Phương pháp Định tính & Định lượng Môn Nghiên cứu khoa học | Đại học Kinh Tế Quốc Dân

lOMoAR cPSD| 59691467
Nghiên cứu khoa học cô GS Nguyễn Thị Tuyết Mai Buổi 1 ( Sáng 25.11.23)
1.Tổng quan về phương pháp nghiên cứu – Nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng
Thế nào là pp nghiên cứu khoa học ?
- Tìm ra quy luật mới của cuộc sống – có tính học thuật
- NCKH ko phải là tìm hiểu và xử lý tình huống cụ thể ( không có đánh giá thực trạng, nghiên cứu thực trạng)
- NCKH là quá trình quan sát hiện tượng nhằm phát triển tri thức mới + Hiểu tri thức cũ
+ Có quá trình quan sát hiện tượng
+ So sánh và đề xuất tri thức mới
Đề tài nghiên cứu và đề án ( thực tiễn)
Nghiên cứu tìm ra quy luật mới của cuộc sống ( tri thức mới)
Đề án/ chính sách đưa ra cách giải quyết vấn đề của địa bàn/ ngành cụ thể trong thời gian cụ thể Chuẩn mực của NCKH
Đối tượng : Vấn đề mang tính quy luật
Mục tiêu : tri thức mới
Quy trình : chặt chẽ, khoa học VD : EO => FP
EO => IA & IU => FP ( có biến trung gian đưa vào mô hình )
Yêu cầu đối với công trình NCKH
Tính mới: Làm sao biết công trình NCKH có tính mới không ? - Biến trung gian lOMoAR cPSD| 59691467
- Biến điều tiết (phải luận giải được tại sao các biến này là mới)
- Thang đo mới ( đo lường biến nghiên cứu) - Bối cảnh - Phương pháp - Cách xử lý mới.
Khách quan, chặt chẽ, bảo vệ được : cần tuân theo phương pháp và quy trình NC
Sự phù hợp : Có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Các loại nghiên cứu :
- Mục tiêu nghiên cứu : Nghiên cứu thăm dò, phân tích, dự báo
- Logic nghiên cứu : NC suy diễn hay quy nạp
- Kết quả NC : cơ bản/ hàn lâm/ ứng dụng
- Quy trình NC : Định lượng hay định tính. Quy trình nghiên cứu
Tổng quan nghiên cứu ( câu hỏi nghiên cứu ) => khung lý thuyết nào => thiết kế NC =
Thu thập và phân tích dữ liệu => Viết báo cáo => Công bố , XB
• Tổng quan nghiên cứu ( đem ý tưởng thành 1 chủ đề cụ thể ) – tìm được khoảng trống
nghiên cứu ( cái mới trong nghiên cứu)
• Câu hỏi là kết quả của tổng quan nc, muốn nghiên cứu cái gì ? TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
- Chúng ta đã biết cái gì ?
- Còn khoảng trống nào cần nghiên cứu ?
* Nằm trong phần cuối của luận án / phần thảo luận kết quả nghiên cứu ( các hàm ý )
* Hoặc nằm ở phần đầu tiên. lOMoAR cPSD| 59691467
- Tổng quan nghiên cứu trước có liên quan : thực trạng kết quả các nghiên cứu trước , khái niệm,
lý thuyết nền, cách tiếp cận nghiên cứu, xác định khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu.
_ Yêu cầu : KHÔNG LIỆT KÊ
+ Tính toàn diện : lý thuyết kinh điển, hiện đại , và quá trình phát triển ( tổng hợp lại các nội dung
của các bài báo có liên quan đến nội dung mình viết)
+ Tính phê phán ( không nói là ng đầu tiên, toàn diện- nc mới dừng lại ở bối cảnh .... ) + Tính phát triển + Tính lựa chọn
Tác giả và bài báo quan trọng trong lĩnh vực nghiên cứu
Phải tìm bài báo quan trọng của các tác giả nổi tiếng -trích dẫn trên các tạp chí có uy tín.
CHỐT LẠI : ĐỨNG TRÊN VAI NGƯỜI KHỔNG LỒ ( phải xây dựng trên những ý tưởng của
những người khác- nhưng thêm cái mới)
XÁC ĐỊNH CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Ý tưởng- topic – khoảng trống NC – Mục tiêu nghiên cứu –
 Tìm bài “ key” trong bài của mình – tên tuổi lớn của tác giả lớn- THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
Quyết định lựa chọn phương pháp nghiên cứu - Thu thập dữ liệu nào
- Tại sao thu thập dữ liệu đó
- Thu thập từ nguồn nào - Khi nào thu thập đó
- Thu thập bằng cách nào
- Sẽ phân tích dữ liệu đó ra sao
- Giải thích lý do tại sao lại chọn PP NC lOMoAR cPSD| 59691467
CÁCH TIẾP CẬN NGHIÊN CỨU
- Đo được , đếm được => định lượng
- Cảm thấy thế nào ? => định tính ( what, why, how) Chiều ( 25.11.23)
Các cách tiếp cận nghiên cứu : Nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng
Định tính : Soi kỹ hơn 1 hiện tượng ( vài cái lá trong cả 1 khu rừng ) để quan sát và nghiên
cứu – gắn với bối cảnh cụ thể. Nghiên cứu trong phạm vi nhỏ, mẫu nhỏ, cụ thể chi tiếtđi vào
chiều sâu. Hay bị phê phán là mang tính chủ quan. Gắn với 1 bối cảnh cụ thể.
Định lượng : Khi nghiên cứu cả một hiện tượng ( cả bức tranh của khu rừng) . Đặc trưng
của nghiên cứu định lượng là mẫu lớn – khái quát hóa ra kết quả- tính khách quan cao hơn.
Sự khác biệt định tính và định lượng : Định lượng Định tính
Có thể đo lường, lượng hóa
Không thể đo lường, lượng hóa Sử dụng mẫu lớn Sử dụng mẫu nhỏ Khách quan hơn Chủ quan
Mô tả, ước lượng, dự báo Thăm dò
Có tính khái quát hóa cao hơn
Tìm kiến thức chuyên sâu, cụ thể
Dễ kiểm định độ tin cậy ( phần mềm anpha Khả năng khái quát hóa hạn chế , EFA )
Khó tìm kiếm độ tin cậy và dự phù hợp của giữ liệu.
Trả lời câu hỏi “ bao nhiêu, mức độ nào”
Trả lời câu hỏi : cái gì, tại sao, như thế
Sử dụng phiếu điều tra nào? + để kiểm định
Sử dụng hướng dẫn thảo luận phi cấu trúc / + để đo lường linh hoạt lOMoAR cPSD| 59691467 + Để đánh giá
+ để thăm dò, phát triển và hiểu biết + Để ước lượng
Suy nghĩ : Xác định phương pháp nghiên cứu ?
Xác định phương pháp được sử dụng trong các công trình nghiên cứu :
+ Phương pháp nào được sử dụng. + Lý do / mục đích.
Bài 4+5+6 mix ( trong tài liệu cô gửi ) 789 pp định tính :
• Mô tả pp nghiên cứu định tính phải mô tả : mục tiêu NC nào nên sd pp nc nào; lý do vì
sao ? pp thu thập dữ liệu nào ( quan sát, tham dự, thăm dò), mô tả về mẫu ( quy mô mẫu,
cách chọn hay pp chọn mẫu, tiêu chí để lựa chọn) Quy mô mẫu nhỏ thì tiêu chí chọn mẫu lớn.
• Quy trình thu thập dữ liệu : thu thập dữ liệu ở đâu, ngôn ngữ phỏng vấn.
• Tiến hành phân tích :
? khi nào sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính/ định lượng?
Định lượng sử dụng trong th nào
Định tính sử dụng trong th nào
- Chủ đề nghiên cứu đã được xác định rõ -Chủ để nghiên cứu mới và chưa được xác
và đã quen thuộc, những vấn đề cần đô định rõ, chưa nắm chắc được những khái
lường có thể xác định rõ hay đã từng niệm và các biến số được giải quyết -
Khi cần tìm hiểu về ý nghĩa hơn là
- Khi cần mô tả chi tiết bằng con số cho cáccon số một mẫu cụ thể -
Nghiên cứu sâu và chi tiết nững vấn
- Khi cần khái quát hóa và so sánh kết đềđược lựa chọn kỹ càng , những TH điển quả nghiên cứu
hình hoặc các sự kiện. lOMoAR cPSD| 59691467
Bản chất của nghiên cứu định tính : _ NC định tính là cách tiếp cận khoa học và qua các phương
tiện thăm dò, hướng tới sự hiểu biết sâu sắc về một hiện tượng , về những trải nghiệm, nhận thức
, động cơ và ý định hành vi con người.
Khi nào sử dụng nghiên cứu định tính:
Là NPNC chính và duy nhất.
Kết hợp với PP định lượng : Thực hiện trước khi tiến hành NC định lượng
Thực hiện sau khi tiến hành NC định lượng
Thực hiện đồng thời với NC định lượng
Sử dụng trong phát triển thang đo.
Những nội dung chính của phương pháp nghiên cứu định tính :
- Lý do lựa chọn cách tiếp cận định tính
- Lựa chọn đối tượng cho nghiên cứu định tính : đối tượng quan sát, đối tượng phỏng vấn,
thành viên tham gia focus group.
- Phương pháp chọn mẫu và cỡ mẫu.
- Thu thập dữ liệu định tính : phương pháp và quy trình
- Phân tích và trình bày kết quả nghiên cứu định tính
Một số phương pháp TTDL định tính phổ biến
- Quan sát tham dự hoặc không tham dự ( quan trọng nhất là quan sát ở đâu )
- Phỏng vấn 1-1 hoặc có thể 2-1 hoặc 3-1
- Focus group ( mẫu 6-12 người / 1 focus group) ( yêu cầu ngồi quanh 1 bài tròn, mọi ng đều
phải nêu ý kiến về vấn đề cùng thảo luận)
Buổi 3 ( sáng 26.11.23)
PP Nghiên cứu định tính :
1.PP Quan sát : Trực tiếp ( không trực tiếp), bí mật hay không bí mật lOMoAR cPSD| 59691467
- Kế hoạch quan sát : quan sát cái gì, ở đâu, như thế nào, có chụp ảnh , ghi chép hay không? Trong bao lâu .... 2. Phỏng vấn sâu
Phương pháp thu thập dữ liệu trong đó người phỏng vấn đạt những câu hỏi để xem đối tượng
được phỏng vấn làm, suy nghĩ hoặc cảm thấy gì
Phỏng vấn 1-1 và sử dụng nhiều loại câu hỏi khác nhau ?
Khi nào nên phỏng vấn sâu
- Khi cần tìm hiểu chi tiết ( hậu quả nghiện mua sắm) .. Các bước thực hiện :
- Lập kế hoạch : mục tiêu phỏng vấn, phỏng vấn ai , thời gian, địa điểm, ghi âm hay không?.... - Thực hiện phỏng vấn - Phân tích - Báo cáo kết quả Thiết kế nghiên cứu :
- Chọn mẫu phỏng vấn và quy mô mẫu
- Nội dung phỏng vấn : Thiết kế bản hướng dẫn phỏng vấn
- Phương pháp phỏng vấn ( onl hay off)
- Quy trình thu thập dữ liệu
3. Thảo luận nhóm trọng tâm : tính linh hoạt của thảo luận nhóm trọng tâm không cao bằng phỏng vấn 1-1 Quy mô 6-12 người
Khi nào nên thảo luận nhóm trọng tâm ? khi muốn kết hợp nhiều hoạt động trong cuộc thảo luận.
 Một số vấn đề thường gặp trong thảo luận trung tâm lOMoAR cPSD| 59691467 - Mời không đến
 Thiết kế câu hỏi trong thảo luận nhóm trọng tâm
Phải có mở đầu, đi đến câu hỏi chung, câu hỏi chi tiết, và lời cảm ơn
- Phần mở đầu ( 15 phút ) chi tiết phần này – giới thiệu – mục tiêu nghiên cứu – đảm bảo bí
mật các thông tin cá nhân....
- Phân tích dữ liệu định tính “ quy trình chung “
+ Chuyển các ghi chép thành văn bản – không bỏ sót bất cứ giữ liệu nào từ phỏng vấn, quan
sát , FG hoặc các tài liệu nguyên bản
+ Bắt đầu mã hóa dữ liệu – mã hóa có thể 1 chủ đề
+ tóm tắt kết quả phân tích sau mỗi bước
+ Sử dụng tóm tắt để tổng quát hóa
 Các bước trong phân tích dữ liệu định tính :
Bước 1 : tổ chức và chuẩn bị dữ liệu cho phân tích Bước 2: Đọc dữ liệu
Bước 3 : mã hóa dữ liệu ...
Mô hình & các giả thiết nghiên cứu
Buổi 4 ( phương pháp định lượng) 1/ Điều tra khảo sát
- Dùng bảng hỏi để thu thập dữ liệu theo mục tiêu nghiên cứu
- Thường được sử dụng để thu thập dữ liệu diện rộng ( mẫu lớn ) - Các yếu tố chính của thiết kế điều tra
+ Thang đo , phát triển bảng hỏi + mẫu khảo sát + PP thu thập dữ liệu + PP phân tích lOMoAR cPSD| 59691467
Những vấn đề chính trong thiết kế điều tra
 Thiết kế bảng câu hỏi : ( đừng vội gửi đi điều tra)
Các bước thiết kế bảng hỏi : xác định thông tin cần thu thập : các biến số trong mô hình;
các thông tin bổ sung nếu cần
Tìm các thang đo đã được phát triển và kiểm định – lựa chọn thang đo phù hợp, điều chỉnh nếu cần thiết.
Phát triển thang đo cho các biến chưa có thang đo
Xếp thứ tự câu hỏi/ thang đo
Kiểm tra văn phạm và ý nghĩa của từng câu hỏi / chỉnh sửa format của từng câu hỏi
Điều tra thử và chỉnh sửa Các loại thang đo :
- Thang định danh / đặt tên : giới tính/ nghề nghiệp
- Thang thứ bậc / thang chia hạng : xếp thứ tự ưu tiên ( vd trong số các loại bia bia nào thích nhất tích số 1 ….)
- Thang đo khoảng : khoảng cách điều nhau A, B , C , D - Thang tỷ lệ : thu nhập, chi tiêu , tuổi …..
 Biến nghiên cứu và biến quan sát :
? Làm thế nào ra được bảng hỏi :
- Tìm thang đo cho các biến
VD mô hình và các giả thuyết
 Chất lượng thang đo :
- Độ tin cậy của thang đo : các chỉ số thang đo có tính nhất quán với nhau không
- Công cụ đo lường có phản ánh sự nhất quán trong bối cảnh và thời gian khác nhau không?
- Tính chính xác / phù hợp/ giá trị của thang đo
- * Phương pháp chọn mẫu
Kỹ thuật chọn mẫu : phát bao nhiêu mẫu, bao nhiêu mẫu cần để phân tích. Mẫu ít nhất phải bằng 5% tổng thể lOMoAR cPSD| 59691467 -