Phân tích về tình cảnh người công nhân ở thế kỉ XIX trong cuốn sách | Bài tập lớn môn Tư tưởng Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 45568214
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN --- --- BÀI TẬP LỚN
Môn: CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
Đề bài số: 1
Phân tích về tình cảnh người công nhân ở thế kỉ XIX trong cuốn sách “Tình
cảnh giai cấp công nhân Anh” của Ăngghen. Nêu suy nghĩ của anh/chị về học
thuyết sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân của Mác và ý nghĩa của nó ngày nay
Họ và tên SV: Phạm Đoàn Khánh Linh Mã SV: 11213379
Lớp: Chủ nghĩa xã hội khoa học_(122)_34
HÀ NỘI, THÁNG 9 NĂM 2022 lOMoAR cPSD| 45568214 A.LỜI MỞ ĐẦU
K.Marx đã khẳng định “Chỉ có giai cấp công nhân mới có Sứ Mệnh Lịch Sử”. Giai
cấp công nhân xoá bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa, xoá bỏ chế độ người bóc lột người,
giải phóng giai cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn thể nhân loại khỏi mọi áp
bức, bóc lột, nghèo nàn lạc hậu, xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa văn minh. Từ
vai trò to lớn đó của giai cấp công nhân, việc khẳng định sứ mệnh lịch sử của giai
cấp công nhân có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận lẫn thực tiễn.
Thời đại ngày nay vẫn đang là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa
xã hội trên phạm vi toàn thế giới còn đang có nhiều biến động, tiêu cực...thì vấn đề
làm sáng tỏ sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân được đặt ra trở nên cấp thiết hơn
bao giờ hết, cả trên hai phương diện lý luận và thực tiễn.
Tất cả những điều trên sẽ được làm rõ qua tác phẩm “Tình cảnh giai cấp công nhân
Anh” của F.Engels cũng như học thuyết Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. Từ
đó, ta cũng rút ra được những ý nghĩa vô cùng quan trọng cuả học thuyết trong hiện
tại, trên con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và điều này là không thể phủ nhận được.
Xuất phát từ những điều trên, em xin chọn “Đề tài 1” làm đề tài bài tập lớn của
mình. Từ đó nêu ra quan điểm của mình về học thuyết lịch sử sứ mệnh giai cấp công
nhân của Mác và ý nghĩa của nó ngày nay.
Nhưng do thiếu kiến thức và còn nhiều thiếu sót trong việc viết đề tài này, nhận
thức của bản thân còn hạn chế nên khó tránh khỏi những sai sót trong quá trình
nghiên cứu và trình bày. Rất kính mong được sự góp ý kiến của cô Nguyễn Thị Lê
Thư để đề tài được hoàn chỉnh hơn.
Em xin chân thành cảm ơn! B. NỘI DUNG CHÍNH
I. Phần I: Tình cảnh người công nhân ở thế kỷ 19 trong cuốn sách “Tình
cảnh giai cấp công nhân Anh” của Ăngghen.
1. Giới thiệu tác phẩm 1 lOMoAR cPSD| 45568214
“Tình cảnh giai cấp Công nhân Anh” là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất
trong thời kỳ đầu hoạt động của nhà triết học, nhà cách mạng người Đức – Friedrich
Engels. Tác phẩm này gồm 2 phiên bản: bản tiếng Đức (xuất bản năm 1845 và in lần
hai năm 1892) và bản tiếng Anh (xuất bản tại New York năm 1887 và London năm
1892). Tác phẩm được viết ở Barmen từ tháng 9/1844 đến tháng 3/1845 về thời gian
Engels sang thành phố Manchester của nước Anh năm 1842, làm công nhân cho một
hãng buôn. Suốt hai mươi mốt tháng, Engels đã đi thăm những nơi công nhân đang
sinh sống. Ông nhận thấy những nơi ấy thật bẩn thỉu, tồi tàn; trực tiếp nghiên cứu họ
kết hợp với những nguồn tài liệu xác thực cần thiết. Từ đó, tác phẩm “Tình cảnh
giai cấp Công nhân Anh” được ra đời. Với tác phẩm này, Engels được coi là người
đầu tiên phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh
giải phóng người lao động, xây dựng xã hội mới không có áp bức, bóc lột.
“Tình cảnh giai cấp công nhân Anh” đã miêu tả một cách chân thực và sâu sắc
cuộc sống khốn khó của giai cấp công nhân ở Anh. Và đó cũng là hình ảnh chung
của giai cấp công nhân trên toàn thế giới trong thời đại của Engels. Từ những điều
mắt thấy tai nghe được viết vào tác phẩm, Engels đã có một nhận định quan trọng
trong sự nghiệp của mình: Giai cấp công nhân không chỉ là những con người cùng
cực nhất trong xã hội tư bản mà còn mang sứ mệnh tự giải phóng cho giai cấp mình
cũng như dẹp bỏ xiềng xích cho nhân loại.
Tình cảnh giai cấp Công nhân Anh đã thể hiện tư tưởng sáng suốt của Ăngghen.
Tư tưởng này cũng vô cùng phù hợp với tư tưởng mà Các Mác đề ra và cả quy luật
lịch sử. Từ đó, hai ông đã thúc đẩy phong trào công nhân phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới.
2. Tình cảnh người công nhân ở thế kỷ XIX -Trong lao động:
Nền Đại Công Nghiệp đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ của công nghiệp ở
Anh, sự ra đời nhanh chóng và đồ sộ số lượng máy móc với sức sản xuất ra sản 2 lOMoAR cPSD| 45568214
lượng lớn đã gây nên sự cạnh tranh trong sản xuất và tiêu diệt phần lớn giai cấp tiểu
tư sản, biến họ thành vô sản. Có thể kể đến từ khi chiếc máy dệt đầu tiên ra đời- máy
Jenny, nhu cầu hàng dệt tăng lên, tiền công thợ dệt tăng lên, làm cho những nông
dân kiêm thợ dệt rời bỏ nghề nông, dốc sức vào dệt vải, trở thành những thợ dệt hoàn
toàn sống bắng tiền công, không sở hữu chút tài sản nào và như vậy họ đã trở thành những người vô sản.
Trước cuộc Cách mạng công nghiệp, những công việc như kéo sợi, dệt vải,...đều
do người công nhân đảm nhiệm và thực hiện tại nhà. Họ chăm chỉ, tận tụy với công
việc của mình và coi đó như việc “luyện bắp thịt” hàng ngày. Chưa một đứa trẻ nào
bị ngược đãi, bị nhục hình hay tâm lý không tốt. Tất cả chúng đều vui vẻ, nhanh
nhẹn, thấy thích thú với sự hoạt động nhẹ nhàng của cơ bắp, có đầy đủ tính hoạt bát
tự niên của lứa tuổi chúng. Nhưng kể từ khi sự xuất hiện của máy móc ra đời và đe
dọa trực tiếp đến miếng ăn manh áo hàng ngày của họ, nhiều công nhân trở nên thất
nghiệp; nếu có việc làm thì họ bị vắt kiệt sức lao động, phải làm những việc mà máy
móc lúc đó chưa thể làm được- những việc nặng nhọc khiến sức khỏe của họ bị ảnh
hưởng trực tiếp trong môi trường làm việc.
Ngay phát minh đầu tiên là máy Jenny, do một công nhân điều khiển, đã có thể sản
xuất được ít ra là gấp sáu lần một chiếc xa bình thường, điều này dẫ đến một chiếc
máy Jenny sẽ làm cho năm người thợ thất nghiệp. Máy sợi con có sức sản xuất lớn
hơn máy Jenny nhiều, và cũng chỉ do một công nhân điều khiển, cướp mất sinh kế
của nhiều người hơn. Máy Mule còn cần ít công nhân hơn và mỗi lần nó được cải
tiến thì lại rút bớt một số công nhân. Công nhân đều thất nghiệp, nếu có việc làm thì
họ cũng bị vắt cạn sức lao động, phải làm những việc nặng nhọc mà máy móc chưa
làm được, khiến sức khoẻ bị ảnh hưởng trực tiếp.
Sự cạnh tranh không những diễn ra giữa những giai cấp khác nhau trong xã hội mà
còn giữa các cá nhân trong cùng 1 giai cấp. Những người công nhân cũng tham gia
trong cuộc chiến ấy để cố giành lấy cuộc sống tốt đẹp hơn “Anh thợ dệt máy cạnh 3 lOMoAR cPSD| 45568214
tranh với anh thợ dệt tay; anh thợ dệt tay thất nghiệp, hoặc lương kém, cạnh tranh
với anh thợ dệt có việc làm, hoặc lương khá hơn, và tìm cách hất cẳng anh này”.
Cũng vì không có tư liệu sản xuất mà họ phải đi làm thuê cho các chủ xưởng để kiến
ngày nào ăn ngày đó. Chính vì vậy mà các vụ phạm tội sinh ra. Tỉ lệ giữa số tội vi
phạm quyền sở hữu với số dân là 1/7140 ở Hà Lan, 1/1804 ở Pháp… Giới hạn mức
lương tối thiểu cũng là tương đối: tiền lương trả cho công nhân công xưởng phải đủ
để họ nuôi dạy con cái trở thành những công nhân bình thường; nhưng cũng không
được nhiều hơn để họ phải nhờ vào đồng lương của con cái; do đó mọi người trong
một gia đình đều đi làm. Và giai cấp tư sản đã tận dụng tối đa cơ hội này thuê cả phụ
nữ và trẻ con vào làm để hạ thấp tiền lương công.
Họ bị xem như là tư bản tự nộp mình cho chủ xưởng và được trả lợi tức dưới danh
nghĩa tiền lương. Các doanh nghiệp công nghiệp lớn yêu cầu nhiều công nhân làm
việc trong cùng một tòa nhà; những công nhân này cần phải sống gần nhau, và thậm
chí trong một nhà máy lớn, họ tạo thành cả một ngôi làng. Họ đều có những nhu cầu
nhất định, và để đáp ứng những nhu cầu đó, những người khác phải đến: nghệ nhân,
thợ may, thợ đóng giày, thợ làm bánh, thợ nghề, thợ mộc đều chuyển đến đó. Cư dân
các làng công nhân, nhất là thế hệ trẻ dần dần học hỏi và quen làm việc trong các
nhà máy, khi nhà máy đầu tiên không tìm được việc làm cho ai muốn làm việc thì tự
nhiên lương tụt dốc, nhiều chủ nhà máy mới vào đó là làm việc. Kết quả là, làng
công nhân trở thành một thị trấn nhỏ, và một thị trấn nhỏ trở thành một thành phố
lớn. Thành phố càng lớn càng thuận tiện: có đường sắt, đường sông, đường bộ, càng
dễ chọn thợ giỏi; do sự cạnh tranh trong xây dựng và chế tạo máy, nơi mọi thứ đều
trong tầm tay, nên việc xây dựng một nhà máy mới ở vị trí xa sẽ rẻ hơn vì phải vận
chuyển trước đến đó vật liệu xây dựng và máy móc, cũng như công nhân xây dựng
và nhà máy; có chợ, sở giao dịch chứng khoán tập trung đông khách hàng; có liên
kết trực tiếp với thị trường cung cấp nguyên liệu và tiêu thụ thành phẩm. Kết quả là,
các thành phố nhà máy lớn đã phát triển với tốc độ chóng mặt. 4 lOMoAR cPSD| 45568214 -Trong sinh hoạt:
Xu hướng tập trung của công nghiệp phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ đã đẩy giai
cấp vô sản công nghiệp Anh thế kỉ 19 phải sống trong cảnh vô cùng nghèo nàn, tồi
tệ đến không tưởng. Công nghiệp Anh không thể phát triển nhanh chóng như vậy,
nếu nước Anh không tìm thấy ở cư dân Ireland đông đúc và nghèo nàn, một dự trữ
sẵn sàng phục vụ họ. Sự xâm nhập của người Ireland ở đó đã thúc đẩy rất nhiều sự
hạ thấp tiền lương và sự suy sụp của tình cảnh giai cấp công nhân. Vì vậy mà người
công nhân vô cùng căm phẫn.
Tình cảnh của giai cấp công nhân ở các thành phố lớn được gắn vs 1 thang đo: khá
nhất là một cuộc sống tạm được, có thể coi là khá theo con mắt người công nhân
thời đó, công việc tuy nặng nhọc nhưng tiền lương cũng khá, chỗ ở tốt, ăn uống nói
chung không đến nỗi tồi; tệ nhất là sự bần cùng tàn khốc, đến mức không nhà cửa
và chết đói; nhưng mức trung bình thì gần với cái tệ nhất hơn là cái khá nhất.
Các khu ổ chuột mọc lên dày đặc ngay giữa những thành phố lớn hoa lệ nhất của
Anh chính là nơi ở của phần đông giai cấp vô sản. Cách quy hoạch, xây dựng thì tồi
tệ: những đám nhà hỗn độn không trật tự gì, cách kiến trúc trái ngược với mọi yêu
cầu về sạch sẽ, thoáng khí và vệ sinh của một khu vực chứa ít nhất là hai ba vạn
người. Họ sống chen chúc, bí bách và bần cùng đến thảm hại, môi trường sống thì
nhớp nhúa, hôi thối, ghê tởm có một không hai, thực sự quá tồi tàn để có thể gọi là nơi ở cho người.
“Mỗi thành phố lớn đều có một hoặc nhiều khu nhà ổ chuột là nơi giai cấp
lao động sống chen chúc. Những khu nhà ổ chuột trong tất cả mọi thành phố ở Anh
nói chung đều giống hệt nhau; đấy là những căn nhà tồi tàn nhất trong khu tồi tàn
nhất của thành phố. Đường phố ở đây cũng thường không được lát, bẩn thỉu, có
nhiều ổ gà, đầy rác rưởi và xác sinh vật… Xung quanh, chỗ nào cũng có những đống
rác rưởi, tro bụi và nước bẩn đổ hắt ra cửa đọng lại thành những vũng hôi thối. Do
xây dựng luộm thuộm nên không khí khó lưu thông, và vì rất nhiều người sống trong 5 lOMoAR cPSD| 45568214
một không gian nhỏ hẹp, nên có thể dễ dàng tưởng tượng bầu không khí của các khu
lao động ấy như thế nào. Ngoài ra, khi đẹp trời thì đường phố còn là chỗ phơi phóng:
từ nhà nọ sang nhà kia, người ta chăng dây ngang qua đường, treo lủng lẳng những
quần áo ướt sũng rách nát. …
Trong các khu St. John và St. Margaret ở Westminster, theo tài liệu trong tập
san của Hội thống kê, năm 1840 có 5366 gia đình lao động trú trong 5294 căn nhà,
nếu có thể gọi là "căn nhà" được; đàn ông, đàn bà, trẻ con, cộng tất cả là 26.830
người, nhốt vào đó, không phân biệt già trẻ nam nữ; ba phần tư những gia đình ấy
chỉ có một phòng. Vậy mà những kẻ nghèo bất hạnh ấy, nhà cửa xơ xác đến nỗi kẻ
cắp không còn tìm thấy cái gì để lấy, còn bị các giai cấp có của bóc lột dưới sự che
chở của luật pháp!”
(trích từ: Chương 5- Những thành phố lớn)
-Trong quan hệ xã hội:
Có thể thấy, công nhân lúc nào cũng thấy giai cấp tư sản coi họ như đồ vật và tài
sản của chúng, chính điều này cũng đủ làm cho công nhân trở thành kẻ thù của giai
cấp tư sản. Vì vậy, ngoài việc đấu tranh chống lại tình cảnh của mình, thì công nhân
không có chỗ nào khác để biểu lộ nhân cách của mình nữa; thế nên đương nhiên là
chính trong sự phản kháng ấy, công nhân đã biểu hiện những điều tốt đẹp nhất, nhân
đạo nhất. Ta sẽ thấy là toàn bộ lực lượng và hoạt động của công nhân đều là những
cố gắng để có được sự công bằng, một nền giáo dục xứng đáng. Tất cả công nhân ở
thành phố và nông thôn đã hợp thành công liên, thực hiện nhiều cuộc tổng bãi công
để phản kháng sự thống trị của giai cấp tư sản họ thà chịu tất CS Đa chí không cúi
đầu dưới ách áp bức của giai cấp tư sản; chết chóc hoặc tù đày.
Hình thức đầu tiên, thô sơ và ít hiệu quả nhất của sự đấu tranh là phạm tội. Việc
phạm tội chỉ là hành động đơn thương độc mã chống lại chế độ xã hội hiện tồn, với
tư cách cá nhân; mà xã hội có thể dùng mọi sức mạnh để đối phó, và áp đảo kẻ địch 6 lOMoAR cPSD| 45568214
đơn độc bằng ưu thế tuyệt đối. Trộm cắp là hình thức đấu tranh thô sơ và vô ý thức
nhất. Sự chống đối của giai cấp công nhân đối với giai cấp tư sản bắt đầu khi công
nhân dùng bạo lực để chống lại việc sử dụng máy móc.
Tiếp theo đấu tranh phát triển thành các hình thức mang ý thức cao. Năm 1812,
cuộc tổng bãi công của thợ dệt ở Glaslow. Năm 1822 lại có bãi công, có hai công
nhân, vì không chịu vào hội nên đã bị coi là phản bội giai cấp mình; họ đều bị tạt
acid sulfuric vào mặt, do đó bị mù. Năm 1818, hội thợ mỏ ở Scotland đã đủ mạnh
để tiến hành tổng bãi công. Trong phong trào công nhân mãnh liệt năm 1831, Ashton,
một chủ xưởng trẻ ở Hyde, gần Manchester, đã bị bắn chết vào một buổi tối ở ngoài
đồng, và không tìm ra hung thủ. Đó chính là hành vi báo thù của công nhân… Nhiều
cuộc đình công là bằng chứng tốt nhất cho thấy cuộc chiến tranh xã hội đã lan rộng
đến mức nào ở Anh. Không một tuần, thậm chí không một ngày, nơi không có đình
công; đôi khi vì lương giảm, đôi khi vì chủ nhà máy từ chối tăng lương, đôi khi vì
chủ nhà máy cho thuê núm vú, đôi khi vì chủ nhà máy thường xuyên chửi bới hoặc
độc ác. Những trận đánh này là những trận đánh nhỏ trên mặt trận, đôi khi biến thành
những trận đánh lớn hơn, không giải quyết được vấn đề gì, nhưng chúng làm rõ một
trận chiến quyết định giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản đang đến gần.
Như vậy, khi các cuộc khủng hoảng kinh tế diễn ra, địa vị kinh tế của giai cấp công
nhân thế kỉ XIX không được công nhận bị áp bức bóc lột cả về vật chất lẫn tinh thần
nhưng không có họ thì nền công nghiệp Anh cũng không thể phát triển mạnh mẽ như
vậy. Vì không có tư liệu sản xuất mà họ buộc bán sức lao động cho nhà tư bản vì
miếng cơm manh áo, duy trì sự sống. Do vậy công nhân là giai cấp trực tiếp đối
kháng với giai cấp tư sản để dành quyền lợi về tay mình.
Địa vị chính trị của giai cấp công nhân cũng được thể hiện ở chỗ dù người công
nhân ít có sự đào tạo trong giáo dục, áp lực trong môi trường làm việc thiệt thòi trong
giáo dục nhưng ở những người công nhân ấy đã hợp lại với nhau trở thành “công
liên” trước hết để bảo vệ mình khỏi kẻ thù, xóa bỏ mọi tình trạng áp bức bóc lột, nô 7 lOMoAR cPSD| 45568214
dịch, sau là để cải thiện mức sống đói khô, giành quyền bình đẳng trong giáo dục,
lao động cũng như xã hội.
II.PHẦN 2: Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân 1.
Khái niệm giai cấp công nhân a. Khái niệm
Trước hết cần phải hiểu về khái niệm giai cấp, trong tác phẩm “Sáng kiến vĩ đại”,
Lê-nin đã đưa ra một định nghĩa khoa học về giai cấp: “Người ta gọi là giai cấp,
những tập đoàn người to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong một
hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ của họ (thường
thường thì những quan hệ này được pháp luật quy định và thừa nhận) đối với những
tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động xã hội, và khác nhau về
cách thức hưởng thụ và về phần của cải của xã hội, ít hoặc nhiều mà họ được hưởng.
Giai cấp là những tập đoàn người, mà tập đoàn người này thì có thể chiếm đoạt lao
động của tập đoàn khác, do chỗ các tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế
độ kinh tế xã hội nhất định”.
K.Marx và F.Engels đã sử dụng nhiều thuật ngữ khác nhau để chỉ giai cấp công
nhân như giai cấp vô sản, giai cấp vô sản hiện đại, giai cấp công nhân hiện đại, giai
cấp công nhân đại công nghiệp... đó là những cụm từ đồng nghĩa để chỉ giai cấp
công nhân- con đẻ của nền đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa, giai cấp đại biểu cho
lực lượng sản xuất tiên tiến, cho phương thức sản xuất hiện đại.
Giai cấp công nhân là một tầng lớp xã hội chiếm đa số trong xã hội, họ là những
người công nhân lao động làm thuê cho nhà tư bản, phải bán sức lao động của mình
để kiếm sống. Vì vậy, trong sản xuất họ là giai cấp bị phụ thuộc và trong phân phối
là giai cấp bị bóc lột giá trị thặng dư, do đó giai cấp công nhân đối lập trực tiếp về
lợi ích với giai cấp tư sản. Chủ nghĩa Mác- Lênin xác định giai cấp công nhân chính
là giai cấp có sứ mệnh lịch sử hết sức quan trọng trong việc xóa bỏ chế độ bóc lột tư 8 lOMoAR cPSD| 45568214
bản chủ nghĩa, thực hiện sự chuyển biến cách mạng từ xã hội tư bản chủ nghĩa lên
xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.
Giai cấp công nhân được các nhà kinh điển xác định theo hai phương diện cơ bản sau:
-Về phương diện kinh tế xã hội:
Đó là những người lao động trực tiếp hay gián tiếp vận hành các công cụ sản xuất
có tính chất công nghiệp ngày càng hiện đại và xã hội hoá cao. K.Marx và F.Engels
đã nhấn mạnh: “Các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát triển
của đại công nghiệp, còn giai cấp vô sản lại là sản phẩm của bản thân nền đại công
nghiệp” và “công nhân cũng là một phát minh của thời đại mới, giống như máy móc vậy…
Trong tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng Sản”, các ông nhấn mạnh: “... các
giai cấp khác đều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát triển của đại công nghiệp,
còn giai cấp vô sản lại là sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp và công nhân
cũng là một phát minh của thời đại mới, giống như máy móc vậy... công nhân Anh
là đứa con đầu lòng của nền công nghiệp hiện đại”.
Có thể thấy, nguồn gốc ra đời của giai cấp công nhân chính là con đẻ của nền sản
xuất đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa, là giai cấp đại biểu cho lực lượng sản xuất
tiên tiến gắn với phương thức sản xuất hiện đại.
- Về phương diện chính trị - xã hội:
Giai cấp công nhân còn là sản phẩm xã hội của quá trình phát triển tư bản chủ
nghĩa, một xã hội có “điều kiện tồn tại dựa trên cơ sở chế độ làm thuê”. Trong quan
hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, “giai cấp vô sản là giai cấp những công nhân làm thuê
hiện đại, vì mất các tư liệu sản xuất của bản thân, nên buộc phải bán sức lao động
của mình để sống”. Trong quá trình phát triển của chủ nghĩa tư bản, giai cấp công
nhân là những người lao động không có sở hữu tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội.
Họ phải bán sức lao động cho nhà tư bản và bị nhà tư bản bóc lột giá trị thặng dư. 9 lOMoAR cPSD| 45568214
Từ những phân tích nêu trên, theo chủ nghĩa Mác- Lênin: “Giai cấp công nhân là
một tập đoàn xã hội, hình thành và phát triển cùng với quá trình phát triển của nền
công nghiệp hiện đại, họ lao động bằng phương thức ngày càng hiện đại và gắn liền
với quá trình sản xuất vật chất hiện đại, là đại biểu cho phương thức sản xuất mang
tính xã hội ngày càng cao. Họ là người làm thuê do không có tư liệu sản xuất, buộc
phải bán sức lao động để kiếm sống và bị giai cấp tư sản bóc lột giá trị thặng dư, vì
vậy lợi ích cơ bản của họ đối lập với lợi ích cơ bản của giai cấp tư sản, đó là giai
cấp sứ mệnh phủ định chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựng thành công chủ nghĩa xã
hội và chủ nghĩa cộng sản trên toàn thế giới.”
b. Đặc điểm giai cấp công nhân
Đặc điểm nổi bật của giai cấp công nhân là lao động bằng phương thức công
nghiệp với đặc trưng công cụ lao động là máy móc, tạo ra năng suất lao động cao,
quá trình lao động mang tính chất xã hội hóa.
Giai cấp công nhân là sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp, là chủ thể của
quá trình sản xuất vật chất hiện đại. Do đó, giai cấp công nhân là đại biểu cho lực
lượng sản xuất tiên tiến, cho phương thức sản xuất tiên tiến, quyết định sự tồn tại và
phát triển của xã hội hiện đại.
Nền sản xuất đại công nghiệp và phương thức sản xuất tiên tiến đã rèn luyện cho
giai cấp công nhân những phẩm chất đặc biệt về tính tổ chức, kỷ luật lao động, tinh
thần hợp tác và tâm lý lao động công nghiệp. Đó là một giai cấp cách mạng và có
tinh thần cách mạng triệt để.
=> Những đặc điểm ấy chính là những phẩm chất cần thiết để giai cấp công nhân
trở thành giai cấp cách mạng có khả năng thực hiện sứ mệnh lịch sử, đó là khả năng
đoàn kết toàn thể giai cấp công nhân và các dân tộc bị áp bức trên quy mô quốc tế
chống chủ nghĩa đế quốc.
2. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân 10 lOMoAR cPSD| 45568214
a. Điều kiện thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Thứ nhất, do sự phát triển của bản thân giai cấp công nhân cả về số lượng và chất lượng
Giai cấp công nhân ngày càng lớn mạnh với quy mô phát triển của nền sản xuất
vật chất hiện đại trên nền tảng của công nghiệp, của kỹ thuật và công nghệ.Sự phát
triển về số lượng phải gắn liền với sự phát triển về chất lượng, đảm bảo cho giai cấp
công nhân thực hiện được sứ mệnh lịch sử của mình. Chất lượng giai cấp công nhân
phải thể hiện ở trình độ trưởng thành về ý thức chính trị của một giai cấp cách mạng,
tự giác nhận thức được vai trò và trọng trách của mình đối với lịch sử. Do đó, họ cần
được giác ngộ về lý luận khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác – Lênin.
Chất lượng của giai cấp công nhân còn phải thể hiện ở năng lực và trình độ làm
chủ khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại bằng hai biện pháp cơ bản: 1) Phát triển
công nghiệp – “tiền đề thực tiễn tuyệt đối cần thiết”; 2) Sự trưởng thành của Đảng
Cộng sản – hạt nhân chính trị quan trọng của giai cấp công nhân. Với sự phát triển
về số lượng và đặc biệt là về chất lượng, giai cấp công nhân mới có thể thực hiện
được sứ mệnh lịch sử của giai cấp mình.
Thứ hai, sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản là nhân tố quan trọng nhất để giai cấp
công nhân thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử của mình
Đảng Cộng sản – đội tiên phong của giai cấp công nhân ra đời và đảm nhận vai trò
lãnh đạo cuộc cách mạng là dấu hiệu về sự trưởng thành vượt bậc của giai cấp công
nhân với tư cách là giai cấp cách mạng.
Giai cấp công nhân là cơ sở xã hội và nguồn bổ sung lực lượng quan trọng nhất
của Đảng, làm cho Đảng mang bản chất giai cấp công nhân, trở thành đội tiên phong,
bọ tham mưu chiến đấu của giai cấp. Đảng Cộng sản đại biểu trung thành cho lợi ích
của giai cấp công nhân, của dân tộc và xã hội. Sức mạnh của Đảng không chỉ thể
hiện ở bản chất giai cấp công nhân mà còn ở mối liên hệ mật thiết giữa Đảng với
nhân dân, với đông đảo quần chúng lao động trong xã hội, thực hiện cuộc cách mạng 11 lOMoAR cPSD| 45568214
do Đảng lãnh đạo đẻ giải phóng giai cấp và giải phóng xã hội. Ngoài ra, để cuộc
cách mạng thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đi đến thắng lợi, phải
có sự liên minh giai cấp giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng
lớp lao động khác
Giai cấp công nhân lãnh đạo liên minh thông qua đội tiên phong của nó là Đảng
Cộng sản. Đây cũng là một điều kiện quan trọng không thể thiếu để thực hiện sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân.
b. Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Theo chủ nghĩa Mác- Lênin: Sứ mệnh lịch sử tổng quát của giai cấp công nhân là
thông qua chính Đảng tiên phong, giai cấp công nhân tổ chức, lãnh đạo nhân dân
lao động đấu tranh xóa bỏ các chế độ người bóc lột người, xóa bỏ chủ nghĩa tư bản,
giải phóng giai cấp công nhân, nhân dân lao động của mọi sự áp bức, bóc lột, nghèo
nàn, lạc hậu xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa văn minh.
C. Mác khi nhắc đến sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đã từng viết: “Thực
hiện sự nghiệp giải phóng thế giới ấy, - đó là sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản hiện đại”.
Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân được thể hiện trên ba nội dung cơ bản sau:
- Nội dung kinh tế:
Tính chất xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất đòi hỏi một quan hệ sản xuất mới,
phù hợp với chế độ công hữu các tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội là nền tảng tiêu
biểu cho lợi ích toàn xã hội. Giai cấp công nhân đại biểu cho lợi ích chung của xã
hội, chỉ có giai cấp công nhân là giai cấp duy nhất không có lợi ích riêng với nghĩa
tư hữu, phấn đấu cho lợi ích chung của toàn xã hội. Chỉ tìm thấy lợi ích chân chính
của mình khi thực hiện được lợi ích chung của cả xã hội. Từ các nội dung kinh tế
về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, ta nhận thấy giai cấp công nhân phải 12 lOMoAR cPSD| 45568214
đóng vai trò nòng cốt tiên phong trong quá trình giải phóng lực lượng sản xuất, thúc
đẩy lực lượng sản xuất phát triển để tạo cơ sở cho quan hệ sản xuất mới, xã hội chủ nghĩa ra đời.
- Nội dung chính trị - xã hội:
Giai cấp công nhân cùng với nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng
Sản, tiến hành cách mạng chính trị để lật đổ quyền thống trị của giai cấp thống trị.
Xóa bỏ chế độ lớp 1 các nước giành chính quyền về tay giai cấp công nhân và nhân
dân lao động. Thiết lập nhà nước kiểu mới mang bản chất giai cấp công nhân, xây
dựng nền dân chủ chủ nghĩa, thực hiện quyền lực của nhân dân, quyền dân chủ và
làm chủ xã hội của tuyệt đại đa số nhân dân lao động.
Giai cấp công nhân và nhân dân lao động sử dụng nhà nước của mình, cho mình
làm chủ như một công cụ có hiệu lực để cải tạo xã hội cũ và tổ chức xây dựng xã
hội mới, phát triển kinh tế và văn hóa, xây dựng nền chính trị dân chủ-pháp quyền,
quản lý kinh tế xã hội và tổ chức đời sống xã hội phục vụ quyền và lợi ích của nhân
dân lao động, thực hiện dân chủ, công bằng, bình đẳng và tiến bộ xã hội, theo tư
tưởng và mục tiêu của chủ nghĩa xã hội.
- Nội dung văn hóa - tư tưởng:
Thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong tiến trình cách mạng phải
tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới trên lĩnh vực văn hóa - tư tưởng cần phải tập
trung xây dựng hệ giá trị mới: Lao động, Công bằng, Dân chủ, Bình đẳng và Tự do.
3. Ý nghĩa của học thuyết sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong hiện tại
Giai cấp công nhân hiện nay là những tập đoàn người sản xuấ và dịch vụ bằng
phương thức công nghiệp tạo nên cơ sở vật chất cho sự tồn tại và phát triển của thế giới hiện nay.
So với giai cấp công nhân truyền thống ở thế kỷ XIX thì giai cấp công nhân hiện
nay vừa có những điểm tương đồng vừa có những điểm khác biệt, có những biến đổi 13 lOMoAR cPSD| 45568214
mới trong điều kiện lịch sử mới. Cần phải làm rõ những điểm tương đồng và khác
biệt đó theo quan điểm lịch sử - cụ thể của chủ nghĩa Marx - Lenin để một mặt khẳng
định những giá trị của chủ nghĩa Marx - Lenin, mặt khác, cần có những bổ sung,
phát triển nhận thức mới về việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân hiện nay.
Thứ nhất, những điểm tương đối ổn định so với thế kỷ XIX
Giai cấp công nhân hiện nay vẫn đang là lực lượng sản xuất hàng đầu của xã hội
hiện đại. Họ là chủ thể của quá trình sản xuất công nghiệp hiện đại mang tính xã hội
hóa ngày càng cao. Ở các nước phát triển, có một tỷ lệ thuận giữa sự phát triển của
giai cấp công nhân với sự phát triển kinh tế. Lực lượng lao động bằng phương thức
công nghiệp chiếm tỷ lệ cao ở mức tuyệt đối ở những nước có trình độ phát triển cao
về kinh tế, đó là những nước công nghiệp phát triển (như các nước thuộc nhóm G7).
Đa số các nước đang phát triển hiện nay đều thực hiện chiến lược công nghiệp hóa
nhằm đẩy mạnh tốc độ, chất lượng và quy mô phát triển. Công nghiệp hóa vẫn là cơ
sở khách quan để giai cấp công nhân hiện đại phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và
chất lượng. Xung đột về lợi ích cơ bản giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân
(giữa tư bản và lao động) vẫn còn, vẫn là nguyên nhân cơ bản, sâu xa của đấu tranh
giai cấp trong xã hội hiện đại ngày nay. Phong trào cộng sản và công nhân ở nhiều
nước vẫn luôn là lực lượng đi đầu trong các cuộc đấu tranh vì hòa bình, hợp tác và
phát triển, vì dân sinh, dân chủ, tiến bộ xã hội và chủ nghĩa xã hội. Từ những điểm
tương đồng đó của công nhân hiện đại so với công nhân thế kỷ XIX, có thể khẳng
định: Lý luận về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong chủ nghĩa Marx -
Lenin vẫn mang giá trị khoa học và cách mạng, vẫn có ý nghĩa thực tiễn to lớn, chỉ
đạo cuộc đấu tranh cách mạng hiện nay của giai cấp công nhân, phong trào công
nhân và quần chúng lao động, chống chủ nghĩa tư bản và lựa chọn con đường xã hội
chủ nghĩa trong sự phát triển của thế giới ngày nay. Thứ hai, những biến đổi và
khác biệt của giai cấp công nhân hiện đại 14 lOMoAR cPSD| 45568214
-Xu hướng “trung lưu hóa" gia tăng
Trong bối cảnh toàn cầu hóa chủ nghĩa tư bản đã có một số điều chỉnh nhất định
về phương thức quản lý, các biện pháp điều hòa mâu thuẫn xã hội. Điều này đang
tác động hai mặt vào giai cấp công nhân. Một bộ phận công nhân đã tham gia vào
sở hữu một lượng tư liệu sản xuất của xã hội thông qua chế độ cổ phần hóa. Về mặt
hình thức, họ không còn là “vô sản” nữa và có thể được “trung lưu hóa" về mức
sống, nhưng về thực chất, ở các nước tư bản, do không chiếm được tỷ lệ sở hữu cao
nên quá trình sản xuất và phân chia lợi nhuận vẫn bị phụ thuộc vào những cổ đông
lớn. Việc làm và lao động vẫn là nhân tố quyết định mức thu nhập, đời sống của công
nhân hiện đại. Quyền định đoạt quá trình sản xuất, quyền quyết định cơ chế phân
phối lợi nhuận vẫn thuộc về giai cấp tư sản. Cần hiểu rằng, khi sở hữu tư nhân tư
bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất vẫn tồn tại thì những thành quả của khoa học và
công nghệ, trình độ kinh tế tri thức và những điều chỉnh về thể chế quản lý kinh tế
và xã hội...trước tiên vẫn là công cụ để bóc lột giá trị thặng dư. Giai cấp công nhân
vẫn bị bóc lột nặng nề bởi các chủ thể mới trong toàn cầu hóa như các tập đoàn
xuyên quốc gia, nhà nước của các nước tư bản phát triển ...
-Xu hướng “trí tuệ hóa" tăng nhanh
Gắn liền với cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, với sự phát triển kinh tế
tri thức, công nhân hiện đại có xu hướng trí tuệ hóa, Tri thức hóa và trí thức hóa công
nhân là hai mặt của cùng một quá trình, của xu hướng trí tuệ hóa đối với công nhân
và giai cấp công nhân. Trên thực tế đã có thêm nhiều khái niệm mới để chỉ công
nhân theo xu hướng này. Đó là “công nhân tri thức”, “Công nhân trí thức, công nhân
áo trắng", lao động trình độ cao. Nền sản xuất và dịch vụ hiện đại đòi hỏi người lao
động phải có hiểu biết sâu rộng tri thức và kỹ năng nghề nghiệp. Ngày nay, công
nhân được đào tạo chuẩn mực và thường xuyên được đào tạo lại. đáp ứng sự thay
đổi nhanh chóng của công nghệ trong nền sản xuất. Hao phí lao động hiện đại chủ
yếu là hao phí về trí lực chứ không còn thuần túy là hao phí sức lực cơ bắp. Cùng 15 lOMoAR cPSD| 45568214
với nhu cầu về vật chất, nhu cầu về tinh thần và văn hóa tinh thần của công nhân
ngày càng tăng, phong phú đa dạng hơn và đòi hỏi chất lượng hưởng thụ tinh thần cao hơn.
Với tri thức và khả năng làm chủ công nghệ, với năng lực sáng tạo trong nền sản
xuất hiện đại, người công nhân đang có thêm điều kiện để tự giải phóng. Người công
nhân hiện đại đã trở thành nguồn lực cơ bản, nguồn vốn xã hội quan trọng nhất trong
các nguồn vốn của xã hội hiện đại. Tính chất xã hội hoá của lao động công nghiệp
mang nhiều biểu hiện mới: sản xuất công nghiệp trong thế giới toàn cầu hoá đang
mở rộng thành “chuỗi giá trị”. Quá trình sản xuất một sản phẩm liên kết nhiều công
đoạn của nhiều vùng miền, quốc gia, khu vực, hình thành nên các hình thức liên kết
mới như “xuất khẩu lao động tại chỗ”, “làm việc tại nhà”, “nhóm chuyển gia quốc
tế”, “quốc tế hoá các tiêu chuẩn sản xuất công nghiệp” (ISO 9001, 9002). Lực lượng
sản xuất hiện đại đã vượt ra khỏi phạm vi quốc gia – dân tộc và mang tính chất quốc
tế, trở thành lực lượng sản xuất mang tính quốc tế.
Là giai cấp giữ vai trò lãnh đạo, Đảng Cộng sản - đội tiên phong của giai cấp công
nhân, giữ vai trò cầm quyền trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một số
quốc gia xã hội chủ nghĩa. Từ khi nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên ra đời – nhà
nước Xô – viết, giai cấp công nhân và đội tiên phong của mình đã trở thành giai cấp
lãnh đạo giành chính quyền và xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa ở các quốc gia
đi lên chủ nghĩa xã hội. Liên Xô và Đông Âu trước đây và ở các nước xã hội chủ
nghĩa hiện nay (Việt Nam, Trung Quốc...). Trong bối cảnh mới của toàn cầu hóa, hội
nhập quốc tế và cách mạng công nghiệp thế hệ mới (4.0), công nhân hiện đại cũng
tăng nhanh về số lượng, thay đổi lớn về cơ cấu trong nền sản xuất hiện đại. Cơ cấu
xã hội, cơ cấu nghề nghiệp, cơ cấu thu nhập giữa các bộ phận công nhân rất khác
nhau trên phạm vi toàn cầu cũng như trong mỗi quốc gia.
Nội dung của sứ mệnh lịch sử giai cấp công nhân là một quá trình cách mạng toàn
diện để xây dựng một hình thái kinh tế - xã hội mới trên các phương diện kinh tế, 16 lOMoAR cPSD| 45568214
chính trị, xã hội, văn hóa, tư tưởng. Nó làm xuất hiện hình thái kinh tế - xã hội cộng
sản chủ nghĩa mà giai đoạn đầu là chủ nghĩa xã hội. Lần đầu tiên trong lịch sử, có
“một cuộc cách mạng của đại đa số mưu lợi ích cho tuyệt đại đa số”, nhờ việc hướng
tới xây dựng một xã hội trên cơ sở công hữu những tư liệu sản xuất chủ yếu.
Tuy nhiên, trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, internet vạn vật, dữ liệu lớn
(Big data), các nhà sản xuất đã sử dụng nhiều rôbot, dây truyền tự động hóa nhằm
giảm giá thành sản xuất, tăng năng suất lao động. Lợi dụng tình hình này, nhiều ý
kiến cho rằng học thuyết về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân của chủ nghĩa
Marx - Lenin không còn đúng nữa. Nhưng thực tế là nếu không có người công nhân
chế tạo, lập trình, sử dụng, bảo dưỡng, sửa chữa rôbot, dây truyền tự động hóa chỉ
là đống sắt vụn vô tri, vô giác. Trong mối quan hệ giữa người lao động và máy móc
(rôbot, dây truyền tự động) thì người lao động ở đây là người công nhân đóng vai
trò quyết định. Mặc dù người công nhân hiện nay có sự thay đổi về mặt cơ cấu như
như công nhân “cổ xanh”; công nhân “cổ cồn”, công nhân “cổ vàng”, nhưng họ đều
là công nhân, đều là người lao động và nếu thiếu họ thì nền sản xuất hiện đại không
thể tồn tại. Hơn nữa, nếu xét về mặt kinh tế, người công nhân hiện đại vẫn là người
sản xuất chính ra của cải vật chất của xã hội hiện đại. Xét về mặt chính trị, tư tưởng
thì chỉ có giai cấp công nhân hiện đại mới là người có thể đoàn kết với nông dân,
những người lao động khác và dẫn dắt họ xây dựng xã hội mới (ở đó có công bằng,
tự do, bác ái, mọi người có cuộc sống tự do, hạnh phúc). Xét về mặt văn hóa, đạo
đức, chỉ có giai cấp công nhân hiện đại mới xây dựng được những giá trị văn hóa,
đạo đức mới như công bằng, chân, thiện, mỹ, bình đẳng tôn trọng… Do đó, giai cấp
công nhân hiện đại vẫn đóng vai trò sứ mệnh lịch sử toàn thế giới là lật đổ chủ nghĩa
tư bản bóc lột, áp bức và nô dịch con người. Đúng như K.Marx nói: “Trong cuộc
cách mạng ấy, những người vô sản chẳng mất gì hết, ngoài những xiềng xích trói
buộc, họ sẽ được cả thế giới”. 17 lOMoAR cPSD| 45568214
Thời đại ngày nay đang có nhiều biến đổi khó lường, nhiều học thuyết, nhiều trào
lưu tư tưởng tìm cách len lỏi vào phong trào công nhân, chống phá chủ nghĩa Marx
- Lenin, nhưng những quan niệm của chủ nghĩa Marx - Lenin về học thuyết sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân vẫn còn nguyên giá trị. C.KẾT LUẬN
Cách mạng xã hội chủ nghĩa coi việc giải phóng con người thoát khỏi áp bức,
bóc lột, bất công và để con người phát triển trong công bằng, bình đẳng, dân chủ và
tự do là mục tiêu cao nhất. Sứ mệnh hàng đầu của giai cấp công nhân là bằng phương
thức lao động công nghiệp để sản xuất ra của cải vật chất ngày càng nhiều hơn, tốt
hơn cho quá trình phát triển của nhân loại. Từ đó, họ tạo ra các tiền đề, điều kiện vật
chất cho xã hội mới. Có thể khẳng định rằng, sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai
cấp công nhân là một học thuyết về giải phóng và phát triển hiện đại do K.Marx,
F.Engels và V.I.Lenin luận giải một cách khoa học, hệ thống. Đây là vũ khí tư tưởng
của các đảng cộng sản, của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh với ý thức hệ tư
sản và các thế lực thù địch với chủ nghĩa xã hội.
Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đặt ra nhiều vấn đề mới, từ quá trình vận
động tự thân và việc bị các thế lực lợi dụng vào những mưu đồ phản tiến bộ, phản
văn hóa. Như GS. K. Schwab khẳng định: “Tôi vững tin rằng kỷ nguyên công nghệ
mới, nếu được định hình một cách tích cực và có trách nhiệm, sẽ có thể là một chất 18 lOMoAR cPSD| 45568214
xúc tác cho một cuộc phục hưng văn hóa mới”. Cũng có thể nói như vậy với sứ mệnh
lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân và chủ nghĩa xã hội ở thế kỷ XXI.
Như vậy, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là xóa bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa,
xóa bỏ chế độ bóc lột, tự giải phóng, giải phóng nhân dân lao động và toàn thể nhân
loại khỏi sự áp bức, bóc lột, xây dựng thành công xã hội cộng sản chủ nghĩa. Hiện
tại, giai cấp công nhân cần phát triển cả về số lượng và chất lượng, nâng cao giác
ngộ và bản lĩnh chính trị, trình độ học vấn và nghề nghiệp thực hiện “tri thức hóa
công nhân”, nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ vào sản xuất nhằm tăng năng
suất, chất lượng và hiệu quả làm việc, xứng đáng với vai trò lãnh đạo cách mạng trong thời kỳ mới.
D.TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tác phẩm “Tình cảnh giai cấp công nhân Anh” – F.Engels
https://www.marxists.org/vietnamese/marxengels/1845/tinh_canh_giai_cap_ cong_nhan_anh/phan_8.htm
2. Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học (Dành cho bậc đại học hệ khôngchuyên
lý luận chính trị) – Nhà xuất bản chính trị quốc gia sự thật
3. Một số nhận thức về giai cấp công nhân và chủ nghĩa xã hội được bổ sunghiện
nay - https://www.baohaugiang.com.vn/chinh-tri/mot-so-nhan-thuc-vegiai-
cap-cong-nhan-va-chu-nghia-xa-hoi-duoc-bo-sung-hien-nay-41429.html
4. Không thể xuyên tạc, phủ nhận sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
https://www.qdnd.vn/phong-chong-dien-bien-hoa-binh/khong-the-xuyentac-
phu-nhan-su-menh-lich-su-cua-giai-cap-cong-nhan-701498
5. Thực hiện nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong Cách mạng
công nghiệp lần thứtư - 19