Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển và ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên | Bài tập lớn môn triết học mác - lênin

lOMoAR cPSD| 44985297
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN *******
BÀI TẬP LỚN MÔN TRIẾT HỌC MÁC – LÊ NIN
Đề tài: “Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển và ý
nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên”
Họ và tên: Nguyên Thị Khánh Huyền
Mã số sinh viên: 20
Lớp TC: LLL1105(222)_13
GV hướng dẫn: TS. Lê Thị Hồng
Hà Nội, ngày 21 tháng 6 năm 2023 lOMoAR cPSD| 44985297 LỜI MỞ ĐẦU
Triết học Mác-Lênin là một môn học quan trọng trong chương trình đào tạo
của tất cả các chuyên ngành. Môn học này mang đến cho sinh viên những kiến
thức cơ bản về triết học chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng của các nhà lãnh đạo vĩ
đại này, để từ đó hiểu rõ hơn về lịch sử và triết học của chủ nghĩa MácLênin và
vận dụng vào các vấn đề xã hội, chính trị, kinh tế và văn hóa trong đời sống xã hội.
Không phải ngẫu nhiên mà từ thời cổ đại, Triết học đã được coi là “khoa
học của mọi khoa học.” Trong quá trình phát triển của xã hội loài người, Triết
học Mác Lê-nin đã đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tạo ra những quan
điểm về thế giới và nhân loại. Với sự ra đời của Triết học Mác Lê-nin, quan điểm
biện chứng duy vật đã trở thành một trong những nguyên lý cơ bản của triết học
chủ nghĩa Mác Lê-nin. Quan điểm này không chỉ tập trung vào sự phát triển của
các sự vật trong thế giới vật chất, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của phương
thức trong quá trình phát triển đó.
Và đề tài "Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển
và nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh
viên" mà em lựa chọn mang mục đích tìm hiểu và phân tích sâu hơn về quan điểm
biện chứng duy vật và những phương thức của sự phát triển được áp dụng trong
các lĩnh vực nghiên cứu, học tập. Trên cơ sở của quan điểm biện chứng duy vật,
việc nghiên cứu và học tập trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Sinh viên không
chỉ cần tiếp thu kiến thức một cách bề ngoài mà còn cần hiểu rõ về quá trình phát
triển của các lĩnh vực khác nhau trong cuộc sống.
Hơn tất cả, em xin được gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới giảng
viên của chúng em là cô – TS. Lê Thị Hồng trong suốt thời gian qua đã tận tình
giảng dạy cho chúng em, đem đến cho chúng em những kiến thức bổ ích và tỉ mỉ
hướng dẫn, nhận xét cho chúng em. Tất cả những kiến thức mà cô truyền đạt cho
chúng em đã giúp chúng em rất nhiều trong việc áp dụng vào thực tế cuộc sống.
Do là sinh viên năm nhất và cũng là bài tập lớn đầu tiên nên em khó tránh khỏi
những thiếu sót nhất định. Chính vì vậy, em rất mong có thể nhận được sự góp ý
của cô để rút được kinh nghiệm cho bản thân với các bài tập lớn sau này. Em xin chân thành cảm ơn cô! NỘI DUNG
A. Những lí luận chung 1. Quan điểm biện chứng duy vật
Ăngghen đã đưa ra định nghĩa khái quát về phép biện chứng duy vật với
nội dung: “Phép biện chứng duy vật là môn khoa học về những quy luật phổ biến 2 lOMoAR cPSD| 44985297
về sự vận động và phát triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của tư duy con người.”
Thật vậy, quan điểm biện chứng duy vật trong triết học Mác-Lênin là một
trường phái triết học đặc trưng của chủ nghĩa Mác và được phát triển bởi V.I.
Lenin. Nó đặt trọng tâm vào việc nhìn nhận thế giới từ góc độ biện chứng và duy vật.
Theo quan điểm biện chứng duy vật, thế giới tồn tại độc lập với ý thức và
ý thức là một sản phẩm của thế giới vật chất. Hiểu biết về thế giới xuất phát từ
quan sát và kinh nghiệm về thế giới vật chất. Ý thức không phải là một thực thể
riêng biệt, mà là hoạt động tư duy của con người phản ánh thế giới bên ngoài.
2. Lý thuyết về sự phát triển
Quan điểm biện chứng duy vật nhấn mạnh vai trò quan trọng của quá trình
phát triển trong thế giới. Mọi sự hiện diện và tồn tại đều đang phát triển và thay
đổi liên tục. Sự phát triển không chỉ là quá trình định hình và thay đổi của hiện
thực vật chất mà còn bao gồm cả quá trình tư duy và nhận thức; không chỉ xảy ra
trong lĩnh vực công nghiệp và kinh tế mà còn tồn tại trong các lĩnh vực văn hóa,
xã hội và tư duy. Các quá trình phát triển này thường có tính khách quan và phụ
thuộc vào các mâu thuẫn nội tại của chúng.
Mâu thuẫn là điều tồn tại tự nhiên và không thể loại bỏ được. Mâu thuẫn
tạo ra sự chuyển động, sự phát triển và tiến bộ. Trong triết học Mác-Lênin, mâu
thuẫn được xem là động lực chính đằng sau sự phát triển. Còn các mâu thuẫn nội
tại là những sự xung đột, đấu tranh giữa các yếu tố tồn tại trong một quá trình phát
triển. Chúng tạo ra sự chuyển động, sự thay đổi và tiến hóa trong hệ thống. Mác-
Lênin đã nhấn mạnh rằng, không có sự phát triển nào tồn tại mà không có mâu thuẫn nội tại.
Chính vì vậy, sự phát triển theo quan điểm Mác-Lênin không chỉ là sự phát
triển theo hình thức tiến bộ, mà còn bao gồm cả sự mâu thuẫn, sự đấu tranh và sự
đổi mới. Sự phát triển không diễn ra theo hình thức tuyến tính, mà là sự phát triển
không đều và không đồng nhất. Và tất nhiên, sự phát triển không chỉ đơn thuần là
quá trình tăng trưởng và tiến bộ, mà còn áp dụng phương thức phát triển theo một
hướng tiến bộ và đồng thời giữ vững các yếu tố cơ bản đã có.
3. Phương thức của sự phát triển
Phương thức của sự phát triển qua quan điểm biện chứng duy vật trong triết
học Mác Lê nin được coi là quá trình phát triển không ngừng của các mâu thuẫn
trong xã hội và tự nhiên. 3 lOMoAR cPSD| 44985297
Theo quan điểm biện chứng duy vật, sự phát triển không xảy ra tình cờ mà
có một cơ chế tự nhiên và phổ biến thông qua quá trình chuyển đổi của các mâu
thuẫn. Một nguyên nhân chủ yếu của sự phát triển là mâu thuẫn giữa các lực sản
xuất và các quan hệ sản xuất trong xã hội. Mâu thuẫn này dẫn đến sự phá vỡ và
thay thế của các hình thức xã hội tồn tại trước đó bằng các hình thức xã hội mới
phù hợp hơn với lực lượng sản xuất hiện tại. Quá trình này được gọi là "cách
mạng". Cách mạng là quá trình mà các yếu tố cũ, như cơ cấu xã hội, kinh tế, văn
hóa, và tư tưởng, trở nên không phù hợp với các lực lượng sản xuất mới nổi. Đây
là một quá trình tương đối phức tạp và kéo dài trong một khoảng thời gian dài.
4. Sự phát triển của xã hội và quá trình tiến bộ xã hội
Trong quá trình cách mạng, các giai đoạn phát triển xuất hiện và thay thế
nhau. Mỗi giai đoạn phát triển đều có tính định hình và ảnh hưởng lên cơ cấu xã
hội và có tác động sâu sắc đến cuộc sống của mỗi cá nhân trong xã hội. Theo quan
điểm biện chứng duy vật trong triết học Mác Lê nin, sự phát triển xã hội không
diễn ra ngẫu nhiên mà tuân theo quy luật cụ thể.
Mác Lê nin cho rằng trong quá trình cách mạng, các giai đoạn phát triển
xuất hiện và thay thế nhau dựa trên mâu thuẫn nội tại trong cơ cấu xã hội. Mỗi
giai đoạn phát triển mang trong mình tính định hình riêng và tạo ra một tầng lớp
mới trong xã hội. Các tầng lớp này không chỉ định hình cơ cấu xã hội mà còn ảnh
hưởng đến các giá trị, quan niệm, và cách thức tồn tại của con người trong xã hội đó.
B. Sự vận dụng trong quá trình học tập và nghiên cứu 1. Sự áp dụng và ảnh
hưởng của Quan điểm biện chứng duy vật trong nghiên cứu và học tập
1.1. Hiểu rõ lịch sử và quá trình phát triển các môn, lĩnh vực khoa học xã hội
Từ quan điểm biện chứng duy vật của triết học Mác Lê-nin, việc hiểu rõ lịch sử
và quá trình phát triển các môn khoa học xã hội đóng vai trò quan trọng trong sự
phát triển chung của xã hội. Việc phân tích sự phát triển trong lịch sử và quá
trình phát triển các môn khoa học xã hội là dựa trên quan hệ tương quan giữa
các yếu tố kinh tế, chính trị và văn hóa trong xã hội.
Theo Mác Lê-nin, tư tưởng và kiến thức khoa học không tồn tại độc lập mà
là sản phẩm của xã hội và lịch sử. Lịch sử xã hội, đặc biệt là quá trình phát triển
của giai cấp và cuộc cách mạng, tạo ra các điều kiện và nguồn lực cho việc phát
triển các môn khoa học xã hội. Mác Lê-nin nhấn mạnh rằng, mỗi môn khoa học
xã hội không chỉ phản ánh hiện thực xã hội một cách toàn diện, mà còn phản ánh
quá trình phát triển của xã hội và các mâu thuẫn xã hội bên trong. Các môn khoa 4 lOMoAR cPSD| 44985297
học xã hội không chỉ phân tích hiện tượng xã hội mà còn phân tích các mối quan
hệ kinh tế, chính trị, văn hóa và tư duy trong xã hội.
Do đó, từ việc phân tích các vấn đề khi nghiên cứu quan điểm biện chứng
duy vật về phương thức của sự phát triển, ta càng biết nhiều hơn về quá trình phát
triển của các lĩnh vực, cụ thể ở đây là các môn khoa học xã hội và từ đây rèn luyện
được các kỹ năng sẽ được nói rõ ở phần tiếp theo.
1.2. Nắm bắt được các mô hình, quy luật phát triển của xã hội và con người
Sự phát triển trong xã hội và con người không xảy ra ngẫu nhiên mà có các
mô hình, quy luật riêng. Biện chứng Mác-Lênin phân tích sự phát triển dựa trên
quan hệ tương quan giữa các yếu tố có mặt trong xã hội.
Mô hình phát triển xã hội trong triết học Mác-Lênin dựa trên quan hệ sản
xuất và quan hệ sản phẩm. Quan hệ sản xuất bao gồm các yếu tố về lực lượng sản
xuất (công nghệ, trí tuệ, vật chất, nhân công) và quan hệ sản xuất (sự phân chia
lao động, tư sản và công nhân). Quan hệ sản phẩm là quá trình sản xuất và phân
phối các hàng hóa trong xã hội.
Triết học Mác-Lênin cũng nhận định rằng quy luật phát triển xã hội không
thể tách rời khỏi quy luật phát triển tự nhiên. Sự phát triển xã hội được xác định
bởi quy luật phát triển tự nhiên cũng như quy luật phát triển lịch sử. Mác-Lênin
nhìn nhận rằng sự phát triển xã hội và con người không phụ thuộc vào ý chí cá
nhân, mà phụ thuộc vào quy luật khách quan của môi trường xã hội và đấu tranh
giữa các lực lượng xã hội. Mác-Lênin còn nhấn mạnh rằng mô hình, quy luật phát
triển của xã hội và con người không tồn tại độc lập mà chúng phụ thuộc vào các
yếu tố vật chất và tư duy xã hội.
1.3. Tạo ra cái nhìn toàn diện và sâu sắc trong việc nghiên cứu các hiện tượng xã hội
Quan điểm biện chứng duy vật là một phương pháp phân tích và giải thích
các hiện tượng xã hội dựa trên cơ sở của duy vật và sự tác động của nó đến xã hội.
Quan điểm này cho phép chúng ta nhìn nhận thế giới xã hội hiện tại từ góc độ lịch
sử, xã hội và kinh tế, từ đó phân tích và hiểu rõ được các quy luật phát triển của
xã hội. Một trong những vai trò quan trọng của quan điểm biện chứng duy vật là
giúp chúng ta nhìn nhận các hiện tượng xã hội không chỉ bằng cách quan sát thông
thường mà còn thông qua việc hiểu rõ nguồn gốc, quy luật và quá trình phát triển
của chúng. Quan điểm này cho phép chúng ta nhìn thấy sự tương quan giữa các
yếu tố xã hội, từ đó tạo ra cái nhìn toàn diện về các mối quan hệ xã hội và sự phát triển của xã hội. 5 lOMoAR cPSD| 44985297
Vai trò của quan điểm này là tạo ra cái nhìn toàn diện và sâu sắc trong việc
nghiên cứu các hiện tượng xã hội cho sinh viên bởi các lý do sau:
Thứ nhất, các quan điểm biện chứng duy vật tập trung vào mối quan hệ giữa
cơ sở vật chất và xã hội. Điều này cho phép sinh viên hiểu được tầm quan trọng
của yếu tố kinh tế và cơ sở vật chất trong xã hội. Họ có thể nhận thức được rằng
các hiện tượng xã hội không tồn tại độc lập mà được tác động bởi các yếu tố vật
chất như công nghệ, kinh tế, và quyền lực.
Thứ hai, quan điểm biện chứng duy vật cung cấp một cái nhìn toàn diện về
xã hội bằng cách xem xét cả yếu tố vật chất và ý thức cùng với đó là nhấn mạnh
việc phân tích và hiểu các hiện tượng xã hội trong một ngữ cảnh rộng hơn. Sinh
viên sẽ được khuyến khích xem xét các yếu tố lịch sử, kinh tế, chính trị, văn hóa
và xã hội mà hiện tượng đó thuộc về. Hơn thế nữa, sinh viên có thể hiểu rằng các
hiện tượng xã hội không chỉ bao gồm các lớp xã hội và cách tổ chức mà xã hội
hoạt động, mà còn phản ánh cả những quan hệ xã hội và ý thức của con người
trong xã hội đó. Điều này giúp sinh viên có cái nhìn toàn diện hơn về sự phát triển
và tương tác của các yếu tố này trong việc hình thành và thay đổi của hiện tượng xã hội.
1.4. Xây dựng tư duy phản biện và khả năng phân tích sắc bén từ những tư duy
logic và các tiếp cận từ góc độ biện chứng trong việc giải quyết các vấn đề
Trước tiên về vấn đề xây dựng tư duy phản biện, quan điểm biện chứng
duy vật khẳng định rằng thực tại tồn tại độc lập và tự chủ đối với ý thức. Điều này
đặt nền tảng cho việc xây dựng tư duy phản biện, tức là khả năng suy nghĩ, phán
đoán và đánh giá đúng đắn một cách độc lập và khách quan. Tư duy phản biện
dựa trên nguyên lý đối lập, phân tích sự phát triển và biến đổi của hiện thực để
tìm ra sự đúng đắn và không đúng đắn trong tư tưởng và hành vi.
Bên cạnh đó, quan điểm biện chứng duy vật cho ta nhận thức về sự phát
triển của thế giới và các vấn đề xã hội. Nó cho phép ta nhìn nhận thế giới và các
vấn đề không chỉ như một tập hợp các yếu tố cố định mà là một quá trình liên tục,
đầy động lực và mâu thuẫn. Điều này rất quan trọng để xây dựng tư duy phản biện
và đưa ra những giải pháp phù hợp.
Tiếp theo, chúng ta sẽ bàn luận về khả năng phân tích sắc bén. Theo quan
điểm này, thế giới tồn tại độc lập với ý thức và ý thức chỉ là một phản ánh của thế
giới. Điều này có nghĩa là để hiểu và phân tích một vấn đề, chúng ta cần phải tiếp
cận với thế giới cảm giác, trải nghiệm và sự hiện hữu.
Khả năng phân tích sắc bén đòi hỏi sự tinh tường, nhạy bén và sự hiểu biết
về vấn đề cần phân tích. Quan điểm biện chứng duy vật cung cấp cách tiếp cận
khoa học hơn trong việc phân tích hiện tượng và quan hệ giữa các yếu tố. Bằng 6 lOMoAR cPSD| 44985297
cách quan sát và nghiên cứu thực tế, chúng ta có thể hiểu được các quy luật và
mối liên hệ tồn tại trong thế giới.
Quan điểm biện chứng duy vật khuyến khích chúng ta không chỉ dừng lại
ở mức độ hiện tượng mà còn cố gắng phân tích và hiểu sâu hơn về nguyên nhân.
Đó là việc chúng ta không chỉ nhìn thấy cái gì đang xảy ra, mà còn điều tra và tìm
hiểu vì sao nó xảy ra.Theo quan điểm biện chứng duy vật, hiện tượng không tồn
tại độc lập mà luôn có nguyên nhân và mục đích của nó. Vì vậy, để hiểu rõ một
hiện tượng, chúng ta cần tìm hiểu nguyên nhân và mối quan hệ giữa các yếu tố gây ra hiện tượng đó.
Việc phân tích và hiểu sâu hơn về nguyên nhân giúp chúng ta có cái nhìn
toàn diện và mang tính đa chiều về một vấn đề. Chúng ta không chỉ nhìn thấy kết
quả mà còn nhìn thấy quá trình và các yếu tố đã góp phần tạo nên kết quả đó. Điều
này giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn, không chỉ về hiện tượng mà còn về
cách thức hoạt động của nó.
1.5. Rèn kỹ năng làm việc nhóm và giao tiếp hiệu quả, áp dụng kiến thức vào thực tiễn
Vai trò của quan điểm biện chứng duy vật trong việc rèn kỹ năng làm việc
nhóm và giao tiếp hiệu quả của sinh viên có thể được phân tích như sau:
Trước tiên, chúng ta có thể nhìn nhận tổ chức và quan hệ xã hội từ quan
điểm biện chứng duy vật. Triết học Mác – Lênin nhấn mạnh vai trò của quan hệ
xã hội trong việc hình thành cá nhân và xã hội. Khi áp dụng vào kỹ năng làm việc
nhóm và giao tiếp, sinh viên có thể nhìn thấy mối quan hệ phức tạp giữa thành
viên trong nhóm và tác động của môi trường xã hội đến quá trình làm việc. Hơn
thế nữa, quan điểm biện chứng duy vật đặc biệt quan tâm đến mối quan hệ giữa
cá nhân và xã hội, tập trung vào sự tương tác và điều chỉnh trong các hệ thống xã
hội. Áp dụng quan điểm này vào rèn kỹ năng làm việc nhóm giúp sinh viên hiểu
rõ hơn về tầm quan trọng của sự hợp tác, sự phối hợp và sự tương tác trong một
nhóm làm việc. Sinh viên sẽ nhận thấy rằng để đạt được kết quả tốt, họ cần phải
hiểu, tôn trọng và tương tác chặt chẽ với các thành viên khác trong nhóm
Bên cạnh đó, quan điểm biện chứng duy vật khuyến khích chúng ta nhìn
nhận thế giới từ nhiều góc nhìn khác nhau. Điều này giúp chúng ta khám phá và
đánh giá các quan điểm và ý kiến khác nhau trong nhóm làm việc. Việc đồng thuận
và chấp nhận sự đa dạng làm việc cùng nhau sẽ tạo ra một môi trường làm việc nhóm hiệu quả.
Tiếp theo đó, ta thấy được quan điểm biện chứng duy vật giúp sinh viên có
cái nhìn sâu sắc về thế giới xung quanh. Sinh viên không chỉ nhìn thấy những hiện 7 lOMoAR cPSD| 44985297
tượng bề ngoài mà còn hiểu được nguyên nhân và quy luật của chúng dựa trên
quan hệ tương tác giữa vật chất và ý thức. Thêm vào đó, quan điểm biện chứng
duy vật cũng giúp sinh viên phân tích và đánh giá một cách khách quan các vấn
đề trong thực tế. Sinh viên không chỉ dựa vào hiện tượng mà còn xem xét cả các
yếu tố tác động và quan hệ giữa chúng để đưa ra nhận định chính xác.
2. Cách nghiên cứu và áp dụng quan điểm biện chứng duy vật trong học tập của sinh viên
Dưới đây là một cách nghiên cứu và áp dụng quan điểm biện chứng duy vật
trong học tập mà bản thân em rút ra được và em nghĩ là phù hợp với sinh viên chúng em:
Một là, nắm vững nền tảng triết học Mác-Lênin, quan điểm biện chứng duy
vật: Sinh viên cần hiểu rõ và nắm vững các khái niệm cơ bản trong triết học Mác-
Lênin, như biện chứng, duy vật, tư duy biện chứng, quá trình phát triển, tương tác
xã hội, và quan hệ nhân quả.
Hai là, tìm hiểu các tác phẩm và bài viết của Mác và Lênin: Đọc và nghiên
cứu các tác phẩm chủ yếu của Karl Mác và Vladimir Lênin, như "Các bài viết
chọn lọc của Mác-Lênin về triết học và chính trị", "Thị trấn Hải Dương", "Tư
tưởng Hồ Chí Minh về triết học và nhân sinh". Đây là những tác phẩm quan trọng
giúp bạn hiểu sâu hơn về quan điểm biện chứng duy vật và cách áp dụng nó vào cuộc sống.
Ba là, áp dụng quan điểm biện chứng duy vật vào việc phân tích và giải
quyết vấn đề: Sinh viên có thể áp dụng quan điểm biện chứng duy vật vào việc
nghiên cứu và phân tích các vấn đề xã hội, kinh tế, chính trị... để hiểu rõ hơn về
quá trình phát triển và tiến hóa của xã hội.
Bốn là, nghiên cứu và áp dụng triết lý biện chứng duy vật vào lĩnh vực học
tập: Sinh viên cần áp dụng quan điểm biện chứng duy vật vào nghiên cứu và học
tập của mình. Điều này có thể bao gồm việc xem xét các quá trình phát triển trong
lĩnh vực học tập, tìm hiểu các mâu thuẫn và tương tác xã hội, và phân tích quan
hệ nhân quả giữa các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình học tập.
Năm là, tham gia các buổi thảo luận và nhóm nghiên cứu: bạn có thể hỏi
giảng viên hoặc các chuyên gia trong lĩnh vực này về các buổi thảo luận và nhóm
nghiên cứu hiện có, họ có thể giúp bạn tìm hiểu về những hoạt động này và giới
thiệu cho bạn các cơ hội tham gia. Nếu muốn bản thân chủ động hơn thì hãy tìm
hiểu các câu lạc bộ và tổ chức sinh viên liên quan, có chuyên môn hoặc quan tâm
đến triết học, triết lý chính trị. Đây là nơi bạn có thể có cơ hội gặp gỡ các sinh 8 lOMoAR cPSD| 44985297
viên khác có cùng sở thích và tham gia vào các hoạt động như buổi thảo luận,
nhóm nghiên cứu. Ngoài ra, sinh viên cũng có thể tham gia khóa học và hội thảo
bằng cách theo dõi lịch khóa học và hội thảo liên quan đến triết học Mác-Lênin
trong trường và các tổ chức bên ngoài. KẾT LUẬN 9 lOMoAR cPSD| 44985297
TÀI LIỆU THAM KHẢO 10