“Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển và ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên” | Bài tập lớn môn triết học mác - lênin

lOMoAR cPSD| 44985297
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
BÀI TẬP TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN
Đề tài: “Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển
và ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên”
Họ và tên: Hoàng Thị Ngọc
Mã số thứ tự: 31 MSV: 11218542 Lớp TC: (221)_19
GV hướng dẫn: TS. Lê Thị Hồng
Hà Nội, ngày 10 tháng 5 năm 2022
MỤC LỤC…………………………………………………………………… lOMoAR cPSD| 44985297
Phần I. LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………...3
PHẦN II. NỘI DUNG………………………………………………………3
I. Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển …... 3
1. Khái niệm về phép biện chứng duy vật…………….....................................3
2. Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển…............4 2.1 Khái niệm phát
triển……………………………………………………....4
2.2 Các tính chất cơ bản của sự phát
triển.........................................................5 2.2.1 Tính khách
quan………………………….................................................... 6
2.2.2 Tính phổ biến
……………………………...……..........................................6 2.2.3 Tính đa dạng, phong
phú…………………….……..................................6
2.2.4 Ý nghĩa phương pháp luận
.......................................................................6
II. Ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên
1. Thực trạng của sinh viên hiện nay………………………………………….8
2. Ý nghĩa đối với sinh viên…......................................................................….8
3. Phương pháp học tập hiệu quả của sinh viên………...…………………….8
PHẦN III. KẾT LUẬN………..………………………………...…………9
MỤC LỤC…………………………………………………………………… 2 lOMoAR cPSD| 44985297 LỜI MỞ ĐẦU
Cùng với dòng chảy của thời gian, xã hội loài người ngày càng
thay đổi. Con người dần trở nên thông minh hơn, sáng tạo ra nhiều thứ mới lạ
giúp cuộc sống cải thiện và phát triển. Trong xã hội ngày nay, sự phát triển đó
càng được thấy rõ. Con người hướng tới xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế;
sự ra đời và phát triển của kinh tế tri thức; sự phát triển của khoa học kỹ thuật,
công nghệ trí tuệ nhân tạo; cùng với sự chuyển đổi từ cơ chế hóa tập trung, bao
cấp sang cơ chế thị trường. Đứng trước chuyển biến đó, đòi hỏi sinh viên
không những giỏi về chuyên môn mà còn phải vận dụng tri thức khoa học vào
giải quyết những vấn đề thực tiễn một cách hiệu quả nhất. Vì vậy, việc hiểu rõ
kiến thức về phép biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển là rất
quan trọng. Do đó em đã lựa chọn chủ đề “Quan điểm biện chứng duy vật về
phương thức của sự phát triển và ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó
trong nghiên cứu, học tập của sinh viên” làm đề tài nghiên cứu cho bài tiểu luận này.
Dưới đây là những nghiên cứu tìm tòi của em về chủ đề này, tuy
nhiên với kiến thức và sự hiểu biết còn giới hạn chắc chắn bài luận sẽ không
tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong nhận được những đánh giá và đóng
góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn để bài tiểu luận của em được hoàn thiện hơn. NỘI DUNG
I.Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển
1 Khái niệm phép biện chứng duy vật
Phép biện chứng duy vật được xem là “linh hồn sống”, là cái quyết định
của chủ nghĩa Mác, thực hiện chức năng phương pháp luận chung nhất của
hoạt động và nhận thức thực tiễn.C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin không đưa
ra một định nghĩa thống nhất mà trong các tác phẩm của các ông có nhiều định
nghĩa khác nhau về phép biện chứng duy vật. Trong tác phẩm “Chống
Đuyrinh, khi bàn về các quy luật, Ph. Ăngghen định nghĩa “Phép biện chứng
chẳng qua chỉ là những quy luật về môn khoa học phổ biến của sự vận động và
sự phát triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của tư duy”. Khi chỉ ra nội
dung chủ yếu của phép biện chứng, Ph. Ăngghen định nghĩa “ Phép biện chứng
là khoa học về sự liên hệ phổ biến” (C.Mác và Ph.Ăngghen ,2004, toàn 3 lOMoAR cPSD| 44985297
tập,t,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 38). V.I.Lênin định nghĩa “Có thể định
nghĩa vắn tắt phép biện chứng là học thuyết về sự thống nhất của các mặt đối
lập. Như thế là nắm được hạt nhân của phép biện chứng, nhưng điều đó đòi hỏi
phải có sự giải thích và một sự phát triển thêm” (V.I.Lênin(2005), Bút ký triết
học toàn tập ,t,29, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,tr.204).
Từ đây ta có thể chỉ ra một số đặc điểm và vai trò của phép biện
chứng duy vật. Về đặc điểm, phép biện chứng duy vật hình thành từ sự thống
nhất hữu cơ giữa thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng, giữa
Lý luận biện chứng và logic biện chứng, được luận giải trên cơ sở khoa học và
được chứng minh bằng toàn bộ sự phát triển của khoa học tự nhiên trước đó.
Về vai trò, phép biện chứng duy vật đã kế thừa và phát triển phép biện chứng
từ tự phát đến tự giác, tạo ra chức năng phương pháp luận chung nhất, định
hướng việc đề ra các nguyên tắc trong hoạt động nhận thức và thực tiễn.
2. Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển
2.1 Khái niệm phát triển
Phát triển là quá trình vận động từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến
hoàn thiện hơn, từ chất cũ đến chất mới ở trình độ cao hơn. Như vậy, phát
triển là vận động nhưng không phải mọi vận động đều là phát triển, mà chi
vận động nào theo khuynh hướng đi lên thì mới là phát triển. Vận động diễn
ra trong không gian và thời gian, nếu thoát ly chúng thì không thể có phát triển.
Xem xét về sự phát triển cũng có những quan điểm khác nhau, đối lập
với nhau: quan điểm siêu hình và quan điểm biện chứng.
Quan điểm siêu hình xem sự phát triển chỉ là sự tăng lên hay sự giảm đi
đơn thuần về mặt lượng, không có sự thay đổi gì về mặt chất của sự vật; hoặc
nếu có sự thay đổi nhất định về chất thì sự thay đổi ấy cũng chỉ diễn ra theo
một vòng khép kín, chứ không có sự sinh thành ra cái mới với những chất
mới. Những người theo quan điểm siêu hình xem sự phát triển như là một
quá trình tiến lên liên tục, không có những bước quanh co, thăng trầm, phức tạp.
Đối lập với quan điểm siêu hình, quan điểm biện chứng xem xét sự phát
triển là một quá trình tiến lên từ thấp đến cao. Quá trình đó diễn ra vừa dần
dần, vừa nhảy vọt, đưa tới sự ra đời của cái mới thay thế cái cũ, nó chỉ ra
nguồn gốc bên trong của sự vận động, phát triển là đấu tranh giữa các mặt 4 lOMoAR cPSD| 44985297
đối lập bên trong sự vật, hiện tượng. Các sự vật hiện tượng của thế giới tồn
tại trong sự vận động, phát triển và chuyển hóa không ngừng. Cơ sở của sự
vân động đó là sự tác động lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng và mâu thuẫn
giữa các mặt đối lập. Vì thế, V.I.Lênin cho rằng , học thuyết về sự phát triển
của phép biện chứng duy vật là “ hoàn toàn bị nhất, sâu sắc nhất và không
phiến diện”.Dù trong hiện thực khách quan hay trong tư duy, sự phát triển
diễn ra không phải lúc nào cũng theo đường thẳng, mà rất quanh co, phức
tạp, thậm chí có thể có những bước lùi tạm thời.
Theo quan điểm biện chứng, sự phát triển là kết quả của quá trình thay
đổi dần dần về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, là quá trình diễn ra theo
đường xoáy ốc và hết mỗi chu kỳ sự vật lặp lại dường như sự vật ban đầu
nhưng ở cấp độ cao hơn.
Quan điểm duy vật biện chứng đối lập với quan điểm duy tâm và tôn
giáo về nguồn gốc của sự phát triển. Quan điểm duy vật biện chứng khẳng
định nguồn gốc của sự phát triển nằm trong bản thân sự vật. Đó là do mâu
thuẫn trong chính sự vật quy định. Quá trình giải quyết liên tục mâu thuẫn
trong bản thân sự vật, do đó, cũng là quá trình tự thân phát triển của mọi sự vật.
Trên cơ sở khái quát sự phát triển của mọi sự vật, hiện tượng tồn tại
trong hiện thực, quan điểm duy vật biện chứng khẳng định, phát triển là một
phạm trù triết học dùng để chỉ quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao,
từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật.
Theo quan điểm này, phát triển không bao quát toàn bộ sự vận động nói
chung. Nó chỉ khái quát xu hướng chung của sự vận động - xu hướng vận
động đi lên của sự vật, sự vật mới ra đời thay thế cho sự vật cũ. Sự phát triển
chỉ là một trường hợp đặc biệt của sự vận động. Trong quá trình phát triển
của mình trong sự vật sẽ hình thành dần dần những quy định mới cao hơn về
chất, sẽ làm thay đổi mối liên hệ, cơ cấu, phương thức tồn tại và vận động,
chức năng vốn có theo chiều hướng ngày càng hoàn thiện hơn.
2.2 Các tính chất cơ bản của sự phát triển
Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, phát triển cũng có
ba tính chất cơ bản: Tính khách quan, tính phổ biến và tính đa dạng, phong phú. 5 lOMoAR cPSD| 44985297
2.2.1 Sự phát triển bao giờ cũng mang tính khách quan. Bởi vì, như trên đã phân
tích theo quan điểm duy vật biện chứng, nguồn gốc của sự phát triển nằm ngay
trong bản thân sự vật. Đó là quá trình giải quyết liên tục những mâu thuẫn nảy
sinh trong sự tồn tại và vận động của sự vật. Nhờ đó sự vật luôn luôn phát triển.
Vì thế sự phát triển là tiến trình khách quan, không phụ thuộc vào ý thức của con người.
Ví dụ: Để phát triển năng lực tiếng anh(IELTS), trước hết phải giải thích
mâu thuẫn trong quá trình nhận thức, giữa cái biết ít(nghe, nói, đọc, viết,
từ vựng) với yêu cầu rất cao của chứng chỉ IELTS. Để giải quyết mâu
thuẫn đó, chúng ta phải thông qua việc học, thực hành, giao tiếp thì chúng
ta mới phát triển năng lực trình độ nào đó của mình.(tích lũy về lượng
mới thay đổi về chất)
2.3.2 Sự phát triển mang tính phổ biến. Tính phổ biến của sự phát triển được
hiểu là nó diễn ra ở mọi lĩnh vực: tự nhiên, xã hội và tư duy; ở bất cứ sự vật,
hiện tượng nào của thế giới khách quan. Ngay cả các khái niệm, các phạm
trù phản ánh hiện thực cũng nằm trong quá trình vận động và phát triển; chỉ
trên cơ sở của sự phát triển, mọi hình thức của tư duy, nhất là các khái niệm
và các phạm trù, mới có thể phản ánh đúng đắn hiện thực luôn vận động và phát triển.
Ví dụ: Trong tự nhiên, sự phát triển từ thực vật đến động vật, đến con
người; sự phát triển của các hình thái kinh tế xã hội từ cộng sản nguyên
thủy lên chiếm hữu nô lệ lên phong kiến lên tư bản chủ nghĩa rồi lên cộng
sản chủ nghĩa; sự phát triển bình quân đầu người của một quốc gia...
2.2.3 Sự phát triển còn có tính đa dạng, phong phú. Phát triển là khuynh
hướng chung của mọi sự vật, mọi hiện tượng, song mỗi sự vật, mỗi hiện tượng
lại có quá trình phát triển không giống nhau. Tồn tại ở không gian khác nhau, ở
thời gian khác nhau, sự vật phát triển sẽ khác nhau. Đồng thời trong quá trình
phát triển của mình, sự vật còn chịu sự tác động của các sự vật, hiện tượng
khác, của rất nhiều yếu tố, điều kiện. Sự tác động đó có thể thúc đẩy hoặc kìm
hãm sự phát triển của sự vật, đôi khi có thể làm thay đổi chiều hướng phát triển
của sự vật, thậm chí làm cho sự vật thụt lùi.
Ví dụ, nhìn chung, ngày nay trẻ em phát triển nhanh hơn cả về thể chất lẫn trí
tuệ so với trẻ em ở các thế hệ trước do chúng được thừa hưởng những thành
quả, những điều kiện thuận lợi mà xã hội mang lại. Trong thời đại hiện nay,
thời gian công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước của các quốc gia chậm 6 lOMoAR cPSD| 44985297
phát triển và kém phát triển sẽ ngắn hơn nhiều so với các quốc gia đã thực
hiện chúng do đã thừa hưởng kinh nghiệm và sự hỗ trợ của các quốc gia đi
trước. Song vấn đề còn ở chỗ, sự vận dụng kinh nghiệm và tận dụng sự hỗ trợ
đó như thế nào lại phụ thuộc rất lớn vào những nhà lãnh đạo và nhân dân của
các nước chậm phát triển và kém phát triển.Hay sự phát triển của thực vật
khác động vật; thực vật sinh trưởng trong bóng tối khác với thực vật sinh
trưởng ngoài ánh sáng......
Những điều kiện nêu ra ở trên cho thấy, dù sự vật, hiện tượng có thể có
những giai đoạn vận động đi lên như thế này hoặc như thế khác, nhưng xem
xét toàn bộ quá trình thì chúng vẫn tuân theo khuynh hướng chung.
2.2.4 Ý nghĩa phương pháp luận
Nguyên lý về sự phát triển cho thấy trong hoạt động nhận thức và hoạt
động thực tiễn con người phải tôn trọng quan điểm phát triển.
Quan điểm phát triển đòi hỏi khi nhận thức, khi giải quyết một vấn đề
nào đó con người phải đặt chúng trong khuynh hướng tiến lên, có cái mới,
cái tiến bộ ra đời thay thế cái cũ. Tuy nhiên cũng phải nhận thấy rằng sự phát
triển của sự vật không diễn ra theo đường thẳng mà quanh co, phức tạp.
Quan điểm phát triển đòi hỏi không chỉ nắm bắt những cái hiện đang
tồn tại ở sự vật, mà còn phải thấy rõ khuynh hướng phát triển trong tương lai
của chúng, phải thấy được những biến đổi đi lên cũng như những biến đổi có
tính chất thụt lùi. Song điều cơ bản là phải khái quát những biến đổi để vạch
ra khuynh hướng biến đổi chính của sự vật.
Xem xét sự vật theo quan điểm phát triển còn phải biết phân chia quá
trình phát triển của sự vật ấy thành những giai đoạn. Trên cơ sở ấy để tìm ra
phương pháp nhận thức và cách tác động phù hợp nhằm thúc đẩy sự vật tiến
triển nhanh hơn hoặc kìm hãm sự phát triển của nó, tùy theo sự phát triển đó
có lợi hay có hại đối với đời sống của con người.
Quan điểm phát triển góp phần khắc phục tư tưởng bảo thủ, trì trệ, định
kiến trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn.
Với tư cách là những nguyên tắc phương pháp luận, quan điểm toàn diện,
quan điểm lịch sử - cụ thể, quan điểm phát triển góp phần định hướng, chỉ
đạo hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn cải tạo hiện thực, cải tạo
chính bản thân con người. Song để thực hiện được chúng, mỗi người cần 7 lOMoAR cPSD| 44985297
nắm chắc cơ sở lý luận của chúng - nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và
nguyên lý về sự phát triển, biết vận dụng chúng một cách sáng tạo trong hoạt động của mình.
II. Ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập
của sinh viên 1.Thực trạng của sinh viên hiện nay
Một số sinh viên vẫn chưa thực sự đứng trên lập trường duy vật biện
chứng, vẫn còn tin tưởng vào thế giới quan duy tâm, ảnh hưởng tới việc nâng
cao năng lực tư duy biện chứng duy vật.
Sinh viên mới chỉ học thuộc lòng những gì giảng viên truyền đạt , chưa
hiểu sâu sắc bản chất của tri thức đã học để có thể rút ra được ý nghĩa thực tiễn,
vận dụng linh hoạt sáng tạo vào từng hoàn cảnh cụ thể trong học tập và sinh hoạt.
Một số sinh viên còn phạm phải sai lầm khi vận dụng các nguyên tắc
của phép biện chứng duy vật vào học tập và nghiên cứu khoa học. Năng lực tư
duy biện chứng còn hạn chế, làm cho sinh viên không hiểu và nắm vững
nguyên tắc khách quan nên trong cách nghĩ cách làm của họ còn liều lĩnh vội
vàng, không xuất phát từ hoàn cảnh thực tế, dễ rơi và ảo tưởng.
Hầu hết sinh viên cho rằng Triết học là môn học chung , thậm chí có
sinh viên cho là môn học phụ, khô khan , khó hiểu,. Vì thế nhiều sinh viên
không hứng thú say mê học tập, coi việc học là gò bó, chống đối.
2. Ý nghĩa đối với sinh viên
Giúp cho sinh viên có những quan điểm đúng đắn và phương pháp
biện chứng duy vật để tiếp thu môn khoa học khác. Trên cơ sở đó sinh viên có
điều kiện nâng cao năng lực tư duy biện chứng.
Vận dụng quan điểm về sự phát triển góp phần thúc đẩy sinh viên
hoàn hoàn thiện bản thân. Từ đó sinh viên luôn tiếp nhận tri thức một cách
khoa học, sáng tạo, không ỷ lại vào những thành tựu đã có trước mắt, sinh viên
tự học, tự nghiên cứu, giải thích thực tiễn biến đổi, đưa ra giải pháp mà thực tiễn đặt ra
Giúp sinh viên cơ phương pháp học tập và làm việc đúng đắn, khoa
học, nâng cao hiệu quả học tập nghiên cứu, biết đánh giá và sáng tạo ra tri thức mới. 8 lOMoAR cPSD| 44985297
Giúp sinh viên loại bỏ tư duy siêu hình, cứng nhắc, bảo thủ, trì trệ...
Góp phần thúc đẩy xã hội ngày càng tiến bộ, nâng cao giá trị bản thân.
3.Phương pháp học tập hiệu quả của sinh viên
Chủ động trong việc học như đọc tài liệu trước khi đến lớp, tập
trung nghe giảng, chủ động ghi chép những nội dung quan trọng,tự hệ thống
bài học sau mỗi buổi lên lớp, ôn tập bài thường xuyên.
Độc lập trong suy nghĩ, sử dụng thông minh chứ không lạm dụng
sao chép, copy một cách máy móc những kiến thức có sẵn, nâng cao khả năng
làm việc nhóm, tích cực trong những bài tập chung
Tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học ,xem các buổi thảo
luận, viết tiểu luận khoa học để nâng cao kiến thức, hiểu sâu thêm về môn học,
giúp rèn luyện cách viết, cách trình bày vấn đề khoa học một cách logic chặt chẽ.
Tìm hiểu thêm về các kiến thức ngoài xã hội, ngoài ra cần có cách
ứng xử phù hợp đạo đức với mọi người .
PHẦN III. KẾT LUẬN
Bài tiểu luận đã phần nào cho thấy được tầm quan trọng
trong việc hiểu rõ quan điểm duy vật biện chứng về sự phát triển cũng như ý
nghĩa của nó trong việc học tập, nghiên cứu của sinh viên. Sự phát triển làm
cho cuộc sống thay đổi khiến mọi thứ trở nên dễ dàng thuận tiện nhưng kèm
theo đó nó cũng khiến con người dần trở nên phụ thuộc vào những gì đã có.
Mỗi sinh viên cần là những người hiểu biết, có suy nghĩ độc lập sáng tạo, có
cái nhìn mới mẻ, tích cực, góp phần làm cuộc sống ngày một phát triển.
Tài liệu tham khảo:Giáo trình Triết học Mac-Lênin(2019) 9