân tích
- Giải thích quá trình tạo lập thế giới:
Giải thích sự phân chia trời, đất thông qua sự kiện thần Trụ trời xây cột đá chống trời.
Sự hình thành các dạng địa hình khác nhau: thần lại phá cột đi, lấy đất đá ném tung đi khắp nơi...". * Đánh giá:
Truyện "Thần Trụ trời" đã cho thấy khả năng sáng tạo và trí tưởng tượng của con
người trong buổi đầu sơ khai.
3. Đánh giá tác dụng của những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật trong việc thể
hiện chủ đề của truyện kể:
- Truyện đã xây dựng nhân vật Thần Trụ trời - vị thần sức mạnh siêu nhiên, thực
hiện công việc phân chia trời và đất, tạo nên các dạng địa hình khác nhau.
- Thủ pháp cường điệu, phóng đại kết hợp với các chi tiết hư cấu tạo nên một câu
chuyện đầy sức hấp dẫn và thuyết phục đối với người đọc. III. Kết bài:
- Khẳng định lại giá trị của chủ đề và hình thức nghệ thuật của truyện kể.
- Nêu ý nghĩa của tác phẩm đối với bản thân và người đọc.
2. Phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện
Thần Trụ trời mẫu 1
Loài người, một sinh thể được cấu tạo từ hàng ngàn vật chất trong vũ trụ, là bậc tiến
hoá cao nhất, có đầy đủ những giác quan, cảm xúc và trí tuệ. Nguồn gốc của loài
người là một vấn đề mà bất kì một ai, một lĩnh vực nào cũng đều muốn tường tận
hiểu rõ. Mỗi một lĩnh vực đều có những khái niệm riêng để lí giải về nguồn gốc
hình thành đất trời, con người bắt đầu xuất hiện trên cõi đời này với hình hài như
thế nào, trải qua những gì để có được “loài người” như hiện nay. Triết học, khoa
học, … đều đưa ra những lí lẽ để lí giải những thắc mắc ấy như thuyết tiến hoá, hay
phần xác và phần hồn được sinh ra từ tư tưởng của triết học, … .Từ xa xưa, tổ tiên
ta đã có những hiểu biết và quan niệm về các vị thần, họ cho rằng đất, trời, nước,
con người, loài vật đều do một tay các vị thần tạo ra. Chính vì vậy ở kho tàng văn
học, những giai thoại, ghi chép về các vị thần trong các tác phẩm thần thoại nhiều
vô số kể, trong đó có thể kể đến Thần trụ trời, vị thần sinh ra bởi trí tưởng tượng của
con người thời cổ đại với nhiều công lao to lớn trong quá trình dựng đất dựng trời.
Những giai thoại lưu truyền ấy như trở thành một phần không thể thiếu trong công
cuộc đi tìm về nguồn gốc và lịch sử tạo dựng thế giới. Không phải vì những điều
như vậy mà nó được lưu truyền tới ngày hôm nay, đó cũng là một trong những tri
thức ban đầu để gợi mở nên vũ trụ đa dạng hoá về bề dày của nhân loại sau này.
Thần thoại là một trong những thể loại văn học dân gian, có những giai thoại được
truyền miệng, cũng có những giai thoại được ghi chép lại, nhưng với thể loại này
được ghi chép lại rất muộn nên có rất ít những tác phẩm viết về thần thoại ở trên
giấy được lưu truyền cho đến ngày nay. Thần thoại thường kể, viết về truyền thuyết
các vị thần, những nhân vật văn hoá, những người anh hùng, đào sâu vào hành động
và đóng góp của các nhân vật ấy đối với quá trình phát triển và hoàn thiện thế giới
loài người, những nhân vật ấy cũng là một phần trong các giá trị tinh thần của con
người thời bấy giờ, chính họ đã nuôi dưỡng những gì đơn thuần nhất bên trong suy
nghĩ và đời sống tinh thần của loài người, vì vậy nhân vật thần thoại không chỉ sống
trong các giai thoại viết về họ mà còn hiện hữu trong đời sống tinh thần, đó là niềm
tin của người Việt cổ vào những kiến thức sơ khai thuở hồng hoang. Kho tàng các
thể loại văn học đồ sộ của nên văn hiến ngàn năm nước Việt có vô vàn các thể loại
khác nhau, nhưng mỗi thể loại đều có cho mình một màu sắc riêng để phân biệt với
các thể loại khác. Điều làm nên sự khác biệt của thần thoại là khoảng không gian và
thời gian trong tác phẩm, bên cạnh đó là nét đặc biệt đến từ các nhân vật được đề
cập, không gian và thời gian trong các tác phẩm thần thoại đều là ở những lúc vũ trụ
đang trong quá trình tạo lập, cái lúc mà trời đất hoà vào làm một chưa phân định rõ
ràng, mọi sinh vật chưa xuất hiện, tất cả chỉ là một mớ hỗn độn. Các nhân vật trong
thần thoại là những vị thần, nhân vật văn hoá, anh hùng, có sức mạnh phi thường để
thực hiện những việc phi thường. Và cốt truyện đầy những chi tiết kì ảo, lí thú
nhưng dựa trên nhiều điều mà người sáng tác tiếp nhận và quan sát được trong quá
trình tồn tại của họ, nó xoay quanh việc tạo lập nên trời và đất, tạo ra tổ tiên của loài
người. Sự mạch lạc, logic trong những chi tiết và chuỗi các sự kiện của các tác
phẩm thần thoại cũng là một điều khiến thể loại này có nét riêng, các chuỗi sự kiện
đều gắn liền với một hiện tượng đời sống nào đó nên tạo vẻ chân thật và cuốn hút,
dễ dàng để người nghe người đọc tiếp nhận trong quá trình thưởng thức nghệ thuật.
Tác phẩm Thần trụ trời thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các hiện
tượng tự nhiên, ở đây nói về sự tò mò của con người thuở ấy về nguồn gốc phát
triển của chính không gian họ sinh sống, họ đã giải thích quá trình vận động ấy theo
lối tư duy của họ, chính là do Thần trụ trời chống trời đạp đất tạo nên. Thông qua
tác phẩm này ta có thể thấy cách hiểu của người xưa rằng vì sao có trời và đất, vì
sao đất lại gồ ghề, trời lại ở trên cao, … dù không thực tế so với tư duy hiện đại của
chúng ta ngày nay những cũng là một trong những sự cố gắng, tìm tòi, sáng tạo trong các lĩnh vực.
Từ xưa đến nay người Việt ta có truyền thống luôn học hỏi, sáng tạo ra những điều
mới mẻ để giải thích cho các hiện tượng xung quanh mình, chính vì vậy việc sáng
tác ra những tác phẩm thần thoại để giải thích cho việc hình thành muôn loài, làm
sao trời đất xuất hiện cũng đã thể hiện truyền thống quý báu ấy. Điều đó cho ta thấy
sự cố gắng, phấn đấu trong chính những điều nhỏ nhặt từ suy nghĩ của họ, họ muốn
làm chủ bản thân, làm chủ không gian sống, vì vậy họ tự tạo ra những vị thần của
riêng mình, đó là tổ tiên của loài người, tổ tiên của loài người đã tạo ra con cháu của
họ sau này, đó chính là những bước đầu chinh phục vũ trụ bao la của con người, dù
chỉ là những điều hư cấu viễn vông. Một vũ trụ rộng lớn bao la như thế nhưng qua
nét tư duy của con người nó đã được nhân cách hoá thành một vị thần, có đầy đủ
quyền năng và sức mạnh, sự phi thường, là kẻ tạo lập trật tự cho một vũ trụ hỗn độn,
ban cho loài người và các sinh vật khác hình hài, đặc điểm riêng biệt, từ đó dựa vào
những mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau đề cùng tồn tại và phát triển cho đến ngày nay.
Người Việt cổ chỉ tôn sùng vị thần mà do chính họ tạo nên, người đã giúp họ có
được cuộc sống và lẽ tồn tại. Đất nước ta có nhiều dân tộc anh em, bởi vậy những vị
thần được mỗi dân tộc sùng bái đều khác nhau, mỗi một vị thần của một dân tộc nào
đó đều mang đậm bản sắc văn hoá của chính dân tộc đó. Nếu người Kinh có Thần
trụ trời, người đội trời đạp đất phân chia lại vũ trụ, thì trong văn hoá của dân tộc
khác cũng có những vị thần riêng của họ. Người Dao có Thần Bàn Cổ, người Ê-đê
có Ai Điê, người Chăm có Tầm Thênh, người Mường có Bà Nhần và Ông Chống
Trời, người Thái có Then Luông, người Mông có Dự Nhung, … Mỗi một dân tộc
đều có những bậc thánh mà họ trung thành, tín ngưỡng, đó chính là cội nguồn của
họ, dù chỉ là những lưu truyền hư cấu nhưng đó là một nét văn hoá đặc trưng cho truyền thống dân tộc.
Ngay từ đầu tác phẩm, Thần trụ trời xuất hiện với sự phi thường và đầy tính phóng
đại . Dáng người thần khổng lồ, to hơn bất cứ thứ gì tồn tại trên đời này, thần ở
trong mớ hỗn độn của vũ trụ kia đã lâu, đứng dậy đi một bước tưởng chừng như đi
hết vùng này đến vùng khác. “Thần đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên, rồi tự mình
đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao, vừa to để chống trời…Thần hì hục
vừa đào vừa đắp, chẳng bao lâu, cột đá cứ cao dần và đẩy vòm trời lên mãi…”. Thế
là trời đất lúc này được chia làm hai hần, mặt đất thì như một cái mâm vuông vức,
trời thì tròn như cái bát úp lại, ở ngoài xa xa kia nơi trời và đất giao nhau gọi là
đường chân trời. Cái vũ trụ lộn xộn bất phân kia nay nhờ công sức của Thần trụ trời
mà rõ ràng, chính vị vậy con người xưa lấy làm biết ơn công lao trời bể ấy. Ta có
thể thấy nét tương đồng của hình dáng trời và đất trong một số giai thoại khác,
chẳng hạn như Sự tích bánh chưng bánh giầy. Vào đời vua Hùng, vì muốn tìm
người kế vị trong số những hoàng tử của mình, Vua Hùng đã ra lệnh cho ai tìm
được món ngon vật lạ để làm lễ cúng trời đất tổ tiên thì sẽ được truyền ngôi cho.
Thấy vậy các hoàng tử thi nhau tìm đủ thứ của ngon vật lạ trên khắp đất nước này,
riêng chỉ có hoàng tử Lang Liêu là chưa tìm được món gì ưng ý và đủ trịnh trọng để
tế trời đất. Vì tính tình hiền lành lại chịu khó , nên được thần mách bảo lấy gạo làm
bánh, một chiếc hình tròn một chiếc hình vuông để tượng trưng cho trời đất, nhân
thì đặt bên trong bánh để tượng hình cho công ơn cha mẹ. Vậy là Lang Liêu được
chọn làm người kế vị, từ đó về dau chiếc bánh vuông được gọi là bánh chưng, tượng
trưng cho đất mẹ, bánh tròn gọi là bánh giầy, tượng trưng cho chúa trời, sau này mỗi
ngày giỗ tổ bái tế đều sử dụng bánh chưng bánh giầy. Đó là một trong những truyền
thuyết về hình dáng của đất và trời trong trí tưởng tượng của người Việt ta, là những
giá trị tinh thần cao quý trong tinh hoa văn hoá đất Việt.
Khi trời đã cao và đã khô, thần lại phá cái cột chống trời đi, thần lấy đất đá vỡ vụn
từ cái cột ném đi khắp nơi trên đất, những chỗ nào thần ném đá tới thì hình thành gò,
thành đồi, nhấp nhô gồ ghề lên trên bề mặt của đất, đó là lí do tại sao mặt đất của ta
ngày nay không bằng phẳng, địa hình phân hoá có chỗ cao, chỗ thấp, chia thành
vùng núi, hay bình địa. Cột trụ trời đã bị thần phá đi, nhân gian lưu truyền cái gốc
của cột nay là núi Yên Phụ toạ lạc tại vùng Hải Dương ngày nay. Còn những chỗ
trước kia thần lấy đất đắp thành cột thì nay tạo thành các đại dương bao la, rộng lớn,
là nơi hội tụ của mọi nguồn nước trên trái đất đổ về đó. “Ông Đếm cát Ông Tát bể Ông Kể sao Ông Đào sông Ông Trồng cây Ông Xây rú Ông Trụ Trời”
Sau khi thần Trụ Trời hoàn thành xong công việc của mình thì những vị thần khác
thay phần của ông tiếp tục những công việc để hoàn thành một thế giới sống hoàn
hảo cho các sinh vật. Họ là những vị thần đầy quyền năng, cũn giống như ông Thần
Trụ Trời, có công xây dựng và tạo lập nên đất trời.
Ấy mới thấy cái hay, phân chia đất trời không chỉ là tạo môi trường sống cho sinh
vật, mà qua những giai thoại ấy lại trở thành những khía cạnh của nghệ thuật. Có
đất phải có nước, thổ và thuỷ song hành cùng nhau, trong nhu có cương, hỗ trợ nhau
trong mọi mối quan hệ cộng tác, đó là nghệ thuật trong đôi mắt của loài người. Dù
là thuỷ hay thổ, cũng là những nguồn tài nguyên mà con người có thể tận dụng
trong quá trình lao động và tồn tại, phát triển. Con người có thể chinh phục những
đỉnh núi cao, có thể chinh phục đáy đại dương sâu thẳm, là những thử thách mà vị
thần của họ tạo ra để hoàn thiện con người hơn, trong quá trình tồn tại, họ sẽ phải
đối mặt với những thử thách, gian truân như leo núi cao xuống vực sâu, không chỉ
thử lòng gan dạ mà còn rèn luyện cho họ những đức tính nên có để tạo nên một xã
hội có nền văn minh tiên tiến. Ta thấy thần thoại không chỉ đơn thuần là những mẫu
chuyện hay một chuỗi các sự kiện chỉ mang tính giải trí, mà nó còn chứa đựng
những thông điệp nhân văn cao cả. Mỗi một tác phẩm chân chính được mọi người
đón nhận như vậy phải có những dụng ý mang tính triết lí và sâu xa thì mới tồn tại
và băng hoại với thời gian được.
Trải qua không biết bao nhiêu là sự thay đổi của các cuộc kiến tạo lịch sử, những
giai thoại về thần thoại vẫn được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Người Việt
vẫn không ngừng sáng tạo, bồi đắp thêm vào những mẫu chuyện ấy, nó không làm
mất đi tính vốn có ban đầu của nó mà còn tăng thêm những giá trị mà con người
muốn gửi gắm thêm vào để ngày càng làm cho những giá trị ấy tăng sức thuyết
phục, và còn góp phần tạo thêm những giá trị nhân bản khác vào. Chính những điều
đó đã làm cho nền văn học nghệ thuật nói chung ngày càng trở nên phong phú và đa
dạng, nhưng câu chuyện thần thoại nói riêng thì càng ngày được phổ biến hơn và dễ
dàng được người đọc tiếp nhận và thưởng thức. Những nhân vật thần thoại không
chỉ là những người có công tạo nên đất nên trời nữa mà còn là những nét văn hoá
đặc trưng trong suy nghĩ của người Việt xưa và nay. Những vị thần thánh như là chỗ
dựa tinh thần, nơi mà con cháu của họ có thể lấy làm tin tưởng và hưởng phước lành,
đó không phải là mê tín thái quá mà đơn giản chỉ là cảm giác yên bình và tịnh tâm
khi có những vị thánh nhân từ thuở hồng hoang khai thiên lập địa bảo hộ cho bản
thân mình. Những niềm tin như vậy góp phần làm cho hình tượng của các nhân vật
thần thoại sống mãi với hậu nhân của họ.
Thần thoại Thần Trụ Trời đã mở ra một không gian đầy sự li kì với những phép
nhiệm màu đến từ các vị thần có công khai thiên lập địa từ thuở hồng hoang, khi đất
trời bất phân. Những yếu tố kì ảo của tác phẩm là điều cốt lõi tạo nên sự lí thú của
chính nó, dễ dàng lôi cuốn người đọc vào những mẫu chuyện huyền bí và bí ẩn từ
thuở xưa kia, khiến cho con người ta hiểu được rằng tổ tiên của chúng ta đã quan
niệm đất trời được tạo lập như thế nào… Các nhân vật thần thoại cũng trở nên gần
gũi và gắn kết với đời sống của con người hơn, trở thành những điều không thể
thiếu trong bất kì một hoạt động văn hoá nghệ thuật nào. Cốt truyện được xây dựng
theo hướng huyền ảo, tưởng chừng như người đọc được hoà mình vào thế giới
nhiệm màu của các vị thần, không chỉ tạo nên sức hấp dẫn mà còn làm cho Thể loại
thần thoại trở nên gắn kết với hiện thực, không xa rời thực tiễn và nhạt nhoà trong
vô vàn những thể loại văn học khác hiện nay.
Thần thoại về Thần Trụ trời đã cho người đọc những hiểu biết về cách mà có trời có
đất như hiện nay, giải thích tại sao mặt đất hình vuông mà trời hình tròn, tại sao có
sông rồi biển, rồi lại có núi có đá,… những sáng tạo trong tư duy của người xưa tuy
xa rời thực tế và đi ngược lại với những yếu tố khoa học nhưng không thể phủ nhận
được sự tồn tại của những điều đó. Dù đó là những yếu tố siêu thực nhưng cũng là
do tổ tiên xưa của ta xây dựng nên, đó là nét văn hoá lưu truyền, đậm đà bản sắc dân
tộc, là một nét đẹp không thể thiếu trong suốt hàng triệu năm khai thiên lập địa. Nó
cho ta có tinh thần hướng về nguồn cội, phải biết “Uống nước nhớ nguồn”, vì đó là
một đạo lí cơ bản khi ta mang hình hài của một cọn người và tồn tại trên cõi đời này
“Cây có gốc mới nở cành xanh lá,
Nước có nguồn mới bể cả sông sâu.
Người ta nguồn gốc từ đâu,
Có tổ tiên trước rồi sau có mình
3. Phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện
Thần Trụ trời mẫu 2
Thần Trụ Trời” là một tác phẩm dân gian truyền miệng của người Việt cổ được sản
sinh từ thời tối cổ và còn tồn tại đến ngày nay, được nhà khảo cứu văn hóa dân gian
Nguyễn Đổng Chi sưu tầm, kể lại bằng bản văn trong “Lược khảo về thần thoại Việt
Nam”. Qua truyện thần thoại này, người Việt cổ muốn giải thích nguồn gốc các hiện
tượng thiên nhiên như vì sao có trời, có đất và vì sao trời với đất lại được phân đôi,
vì sao mặt đất lại không bằng phẳng có chỗ lõm có chỗ lồi, vì sao có sông, núi, biển, đảo.
Cho thấy người Việt cổ cũng như nhiều dân tộc khác trên thế giới này đã cố gắng
tìm để hiểu rõ những gì có xung quanh họ. Vì cũng chưa tìm hiểu được nhưng họ lại
không chịu bó tay, họ bèn sáng tạo ra một vị thần khổng lồ để giải thích tự nhiên vũ
trụ một cách hết sức ngây thơ và đáng yêu. Độc giả ngày nay cảm nhận được trong
đó cái hồn nhiên và ước mơ của những người Việt cổ muốn vươn lên để giải thích
thế giới tự nhiên quanh mình.Mọi chi tiết kể và tả Thần Trụ Trời đều gợi những
vòng hào quang, điểm tô tính chất kỳ lạ, phi thường của nhân vật, thần thoại.
Truyện đã nhân cách hóa vũ trụ thành một vị thần.
Hành động đầu tiên khi Thần Trụ Trời xuất hiện là “vươn vai đứng dậy, ngẩng cao
đầu đội trời lên, giang chân đạp đất xuống,…” cũng là hành động và việc làm có
tính phổ biến của nhiều vị thần tạo thiên lập địa khác trên thế giới. như ông Bàn Cổ
trong thần thoại Trung Quốc cũng đã làm giống hệt như vậy. Tuy nhiên vẫn có điểm
khác biệt chính là sau khi đã xuất hiện trong cõi hỗn độn giống như quả trứng của
vũ trụ, ông đạp cho quả trứng tách đôi, nửa trên là trời, nửa dưới là đất và ông tiếp
tục đẩy trời lên cao, đạp đất xuống thấp bằng sự biến hóa, lớn lên không ngừng của
bản thân ông chứ không phải như Thần Trụ Trời đã xây cột chống trời.
Như vậy cho thấy việc khai thiên lập địa của ông Thần Trụ Trời ở Việt Nam và ông
Bàn Cổ ở Trung Quốc vừa có điểm giống nhau vừa có điểm khác nhau. Và đó cũng
chính là nét chung và nét riêng có ở trong thần thoại của các dân tộc. Từ cái ban đầu
vốn ít ỏi, người Việt cổ cũng như các dân tộc khác trên thế giới không ngừng bổ
sung, sáng tạo làm cho nền văn học, nghệ thuật ngày một đa dạng hơn. Chúng ta
cũng có thể đánh giá về kho tàng thần thoại Việt Nam đối với nền nghệ thuật Việt
Nam như thế nào. Cũng nhờ nghệ thuật phóng đại mà các nhân vật thần thoại có
được sức sống lâu bền, vượt qua mọi thời gian để còn lại với chúng ta ngày nay.
Thần thoại đã tạo nên cho con người Việt Nam nếp cảm, nếp nghĩ, nếp tư duy đầy
hình tượng phóng đại và khoáng đạt.
Truyện thần thoại “Thần Trụ Trời” vừa cho các bạn đọc biết được sự hình thành của
trời đất, sông, núi, đá,…vừa cho thấy sự sáng tạo của người Việt cổ. Tuy truyện có
nhiều yếu tố hoang đường, phóng đại nhưng cũng có cái lõi của sự thật là con người
thời cổ đã khai khẩn, xây dựng, tạo lập đất nước.