Phương pháp DOIT: Hướng dẫn và Kỹ thuật Sáng Tạo hiệu quả

I) KHÁI NIỆM
DOIT (Sáng tạo theo quy trình)
Các kỹ thuật đã nêu trong các chương truớc tập trung trên các khía cạnh đặc biệt cuả tư duy sáng tạo.
DOIT sẽ "gói ghém" chúng lại với nhau, và dẫn ra các phương pháp về sự xác nghĩa và đánh giá cuả
vấn đề. DOIT giúp bạn tìm ra kỹ thuật sáng tạo nào là tốt nhất.
- DOIT được viết tắt của các từ:
+) D - DEFINE PROBLEM : xác định vấn đề
+) O – OPEN MIND AND APPLY CREATIVE TECHNIQUES: Cởi mở ý tưởng và áp dụng các kỹ thuật sáng tạo
+) I – IDENTIFY THE BEST SOLUTION: Xác định lời giải hay nhất
+) T – TRANSFORM: Chuyển bước
- Lịch sử của phương pháp DOIT : Kĩ thuật này được mô tả trong quyển “The Art of Creative
Thinking” ( tạm dịch Nghệ Thuật Tư Duy Sáng Tạo) của Robert W.Olson năm 1980
⇨ Tóm lại : Phương pháp “DOIT” là phương pháp sáng tạo bằng cách hoạt động nhận thức tối đa
vấn đề theo hướng cởi mở và các ý tưởng hiện tại trong não để hướng đến giải pháp hữu hiệu
nhất được dựa trên việc so sánh và đánh giá các giải pháp.
II) ​ ĐẶC ĐIỂM VỀ PHƯƠNG PHÁP DOIT :
- Trong phương pháp này thao tác xác định vấn đề đóng vai trò cực kì quan trọng. Vấn dề được
đưa ra phải chắc chắn là đúng đắn và chính xác
- Các ý tưởng được đưa ra sẽ được xem là nguồn dữ liệu cần thiết và quan trọng nên nhất thiết là
phải được lưu giữ và trân trọng
- Các thao tác trong sáng tạo quy trình đòi hỏi người sáng tạo phải theo đến cùng, phải có quyết
tâm thực hiện và luôn ở thế chủ động để kiểm soát -​
III) PHƯƠNG PHÁP DOIT Cụ thể hóa các bước thực hiện phương pháp này như sau:
1) Bước 1: Xác định vấn đề (DEFINE PROBLEM)
Đây là phần quan trọng nhất bởi lẽ nó ảnh hưởng đến toàn bộ kết quả của quá trình nghiên cứu. Ở bước
này, tính cụ thể, khả thi của vấn đề cần được xác định chính xác, đúng đắn, rõ ràng, không được mông
lung, hời hợt. Để giải quyết bươc này, cần lưu tâm đến 4 điều quan trọng chính sau:
a. MIND FOCUS (tập trung tâm trí): Kiểm tra rằng bạn nắm vững vấn đề, không chỉ thấy dấu hiệu
của nó. Hãy hỏi lặp đi lặp lại rằng tại sao vấn đề tồn tại, cho tới khi nào bạn nhận ra gốc rễ của vấn đề.
b. MIND GRIP (giữ vững tâm trí)
- Hãy nắm rõ các giới hạn biên của vấn đề. Rút ra từ các đối tượng cái mà bản thân muốn đạt tới
và cái gì ràng buộc những hoạt động của bản thân (các giới hạn, các mục tiêu, các đối tượng, các
tiêu chuẩn cần thỏa mãn trong vấn đề)
Ví dụ: Mức độ nhu cầu của vấn đề
+ Ý tưởng (thích điều gì nhưng không biết làm thế nào, không rõ rang)
+ Ý muốn (xác định rõ cái mình muốn là gì)
+ Ý định (xác định phương tiện để đạt được mục đích)
- Diễn đạt lại đúng nhất vấn đề chính xác mà bạn muốn giải quyết. Hãy vận dụng điều này để viết
một cách phát biểu lại bài toán mới, tối ưu và hiệu quả hơn.
c. MIND STRETCH (Kéo giãn tâm trí)
Hãy chia nhỏ vấn đề lớn ra thành nhiều cho tới khi tất cả các phần nhỏ đều có thể xác định, kiểm soát được.
+ Liệt kê ngay những ý tưởng có liên quan đến vấn đề khi bắt đầu phân tích vấn đề
+ Chốt lại vấn đề bằng cách mô tả vấn đề xúc tích, ngắn gọn, cởi mở
Ví dụ: Trong quá trình nghiên cứu một vấn đề xã hội, tiêu biểu như vấn đề biến đổi khí hậu hiện nay,
mỗi chúng ta cần xác định rõ cội nguồn, nguyên nhân của vấn đề nằm ở đâu? (khi khí nhà kính bao phủ
Trái Đất, chúng sẽ giữ lại nhiệt của mặt trời, dẫn đến tình trạng nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu);
vì sao vấn đề phát sinh? (do sự tiếp diễn của khí nhà kính bao phủ Trái Đất); tại sao vấn đề này tồn tại
và cần được giải quyết? (đây là thách thức lớn, là vấn đề toàn cầu, cần sự nỗ lực chung của nhân loại để
góp phần hạn chế những tác hại xấu nhất); giới hạn của các vấn đề nhỏ cần được giải quyết (biến đổi
khí hậu gây ra những vấn đề thành phần cần được giải quyết như: mực nước biển dâng cao, hệ sinh thái
bị hủy diệt, mất đa dạng sinh học, dịch bệnh có nguy cơ tăng cao);…
⇨ Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc xác định vấn đề của mình, hãy sử dụng các phương pháp
tìm vấn đề như 5 Whys , CATWOE , Phân tích nguyên nhân và kết quả và Phân tích nguyên nhân
từ gốc rễ để hiểu vấn đề rõ ràng hơn. Vậy bạn có biết gì về các phương pháp đó không?
2) Bước 2: Cởi mở ý tưởng và áp dụng các kỹ thuật sáng tạo (giống phương pháp công não)
+ Một khi đã nắm rõ vấn đề cần giải quyết, thì đó là lúc đã có đủ điều kiện để bắt đầu đề xuất ra
các lời giải khả dĩ. Hãy chấp nhận tất cả những ý tưởng mới lạ, sáng tạo nảy sinh.
a. MIND SURPRISE (Làm tâm trí bất ngờ): Ở giai đoạn này, không cần đánh giá về các ý tưởng
được đưa ra (cởi mở ý tưởng). Thay vào đó, hãy cố đưa ra càng nhiều càng tốt các ý kiến khả
dụng (và cả những ý có vẻ tồi, nhưng thật ra chúng có thể châm ngòi cho các ý tưởng tốt về sau).
b. MIND FREE (Làm tâm trí tự do) Có thể vận dụng tất cả các phương pháp tư duy như thu thập
ngẫu nhiên, liệt kê tối đa, tìm ý tưởng dựa trên sự tương đồng – sự tương tự, liên tưởng gần, liên
tưởng xa,… để tìm tất cả các ý tưởng có thể là lời giải đúng cho vấn đề.
Ví dụ về tìm ý tưởng dựa trên sự tương đồng – sự tương tự:
1 - Viết tên của một đồ vật, bức tranh, thực vật hoặc động vật.
2 - Liệt kê các đặc điểm của nó một cách chi tiết
3 - Sử dụng các đặc điểm được liệt kê để kích thích hiểu biết sâu sắc và ý tưởng cho giải pháp cho vấn đề của bạn.
c. MIND PROMPT (Nhắc nhở tâm trí): Mỗi phương pháp sẽ cho ta những điểm mạnh và những
điều lợi ích. Có thể tham vấn nhiều người có kiến thức chuyên môn, có hiểu biết, và có mức độ
thông minh khác nhau cho ý kiến về các lời giải. Mỗi cá nhân khác nhau sẽ có những cách tiếp
cận khác nhau và cái nhìn khác nhau cho cùng một vấn đề => các ý kiến khác thường sẽ góp phần vào quá trình chung
Ví dụ: Phương pháp tư duy sáng tạo DOIT được dùng trong lĩnh vực marketing:
• Ghi chú lại những ý tưởng marketing của bạn, thậm chí chúng có vẻ “điên rồ” nhất cũng nên ghi
chú lại. Bởi sự thành công thường đến từ những ý tưởng bất chợt và tưởng chừng rất “điên” này.
• Lập danh sách chi tiết các ý tưởng đó, bao gồm xác định mục tiêu, phương pháp thực hiện và
tính khả thi, các vấn đề cần để thực hiện ý tưởng này trong thực tế.
• Dùng danh sách này để kích thích thêm các nhân tố sáng tạo khác bên trong bạn hoặc team, bởi
lẽ, mỗi thành viên sẽ có những ý tưởng độc đáo riêng.
• Khảo sát sự thành công các ý tưởng này với các đối tượng liên quan. Có thể dùng bảng khảo sát
thị trường để thực hiện việc này.
⇨ Nếu bạn cảm thấy khó khăn trong việc bàn bạc ý tưởng với một nhóm, hãy cân nhắc sử dụng các
kỹ thuật như Phương pháp viết phiếu của Crawford hoặc Round-Robin Brainstorming để đảm bảo
rằng mọi người đều có cơ hội đóng góp ý kiến.
3) Bước 3: Xác định lời giải hay nhất
Thực chất của bước này không hẳn phải là chọn theo nguyên tắc “chọn một-chọn duy nhất” mà
vẫn có thể thực hiện theo phương án đã được đề ra trước khi lựa chọn.
Có thể nói đây là bước vô cùng quan trọng, điều này sẽ quyết định thành công dự án của bạn. Bởi
trong các ý tưởng trên, bạn cần chọn lựa được ý tưởng hay nhất và thực hiện chúng. Nhưng đôi
khi trong vô vàn ý tưởng tìm được, chúng ta chưa thể xác định được ý tưởng nào là khả thi nhất.
Các bạn lưu ý những điều quan trọng sau:
a. MIND INTEGRATE (Hợp nhất tâm trí): Lựa chọn các phương án bám sát vấn đề cần giải quyết.
b. MIND STRENGTHEN (Cường hóa tâm trí): So sánh ưu điểm và nhược điểm của từng giải
pháp nêu ra để tìm cách khắc phục nhược điểm tốt nhất.
c. MIND SYNERGISE (Tính bổ trợ lẫn nhau trong tâm trí)
- Để đảm bảo hiệu quả, nhất thiết phải nghiêm túc với ý kiến của chính mình nên thẳng thắn nhìn
vào những hạn chế để điều chỉnh hoặc thậm chí là lưu ý cho chính mình khi giải quyết vấn đề.
- Những hậu quả hoặc những điều bất khả kháng, khó thực hiện. Hay vài vấn đề khách quan nào
có liên quan đến ý tưởng và cách giải quyết chúng.) phần này khi thuyết trình có thể nói thêm, không cần thêm vào silde
Ví dụ: Các phương pháp dạy học tích cực được vận dụng hiện nay, ta thấy có thể liệt kê các nhiều phương án như sau:
+ Phương pháp dạy học tích cực theo nhóm + Phương pháp trò chơi
+ Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
+ Phương pháp dạy học tích cực theo dự án + Phương pháp đóng vai
Nhưng khi phân tích ưu điểm, nhược điểm của từng phương pháp ta thấy được những hậu quả,
những điều bất khả thi -> Nên đưa ra lựa chọn phương án nào có ít khuyết điểm và nhiều ưu điểm nhất.
Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc chọn một giải pháp tốt, bạn có thể sử dụng phương pháp
“Phân tích cách giải theo ma trận” và “Force Field Analysis” có thể đặc biệt hữu ích.)
4) Bước 4: Chuyển bước
Chuyển bước là bước cuối cùng của việc giải quyết vấn đề, đó là thao tác thực hiện lời giải dựa
trên việc xác định và đưa ra lời giải cho vấn đề. Trong việc biến lời giải thành hành động, cần
chú ý đến một vài thao tác:
+ Kiểm tra tính thích ứng của lời giải so với thực tế ngay thời điểm giải quyết vấn đề.
+ Kiểm tra lại một cách nghiêm túc xem ý tưởng này hay giải pháp này đã thực hiện hay chưa
bằng tất cả những thông tin có thể có.
+ Kiểm nghiệm lần nữa và áp dụng ý tưởng bằng một thái độ rất quyết tâm nghiêm túc và hết
lòng hết sức đến cùng.
Đây là bước khó khăn trong việc giải quyết vấn đề, bởi từ lý thuyết đến thực tế rất là khác xa.
Ví dụ: Để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng như hiện nay, mỗi cá nhân
chúng ta hãy tích cực góp sức vào việc giảm thiểu chất thải ra môi trường bằng những hành động
nhỏ nhưng thiết thực thông qua các ý tưởng sáng tạo bảo vệ môi trường độc đáo như là:
Trồng cây bằng giấy báo
Lilom C. (2016, ngày 20 tháng 9). Kỹ năng các hạt giống đơn giản với báo cũ .
Sử dụng ống hút giấy thay vì ống hút nhựa Nestlé
MILO hưởng ứng chiến dịch “Nói không với ống hút nhựa”
Tái chế thành chậu trồng cây
VietNamNet News. (2020, December 11). Mẹ khéo tay tái chế vỏ lon thành chậu hoa trang trí Noel đẹp mắt.
5) Kết luận sư phạm:
Ta thấy được phương pháp sáng tạo này trong giáo dục huyết kiến tạo (Constructivism) là phương
pháp dạy học khác với truyền thống,
THUYẾT KIẾN TẠO – SỰ RA ĐỜI VÀ CƠ SỞ
- Kiến thức ĐƯỢC TẠO RA
• Kiến thức được xây dựng dựa trên nền tảng những kiến thức trước đó, cùng trải nghiệm, niềm
tin và sự hiểu biết trong cuộc (Insight) của từng người.
• Mỗi người sẽ “kiến tạo” tri thức một cách độc đáo của riêng họ, bằng cách sắp xếp và lý giải
những thông tin/kiến thức trước đó theo cách riêng biệt.
- Việc học là một quá trình CHỦ ĐỘNG
• Trong thuyết kiến tạo, người học phải LÀM để học được.
• Người học cần tham gia một cách tích cực trong các hoạt động thảo luận, tìm kiếm và đọc tài liệu…
- ĐỘNG LỰC là điều cốt lõi trong học tập:
• Nếu người học không có động lực, họ gần như không thể thực sự học được
• Do đó, cần giúp người học tham gia và giúp họ cảm thấy hào hứng để học tập một cách tích cực
- Việc học mang tính CÁ NHÂN:
• Mỗi người học có những kiến thức và trải nghiệm, niềm tin riêng, do đó sẽ kiến tạo kiến thức theo cách riêng.
- Việc học mang tính XÃ HỘI:
• Bạn học qua tương tác, trao đổi kinh nghiệm với người khác: giáo viên, bạn học, gia đình, người quen,…
THUYẾT KIẾN TẠO (CONSTRUCTIVISM) – ĐỂ THỰC THI HIỆU QUẢ
- Chủ đề, vấn đề nên thú vị, liên quan và tạo động lực( Instrinsically motivating );
- Trải nghiệm học tập nên diễn ra ở bối cảnh đời sống thực tế ( real-life situations ) nếu được, để
kiến thức và kỹ năng cần học sẽ thật sự cần được dùng trong bối cảnh ( situated learning ).
THUYẾT KIẾN TẠO – DISCOVERY LEARNING
- Người học cần tìm tòi ( investigate) một chủ đề, vấn đề hoặc một lĩnh vực nào đó bằng những cách tích cực:
+ Thu thập các thông tin liên quan
+ Lý giải các nguyên nhân và hệ quả của các thông tin đó
+ Tìm ra những sai sót của các thông tin ấy. Biến cái tiêu cực thành tích cực, sau đó điều chỉnh
nhỏ phương án để giảm thiểu cái sai và hướng đến kiến thức đúng.
+ Đi đến kết luận hoặc giải pháp.
- Phương pháp này phù hợp với các môn khoa học xã hội, khoa học địa lý, lịch sử…
- Để triển khai phương pháp này hiệu quả, nên:
• Cấu trúc quá trình cẩn thận
• Người học nên có một số kỹ năng và kiến thức bắt buộc nhất định
• Giáo viên cung cấp sự hỗ trợ cần thiết trong suốt quá trình tìm tòi
Document Outline

• I) KHÁI NIỆM
• II) ​ĐẶC ĐIỂM VỀ PHƯƠNG PHÁP DOIT :
• 1)Bước 1: Xác định vấn đề (DEFINE PROBLEM)
• 2)Bước 2: Cởi mở ý tưởng và áp dụng các kỹ thuật sán
• 3)Bước 3: Xác định lời giải hay nhất
• 4)Bước 4: Chuyển bước
• THUYẾT KIẾN TẠO – SỰ RA ĐỜI VÀ CƠ SỞ
• THUYẾT KIẾN TẠO (CONSTRUCTIVISM) – ĐỂ THỰC THI HIỆ
• THUYẾT KIẾN TẠO – DISCOVERY LEARNING