Phân tích những ưu thế và khuyết tật của nền kinh tế thị trường? | Đại học Kinh Tế Quốc Dân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN -------------------- BÀI TẬP LỚN
MÔN: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC – LÊ NIN Đề bài:
Phân tích nhng ưu th và khuyt tâ t ca nền kinh t th trưng? Nhà nước
cần phải điều tit như th nào để phát huy nhng ưu th và hạn ch nhng
khuyt tật ca kinh t th trưng? Liên hệ với thực tiễn Việt Nam?
Họ và tên: Tạ Việt Hoàn
Mã sinh viên: 11205347
Lớp: Định phí bảo hiểm & Quản trị rủi ro (Actuary 62) Hà Nội, 2021 Mục lục
LỜI NÓI ĐẦU.....................................................................................2 I. LÝ LUẬN CHUNG
........................................................................2
1. Khái niệm nền kinh tế thị trường.....................................................................................2
2. Bản chất của nền kinh tế thị trường.................................................................................2
3. Vai trò của nền kinh tế thị trường......................................................................................2
II. NHỮNG ƯU THẾ VÀ KHUYẾT TẬT CỦA NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG..............................................................................................2
1. Những ưu thế của nền kinh tế thị trường........................................................2
2. Những khuyết tật của nền kinh tế thị trường.................................................2
III. GIẢI PHÁP HẠN CHẾ KHUYẾT TẬT CỦA NHÀ NƯỚC........2
TỔNG KẾT.........................................................................................2 LỜI NÓI ĐẦU
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ phát triển mới, thời kỳ đẩy tới một bước
công nghiệp hóa hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng
văn minh từng bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Cơ chế quản lý kinh tế mới ở nước ta
hiện nay là cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước bằng pháp luật, chính
sách, kế hoạch các công cụ khác. Nhà nước đóng vai trò điều hành nền kinh tế vĩ
mô (định hướng và điều tiết) nhằm phát huy vai trò tích cực, hạn chế và ngăn ngừa
mặt tiêu cực của kinh tế thị trường. Trong quá trình thực hiện đổi mới và cải cách
hành chính hiện nay cải cách công cụ quản lý kinh tế vĩ mô được đổi mới hoàn
thiện. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội là định hướng cơ bản cho sự vận động
cơ chế thị trường của nước ta. Chúng ta đang đẩy nhanh, mạnh việc xây dựng hệ
thống pháp luật, các thể chế kinh tế, tăng cường việc sử dụng các công cụ tài chính
và tiền tệ điều tiết thị trường.
Ngày nay trong nền kinh tế thị trường hiện đại, với sự phát triển nhanh
chóng của khoa học - công nghệ, nếu không có sự can thiệp của Nhà nước thì
không thể giải quyết được nhiều vấn đề kinh tế lớn có tầm cỡ quốc gia, quốc tế . Vì
thế kết hợp hài hoà giữa sự vận hành của cơ chế thị trường với sự điều tiết của Nhà
nước là cần thiết và là giải pháp mang lại thành công trên con đường phát triển.
Trong mối quan hệ đó, Nhà nước giữ vai trò định hướng tạo “hành lang” pháp lý
và môi trường đầu tư để các chủ thể có thể phát huy tính năng động, sáng tạo của mình.
Thực tế đã chứng minh vai trò quản lý kinh tế của nhà Nước trong nền kinh
tế thị trường ở nước ta hết sức quan trọng, đặc biệt là trong những năm gần đây,
dưới sự quản lý vĩ mô của Nhà nước đã và đang khắc phục dần những mặc tích cực
và khắc phục những mặt hạn chế. Chính vì vậy em chọn đề tài: “Phân tích nhng
ưu th và khuyt tâ t ca nền kinh t th trưng và nhng giải pháp ca nhà
nước để hạn ch nhng khuyt tâ t ca nền kinh t th trưng (liên hê  thực tiễn nước ta)” I. LÝ LUẬN CHUNG
1. Khái niệm nền kinh t th trưng ⮚ Khái niệm:
Nền kinh tế được coi như một hệ thống các quan hệ kinh tế. Khi các quan hệ
kinh tế giữa các chủ thể biểu hiện qua mua, bán hàng hoá, dịch vụ trên thị trường
(người bán cần tiền, người mua cần bán và họ phải gặp nhau trên thị trường) thì
nền kinh tế đó gọi là nền kinh tế thị trường.
Kinh tế thị trường là cách tổ chức nền kinh tế - xã hội, trong đó các quan hệ
kinh tế của các cá nhân, các doanh nghiệp đều biểu hiện qua quan hệ mua, bán
hàng hoá, dịch vụ trên thị trường và thái độ cư xử của từng thành viên chủ thể kinh
tế là định hướng vào việc tìm kiếm lợi ích của chính mình theo sự dẫn dắt của giá cả thị trường.
Kinh tế thị trường là kinh tế hàng hoá phát triển ở trình độ cao. Khi tất cả
các quan hệ kinh tế trong quá trình tái sản xuất xã hội đều được tiền tệ hoá, các yếu
tố của sản xuất như: đất đai và tài nguyên, vốn bằng tiền và vốn vật chất, sức lao
động, công nghệ và quản lý, các sản phẩm dịch vụ tạo ra, chất xám đều là đối
tượng mua - bán và hàng hoá.
2. Bản chất ca nền kinh t th trưng
Kinh tế thị trường xã hội gần giống với kinh tế thị trường nhưng mục tiêu
của nó là “ gắn kết trên cơ sở thị trường các nguyên tắc tự do và bình đẳng xã hội”.
Tuy nhiên, cần tránh hiểu nhầm vấn đề tự do trên thị trường.
Khái niệm kinh tế thị trường xã hội hoàn toàn khác các quan điểm của “ chủ
nghĩa tự do mới”. Kinh tế thị trường xã hội không đồng nhất với cái gọi là “kinh tế
thị trường tự do”. Đây là mô hình kinh tế được các nhà kinh tế theo trường phái tự
do của Mỹ đề xuất, mà bản chất của nó là giảm thiểu sự can thiệp của Nhà nước và
để cho nền kinh tế tự vận hành thông qua các công cụ của nó.
Kinh tế thị trường xã hội cũng không đồng nhất với các quan điểm kinh tế,
xã hội của những người trọng tiền. Những người này muốn giảm thiểu sự can thiệp
của Nhà nước nhưng đồng thời cũng muốn chiến đấu với lạm phát bằng cách theo
đuổi một chính sách hạn chế kiểm soát lượng cung tiền tệ. Hơn nữa, họ cho rằng
tiến trình kinh tế tự nó hoàn toàn có khả năng chịu đựng các biến động có tính chu
kỳ nếu Nhà nước kiềm chế không can thiệp.
3. Vai trò ca nền kinh t th trưng
Phát triển kinh tế thị trường sẽ phá vỡ cơ cấu kinh tế tự nhiên chuyển thành
kinh tế hàng hoá, thúc đẩy xã hội hoá sản xuất .
- Thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển.
- Kích thích tính năng động sáng tạo của các chủ thể kinh tế.
- Kích thích việc cải tiến kĩ thuật nâng cao chất lượng cải tiến mẫu mã cũng
như tăng số lượng hàng hoá dịch vụ.
- Thúc đẩy sự phân công lao động xã hội và chuyên môn hoá sản xuất.
- Thúc đẩy quá trình tích tụ tập trung sản xuất tạo điều kiện ra đời của sản xuất lớn. II.
NHỮNG ƯU THẾ VÀ KHUYẾT TẬT CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1. Nhng ưu th ca nền kinh t th trưng
Thúc đẩy sản xuất và gắn sản xuất với tiêu dùng- thực hiện mục tiêu của
sản xuất. Do đó người sản xuất tìm mọi cách rút ngắn chu kì sản xuất, thực hiện
tái sản xuất mở rộng, áp dụng nhanh chóng những thành tựu khoa học- công
nghệ, quay nhanh tiền vốn, đạt tới lợi nhuận tối đa.
Thúc đẩy và đòi hỏi các nhà sản xuất năng động, thích nghi với các điều
kiện biến động của thị trường. Thay đổi mẫu mã sản xuất, tìm mặt hàng mới và
thị trường tiêu thụ, mở rộng quan hệ trong kinh doanh.
Thúc đẩy sự tiến bộ của khoa học- công nghệ vào sản xuất, kích thích tăng
năng suất lao động, nâng cao trình độ xã hội hóa sản xuất và nâng cao chất
lượng sản phẩm, hạ giá thành, đáp ứng nhu cầu nhiều mặt của khách hàng và thị trường.
Thúc đẩy quá trình tăng trưởng dồi dào sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, thúc
đẩy và kích thích sản xuất hàng hóa phát triển, đề cao trách nhiệm của nhà kinh
doanh với khách hàng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
Đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung sản xuất. Tích tụ và tập trung sản
xuất là hai con đường để mở rộng quy mô sản xuất. Một mặt, các đơn vị chủ thể
sản xuất kinh doanh phải làm ăn giỏi, có hiệu quả cao cho phép tích tụ. Mặt
khác, do quá trình cạnh tranh làm cho sản xuất được tập trung vào các đơn vị
kinh tế có chỗ đứng trên thị trường, đồng thời loại bỏ những đơn vị làm ăn kém hiệu quả.
2. Nhng khuyt tật ca nền kinh t th trưng
Cơ sở vật chất - kỹ thuật còn ở trình độ thấp làm cho phân công lao động
kém phát triển, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế chậm. Bên cạnh một số lĩnh vực,
một số cơ sở kinh tế đã được trang bị kỹ thuật và công nghệ hiện đại, trong
nhiều ngành kinh tế, máy móc cũ kỹ, công nghệ lạc hậu. Lao động thủ công vẫn
chiếm tỉ trọng lớn trong tổng số lao động xã hội. Do đó, năng suất, chất lượng,
hiệu quả sản xuất của nước ta còn rất thấp so với khu vực và thế giới.
Kết cấu hạ tầng như hệ thống đường giao thông, bến cảng, hệ thống thông
tin liên lạc... còn lạc hậu, kém phát triển. Hệ thống giao thông kém phát triển
làm cho các địa phương, các vùng bị chia cắt, tách biệt nhau, do đó làm cho
nhiều tiềm năng của các địa phương không thể được khai thác, các địa phương
không thể chuyên môn hoá sản xuất để phát huy thế mạnh.
Khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường trong nước,
cũng như thị trường nước ngoài còn rất yếu. Do cơ sở vật chất - kỹ thuật và
công nghệ lạc hậu, nên năng suất lao động thấp, do đó khối lượng hàng hoá nhỏ
bé, chủng loại hàng hoá còn nghèo nàn, chất lượng hàng hoá thấp, giá cả cao vì
thế khả năng cạnh tranh còn yếu.
Do giao thông vận tải kém phát triển nên chưa lôi cuốn được tất cả các
vùng trong nước vào một mạng lưới lưu thông hàng hoá thống nhất.
Thị trường hàng hoá - dịch vụ đã hình thành nhưng còn hạn hẹp và còn
nhiều hiện tượng tiêu cực (hàng giả, hàng nhập lậu, hàng nhái nhãn hiệu vẫn
làm rối loạn thị trường).
Thị trường hàng hoá sức lao động mới manh nha, một số trung tâm giới
thiệu việc làm và xuất khẩu lao động mới xuất hiện nhưng đã nảy sinh hiện
tượng khủng hoảng. Nét nổi bật của thị trường này là sức cung về lao động lành
nghề nhỏ hơn cầu rất nhiều, trong khi đó cung về sức lao động giản đơn lại vượt
quá xa cầu, nhiều người có sức lao động không tìm được việc làm.
Thị trường tiền tệ, thị trường vốn đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn nhiều
trắc trở, như nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân rất thiếu vốn
nhưng không vay được vì vướng mắc thủ tục, trong khi đó nhiều ngân hàng
thương mại huy động được tiền gửi mà không thể cho vay để ứ đọng trong két
dư nợ quá hạn trong nhiều ngân hàng thương mại đã đến mức báo động. Thị
trường chứng khoán ra đời nhưng cũng chưa có nhiều "hàng hoá" để mua - bán
và mới có rất ít doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia thị trường này.
Nhiều thành phần kinh tế tham gia thị trường; do vậy nền kinh tế ở nước
ta có nhiều loại hình sản xuất hàng hoá cùng tồn tại, đan xen nhau, trong đó sản
xuất hàng hoá nhỏ phân tán còn phổ biến.
Quản lý nhà nước về kinh tế - xã hội còn yếu. Một số cơ chế, chính sách
còn thiếu, chưa nhất quán, chưa sát với cuộc sống, thiếu tính khả thi.
III. GIẢI PHÁP HẠN CHẾ KHUYẾT TẬT CỦA NHÀ NƯỚC
Thực tế lịch sử đã chứng minh rằng các nền kinh tế thị trường thành công
nhất đều không thể phát triển một cách tự phát nếu thiếu sự can thiệp và hỗ trợ của
Nhà nước. Các nền kinh tế thị trường nguyên thủy dựa trên cơ sở sản xuất và trao
đổi giản đơn có thể hoạt động hiệu quả mà không cần sự can thiệp của nhà nước.
Tuy nhiên, vì nền kinh tế tăng trưởng dưới tác động bên ngoài ngày một phức tạp
như hiện nay nên sự can thiệp của nhà nước xuất hiện như một tất yếu cho sự hoạt
động có hiệu quả của nền kinh tế thị trường.
Bởi vậy, thông qua đề tài tiểu luận này, em xin nêu ra những giải pháp của
Nhà nước nhằm hạn chế những nhược điểm của nền kinh tế thị trường hiện nay.
Thứ nhất: Nhà nước sử dụng các tổ chức kinh tế của như công cụ để khắc
phục và hạn chế những khuyết tật của kinh tế thị trường
Mô hình kinh tế thị trường luôn luôn tồn tại những khuyết tật cố hữu, gắn liền
với bản chất của nó mà chúng ta thường gọi là mặt trái của thị trường. Năng lực
quản trị hiệu quả của Nhà nước thể hiện ở khả năng sử dụng các công cụ để hạn
chế những hệ quả tiêu cực do các “khuyết tật” đó gây ra. Sử dụng các tổ chức kinh
tế của Nhà nước chính là sự can thiệp vào thị trường bằng sức mạnh vật chất của
Nhà nước. Do đó, vấn đề tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và nâng cao hiệu quả hoạt
động của các doanh nghiệp Nhà nước, nhất là các tập đoàn kinh tế và các tổng
công ty chính là “tái cấu trúc” lực lượng này để làm tốt vai trò tham gia điều tiết
thị trường, cung cấp tốt hơn các loại hàng hóa và dịch vụ công cộng phục vụ mục
tiêu phát triển bền vững. Do đó, có nhiều lãnh vực cần sự can thiệp mang tính chủ
đạo của lực lượng kinh tế Nhà nước như cung cấp hàng hóa và dịch vụ công cộng;
các ngành kinh tế có hiệu quả sinh lời thấp, nhưng cần thiết cho quá trình công
nghiệp hóa như cơ khí chế tạo, công nghiệp hỗ trợ, đầu tư kết cấu hạ tầng, đầu tư
cho thị trường bất động sản sơ cấp, nghiên cứu, ứng dụng và phát triển công
nghiệp công nghệ cao… Nhà nước đã thể hiện quyết tâm chính trị trong chính sách
quản lý, đầu tư phát triển, chứ không phải để mặc doanh nghiệp Nhà nước cân
nhắc hiệu quả tài chính đơn thuần.
Thứ 2: Nhà nước đã thiết lập các cụm giải pháp riêng biệt
Các giải pháp về phát triển văn hóa, tạm gọi là như vậy, sẽ lệ thuộc vào tốc độ
cải thiện về dân trí, về hiện đại hóa tập quán sinh hoạt, hiện đại hóa nhiều quy
định, quy chế dưới luật để đưa hàng chục triệu người dân sống và làm việc theo
pháp luật, có tác phong hiện đại, có đủ trình độ để sử dụng những trang thiết bị,
máy móc hiện đại của kết cấu hạ tầng thị trường hiện đại nói riêng và của nền kinh tế nói chung.
- Cụm các giải pháp về nâng cao năng lực điều tiết của Nhà nước đối với kinh
tế thị trường, khi nói đến những thất bại của thị trường thì vấn đề đầu tiên cần phải
lưu ý đó là tính chất chu kỳ của kinh tế. Những biến động về tài chính, tiền tệ
những tháng đầu năm 2008 ở trong nước và trên thế giới đã thể hiện rõ nét thêm về
điều đó. Tuy nhiên, kinh nghiệm về minh bạch thông tin, cảnh báo sớm để can
thiệp kịp thời làm giảm tác hại của những chu kỳ kinh tế có thể lường trước là một
nghệ thuật mà các nền kinh tế phát triển đã rất thuần thục. Tiếp đến là trong điều
hòa các vấn đề xã hội, nhất là kìm chế sự phân hóa giàu nghèo, không ai khác
ngoài các chính sách của Chính phủ làm cho xã hội phát triển nhanh, nhưng hài
hòa giữa các tầng lớp nhân dân, làm cho mọi người đều được hưởng lợi từ kết quả
tăng trưởng kinh tế, đồng thời bảo đảm cho nền kinh tế phát triển vừa nhanh, vừa
hiệu quả và bền vững.
- Nhà nước đã sử dụng một hệ thống luật pháp điều lệ, mức hình phạt thậm
chí cả mức truy tố để giảm ô nhiễm môi trường.
- Ngoài ra nhà nước còn sử dụng cả chính sách quyền sở hữu công khai
nguồn tài nguyên, nếu gây ô nhiễm sẽ phải chịu chi phí theo giá thị trường.
Thứ 3: Nhà nước đã điều hành chính sách tài chính và chính sách tiền tệ một
cách độc lập nhằm điều tiết hoạt động kinh tế bằng cách kiểm soát việc cung ứng tiền
Trong lịch sử, các nền kinh tế thị trường luôn rơi vào tình trạng bị đe dọa bởi
khi đồng tiền tăng giá đột ngột, khi nạn thất nghiệp phát triển cao, khi thì vừa có
tình trạng thất nghiệp vừa có tình trạng lạm phát.
Chính sách tài chính bao gồm các chính sách thuế và chi tiêu ngân sách của
nhà nước nhằm điều tiết chu kì kinh tế, đảm bảo công ăn việc làm, ổn định giá cả
và tăng trưởng liên tục của nền kinh tế. TỔNG KẾT
Bất kì một mô hình kinh tế nào cũng có những ưu điểm và nhược điểm riêng
của nó, mặc dù nền kinh tế thị trường có rất nhiều ưu điểm và cũng không có bất kì
một ai có thể phủ nhận những thành quả mà kinh tế thị trường đã mang lại cho sự
phát triển của nền kinh tế thế nhưng song song bên cạnh đó vẫn còn rất nhiều
khuyết tật của kinh tế thị trường. Sự can thiệp của Nhà nước sẽ đảm bảo hiệu quả
cho sự vận động của thị trường được ổn định, nhằm tối đa hoá hiệu quả kinh tế,
bảo đảm định hướng chính trị của sự phát triển kinh tế, sửa chữa khắc phục những
khuyết tật vốn có của kinh tế thị trường, tạo ra những công cụ quan trọng để điều
tiết thị trường ở tầm vĩ mô. Bằng cách đó Nhà nước mới có thể kiềm chế tính tự
phát của kinh tế thị trường, đồng thời kính thích đối với sản xuât thông qua trao đổi
hàng hoá dưới hình thức thương mại.
Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay cũng còn những hạn
chế đáng kể: thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn chưa được xây dựng đồng bộ.
Để nâng cao hơn nữa hiệu quả, hiệu lực tác động của Nhà nước tới phát
triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay, Nhà
nước đã và đang cố gắng sớm hoàn thiện thể chế của nền kinh tế thị trường.Việc
giải quyết có hiệu quả những vấn đề vừa có tính cấp bách, vừa có tính lâu dài đó sẽ
nâng cao hơn nữa hiệu quả tác động của Nhà nước tới sự phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước và hội nhập toàn cầu hiện nay.