Phân tích thực trạng - Pháp luật đại cương | Đại học kinh tế quốc dân NEU

lOMoAR cPSD| 44919514
PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG THỰC HIỆN
TẬP QUÁN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 1. Tập quán là gì
- Tập quán là một khái niệm có nhiều nghĩa khác nhau tùy theo góc độnhìn.
- Dưới góc độ pháp lý, tập quán là thói quen đã thành nếp trong đời sống, xã
hội, trong sản xuất và trong sinh hoạt thường ngày, được cộng đồng có tập quán
đó làm theo như một quy ước chung của cộng đồng.
Trong các văn bản pháp luật cũng đã quy định về khái niệm tập quán, điển hình như:
+ Khoản 1 Điều 5 Bộ luật dân sự 2015 đưa ra khái niệm tập quán như sau: “
Tập quán là quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng để xác định quyền, nghĩa vụ của cá
nhân, pháp nhân trong quan hệ dân sự cụ thể, được hình thành và lặp đi lặp lại
nhiều lần trong một thời gian dài, được thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong một
vùng, miền, dân tộc, cộng đồng dân cư hoặc trong một lĩnh vực dân sự” + Áp dụng tập quán:
Tập quán có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội và văn hóa của mỗi
quốc gia và cộng đồng. Tuy nhiên, không phải tập quán nào cũng được chấp nhận
và thực hiện bởi có những tập quán lạc hậu hoặc trái pháp luật và đạo đức xã hội.
Do đó, khi áp dụng tập quán cần phải tuân theo các điều kiện sau:
* Các bên không có thoả thuận.
* Tập quán không trái với nguyên tắc chung của pháp luật dân sự.
* Tập quán không trái với thuần phong mỹ tục Việt Nam.
* Tập quán không trái với lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp
phápcủa các cá nhân, pháp nhân khác.
- Xét về mặt dân tộc và văn hoá - xã hội thì tập quán được hiểu dựa trên
những nét cơ bản là những phương thức ứng xử giữa người với người đã được
định hình và được xem như một dấu ấn, một điểm nhấn tạo thành nề nếp, trật tự
trong lối sống của cá nhân trong quan hệ nhiều mặt tại một cộng đồng dân cư nhất định.
Tập quán có đặc điểm là bất biến, bền vững, do vậy, rất khó thay đổi. Trong
những quan hệ xã hội nhất định, tập quán được biểu hiện và định hình một cách
tự phát hoặc được hình thành và tồn tại ổn định thông qua nhận thức của chủ thể
trong một quan hệ nhất định và tập quán được bảo tồn thông qua ý thức của quá
trình giáo dục có định hướng rõ nét. Như vậy, tập quán được hiểu như những
chuẩn mực xử sự của các chủ thể trong một cộng đồng nhất định và còn là tiêu chí
để đánh giá tính cách của một cá nhân tuân theo hay không tuân theo những chuẩn
mực xử sự mà cộng đồng đã thừa nhận và áp dụng trong suốt quá trình sống, lao lOMoAR cPSD| 44919514
động, sinh hoạt tạo ra vật chất và những quan hệ liên quan đến tài sản, đến tình
cảm của con người trong cộng đồng. Việt Nam có 54 dân tộc, mỗi dân tộc đều có
bản sắc văn hoá riêng và bản lĩnh văn hoá có tính độc lập tương đối giữa các dân
tộc. Do vậy, tập quán của mỗi dân tộc đều có những nét đặc thù, khác nhau. Câu
ngạn ngữ: “Luật vua thua lệ làng” đã phản ánh đúng thực trạng về tập quán của
mỗi dân tộc ở Việt Nam
2. Thực trạng chung về việc thực hiện tập quán ở Việt Nam
Việt Nam là một đất nước có nền văn hóa lâu đời và đa dạng, với nhiều tập
quán truyền thống được truyền lại qua nhiều thế hệ. Thực trạng thực hiện tập quán
ở Việt Nam hiện nay có thể được phân tích như sau: 1.
Tập quán vẫn được giữ gìn và tôn trọng: Trong đa số cộng đồng ở
Việt Nam, tập quán vẫn được giữ gìn và tôn trọng. Điển hình là các tập quán liên
quan đến lễ hội, tôn giáo, ẩm thực và tôn trọng người già. Các nghi lễ và lễ hội
truyền thống vẫn được tổ chức và đón nhận sự quan tâm và tham gia của đông đảo người dân. 2.
Tập quán đang dần bị lãng quên: Tuy nhiên, một số tập quán đã bị
lãng quên hoặc đang dần bị mất dần trong xã hội. Điều này có thể được giải thích
bằng việc xã hội đang trải qua sự thay đổi nhanh chóng, với sự xuất hiện của nhiều
giá trị mới, các công nghệ và phong cách sống hiện đại. 3.
Tập quán bị thay thế bởi các xu hướng mới: Một số tập quán đang bị
thay thế bởi các xu hướng mới, như thói quen tiêu dùng và lối sống hiện đại. Điển
hình là các trò chơi điện tử, mua sắm trực tuyến, thực phẩm nhanh và phong cách sống nhanh. 4.
Tập quán được thay đổi và cải tiến: Một số tập quán cũng đã được
thay đổi và cải tiến để phù hợp với thực tế hiện đại. Điển hình là các nghi thức
đám cưới, tết cổ truyền và các lễ hội truyền thống, được tổ chức theo cách hiện
đại hơn, với sự kết hợp của các yếu tố truyền thống và hiện đại.
Tóm lại, tập quán trong văn hóa Việt Nam đang trải qua sự thay đổi và phát
triển theo xu hướng hiện đại. Mặc dù một số tập quán đang bị lãng quên hoặc bị
thay thế bởi các xu hướng mới, nhưng nhiều tập quán vẫn được giữ gìn và tôn
trọng. Điều này phản ánh sự đa dạng và phong phú của văn hóa Việt Nam, cùng
với sự sáng tạo và đổi mới của con người trong xã hội hiện đại.
3. Thực trạng thực hiện các loại tập quán ở Việt Nam hiện nay: -
Tập quán lễ hội: Lễ hội là một phần không thể thiếu của văn hóa Việt
Nam. Nhiều lễ hội truyền thống như lễ hội chùa Hương, lễ hội đền Hùng, lễ hội
Cầu Ngưu, lễ hội Tết Nguyên Đán được tổ chức khắp nơi trên đất nước để giữ gìn
và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc. Tuy nhiên, vẫn còn một số tập quán không lOMoAR cPSD| 44919514
tốt như đốt pháo hoa, cầm đèn trên xe máy, tổ chức những cuộc vui chơi tập thể
không đảm bảo an toàn, gây ra ô nhiễm môi trường... -
Tập quán ăn uống, ẩm thực: Việt Nam là một trong những quốc gia
sử dụng đũa khi ăn, ăn chung trong bữa ăn gia đình và thường ăn những món ăn
chứa nhiều gia vị. Ẩm thực Việt Nam rất phong phú và đa dạng. Nhiều món ăn
truyền thống như phở, bánh chưng, bánh tét, chả cá, bún chả, nem rán được coi là
biểu tượng của ẩm thực Việt Nam. Ẩm thực Việt Nam có nhiều tập quán như ăn
chung, đặt bát trước mộ, tặng bánh trưng... Những tập quán này được truyền lại
qua nhiều thế hệ và người dân vẫn giữ và thực hiện đều đặn trong đời sống hàng ngày. -
Tập quán gia đình: Tôn trọng người già vẫn là một giá trị quan trọng
trong xã hội Việt Nam. Việc tôn trọng cha mẹ, biết ơn và hiếu thảo vẫn là giá trị
quan trọng trong văn hóa Việt Nam. -
Tập quán về nghệ thuật: Nghệ thuật truyền thống như ca trù, chèo,
xẩm, hát văn đang dần bị lãng quên và ít được truyền lại cho thế hệ sau. -
Tập quán trang phục: Việc mặc áo dài, áo tứ thân, nón lá và khăn
truyền thống... là những tập quán trang phục đặc trưng của người Việt, được giữ
và phát huy trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, với sự ảnh hưởng của văn hóa
phương Tây, nhiều người trẻ hiện nay ít quan tâm đến việc mặc trang phục truyền
thống và thay vào đó là những trang phục hiện đại. Trang phục truyền thống
thường được sử dụng vào những dịp lễ hội.
4. Các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện tập quán ở Việt Nam
- Văn hóa và truyền thống: Tập quán thường được truyền từ thế hệ này sang
thế hệ khác, và nó thường phản ánh các giá trị và quan niệm của văn hóa và truyền
thống của đất nước. Vì vậy, văn hóa và truyền thống là một yếu tố quan trọng ảnh
hưởng đến việc thực hiện các tập quán ở Việt Nam.
- Tôn giáo và tín ngưỡng: Tôn giáo và tín ngưỡng cũng có vai trò quan trọng
trong việc thực hiện các tập quán tại Việt Nam. Những giá trị tôn giáo thường
được phản ánh trong các tập quán, và những người theo tôn giáo sẽ thường tuân
thủ các tập quán đó. Tôn giáo có thể ảnh hưởng đến việc thực hiện một số tập
quán như lễ hội, tang lễ và cúng tạ. Các tôn giáo khác nhau có những tập quán và
nghi lễ riêng, ảnh hưởng đến việc thực hiện tập quán của người theo tôn giáo đó.
- Môi trường xã hội: Môi trường xã hội cũng ảnh hưởng đến việc thực hiện
các tập quán ở Việt Nam. Nếu môi trường xã hội ủng hộ và tôn trọng các tập quán,
thì việc thực hiện chúng sẽ trở nên dễ dàng hơn. Tập quán ở Việt Nam còn phụ
thuộc vào vùng miền. Các vùng miền khác nhau có những tập quán và phong tục
riêng, ví dụ như lễ hội xuân, lễ hội đền, cách thức ăn uống, thờ cúng tổ tiên,.. ở
mỗi vùng sẽ có sự khác biệt nhất định. lOMoAR cPSD| 44919514
- Sự thay đổi của thời đại: Sự thay đổi của thời đại, đặc biệt là sự phát triển
của công nghệ và nền kinh tế, cũng ảnh hưởng đến việc thực hiện các tập quán ở
Việt Nam. Những thay đổi này có thể làm thay đổi các giá trị và quan niệm của
người dân, làm cho một số tập quán trở nên ít phổ biến hơn hoặc không còn được
thực hiện nữa. Việc tiếp xúc với nhiều nền văn hóa khác nhau qua các phương
tiện truyền thông, du lịch hay giáo dục có thể làm thay đổi tập quán ở Việt Nam,
làm cho nhiều tập quán truyền thống bị thay đổi hoặc bị lãng quên.
- Giáo dục và học vấn: Giáo dục và học vấn cũng ảnh hưởng đến việc thực
hiện các tập quán ở Việt Nam. Những người có trình độ học vấn cao và được giáo
dục tốt có thể hiểu và đánh giá các tập quán một cách khác biệt so với những
người không có trình độ học vấn cao.
- Quan điểm cá nhân: Cuối cùng, quan điểm cá nhân của mỗi người cũng
ảnh hưởng đến việc thực hiện tập quán ở Việt Nam. Một số người có thể quan tâm
và trân trọng các tập quán truyền thống, trong khi đó, một số người có thể không
quan tâm và không thực hiện các tập quán này.
5. Nhận định về thực hiện các tập quán ở Việt Nam hiện nay
Mặt tích cực là người Việt Nam vẫn giữ được những nét phong tục tập quán
tốt đẹp, những giá trị truyền thống của dân tộc. Người Việt Nam vẫn biết kính
trọng cha mẹ, ông bà, tổ tiên; vẫn biết yêu quý quê hương, đất nước; vẫn biết đoàn
kết, giúp đỡ nhau trong khó khăn; vẫn biết duy trì và phát huy những lễ hội, trò
chơi, ẩm thực mang đậm bản sắc dân tộc.
Mặt tiêu cực là một số tập quán đã bị suy thoái hoặc biến tướng do ảnh
hưởng của sự phát triển kinh tế - xã hội, của sự toàn cầu hóa và hiện đại hóa. Một
số tập quán đã bị mất đi hoặc bị lãng quên do không còn phù hợp với thời đại hoặc
do không được truyền bá rộng rãi. Một số tập quán đã bị biến dạng hoặc bị lợi
dụng cho mục đích thương mại. Một số tập quán đã gây ra những hậu quả xấu cho
môi trường hoặc sức khỏe của con người.
7. Bảo tồn và phát huy các tập quán truyền thống
a. Vai trò của tập quán truyền thống
Thực hiện tập quán truyền thống có vai trò rất quan trọng trong đời sống xã
hội vì nó giúp duy trì, bảo tồn và truyền bá các giá trị truyền thống của một cộng
đồng. Thực hiện các tập quán truyền thống tốt đẹp là cách để chúng ta tưởng nhớ
và thực hiện đạo lý: “uống nước nhớ nguồn của dân tộc”. Thực hiện tập quán
truyền thống giúp tạo ra sự gắn kết giữa các thành viên trong cộng đồng, xây dựng
khối đại đoàn kết dân tộc, để đất nước ổn định phát triển, là cách để Truyền bá giá
trị ăn hoá, đạo đức và lịch sử của một dân tộc đến các thế hệ sau, giúp duy trì bản
sắc văn hoá của một dân tộc, giúp người dân hiểu và tôn trọng các giá trị truyền thống của mình. lOMoAR cPSD| 44919514
b. Thách thức bảo tồn
Việt Nam là một đất nước có nền văn hóa đa dạng và phong phú với nhiều
tập quán, phong tục và truyền thống. Tuy nhiên, thực trạng thực hiện tập quán ở
Việt Nam hiện nay đang gặp phải nhiều thách thức.
- Mất dần giá trị tập quán: Với sự phát triển của xã hội hiện đại, nhiều giátrị
tập quán truyền thống đang dần bị lãng quên hoặc thay đổi theo thời gian. Nhiều
người trẻ hiện nay không biết hoặc quan tâm đến các tập quán và truyền thống của đất nước.
- Sự thay đổi trong văn hóa: Sự thay đổi trong văn hóa của xã hội hiện
đạiđang dần thay đổi cách nhìn nhận và thực hiện các tập quán truyền thống.
Nhiều người trẻ hiện nay thường ưu tiên những giá trị mới và thay đổi, khiến cho
những tập quán truyền thống dần mất đi giá trị.
- Ảnh hưởng của đô thị hóa: Việc đô thị hóa và phát triển đô thị đang
khiếncho các tập quán truyền thống bị ảnh hưởng và suy giảm. Những người sống
tại các đô thị thường có nhu cầu tiện nghi và hiện đại, không còn quan tâm đến
các tập quán truyền thống như trước đây.
- Khó khăn trong bảo tồn và phát huy giá trị: Bảo tồn và phát huy giá trịcác
tập quán truyền thống đang gặp nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân như sự
thiếu hụt nguồn lực, thiếu sự quan tâm và hiểu biết của người dân, thiếu chính
sách hỗ trợ và phát triển.
Tuy nhiên, cũng có những nỗ lực để bảo tồn và phát huy giá trị các tập quán
truyền thống. Nhiều tổ chức, cơ quan đang thực hiện nhiều chương trình giáo dục,
tuyên truyền để tăng cường nhận thức và quan tâm của người dân đối với các tập
quán truyền thống. Đồng thời, các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị các tập quán
truyền thống đang được triển khai và thực hiện trên
c. Biệp pháp bảo tồn và phát huy
Việc bảo tồn và phát huy các tập quán truyền thống là rất quan trọng, vì chúng
là một phần không thể thiếu của bản sắc văn hóa và danh tiếng quốc gia. Do đó,
để đảm bảo bảo tồn và phát huy các tập quán truyền thống, pháp luật có vai trò rất quan trọng.
Tại Việt Nam, các biện pháp pháp lý để bảo tồn và phát huy các tập quán
truyền thống được quy định trong nhiều văn bản pháp luật như Hiến pháp năm
2013, Luật Văn hóa năm 2016, Nghị định số 92/2017/NĐ-CP về bảo tồn và phát
huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Ngoài ra, còn có các quy định về bảo vệ và
phát triển các tập quán truyền thống trong các văn bản pháp luật khác như Luật
Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Du lịch, Luật Đất đai, ...
Cụ thể, các biện pháp pháp lý để bảo tồn và phát huy các tập quán truyền
thống tại Việt Nam có thể được liệt kê như sau: lOMoAR cPSD| 44919514
- Bảo vệ các tập quán truyền thống bằng pháp luật: các tập quán truyềnthống
được bảo vệ bằng pháp luật, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho các cộng
đồng truyền thống và các chủ thể liên quan.
- Khuyến khích các hoạt động bảo tồn và phát huy các tập quán truyềnthống:
chính phủ và các địa phương khuyến khích các hoạt động bảo tồn và phát huy các
tập quán truyền thống bằng cách cung cấp nguồn lực tài chính, giáo dục cộng
đồng về giá trị của các tập quán truyền thống, khuyến khích các tổ chức và cá
nhân tham gia các hoạt động này.
- Xây dựng chương trình bảo tồn và phát triển các tập quán truyền thống:
chính phủ và các địa phương cần xây dựng các chương trình bảo tồn và phát triển
các tập quán truyền thống nhằm bảo vệ và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống.
- Tổ chức các hoạt động thực hiện các tập quán truyền thống: chính phủ
vàcác địa phương cần tổ chức các hoạt động thực hiện các tập quán truyền thống
để giữ gìn và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống. Các hoạt động này có thể
bao gồm lễ hội, diễn văn nghệ, triển lãm, hội thảo và các hoạt động giáo dục,
tuyên truyền về các tập quán truyền thống.
- Quản lý, bảo tồn và phát triển các di sản văn hóa phi vật thể: các tập
quántruyền thống có thể được chứa đựng trong các di sản văn hóa phi vật thể,
chính phủ và các địa phương cần quản lý, bảo tồn và phát triển các di sản này
nhằm bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.
- Để giải quyết những thách thức, cần có sự hợp tác của chính phủ, các
địaphương, các tổ chức xã hội và cộng đồng để bảo tồn và phát huy các tập quán
truyền thống. Các biện pháp cần được đưa ra nhằm tăng cường năng lực cho các
tổ chức và cá nhân tham gia vào các hoạt động bảo tồn và phát huy các tập quán
truyền thống. Đồng thời, cần có các chính sách và hỗ trợ tài chính để thúc đẩy các
hoạt động này. Ngoài ra, cần tăng cường giáo dục cộng đồng về giá trị của các tập
quán truyền thống, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong các hoạt động
bảo tồn và phát huy các tập quán truyền thống.
- Ngoài những biện pháp trên, cần thiết phải có sự quan tâm và hỗ trợ từphía
các tổ chức quốc tế để giúp cho Việt Nam bảo tồn và phát huy các tập quán truyền
thống. Các tổ chức này có thể cung cấp kinh phí, chuyên môn, kỹ thuật và trao
đổi kinh nghiệm để hỗ trợ Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát huy các tập quán truyền thống.
Trong tương lai, việc bảo tồn và phát huy các tập quán truyền thống sẽ đóng
vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển văn hóa Việt Nam. Ngoài việc
giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống, các tập quán truyền thống còn có thể góp
phần tạo nên sức hút du lịch và phát triển kinh tế địa phương. Do đó, cần có sự lOMoAR cPSD| 44919514
đầu tư và quan tâm đúng mức từ chính phủ, các địa phương và cộng đồng để bảo
tồn và phát huy các tập quán truyền thống.