Quan điểm duy vật lịch sử về vai trò của con người và sự vận dụngquan điểm đó trong phong trào Cần Vương cuối thế kỉ 19 | Bài tập lớn môn triết học mác - lênin

lOMoAR cPSD| 44985297
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
BÀI TẬP LỚN MÔN TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN
Đề tài: “Quan điểm duy vật lịch sử về vai trò của con người và sự vận dụng
quan điểm đó trong phong trào Cần Vương cuối thế kỉ 19 ”
Họ và tên: Trần Quốc Duy Mã số sinh viên:12 Lớp TC: LLNL1105(123)_22
GV hướng dẫn: TS. Lê Thị Hồng Hà Nội 12/12/2023 MỤC LỤC lOMoAR cPSD| 44985297
LỜI MỞ ĐẦU...................................................................................................................1
NỘI DUNG .......................................................................................................................... 2
PHẦN I : QUAN ĐIỂM DUY VẬT LỊCH SỬ ............................................................. 2
VỀ VAI TRÒ CỦA CON NGƯỜI ................................................................................. 2
1. Khái niệm về con người và bản chất của con người ............................................. 2
2. Vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sự ................................. 3
PHẦN 2: VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ VỀ VAI
TRÒ CỦA CON NGƯỜI TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG CUỐI THẾ
KỶ19 ................................................................................................................................. 6
1 Nguyên nhân bùng nổ phong trào Cần Vương ...................................................... 6
2 Vai trò của người lãnh đạo phong trào Cần Vương .............................................. 8
3 Vai trò của quần chúng nhân dân trong phong trào Cần Vương ........................ 8
4 Sự vận dụng chủ nghĩa duy vật lịch sử về vai trò của con người của Triết
họcMác – Lênin trong nguyên nhân dẫn đến thất bại của phong trào Cần
Vương ........................................................................................................................... 9
5 Bài học kinh nghiệm ............................................................................................... 10
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 10
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 12 2 LỜI MỞ ĐẦU
Nhìn vào vòng xoay không ngừng của lịch sử, chúng ta không thể không tự hỏi về vai
trò của con người trong sự phát triển toàn cầu. Đã bao lâu rồi, con người không chỉ là nhân
chủ của lịch sử mà còn là tác nhân chủ động tác động đến dòng chảy của thời gian. Quan
điểm duy vật lịch sử mở ra một khía cạnh mới, một góc nhìn mà chúng ta có thể hiểu rõ
hơn về tầm ảnh hưởng và trách nhiệm của con người trong việc xây dựng và biến đổi xã
hội. Đối diện với những biến động xã hội, triết học duy vật lịch sử khẳng định rằng con
người không chỉ là sản phẩm của lịch sử mà còn là tác nhân đổi mới và tiến bộ. Thông qua
sự tương tác phức tạp giữa lực lượng sản xuất, tầng lớp xã hội, và các yếu tố văn hóa, con
người đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và thay đổi xã hội theo hướng phản
ánh nhu cầu và điều kiện vật chất . Theo quan điểm duy vật lịch sử, vai trò của con người
không chỉ được hiểu thông qua cá nhân mà còn thông qua mối quan hệ xã hội và bối cảnh
lịch sử. Con người không tồn tại độc lập và hoạt động của họ được định hình chủ yếu bởi lOMoAR cPSD| 44985297
cơ cấu xã hội xung quanh, cũng như các biến động lịch sử và kinh tế . Và lịch sử vận động
và phát triển của xã hội đã chứng minh rằng con người là chủ thể chân chính sáng tạo ra
lịch sử. Tuy nhiên, vấn đề cần làm rõ là vai trò quyết định sự phát triển của xã hội là thuộc
về ai? quần chúng nhân dân đông đảo hay những cá nhân có những phẩm chất đặc biệt - vĩ
nhân lãnh tụ. Những vấn đề đó được triết học Mác - Lênin giải quyết một cách khoa học.
Để có thể làm rõ được những quan điểm của triết học Mác – Lênin về con người và
vận dụng quan điểm ấy như thế nào nên em đã lựa chọn đề tài “ Quan điểm duy vật lịch sử
về vai trò của con người và sự vận dụng quan điểm đó trong phong trào Cần Vương cuối thế kỉ 19 ” .
Do trình độ còn hạn chế vì vậy bài viết của em chắc chắn sẽ không tránh được những
thiếu sót rất mong nhận được sự góp ý của giáo viên Lê Thị Hồng.
Em xin chân thành cảm ơn! 1 lOMoAR cPSD| 44985297 NỘI DUNG
PHẦN I : QUAN ĐIỂM DUY VẬT LỊCH SỬ
VỀ VAI TRÒ CỦA CON NGƯỜI
1. Khái niệm về con người và bản chất của con người
1.1 Khái niệm về con người
Con người là thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội; có sự thống nhất biện chứng giữa hai
phương diện tự nhiên và xã hội .
Bản tính tự nhiên của con người:
- Con người là kết quả của quá trình tiến hóa và phát triển lâu dài của giới tự nhiên
- Con người là một bộ phận của giới tự nhiên và đồng thời giới tự nhiên cũng
là thân thể vô cơ của con người
Bản tính xã hội của con người được phân tích từ các giác độ sau đây:
- Xét từ giác độ nguồn gốc hình thành: loài người không phải chỉ có nguồngốc
từ sự tiến hóa, phát triển của vật chất tự nhiên mà còn có nguồn gốc xã hội của nó .
- Xét từ giác độ tồn tại và phát triển : sự phát triển của loài người luôn luôn
bịchi phối bởi các nhân tố xã hội và các quy luật xã hội.
1.2 Bản chất của con người
Theo Mác, bản chất của con người là tổng hòa những quan hệ xã hội:
Con người thì không chỉ đơn thuần từ phương diện bản tính tự nhiên của con người
mà điều căn bản hơn có tính quyết định là từ phương diện bản tính xã hội, từ những
quan hệ kinh tế xã hội của con người.
Động lực cơ bản của sự tiến bộ và phát triển chính là năng lực sáng tạo lịch sử của con người
Sự nghiệp giải phóng con người nhằm phát huy khả năng sáng tạo lịch sử của con
người phải là hướng vào sự nghiệp giải phóng những quan hệ kinh tế - xã hội
1.3 Ý nghĩa phương pháp luận
Thứ nhất, để lý giải một cách khoa học những vấn đề về con người thì không thể đơn
thuần từ phương diện bản tính tự nhiên của nó mà điều căn bản hơn, có tính quyết định là
phải từ phương diện bản tính xã hội, từ những quan hệ xã hội tạo nên bản chất con người. 2 lOMoAR cPSD| 44985297
Thứ hai, động lực cơ bản của sự tiến bộ và phát triển của xã hội chính là năng lực sáng
tạo nên lịch sử của con người. Vì vậy, phát huy năng lực sáng tạo của mỗi con người, vì
con người chính là phát huy nguồn động lực quan trọng thúc đẩy sự tiến bộ và phát triển của xã hội.
Thứ ba, sự nghiệp giải phóng con người, nhằm phát huy khả năng sáng tạo lịch sử của
nó phải hướng vào giải phóng những quan hệ kinh tế - xã hội.
2. Vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sự
2.1 Khái niệm quần chúng nhân dân
Quần chúng nhân dân là bộ phận có cùng chung lợi ích căn bản, bao gồm những thành
phần, những tầng lớp và những giai cấp, liên kết lại thành tập thể dưới sự lãnh đạo của một
cá nhân, tổ chức hay đảng phái nhằm giải quyết những vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội của
một thời đại nhất định.
Khái niệm quần chúng nhân dân được xác định bởi các đặc trưng sau:
- Thứ nhất, những người lao động ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần, đóng vai
trò là hạt nhân cơ bản của quần chúng nhân dân. Như vậy, quần chúng nhân dân có số lượng đông đảo.
- Thứ hai, quần chúng nhân dân - những bộ phận dân cư chống lại giai cấp thống trị,
áp bức, bóc lột, đối kháng với nhân dân.
- Thứ ba, những giai cấp những tầng lớp xã hội thúc đẩy sự tiến bộ xã hội thông qua
các hoạt động của mình, trực tiếp hoặc gián tiếp trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.
2.2 Vai trò của quần chúng nhân dân
Theo triết học Mác Lênin, quần chúng nhân dân là chủ thể sáng tạo chân chính ra lịch
sử, giữ vai trò quyết định đối với tiến trình lịch sử. Bởi vì: một lý tưởng giải phóng xã hội,
giải phóng con người chỉ được chứng minh thông qua sự tiếp thu và hoạt động của quần
chúng nhân dân. Hơn nữa tư tưởng, tự bản thân nó không làm biến đổi xã hội mà phải thông
qua hành động cách mạng, hoạt động thực tiễn của quần chúng nhân dân, để biến lý tưởng,
ước mơ thành hiện thực trong đời sống xã hội.
Vai trò sáng tạo chân chính ra lịch sử của quần chúng nhân dân được biểu hiện ở ba nội dung sau:
- Thứ nhất, quần chúng nhân dân là lực lượng sản xuất cơ bản của mọi xã hội , trực
tiếp sản xuất ra của cải vật chất đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển. lOMoAR cPSD| 44985297
- Thứ hai, quần chúng nhân dân là lực lượng và động lực cơ bản của mọi cuộc cách
mạng và các cuộc cải cách trong lịch sử
- Thứ ba, quần chúng nhân dân là lực lượng trực tiếp hay gián tiếp sáng tạo ra các giá trị tinh thần xã hội .
Tóm lại, từ hoạt động sản xuất vật chất đến hoạt động tinh thần, từ lĩnh vực kinh tế
đến chính trị, quần chúng nhân dân luôn đóng vai trò quyết định trong lịch sử. Tuy nhiên,
tuỳ theo điều kiện lịch sử mà vai trò chủ thể của quần chúng nhân dân cũng biểu hiện khác nhau. 2.3 Khái niệm lãnh tụ
Trong sự phát triển của lịch sử, khi phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân
hình thành và phát triển dẫn tới sự xuất hiện của lãnh tụ. Đó là những cá nhân kiệt xuất.
Lãnh tụ là những cá nhân kiệt xuất, trưởng thành từ phong trào của quần chúng, nắm
bắt được những vấn đề căn bản nhất trong một lĩnh vực nhất định của hoạt động thực tiễn
và lý luận. Đó là những cá nhân kiệt xuất trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, khoa học, nghệ thuật.
Như vậy, để trở thành lãnh tụ phải là người có phẩm chất cơ bản sau:
- Thứ nhất , có tri thức khoa học uyên bác, nắm bắt được xu thế vận động của dân tộc,
quốc tế và thời đại.
- Thứ hai, có năng lực tập hợp quần chúng nhân dân, thống nhất ý chí và hành động
của quần chúng nhân dân vào nhiệm vụ dân tộc, quốc tế và thời đại.
- Thứ ba, gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân, hy sinh vì lợi ích của dân tộc,
quốc tế thời đại. Ở những giai đoạn lịch sử khác nhau, dân tộc khác nhau, thời kỳ khác nhau
khi lịch sử đặt ra những nhiệm vụ cần giải quyết thì tất yếu sẽ xuất hiện những lãnh tụ từ
phong trào quần chúng nhân dân, đáp ứng với yêu cầu của lịch sử. Lênin viết “Trong lịch
sử, chưa hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị nếu nó không đào tạo được
trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiền phong có đủ khả năng
tổ chức và lãnh đạo phong trào”. 2.4 Vai trò của lãnh tụ
Lãnh tụ có vai trò đối với phong trào quần chúng như sau:
- Thứ nhất, thúc đẩy hoặc kìm hãm sự tiến bộ xã hội: nắm bắt được qui luật vận động
khách quan của lịch sử thì lãnh tụ sẽ thúc đẩy sự phát triển của xã hội thông qua lãnh đạo 4 lOMoAR cPSD| 44985297
phong trào quần chúng; ngược lại, nếu không nắm bắt được những qui luật của lịch sử xã
hội thì lãnh tụ sẽ kìm hãm sự phát triển của xã hội, thậm chí có thể dẫn lịch sử trải qua
những bước quanh co, phức tạp.
- Thứ hai, lãnh tụ với vai trò của mình sáng lập ra các tổ chức chính trị, xã hội, là linh
hồn của tổ chức đó. Vì vậy, lãnh tụ là người tổ chức điều khiển và quản lý các tổ chức chính
trị, xã hội, có vai trò và ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại, phát triển và hoạt động của các tổ chức ấy.
- Thứ ba, lãnh tụ của mỗi thời đại chỉ có thể hoàn thành những nhiệm vụ đặt ra của
thời đại đó. Không có lãnh tụ cho mọi thời đại, chỉ có lãnh tụ gắn với một thời đại nhất
định. Sau khi hoàn thành vai trò của mình, lãnh tụ trở thành biểu tượng tinh thần mãi mãi tồn tại trong nhân dân.
Tóm lại, bất cứ một thời kì nào, một dân tộc nào, nếu lịch sử đặt ra những nhiệm vụ
cần giải quyết thì từ trong phong trào quần chúng nhân dân, tất yếu sẽ xuất hiện những lãnh
tụ, đáp ứng yêu cầu của lịch sử .
2.5 Mối quan hệ giữ quần chúng nhân dân với lãnh tụ
Mối quan hệ giữa quần chúng nhân dân với lãnh tụ là quan hệ biện chứng, nó được
thể hiện trên các nội dung sau đây :
Thứ nhất, là sự thống nhất giữa quần chúng nhân dân và lãnh tụ. Không có phong trào
cách mạng của quần chúng nhân dân, không có các quá trình kinh tế, chính trị, xã hội của
đông đảo quần chúng nhân dân, thì cũng không thể xuất hiện lãnh tụ. Những cá nhân kiệt
xuất, ưu tú là sản phẩm của thời đại. Vì vậy họ sẽ là nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát
triển của phong trào quần chúng.
Thứ hai, quần chúng nhân dân và lãnh tụ thống nhất trong mục đích và lợi ích của
mình. Sự thống nhất về các mục tiêu cách mạng, hành động cách mạng giữa quần chúng
nhân dân là lãnh tụ do chính quan hệ lợi ích quy định. Lợi ích biểu hiện dưới nhiều khía
cạnh khác nhau: lợi ích kinh tế, lợi ích chính trị, lợi ích văn hóa… quan hệ lợi ích là cầu
nối, là nội lực để liên kết các cá nhân cũng như quần chúng nhân dân thành một khối thống
nhất về ý chí và hành động. Lợi ích đó cũng vận động, phát triển tuỳ thuộc vào thời đại,
vào địa vị lịch sử của giai cấp cầm quyền mà lãnh tụ làm đại biểu, phụ thuộc vào khả năng
nhận thức và vận dụng để giải quyết mối quan hệ giữa các cá nhân, giai cấp và tầng lớp xã
hội. Như vậy, mức độ thống nhất về lợi ích là cơ sở qui định sự thống nhất hành động giữa
lãnh tụ và quần chúng nhân dân trong lịch sử. lOMoAR cPSD| 44985297
Thứ ba, sự khác biệt giữa quần chúng nhân dân và lãnh tụ biểu hiện trong vai trò khác
nhau của sự tác động đến lịch sử. Cùng đóng vai trò thúc đẩy lịch sử phát triển, nhưng quần
chúng nhân dân là lực lượng quyết định sự phát triển, còn lãnh tụ là người định hướng dẫn
dắt phong trào, thúc đẩy sự phát triển của lịch sử.
Bởi vậy, quan hệ giữa quần chúng nhân dân và cá nhân lãnh tụ là quan hệ biện chứng
vừa có sự thống nhất vừa có sự khác biệt. Chủ nghĩa Mác Lênin đánh giá rất cao vai trò của
cá nhân lãnh tụ trong sự phát triển của lịch sử, nhưng kiên quyết chống lại tệ sùng bái cá
nhân. Tệ sùng bái cá nhân là thần thánh hóa cá nhân người lãnh đạo đi đến chỗ chỉ thấy vai
trò quyết định tất cả của cá nhân lãnh đạo mà thấy hoặc xem nhẹ vai trò lãnh đạo tập thể và quần chúng nhân dân.
2.6 Ý nghĩa phương pháp luận
Lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin về vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân
dân và vai trò của các cá nhân đối với tiến trình lịch sử dã cung cấp một phương pháp luận
khoa học cho hoạt động nhận thức và thực tiễn, cụ thể:
- Thứ nhất, việc lý giải một cách khoa học về vai trò quyết định lịch sử của quần
chúng nhân dân đã xoá bỏ sai lầm của chủ nghĩa duy tâm đã từng thống trị lâu dài trong
nhận thức về động lực và lực lượng sáng tạo ra lịch sử loài người. Đồng thời, đem lại một
phương pháp luận khoa học trong việc nghiên cứu và nhận định lịch sử cũng như việc
nghiên cứu và đánh giá vai trò của mỗi cá nhân, thủ lĩnh, vĩ nhân, lãnh tụ trong cộng đồng xã hội.
- Thứ hai, lý luận về vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân đã cung cấp
một phương pháp luận khoa học để chúng ta vận dụng vào việc tập hợp lực lượng, phát huy
sức mạnh của quần chúng để đưa sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa đi đến thắng lợi cuối cùng.
PHẦN 2: VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ VỀ VAI
TRÒ CỦA CON NGƯỜI TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG CUỐI THẾ KỶ 19
1 Nguyên nhân bùng nổ phong trào Cần Vương
Bùng nổ phong trào Cần Vương ở Việt Nam có nhiều nguyên nhân phức tạp và liên
quan đến nhiều yếu tố xã hội, lịch sử và chính trị. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:
- Thực dân Pháp xâm lược: Xâm lược của thực dân Pháp là một trong những nguyên nhân
chính khiến phong trào Cần Vương bùng nổ. Sự xâm lược này đã gây ra sự bất mãn và tự
trọng dân tộc, kích thích lòng yêu nước và lòng chống lại sự thực dân hóa. 6 lOMoAR cPSD| 44985297
- Sự đàn áp của nhà Nguyễn: Vào cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, trong hoàn cảnh
chế độ triều Nguyễn đang thống trị nước Việt với sự đàn áp nghiêm khắc, thuế phí gắt gao,
và sự khắc nghiệt đối với dân chúng. Triều Nguyễn thiết lập chính sách cô lập và thao túng
vùng đất, gây ra nhiều biểu tình và nổi loạn. Bên cạnh đó với việc lần lượt ký kết Hiệp ước
Harmand (25/8/1883) và Hiệp ước Patenôtre (6/6/1884), triều Nguyễn đã chính thức đặt cơ
sở lâu dài cho quyền đô hộ của thực dân Pháp ở Việt Nam
- Bất bình đẳng xã hội: Sự bất bình đẳng xã hội trong xã hội Việt Nam thời kỳ đóng
đinh của nhà Nguyễn là một nguồn động viên mạnh mẽ cho nhân dân, đặc biệt là nhóm
nông dân và tầng lớp lao động, để đứng lên chống lại sự áp bức và thất bại của triều đình.
- Ý kiến tiến bộ và tư tưởng dân chủ: Sự tác động của ý kiến tiến bộ và tư tưởng dân
chủ từ thế giới bên ngoài đã ảnh hưởng đến những người trí thức và những người yêu nước
ở Việt Nam. Các ý kiến này khuyến khích sự tự chủ, tự do và ý thức về quyền lực của nhân dân.
- Sự thất bại của các cuộc khởi nghĩa trước đó đã làm cho những người yêu nước và
lãnh đạo cảm thấy cần phải tiếp tục chiến đấu và phát triển những phong trào mới mạnh mẽ
hơn để chống lại thực dân Pháp.
- Tình cảnh khó khăn và thiếu ổn định chính trị tạo điều kiện cho sự phát triển của
phong trào Cần Vương. Sự lạc quan và lòng yêu nước của nhân dân đã được kích thích
trong bối cảnh khó khăn này.
- Tầng lớp trí thức và lãnh đạo năng động: Sự xuất hiện và lãnh đạo của những tầng
lớp trí thức như Phan Đình Phùng, Tôn Thất Thuyết, đã tạo điều kiện cho sự tổ chức và
phát triển của phong trào Cần Vương. Những nhân vật này thường có tầm nhìn, tri thức và
sự can đảm để lãnh đạo nhân dân.
- Sự đóng góp của nhân dân , nông dân: Nhân dân , nông dân, với số đông lớn và sức
mạnh lao động, đã đóng góp quan trọng vào sự bùng nổ của phong trào Cần Vương. Sự
thất vọng và bất mãn trong số nhân dân đã làm cho họ sẵn lòng tham gia các phong trào kháng chiến.
Tóm lại, bùng nổ phong trào Cần Vương xuất phát từ một sự kết hợp của nhiều yếu
tố khác nhau, bao gồm cả bất mãn dân tộc, sự đàn áp chính trị và xã hội, sự ảnh hưởng của
tư tưởng tiến bộ và ý chí của những người lãnh đạo năng động. Mục đích của phong trào
Cần Vương là giúp vua cứu nước, đánh đuổi giặc Pháp, khôi phục lại quốc gia phong kiến độc lập. lOMoAR cPSD| 44985297
2 Vai trò của người lãnh đạo phong trào Cần Vương
Phong trào Cần Vương do Tôn Thất Thuyết là linh hồn, là người phất lá cờ lãnh đạo.
Dưới đây là một số khía cạnh của vai trò của ông trong phong trào này:
- Tôn Thất Thuyết mượn danh vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương kêu gọi văn
thân, sĩ phu, nhân dân cả nước đứng lên vì vua mà kháng chiến . Ông đã lãnh đạo quần
chúng nhân dân phát động các cuộc khởi nghĩa vũ trang chống thực dân Pháp trên địa bàn
rộng lớn , khắp Bắc Kì và Trung Kì .
- Tôn Thất Thuyết đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và lãnh đạo chiến lược
của phong trào Cần Vương. Ông đã tham gia vào việc lập kế hoạch và chiến lược quân sự
để chống lại thực dân Pháp.
- Tổ chức hệ thống quân đội: Ông đóng góp vào việc tổ chức hệ thống quân đội Cần
Vương. Việc lãnh đạo và quản lý những đơn vị quân đội này đòi hỏi sự tài năng và kỹ năng lãnh đạo của ông.
- Truyền động lực và tinh thần chiến đấu: Tôn Thất Thuyết có vai trò trong việc truyền
động lực và tinh thần chiến đấu cho những người tham gia phong trào. Ông được biết đến
là người có tư tưởng quốc tế, hướng tới sự độc lập và tự do của Việt Nam.
- Kết nối và đàm phán: Trong bối cảnh đối mặt với các thế lực ngoại viện, Tôn Thất
Thuyết thường xuyên tham gia các hoạt động kết nối và đàm phán với các đối tác để hỗ trợ phong trào.
3 Vai trò của quần chúng nhân dân trong phong trào Cần Vương
Quần chúng nhân dân đóng một vai trò quan trọng trong phong trào Cần Vương ở Việt
Nam thế kỷ 19. Dưới đây là một số khía cạnh của vai trò của quần chúng nhân dân trong phong trào này:
- Là lực lượng chính phối hợp với quân đội triều đình hoặc tự đứng lên đấu tranh vũ
trang chống Pháp với những hình thức, phương pháp phong phú
- Quần chúng nhân dân cung cấp lao động và tài nguyên để xây dựng cơ sở hạ tầng
cần thiết cho phong trào Cần Vương, bao gồm cả công trình giao thông, trạm trấn, và các trung tâm quân sự.
- Đóng góp tài chính và vật chất: Nhân dân thường đóng góp tài chính và vật chất để
hỗ trợ phong trào. Các đóng góp này có thể bao gồm tiền bạc, ngũ cốc, vật liệu xây dựng,
và nhiều nguồn lực khác để duy trì cuộc chiến tranh. 8 lOMoAR cPSD| 44985297
- Góp phần tiêu hao sinh lực địch, làm chậm quá trình xâm lược, tạo thời cơ phản
công quân Pháp; để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu.
- Tinh thần đoàn kết: Quần chúng nhân dân thường thể hiện tình thần đoàn kết và
đồng lòng trong phong trào. Sự đoàn kết này là một yếu tố quan trọng giúp duy trì và phát
triển phong trào chống lại thực dân.
Tóm lại, vai trò của quần chúng nhân dân trong phong trào Cần Vương không chỉ giới
hạn trong việc làm lao động hay tham gia chiến tranh mà còn mở rộng ra đến việc duy trì
và xây dựng tinh thần đoàn kết và lòng tự hào dân tộc. Quần chúng nhân dân là nhân tố chủ
động quan trọng, góp phần làm nên sức mạnh của phong trào Cần Vương.
4 Sự vận dụng chủ nghĩa duy vật lịch sử về vai trò của con người của Triết học
Mác – Lênin trong nguyên nhân dẫn đến thất bại của phong trào Cần Vương
Dựa vào vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong quan điểm của chủ nghĩa
duy vật lịch sử về con người em đã đưa ra một số nguyên nhân dẫn đến thất bại của phong trào Cần Vương :
- Giai cấp lãnh đạo thiếu tính quyết đoán
• Phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết là linh hồn, là người
phất lá cờ lãnh đạo. Nhưng đằng sau họ là cả một triều đình rối ren. Vua Tự Đức băng hà,
triều đình hỗn loạn, lần lượt các vị vua từ Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi lên
ngôi đều chịu sự can thiệp và tác động trực tiếp của ba vị phụ chính đại thần là Tôn Thất
Thuyết, Nguyễn Văn Tường và Trần Tiễn Thành. Triều đình nhà Nguyễn gặp đầy biến
động, có thể nói riêng Tôn Thất Thuyết là người thao túng hết mọi việc phế lập 4 triều vua
Nguyễn. Phong trào Cần Vương nói Tôn Thất Thuyết mới là nhân vật chính thì đúng hơn.
Ông là người chủ chiến, là người phát động cũng là người thay cả vua Hàm Nghi ra chiếu
Cần Vương. Thực tế, vua Hàm Nghi vừa là người lãnh đạo trên danh nghĩa tinh thần vừa
đứng trong vai trò lãnh đạo.
• Vua Hàm Nghi hoàn toàn không hề có kinh nghiệm chiến đấu, chỉ một chiếu chỉ mà
quy tụ lực lượng thì quá khó chưa kể trước đó triều đình nhà Nguyễn đã mất uy tín trước người dân.
- Phong trào mang đậm tính bộc phát, thiếu kế hoạch, đường lối cụ thể
Tôn Thất Thuyết chỉ mới bước đầu xây dựng lực lượng kháng chiến và chưa có kế
hoạch gì để thực hiện một cuộc kháng chiến lâu dài để chống thực dân Pháp cả. Ngay cả
phát súng mở màn cho phong trào Cần Vương là cuộc phản công ở kinh thành Huế năm lOMoAR cPSD| 44985297
1885 cũng là nằm ở thế bị động phản công để tạo bất ngờ chứ hoàn toàn chưa được định
liệu trước. Chiếu Cần Vương đưa ra như một giải pháp cứu vãn tình thế nhưng thực tế là
các cuộc khởi nghĩa nổ ra hưởng ứng theo cụm địa phương và tính chất đơn lẻ hoàn toàn
không thể cứu viện được để mở rộng phong trào trên khắp lãnh thổ.
- Đối tượng tham gia kháng chiến không phải là lực lượng chiếm đa số
Lãnh đạo các cuộc khởi nghĩa giai đoạn này đều là sĩ phu yêu nước hoặc quan lại cũ
của triều đình từ quan kêu gọi khởi nghĩa. Các cuộc khởi nghĩa không hề có một sợi dây
kết nối với nhau ngoại trừ lá cờ Cần Vương. Địa bàn nổ các cuộc khởi nghĩa chỉ túm tụm
vào 1 địa phương nhất định. Và dễ dàng bị cô lập tiêu diệt nếu quân địch dồn sức tấn công.
- Thiếu sự thống nhất giữa quần chúng nhân dân và lãnh đạo, chưa được sự
đồng thuận trong dân chúng
• Các cuộc khởi nghĩa không được người dân hưởng ứng nhiều đặc biệt là tầng lớp
dân thường - vì có một số tư liệu ghi lại những nghĩa quân tham gia kháng chiến không
có nguồn tiếp tế lương thực đã phải cướp lại lương thực từ dân chúng. Một cuộc kháng
chiến mà không được lòng dân thì dù cuộc kháng chiến đó là chính nghĩa thì cũng bị thất
bại bởi sức mạnh của dân chúng là chìa khóa cho chiến thắng.
• Các cuộc khởi nghĩa do tính chất và quy mô quá nhỏ, lẻ nên không đủ sức mạnh để
đương đầu trực diện với quân Pháp mà chủ yếu là đánh hiểm, đánh bất ngờ, đánh dạng du
kích và khi quân Pháp tập trung quân đội chủ lực tấn công thì không có sức chống trả.
5 Bài học kinh nghiệm
Phong trào Cần Vương cho thấy vai trò lãnh đạo của nhà nước phong kiến đã không
thể triệu tập được lực lượng cả nước cùng chiến đấu chống giặc ngoại xâm. Cần phải có
một giai cấp lãnh đạo tập hợp được nhân dân thành một khối thống nhất, có phương hướng
hoạt động cũng như đường lối chiến lược rõ ràng, phù hợp. Giai cấp lãnh đạo cần phải lấy
được sự tin tưởng từ nhân dân, lấy dân làm gốc, tạo dựng được sự đoàn kết, chung sức của
nhân dân, không phân biệt vùng miền, tôn giáo . KẾT LUẬN
Quan điểm duy vật lịch sử về vai trò của con người mang lại một cách nhìn sâu sắc
và toàn diện về sự tương tác giữa con người và xã hội trong quá trình phát triển lịch sử. Con
người không chỉ là đối tượng chịu đựng mà còn là tác nhân quyết định trong sự phát triển
của xã hội, không chỉ tương tác với môi trường xã hội mà còn có khả năng định hình, tạo
lập và thay đổi lịch sử. Qua đó, quan điểm duy vật lịch sử nhấn mạnh tính chủ động, sáng 10 lOMoAR cPSD| 44985297
tạo và quyết định của con người, đồng thời khẳng định vai trò của quần chúng nhân dân và
lãnh tụ là không thể tách rời trong quá trình phát triển xã hội. Sự tương tác giữa họ là yếu
tố quan trọng trong việc xây dựng một xã hội xã hội công bằng và tiến bộ. lOMoAR cPSD| 44985297
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. GS.TS. Phạm Văn Đức chủ biên. (2019). Giáo trình Triết học Mác – Lênin.
TrườngĐại học Kinh tế Quốc dân
2. Đỗ Bang (2016), Biến cố kinh đô Huế và phong trào Cần Vương (1885 –
1896),Nxb. Tri Thức, 2017.
3. Đinh Xuân Lâm, Nguyễn Văn Khánh, Nguyễn Đình Lễ (2006), Đại cương Lịch
sửViệt Nam tập 2, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
4. Nguyễn Phan Quang (1995), Việt Nam cận đại – Những sử liệu mới tập 1, Nxb.
HồChí Minh, Hồ Chí Minh.
5. Viện Hàn lâm khoa học xã hội, Viện sử học, Tạ Thị Thúy (2016), Lịch sử Việt
Namtập 7, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội. 12