lOMoAR cPSD| 32573545
PhÆp luật về kiểm soÆt 33
Pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường nước ở
Việt Nam: Thực trạng và kiến nghị hoàn thiện1
Nguyễn Thị Bảo Nga2
Tóm tắt: TrŒn cơ sở phn tch thực trạng phÆp luật về kiểm soÆt nhiễm mi trường nước
ở Việt Nam hiện nay, chỉ ra những tồn tại, bất cập, bi viết ề xuất một số kiến nghị nhằm
hon thiện phÆp luật về kiểm soÆt nhiễm mi trường nước ni riŒng v phÆp luật về kiểm
soÆt nhiễm mi trường ni chung trong thời gian tới.
Từ khóa: Ô nhiễm môi trường, Ô nhiễm môi trường nước, Kiểm soát ô nhiễm môi trường
Abstract: The article analyzes the current status of the law on water pollution control in
Vietnam and proposes recommendations for improvement of the law in particular and the
law on environmental pollution control in general in the coming time.
Keywords: Environmental Pollution, Water Pollution, Environmental Pollution Control
1. Đặt vấn ề1(*)2
bối cảnh và nhu cầu sửa ổi Luật Bảo vệ môi
Nước là cội nguồn của sự sống. Do vậy, trường năm 2014.
trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, kiểm soát 2. Thực trạng pháp luật về kiểm soát ô
ô nhiễm môi trường nước là nhiệm vụ có
nhiễm môi trường nước ở Việt Nam hiện
tầm chiến lược và hàng ầu. Môi trường nước
nay: một số vấn ề ặt ra
bị ô nhiễm có thể hủy hoại mọi thứ liên
Ở Việt Nam hiện nay, pháp luật về kiểm
quan, thậm chí hủy hoại cả sự sống. Giữ soát ô nhiễm môi trường nước không ược
nguồn nước sạch ược coi là chính sách quốc quy ịnh trong một ạo luật cụ thể nào, mà ược
gia mang tính nền tảng trong công tác bảo ề cập tản mạn ở nhiều văn bản quy phạm
vệ môi trường. Bài viết tập trung làm rõ pháp luật khác nhau như Luật Xử lý vi phạm
thực trạng pháp luật về phòng ngừa, phát hành chính năm 2012, Luật Hình sự năm
hiện, ngăn chặn và xử lý ô nhiễm môi 2015, Luật Thủy sản năm 2017, các nghị
trường nước ở Việt Nam hiện nay, chỉ rõ ịnh, thông tư…, ặc biệt ược quy ịnh nhiều
những tồn tại, bất cập cơ bản, từ ó ưa ra một nhất trong hai bộ luật là Luật Tài nguyên
số kiến nghị và hướng nghiên cứu về pháp nước năm 2012, Luật Bảo vệ môi trường
luật kiểm soát ô nhiễm môi trường nước năm 2014. Các văn bản này quy ịnh khá cụ
trong giai oạn sắp tới, nhất là phù hợp với thể về trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể
1 Một phần nội dung nghiên cứu của bài viết thuộc Nhiệm vụ khoa học cấp Bộ năm 2018-2019 “Pháp luật
về kiểm soát ô nhiễm môi trường ở Việt Nam hiện nay” do TS. Bùi Đức Hiển làm chủ nhiệm, Viện Nhà
nước và Pháp luật chủ trì.
2 ThS., Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Hàn lâm
Khoa học xã hội Việt Nam; Email: baonga.hn57@gmail.com lOMoAR cPSD| 32573545 34
Thng tin Khoa học xª hội, số 12.2019
trong phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và trường khác, ến hệ sinh thái và phát triển
xử lý ô nhiễm môi trường nước. Tuy nhiên, bền vững, vì vậy, dẫn ến nhiều trường hợp
thực tiễn kiểm soát ô nhiễm môi trường các dự án thủy iện khi vận hành các hồ chứa
nước những năm qua cho thấy các quy ịnh ã tác ộng tiêu cực ến người dân như tạo
trong pháp luật Việt Nam về vấn ề này còn nguy cơ lũ, gây thiếu nước vào mùa khô và nhiều lỗ hổng.
tình trạng tranh chấp nước ở các vùng
Về phng ngừa nhiễm mi trường nước
thượng, hạ lưu các dòng sông (sông Hồng -
Ô nhiễm môi trường có thể ược hạn chế Thái Bình, Vu Gia - Thu Bồn…) (Đào
hoặc không xảy ra nếu ược phòng ngừa tốt. Trọng Tứ, 2019).
Hầu hết các văn bản hướng dẫn, các quy ịnh
Hiện nay, ể phòng ngừa và kiểm soát ô
về kiểm soát ô nhiễm môi trường nước ở nhiễm môi trường nước, Việt Nam ang áp
Việt Nam ều nhấn mạnh nguyên tắc lấy dụng hai loại quy chuẩn: quy chuẩn kỹ thuật
phòng ngừa là chính. Tuy nhiên, công tác về chất lượng nước xung quanh và quy
phòng ngừa ô nhiễm môi trường nước ở chuẩn về nước thải. Tuy nhiên, việc xây
Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế dựng và áp dụng các quy chuẩn kỹ thuật,
do gặp nhiều vướng mắc từ phía các quy ịnh tiêu chuẩn môi trường nước ở Việt Nam pháp luật.
cũng còn nhiều bất cập2. Riêng với các quy
Ví dụ như trong công tác quy hoạch, ịnh về tiêu chuẩn và quy chuẩn nước thải,
Luật Quy hoạch quy ịnh: việc quy hoạch tài có thể thấy khi xây dựng các quy ịnh về quy
nguyên nước phải ảm bảo tính thứ bậc trong chuẩn nước thải, khía cạnh kiểm soát ô
hệ thống quy hoạch quốc gia1, nhưng quy nhiễm môi trường nước ít ược cân nhắc; nhà
hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch tài làm luật không xem xét ến khả năng công
nguyên nước quốc gia thì chưa ược phê nghệ xử lý nước thải thực tế có áp ứng ược
duyệt. Bên cạnh ó, trong thực tế nhiều các tiêu chuẩn, quy chuẩn ề ra hay không,
trường hợp quy hoạch tài nguyên nước mới và có thực sự phù hợp với thực tiễn hay
chỉ dừng lại ở việc lập quy hoạch tài nguyên không3. Hơn nữa, các quy ịnh về quy chuẩn,
nước tổng thể và chiến lược trong lĩnh vực tiêu chuẩn hiện nay còn tách rời khả năng
quản lý và bảo vệ môi trường nước mà chưa tiếp nhận của nguồn nước và tách rời việc
có sự cân nhắc, xem xét ến các lĩnh vực môi xây dựng các tiêu chuẩn chất lượng
1 Khoản 3 Điều 4 Luật Quy hoạch năm 2017.
soát chất lượng, trong khi Hàn Quốc quy ịnh 30
2 Ở Việt Nam hiện nay có Quy chuẩn kỹ thuật quốc thông số. Còn với Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về
gia về chất lượng nước mặt (QCVN 08-MT:2015/ chất lượng nước ngầm, Việt Nam quy ịnh 32 thông
BTNMT), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất số, trong khi Hàn Quốc quy ịnh 19 thông số.
lượng nước ngầm (QCVN 09-MT:2015/BTNMT), 3 Ví dụ như ể xử lý nước thải chăn nuôi nhằm ạt
Quy chuẩn kỹ thuật nước thải chăn nuôi (QCVN Quy chuẩn kỹ thuật nước thải chăn nuôi (QCVN 62MT:2016/BTNMT).
62MT:2016/BTNMT) òi hỏi chi phí xử lý môi
Nhiều ngưỡng quy ịnh trong các quy chuẩn của Việt trường rất lớn, iều này ang gây nhiều khó khăn cho
Nam ang cao hơn, chặt chẽ hơn so với một số nước các chủ trang trại, doanh nghiệp nhất là các hộ chăn
trên thế giới, ví dụ như Hàn Quốc, dẫn ến khó thực nuôi nhỏ lẻ; họ cũng gặp nhiều khó khăn trong việc thi trong thực tiễn.
tận dụng nước thải chăn nuôi ã qua xử lý làm phân
Ví dụ với Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng bón hữu cơ thay thế phân bón vô cơ, giúp tăng thu
nước mặt, ngưỡng quy ịnh ối với nước sử dụng cho nhập.
mục ích sinh hoạt ở Việt Nam có 36 thông số kiểm lOMoAR cPSD| 32573545
PhÆp luật về kiểm soÆt 35
nước. Các cơ quan sẽ chỉ lưu ý tới việc thực ngăn chặn các hành vi gây ô nhiễm môi
hiện xả thải theo quy chuẩn, nhưng khi mọi trường nước thông qua các hoạt ộng quan
nguồn xả không ược quản lý thì tổng lượng trắc, cấp phép phát thải, thanh tra, kiểm
nước thải dễ dàng vượt quá khả năng tiếp tra… Nhưng nhiều vụ việc ô nhiễm môi
nhận của nguồn nước, dẫn ến nguồn nước bị trường nước nghiêm trọng xảy ra ở Việt
ô nhiễm. Ví dụ như ô nhiễm môi trường Nam thời gian qua như vụ Công ty Vedan
nước ở ảo Cát Bà (Hải Phòng) do việc phát xả chất thải ra sông Thị Vải (phát hiện năm
triển nuôi cá lồng bè (một phần thức ăn cho 2008), Công ty Formosa xả thải ra biển
cá bị dư thừa), do nước thải sinh hoạt của (năm 2016) và mới ây nhất là vụ nguồn
các lao ộng di cư ến và các hàng quán xả nước của Nhà máy Nước Sông Đà bị nhiễm
thẳng xuống biển, cộng thêm dầu từ các tàu dầu thải (tháng 10/2019)… cho thấy công
bè. Các chỉ số chất lượng nước và các chỉ số tác phát hiện và ngăn chặn ô nhiễm còn
a dạng loài ều cho thấy chất lượng nước và nhiều thiếu sót và lỗ hổng từ phía pháp luật.
chất lượng hệ sinh thái cũng như cảnh quan
Để phát hiện ô nhiễm cần có các số liệu
ảo Cát Bà ã xuống cấp nghiêm trọng (Trung quan trắc môi trường ể ối chiếu. Tuy nhiên,
tâm Nghiên cứu Môi trường và Cộng ồng, cho ến nay Việt Nam vẫn chưa có hệ thống 2018: 81).
thống kê ầy ủ về chất lượng nước nên chưa
Ngay cả với quy ịnh về lập kế hoạch có cơ sở ể khẳng ịnh ược chất lượng nước.
quản lý môi trường của các chủ dự án, sau Các số liệu quan trắc hiện nay cũng chưa hệ
khi báo cáo ánh giá tác ộng môi trường ược thống, chỉ mang tính cục bộ, thời vụ. Ví dụ
phê duyệt thì việc lập kế hoạch phải dựa vào iển hình như chất lượng nước hồ Tây. Khi
chương trình quản lý và giám sát môi hiện tượng cá chết hàng loạt xảy ra vào
trường ã ề xuất trong nội dung báo cáo, quy tháng 6/2016, các chỉ số chất lượng nước hồ
ịnh này cũng chưa hợp lý1. Bởi lẽ quá trình Tây ược nhiều cơ quan chức năng ưa ra ều
ánh giá tác ộng môi trường hiện nay chỉ là các chỉ số khi sự cố xảy ra, không có sự
nhắc tới việc giám sát môi trường trong quá so sánh với chỉ số của các thời iểm hay các
trình thi công xây dựng công trình mà năm trước ó (Nhóm phóng viên, 2016).
không có việc giám sát trong giai oạn vận Tương tự như vậy ối với vụ ô nhiễm biển
hành. Trong khi ó, ánh giá tác ộng môi miền Trung, ô nhiễm sông Thị Vải. Hay với
trường mang tính dự báo, ề xuất, nhưng vụ việc nước cấp cho Nhà máy Nước Sông
thực tiễn thực hiện lại có nhiều ổi khác. Việc Đà, có thể thấy chất lượng nước ầu vào
giám sát dựa vào ánh giá tác ộng môi không ược kiểm soát, nhà máy chỉ quan trắc
trường, vì vậy, từ nội hàm ã mang tính rủi nguồn nước ầu vào với một số chỉ tiêu về ộ ro cao.
ục, ộ PH, nhiệt ộ, còn những chất khác như
Về phÆt hiện v ngăn chặn cÆc hnh vi thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu…
gy nhiễm mi trường nước
không có quan trắc (Xuân Long, 2019).
Trong Luật Tài Nguyên nước năm Muốn kiểm soát ô nhiễm môi trường nước
2012, Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, ều hiệu quả, òi hỏi hệ thống số liệu về chất
có các quy ịnh chung về việc phát hiện và lượng nước phải chính xác. Hệ thống số liệu
1 Điều 10 Thông tư số 27/2015/TT-BTNMT ngày giá môi trường chiến lược, ánh giá tác ộng môi
29/05/2015 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về ánh trường và kế hoạch bảo vệ môi trường.
Downloaded by Lan Anh Tr?n (tlananh9988@gmail.com) lOMoAR cPSD| 32573545 36
Thng tin Khoa học xª hội, số 12.2019
này cũng nhằm giúp cho công tác nghiên doanh nghiệp còn chồng chéo giữa lực
cứu khoa học, ào tạo, phát triển kinh tế, lượng cảnh sát môi trường và cơ quan quản
chăm sóc sức khỏe, phát triển nông nghiệp, lý môi trường các cấp, dẫn ến phiền hà cho
công nghiệp, ngư nghiệp, du lịch… liên doanh nghiệp. Hơn nữa, chức năng của
quan ến môi trường nước ược thuận lợi.
thanh tra môi trường và cảnh sát môi trường
Pháp luật môi trường hiện hành sử dụng cũng còn nhiều bất cập. Thanh tra môi
công cụ cấp phép phát thải ể ngăn chặn trường là cơ quan chuyên sâu về vi phạm
nước thải ổ ra quá mức vào nguồn tiếp nhận. môi trường nhưng không có quyền iều tra
Tuy nhiên, hiện nay có nhiều cơ quan khác và ấu tranh vi phạm. Trong khi ó, cảnh sát
nhau ảm nhiệm việc cấp phép khiến các cơ môi trường lại ít hiểu biết chuyên sâu về
quan này không thể nắm ược thông tin ầy ủ môi trường cũng như mức ộ nguy hại của
về cấp phép xả thải của nhau, gây khó khăn các vi phạm về môi trường hơn so với thanh
cho công tác quản lý1. Hay việc cấp phép tra môi trường. Điểm yếu lớn nhất trong
phát thải dựa vào công nghệ ược nêu trong công tác thanh tra, kiểm tra là nguồn lực
báo cáo ánh giá tác ộng môi trường ang là thực thi. Số lượng các chủ nguồn thải trên
iểm yếu lớn nhất của hệ thống cấp giấy phép phạm vi cả nước rất lớn, nhưng số lượng các
xả thải hiện nay. Đánh giá tác ộng môi cơ sở ược thanh tra, kiểm tra hằng năm còn
trường chỉ mang tính nghiên cứu, ề xuất, hết sức hạn chế. Tại các Sở Tài nguyên và
chưa phản ánh khả năng thực thi. Vì vậy, Môi trường cũng chỉ có từ 2-4 cán bộ làm
việc dựa vào ánh giá tác ộng môi trường ể công tác thanh tra bảo vệ môi trường, lại
cấp phép xả thải, tự thân ã làm giấy phép kiêm nhiệm giải quyết khiếu nại về ất ai nên
mang tính dự báo. Các quy chuẩn trong giấy khó có thể áp ứng các yêu cầu thanh tra,
phép có thể không tương ứng với công nghệ kiểm tra các vi phạm môi trường trên ịa bàn.
và không bao hàm hết các ô nhiễm cần phải
Ngoài cơ chế phát hiện, ngăn chặn hành
khống chế (trường hợp giấy phép xả thải vi gây ô nhiễm môi trường nước từ phía cơ
cho Formosa là một ví dụ).
quan công quyền, thực tiễn cho thấy cộng
Hiện nay, Luật Tài nguyên nước năm ồng có vai trò quan trọng trong nỗ lực tổ
2012, Luật Bảo vệ môi trường năm 2014,… chức, giáo dục và giải quyết các vấn ề môi
ều quy ịnh các hoạt ộng sử dụng nước phải trường, nhất là trong hoạt ộng giám sát chất
ược thanh tra, kiểm tra. Mặc dù vậy, các quy lượng nước 2 . Tuy nhiên, pháp luật môi
ịnh về công tác kiểm tra, thanh tra còn trường hiện hành vẫn chưa ánh giá và quy
chung chung, chưa cụ thể, còn chồng chéo ịnh ầy ủ cơ chế khuyến khích, thúc ẩy sự
và thiếu hiệu quả, ây là nguyên nhân lớn tham gia của cộng ồng trong hỗ trợ kỹ thuật,
khiến cho tình trạng ô nhiễm môi trường giám sát kiểm soát ô nhiễm môi trường
nước vẫn tiếp diễn với nhiều vụ việc nghiêm nước.
trọng. Hoạt ộng thanh tra, kiểm tra các
Về xử l nhiễm mi trường nước
1 Hiện nay, việc cấp giấy phép xả thải vào hệ thống 2 Nhờ cộng ồng lên tiếng mà các vụ việc ô nhiễm
nước tự nhiên do Bộ Tài nguyên và Môi trường và nghiêm trọng như Vedan, Formosa ã nhanh chóng
các Sở Tài nguyên và Môi trường ảm nhiệm, còn cấp ược phát hiện, khắc phục kịp thời (Xem thêm: Bùi
giấy phép xả thải vào hệ thống tưới tiêu do Bộ Nông Đức Hiển, 2017).
nghiệp và Phát triển nông thôn và các Sở Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn ảm nhiệm. lOMoAR cPSD| 32573545
PhÆp luật về kiểm soÆt 37
Theo quy ịnh của pháp luật, xử lý ô buộc công ty ầu tư 33 triệu USD ể nâng cấp
nhiễm môi trường nước là trách nhiệm của công nghệ ảm bảo nước thải phải ạt quy
các chủ nguồn thải, cơ quan nhà nước, chủ chuẩn môi trường (Đan Hà, Anh Phương,
thể có thẩm quyền. Ngoài việc phải khắc 2008). Tuy nhiên, trên thực tế, các biện
phục ô nhiễm, phục hồi hiện trạng môi pháp này ít khi ược áp dụng, và ít ược các
trường nước, các chủ thể có hành vi vi phạm cơ quan quản lý nhà nước chú trọng.
pháp luật môi trường có thể phải chịu trách
Về phía các chủ thể có nguồn gây ô
nhiệm pháp lý khác nhau như trách nhiệm nhiễm: Rất ít các chủ thể áp ứng úng và ủ
hành chính, hình sự, dân sự, kỷ luật.
các trách nhiệm ược pháp luật quy ịnh.
Tuy nhiên, trên thực tế, việc khắc phục Nguyên nhân lớn nhất không phải là thiếu
ô nhiễm vẫn chưa thực sự hiệu quả và là kinh phí hoạt ộng, muốn tối a hóa lợi ích
nguy cơ lớn gây nên suy thoái nguồn tài kinh doanh hay thiếu ý thức bảo vệ môi
nguyên nước. Pháp luật còn thiếu các quy trường, mà là do cơ chế xử phạt ô nhiễm
ịnh về cơ chế phối hợp giữa các ịa phương môi trường ở Việt Nam còn nhân nhượng và
trong việc khắc phục tình trạng ô nhiễm môi thiếu tính răn e. Các quy ịnh về tội phạm
trường dẫn ến tình trạng rối rắm, không xác môi trường ã có hiệu lực trong gần 10 năm
ịnh ược quyền và nghĩa vụ cụ thể. Hơn nữa, qua nhưng không có nhiều vụ gây ô nhiễm
Việt Nam cũng chưa có nguồn quỹ chủ ộng môi trường bị truy cứu trách nhiệm hình sự
khắc phục ô nhiễm, phục hồi tình trạng ban mặc dù gây ra hậu quả ặc biệt nghiêm trọng,
ầu của nguồn nước trước khi có quyết ịnh vì pháp luật chưa có quy ịnh hoặc không ủ
buộc chủ thể phải bồi thường và khắc phục căn cứ ể khởi tố hình sự2. Một trong những
hậu quả (Pháp luật hiện nay mới có quy ịnh nguyên nhân của tình trạng này là việc ịnh
ký quỹ phục hồi môi trường ối với hoạt ộng lượng hậu quả của các hành vi tội phạm môi
khai thác khoáng sản1). Trong khi ó, các cơ trường không ơn giản và thiếu sự chặt chẽ.
quan có thẩm quyền xử lý lại hiếm khi có Đến nay, vẫn chưa có các phương pháp tính
quyết ịnh buộc doanh nghiệp truy nộp toán thiệt hại một cách khoa học và ược
khoản phí bảo vệ môi trường và khắc phục chấp nhận rộng rãi. Bởi về mặt kỹ thuật,
hậu quả. Vụ việc xả thải gây ô nhiễm của thiệt hại môi trường khó có thể tính toán cụ
Công ty Vedan cho thấy, số tiền thu ược từ thể do hậu quả gây ra có thể liên quan ến
biện pháp truy thu và yêu cầu khắc phục hậu nhiều ối tượng ở nhiều mức ộ khác nhau
quả cao hơn nhiều so với số tiền thu ược từ (con người, môi trường), ở nhiều thời iểm
xử phạt vi phạm hành chính, cụ thể: xử phạt khác nhau (hiện tại, tương lai), ở các khía
vi phạm hành chính hơn 267,5 triệu ồng, cạnh khác nhau (sức khỏe, thu nhập, tinh
tiền phí bảo vệ môi trường bị truy thu ối với thần,..), cũng như do thiếu căn cứ khoa học
lượng nước thải ã xả trái phép là 127 tỷ ồng; ể tính toán chính xác các yếu tố như khả
1 Điều 38 Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Nghị nước thải trực tiếp xuống sông Thị Vải, vụ Công ty
ịnh số 19/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 và Nghị ịnh sửa chữa tàu biển Hyundai - Vinashin xả chất thải
40/2019/NĐ-CP ngày 13/5/2019 của Chính phủ sửa rắn ộc hại không qua xử lý ra môi trường ở Khánh
ổi, bổ sung một số quy ịnh về cải thiện chất lượng Hòa (phát hiện năm 2008), vụ Nhà máy Miwon xả môi trường.
nước thải chưa xử lý ra sông Hồng (phát hiện năm
2 Điển hình là các vụ việc gây ô nhiễm môi trường 2010) ều không bị xử lý hình sự.
nước ặc biệt nghiêm trọng như vụ Công ty Vedan xả
Downloaded by Lan Anh Tr?n (tlananh9988@gmail.com) lOMoAR cPSD| 32573545 38
Thng tin Khoa học xª hội, số 12.2019
năng phục hồi của môi trường, thiệt hại của công nghệ sản xuất sạch hơn và kiểm soát ô thế hệ tương lai.
nhiễm ể giảm lượng chất ô nhiễm ược tạo ra
3. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về và thải ra; thành lập các quỹ quản lý chất
kiểm soát ô nhiễm môi trường nước ở Việt lượng nước quốc gia/khu vực nhằm chủ ộng
Nam trong thời gian tới
nguồn tài chính trong kiểm soát ô nhiễm
Trên cơ sở ánh giá thực trạng pháp luật môi trường nước, bảo trì các vùng nước, tài
về kiểm soát ô nhiễm môi trường nước ở trợ hoạt ộng phục hồi các khu vực bị ảnh
Việt Nam cho thấy có nhiều nguyên nhân hưởng, trao phần thưởng và ưu ãi cho các
gây ra tình trạng trên. Để kiểm soát ô nhiễm ơn vị xử lý nước thải tốt…
và phát triển bền vững môi trường quốc gia,
Bốn l, xem xét thành lập riêng một cơ
chúng ta cần có chiến lược dài hạn, toàn quan nhằm xét xử nhanh chóng các trường
diện cho công tác kiểm soát ô nhiễm môi hợp gây ô nhiễm và óng vai trò gần giống
trường nước, từ xây dựng chính sách, luật như một tòa án trong lĩnh vực ô nhiễm môi
pháp cho tới các chương trình hành ộng. trường. Ngoài ra, các chế tài xử phạt cần
Đây cũng ược coi là những hướng cần tiếp phải sửa ổi theo hướng nghiêm minh hơn
tục nghiên cứu trong giai oạn sắp tới.
nữa. Đặc biệt, ối với các khoản tiền phạt, ể
Một l, nên nhận thức và thay ổi cách tiếp bù lạm phát và duy trì ược chức năng răn e
cận pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi của hình phạt, nên có quy ịnh sau một thời
trường nước theo hướng tiếp cận a dạng, gian nhất ịnh thì mức phạt sẽ tăng theo tỷ lệ
phối hợp và linh hoạt các phương pháp tiếp phần trăm…
cận ngăn ngừa ô nhiễm, quản lý lưu vực
Năm l, nghiên cứu xây dựng chính sách
sông, quản lý theo khu vực tài nguyên nước tổng thể cho việc áp dụng các thành tựu của
và quản lý hệ sinh thái1.
Cách mạng Công nghiệp 4.0 vào hoạt ộng
Hai l, cần rà soát lại các quy ịnh về kiểm kiểm soát ô nhiễm môi trường nước nhằm
soát ô nhiễm môi trường nước ang bị mâu tránh lãng phí nguồn nhân lực và vật lực.
thuẫn, chồng chéo trong các văn bản quy
SÆu l, nghiên cứu xây dựng chính sách
phạm pháp luật chuyên ngành; sớm xây tinh giản nguồn nhân lực cho công tác kiểm
dựng một ạo luật riêng về kiểm soát ô nhiễm soát ô nhiễm nguồn nước thông qua việc
môi trường nước ể hạn chế ược sự chi phối phát triển nguồn nhân lực tinh thông. Cần
bởi quá nhiều luật khác nhau.
tính ến sự ồng ều và phân bố nguồn nhân
Ba l, xem xét xây dựng các chính sách lực giữa các vùng trong cả nước, ặc biệt là
tài chính ưu ãi ể hạn chế các hoạt ộng gây ô những vùng xảy ra tình trạng ô nhiễm môi
nhiễm từ phía chủ nguồn thải. Ví dụ như: trường nước.
các chi phí về công nghệ ược ơn vị áp dụng
Bảy l, nghiên cứu xây dựng chính sách
ể giảm thiểu chất thải và xử lý chất thải sẽ thúc ẩy sự tham gia của cộng ồng và các bên
ược tính là chi phí vận hành doanh nghiệp liên quan vào hoạt ộng kiểm soát ô nhiễm
và khấu trừ vào tổng thu nhập của ơn vị; hay môi trường nước, trao cho cộng ồng quyền
phí/lệ phí nước thải sẽ xem xét ến yếu tố ược khởi kiện ra tòa án về những vi phạm
khuyến khích các chủ nguồn thải ầu tư vào pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường
1 Quyết ịnh 1393/QĐ-TTg ngày 25/9/2012 của Thủ tăng trưởng xanh, Điều 1, Mục III: Giải pháp thực
tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về hiện. lOMoAR cPSD| 32573545
PhÆp luật về kiểm soÆt 39
nói chung. Đặc biệt cần có các hình thức hon-127-tydong-phi-moi-truong-
khuyến khích, ộng viên sự tham gia này và 96864.html
chế tài ối với các hành vi cản trở.
2. Bùi Đức Hiển (2017), “Pháp luật về sự 4. Kết luận
tham gia của cộng ồng dân cư trong bảo
Có thể thấy vấn ề ô nhiễm môi trường
vệ môi trường ở Việt Nam hiện nay”, Tạp
nước ã và ang trở thành mối nguy cơ lớn ảnh
chí Nh nước v PhÆp luật, số 8 (352), tr.
hưởng tới sự phát triển bền vững của nước 59-66.
ta. Trong khi ó, thực trạng chính sách, pháp 3. Xuân Long (2019), Từ vụ nước sạch Sng
luật của Việt Nam về việc quản lý, bảo vệ
Đ: QuÆ nhiều lỗ hổng an ninh nguồn
chất lượng nước, phòng, chống và xử lý ô
nước, https://tuoitre.vn/tu-vunuoc-sach-
nhiễm môi trường nước chưa ầy ủ, còn tồn
song-da-qua-nhieu-lo-hong - an-ninh-
tại nhiều khoảng trống và hiệu quả thực thi nguon -nuoc-2019102107575 3749
chưa cao. Chúng ta có chú ý ến phòng ngừa
.htm, truy cập ngày 13/11/2019.
và kiểm soát nguồn gây ô nhiễm, nhưng 4. Nhóm phóng viên (2016), CÆ chết ở
thực sự chưa có ược cách tiếp cận phù hợp,
Hồ Ty: Do nước nhiễm ộc?, Báo Người
còn tồn tại nhiều bất cập. Việc thực hiện ồng lao ộng, https://nld.com.vn/thoi-
bộ các giải pháp dài hạn, toàn diện, từ xây
sutrong-nuoc/ca-chet-o-ho-tay-do-
dựng chính sách, luật pháp cho tới các nuocnhiem-doc-
chương trình hành ộng… ược hy vọng sẽ là 20161005230435867.htm
chìa khóa cho bài toán kiểm soát ô nhiễm 5. Trung tâm Nghiên cứu Môi trường và
môi trường nước ở Việt Nam trong giai oạn
Cộng ồng (2018), BÆo cÆo nghiŒn tới 
cứu nhiễm mi trường nước v sự cần
thiết phải xy dựng phÆp luật kiểm soÆt
Tài liệu tham khảo
nhiễm mi trường nước tại Việt Nam, Hà
1. Đan Hà, Anh Phương (2008), Kết luận Nội, tháng 02/2018.
của Bộ Ti nguyŒn v Mi trường về việc 6. Đào Trọng Tứ (2019), “Thực trạng về
Cng ty Vedan xả nước thải nhiễm ra mi
kiểm soát ô nhiễm môi trường nước ở
trường : Vedan phải nộp hơn 127 tỷ ồng
Việt Nam”, Bài tham luận Hội thảo ph mi trường, https://www.sggp.
PhÆp luật về kiểm soÆt nhiễm mi
org.vn/ket-luan-cua-bo-tnmt-ve-
trường ở Việt Nam hiện nay. L luận v
vieccong-ty-vedan-xa-nuoc-thai-o-
thực tiễn, Hà Nội, ngày 25/4/2019.
nhiem-ramoi-truong-vedan-phai-nop- (tiếp theo trang 22)
giải pháp”, Tạp chí NghiŒn cứu kinh tế, số 5, tr. 20-28.
8. Nguyễn Chiến Thắng (chủ biên, 2015), 10. Tổng cục Thống kê (2017, 2018, 2019),
Phn cấp thu hœt ầu tư trực tiếp nước
Tổng iều tra doanh nghiệp.
ngoi trong bối cảnh mới, Nxb. Khoa học 11. Nguyễn Văn Trình (2007), “Năng lực xã hội, Hà Nội.
cạnh tranh của các doanh nghiệp ồng
9. Trần Đình Thiên (2014), “Thể chế kinh
bằng sông Cửu Long”, Tạp chí PhÆt
tế và doanh nghiệp: Thực trạng vấn ề và
triển kinh tế, số 196, tr. 8-11.
12. P hí Vĩnh Tường, Nguyễn Đình Hòa,
Vũ Hoàng Dương (2015), “Phát triển và
Downloaded by Lan Anh Tr?n (tlananh9988@gmail.com) lOMoAR cPSD| 32573545 40
Thng tin Khoa học xª hội, số 12.2019
tự do hóa thị trường ất ai”, trong: Đinh
Tuấn Minh, Phạm Thế Anh (chủ biên,
2015), BÆo cÆo phÆt triển nền kinh tế
thị trường Việt Nam, Nxb. Tri thức, Hà Nội.