Đề cương môn Kinh tế chính trị Mac Lênin  - trường đại học kinh tế Quốc dân

Câu 1/
Khái quát sự hình thành và phát triển của KTCT Mác-Lênin:
- Thuật ngữ Kinh tế chính trị xuất hiện vào đầu thế kỷ thứu XVII do tác giả Moncretien
một nhà kinh tế học của trường phái Chủ nghĩa trọng thương đưa ra năm 1615.
- Kinh tế chính trị học tư sản bắt đầu từ Chủ nghĩa trọng thương là hệ thống lý luận kinh tế
chính trị đầu tiên nghiên cứu về nền sản xuất tư bản chủ nghĩa. Tư tưởng trọng thương
chủ nghĩa thể hiện tập trung thông qua các chính sách kinh tế của nhà nước của giai cấp
tư sản trong thời kỳ hình thành ban đầu. Chủ nghĩa trọng thương coi trọng vai trò của
hoạt động thương mại. Các đại biểu tiêu biểu của chủ nghĩa trọng thương bao gồm:
Starfod (Anh); Thomasmon (Anh); Antoinc Montchrcticn (Pháp).
- Sự phát triển của CNTB đã làm cho những luận điểm của chủ nghĩa trọng thương trở nên
lỗi thời. Vì theo đà phát triển của CNTB, cách thức chủ yếu để tăng thêm của cải vật chất
không chỉ đơn thuần là tích lũy tiền mà tài tái sản xuất mở rộng tư bản. Chủ nghĩa trọng
thương nhường chỗ cho Chủ nghĩa trọng nông. Đối tượng nghiên cứu của chủ nghĩa
trọng nông là lĩnh vực sản xuất nhưng chỉ giới hạn trong sản xuất nông nghiệp.
- Kinh tế chính trị cổ điển Anh là hệ thống lý luận kinh tế của các nhà kinh tế tư sản trình
bày một cách hệ thống các phạm trù kinh tế trong nền kinh tế thị trường như hàng hóa,
giá trị, tiền tệ, giá cả, tiền công, lợi nhuận...để rút ra những quy luật vận động của nền
kinh tế thị trường. Đại biểu tiêu biểu của kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh gồm:
W.Petty; A.Smith; D.Recardo. Đối tượng nghiện cứu của KTCT cổ điển là bản chất và
nguồn gốc của của cải và sự giàu có của các quốc gia.
- Vào giữa thế kỉ 19, cuộc khủng hoảng kinh tế đầu tiên (1825) và những cuộc khủng
hoảng kinh tế tiếp theo đã bác bỏ tư tưởng tự do kinh tế của KTCT tư sản cổ điển. Trước
bối cảnh đó, trong số nhiều trào lưu tư tưởng kinh tế chính trị đã nôit lên 2 trào lưu cơ
bản sau: Một là các nhà kinh tế học tiếp tục học thuyết tư sản, đổi mới phát triển nó dưới
tên “kinh tế học” và hai là Kinh tế chính trị học Mác-Lênin. C.Mác (1818-1883)
Ph.Awngghen (1820-1895) và VI.Lênin (1870-1924) Câu 2/
Đối tượng nghiên cứu:
+ Thời kỳ trước Mác: Thời kì đầu, chủ nghĩa trọng thương xác định lưu thông là đối tượng
nghiên cứu, tiếp theo là chủ nghĩa trọng nông coi nông nghiệp là đối tượng nghiên cứu. Kinh
tế chính trị tư sản cổ điển anh thì xác định nguồn gốc của của cải và sự giàu có của các dân
tộc là đối tượng nghiên cứu.
+ Quan điểm của C.Mác và Ph.Anghen: Đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác-Lê
nin là các quan hệ xã hội của sản xuất và trao đổi mà các quan hệ này được đặt trong sự liên
hệ biện chứng với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương
ứng của phương thức sản xuất nhất định.
Chức năng của kinh tế chính trị:
1. Chức năng nhận thức
Kinh tế chính trị Mác - Lênin là môn khoa học kinh tế cung cấp hệ thống tri thức lý luận về
sự vận động của các quan hệ giữa người với người trong sản xuất và trao đổi; về sự liên hệ
tác động biện chứng giữa các quan hệ giữa người với người trong sản xuất và trao đồi với lực
lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng trong những trình độ phát triển khác nhau
của nền sản xuất xã hội.
Kinh tế chính trị Mác - Lênin cung cấp hệ thống tri thức mở về những quy luật chi phối sự
phát triển của sản xuất và trao đổi gắn với phương thức sản xuất, về lịch sử phát triển các
quan hệ của sản xuất và trao đổi của nhân loại nói chung, về nền sản xuất tư bản chủ nghĩa và
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội nói riêng.
Kinh tế chính trị Mác - Lênin cung cấp những phạm trù kinh tế cơ bản được khái quát, phản
ánh từ hiện tượng kinh tế mang tính biểu hiện trên bề mặt xã hội. Trên cơ sở hệ thống những
tri thức khoa học như vậy, kinh tế chính trị Mác - Lênin góp phần làm phong phú tri thức, tư
duy lý luận của người lao động và toàn xã hội, sự hiểu biết của mỗi cá nhân về các quan hệ
kinh tế, những triển vọng, xu hướng phát triển kinh tế xã hội vốn vận động phức tạp, đan
xen, tưởng như rất hỗn độn trên bề mặt xã hội nhưng thực chất chúng đều tuân thủ các quy
luật nhất định. Từ dó, nhận thức được ở tầng sâu hơn, xuyên qua các quan hệ phức tạp như
vậy, nhận thức được các quy luật và tính quy luật.
2. Chức năng thực tiễn
Trên cơ sở nhận thức được mở rộng, làm phong phú, trở nên sâu sắc do được tiếp nhận
những tri thức là kết quả nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác - Lênin, người lao động cũng
như những nhà hoạch định chính sách hình thành được năng lực, kỹ năng vận dụng các quy
luật kinh tế vào trong thực tiễn hoạt động lao động cũng như quản trị quốc gia của mình.
Việc vận dụng đúng các quy luật kinh tế khách quan thông qua điều chỉnh hành vi cá nhân
hoặc các chính sách kinh tế sẽ góp phần thúc đẩy nền kinh tế - xã hội phát triển theo hướng
tiến bộ. Kinh tế chính trị Mác - Lênin, theo nghĩa đó, thực hiện chức năng cải tạo thực tiễn,
thúc đẩy văn minh của xã hội. Kinh tế chính trị tham gia đắc lực vào sự hình thành phương
pháp luận, cơ sở khoa học để giải quyết hài hòa các quan hệ lợi ích trong quá trinh phát triển,
tạo động lực thúc đẩy từng các nhân và toàn xã hội sáng tạo, từ đó cải thiện không ngừng đời
sống vật chất, tinh thần của toàn xã hội.
Đối với sinh viên nói riêng, kinh tế chính trị Mác - Lênin là cơ sở khoa học lý luận để nhận
diện và định vị vai trò, trách nhiệm sáng tạo cao cả của mình. Từ đó mà xây dựng tư duy và
tầm nhìn, kỹ năng thực hiện các hoạt động kinh tế - xã hội trên mọi lĩnh vực ngành nghề của
đời sống xã hội phù hợp với quy luật khách quan. Thông qua đó đóng góp xứng đáng vào sự
phát triển chung của xã hội.
3. Chức năng tư tưởng
Kinh tế chính trị Mác - Lênin góp phần xây dựng nền tảng tư tưởng mới cho nhũng người lao
động tiến bộ, biết quý trọng thành quá lao động của bản thân và của xă hội, yêu chuộng tự
do, hòa bình, củng cố niềm tin cho sự phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân
chủ, công bằng, văn minh.
Kinh tế chính trị Mác - Lênin góp phần xây dựng lý tưởng khoa học cho những chủ thể có
mong muốn thực hành xây dựng chế độ xã hội tốt đẹp, hướng tới giải phóng con người, xóa
bỏ dân những áp bức, bât công giữa con người với con người.
4. Chức năng phương pháp luận
Mỗi môn khoa học kinh tế có hệ thống phạm trù, khái niệm khoa học riêng, song để hiểu
được một cách sâu sắc, bản chất, thấy được sự gắn kết một cách biện chúng giữa kinh tế với
chính trị và căn nguyên của sự dịch chuyển trình độ văn minh của xã hội thì cần phải dựa
trên cơ sở am hiêu nền tảng lý luận từ kinh tế chính trị. Theo nghĩa này, kinh tế chính trị Mác
- Lênin thể hiện chức năng phương pháp luận, nền tảng lý luận khoa học cho việc nhận diện
sâu hơn nội hàm khoa học của các khái niệm, phạm trù của các khoa học kinh tế chuyên
ngành trong bổi cảnh ngày nay. Thí dụ, lý thuyết tiền tệ của kinh tế học cũng nghiên círu về
tiền, chỉ ra các chức năng của tiền tệ. Tuy nhiên, để hiểu được cội nguồn bản chất của tiền
trong tiến trình phát triển của sản xuất và trao đổi, mối quan hệ giữa tiền và thế giới hàng hóa
phản ánh bản chất nào và vì sao tiền tệ lại có các chức năng khách quan ấy mà không phải do
tâm lý chủ quan thừa nhận, vì sao tiền có thể mua được các loại hàng hóa thì đòi hỏi phải dựa
trên nền tảng lý luận của kinh tế chính trị. Do vậy, chức năng phương pháp luận cần được kết
hợp khi nghiên cứu các khoa học kinh tế chuyên ngành. Câu 3/
- Quy luật kinh tế: phản ánh những mối quan hệ tất yếu, khách quan, bền vững, lặp đi lặp
lại của các hiện tượng và quá trình kinh tế.
- Sự giống và khác nhau giữa quy luật kinh tế và quy luật tự nhiên:
+ Giống nhau: đều mang tính khách quan và đều do con người nghiên cứu, vận dụng.
+ Khác nhau: quy luật kinh tế mang tính lịch sử, không tồn tại vĩnh viễn như quy luật tự
nhiên, quy luật kinh tế chỉ tồn tại thông qua các hoạt động kinh tế của con người.
- Phân biệt quy luật kinh tế và chính sách kinh tế:
+ Quy luật kinh tế tồn tại khách quan, không phụ thuộc vào ý chí của con người, con
người không thể thủ tiêu quy luật, nhưng có thể nhận thức và vận dụng quy luật kinh tế
để phục vụ lợi ích của mình. Khi vận dụng không phù hợp, con người phải thay đổi hành
vi của mình chứ không thay đổi được quy luật.
+ Chính sách kinh tế là sản phẩm chủ quan của con người được hình thành trên cơ sở vận
dụng các quy luật kinh tế. Chính sách kinh tế vì thế có thể phù hợp, hoặc không phù hợp
với quy luật kinh tế khách quan. Khi chính sách không phù hợp, chủ thể ban hành chính
sách có thể ban hành chính sách khác để thay thế.
➔ Mối quan hệ giữa quy luật kinh tế và chính sách kinh tế: chính sách kinh tế được
hình thành dựa trên cơ sở vận dụng các quy luật kinh tế.
Câu 4/ Ý nghĩa của nghiên cứu Kinh tế chính trị Mác- Lenin:
Kinh tế chính trị Mác-Lenin có vai trò quan trọng trong đời sống lao động, xã hội và quản trị của quốc gia.
+ Kinh tế chính trị Mác-Lenin giúp con người hiểu được bản chất của các hiện tượng và
quá trình kinh tế, nắm được các quy luật kinh tế chi phí sự vận động và phát triển kinh tế
và vận dụng lí luận đó vào thực tế. Quá trình vận dụng đúng các quy luật kinh tế khách
quan thông qua điều chỉnh hành vi cá nhân hoặc các chính sách kinh tế sẽ góp phần thúc
đẩy nền kinh tế - xã hội phát triển theo hướng tiến bộ.
+ Kinh tế chính trị Mác-Lenin cung cấp cho các luận cứ khoa học làm cơ sở để hình
thành các chính sách kinh tế, các đường lối, chiến lược phát triển kinh tế, xã hội, phù hợp
với yêu cầu của các quy luật khách quan và điều kiện cụ thể của đất nước ở từng thời kì nhất định.
+ Kinh tế chính trị Mác-Lenin giúp con người hiểu được các chính sách, đường lối kinh
tế của Nhà nước, tạo niềm tin sâu sắc vào con đường chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng
sản Việt Nam, tạo động lực để thúc đẩy từng cá nhân và toàn xã hội không ngừng sáng
tạo, từ đó cải thiện không ngừng đời sống vật chất, tinh thần của toàn xã hội.