Quy luật cung - cầu: Khái niệm, Nội dung và Ứng dụng thực tiễn | Kinh tế chính trị Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

Quy luật cung - cầu 1. Khái niệm:
Quy luật cung - cầu là quy luật kinh tế điều tiết mối quan hệ giữa cung (bên bán) và
cầu (bên mua) hàng hoá trên thị trường. Quy luật này đòi hỏi cung - cầu phải có sự thống nhất. 2. Nội dung: 2.1. Cung:
Khái niệm: Là tất cả các hàng hóa, dịch vụ sẵn sàng được bán trên thị trường trong
một khoảng thời gian nhất định và tại các mức giá khác nhau.
Đặc điểm của cung:
● Có thể thay đổi: Lượng cung có thể tăng hoặc giảm tùy thuộc vào nhiều yếu tố
như giá cả hàng hóa, chi phí sản xuất, công nghệ sản xuất, chính sách của chính phủ, ...
● Có mối quan hệ nghịch đảo với giá cả: Khi giá hàng hóa tăng, lượng cung sẽ tăng và ngược lại.
● Chịu ảnh hưởng của các yếu tố khác: Ngoài giá cả, cung còn chịu ảnh hưởng
của nhiều yếu tố khác như chi phí sản xuất, công nghệ sản xuất, chính sách của chính phủ, ...
Vai trò của cung trong thị trường:
● Cùng với cầu, cung quyết định giá cả và lượng hàng hóa giao dịch trên thị trường.
● Khi cung và cầu cân bằng, giá cả hàng hóa sẽ ở mức ổn định.
● Khi cung lớn hơn cầu, giá cả hàng hóa sẽ có xu hướng giảm.
● Khi cầu lớn hơn cung, giá cả hàng hóa sẽ có xu hướng tăng Ví dụ:
● Giá cam tăng: Khi giá cam tăng, người nông dân sẽ có xu hướng trồng nhiều
cam hơn để bán, dẫn đến lượng cung cam trên thị trường tăng.
● Chi phí sản xuất xi măng giảm: Nhờ áp dụng công nghệ sản xuất mới, chi phí
sản xuất xi măng giảm. Do đó, các nhà sản xuất xi măng sẽ sẵn sàng cung cấp
nhiều xi măng hơn trên thị trường.
● Chính phủ ban hành chính sách hỗ trợ sản xuất lúa gạo: Nhờ chính sách hỗ
trợ của chính phủ, chi phí sản xuất lúa gạo giảm. Do đó, người nông dân sẽ có
xu hướng sản xuất nhiều lúa gạo hơn, dẫn đến lượng cung lúa gạo trên thị trường tăng. 2.2.Cầu:
Khái niệm: cầu là số lượng hàng hóa hoặc dịch vụ mà người tiêu dùng sẵn sàng mua
tại các mức giá khác nhau trong một khoảng thời gian nhất định.
Đặc điểm của cầu:
● Cầu có thể thay đổi: Lượng cầu có thể tăng hoặc giảm tùy thuộc vào nhiều
yếu tố như giá cả hàng hóa, thu nhập của người tiêu dùng, giá cả của các hàng
hóa thay thế và bổ sung, sở thích của người tiêu dùng, ...
● Cầu có mối quan hệ thuận chiều với giá cả: Khi giá hàng hóa giảm, lượng
cầu sẽ tăng và ngược lại.
● Cầu chịu ảnh hưởng của các yếu tố khác: Ngoài giá cả, cầu còn chịu ảnh
hưởng của nhiều yếu tố khác như thu nhập của người tiêu dùng, giá cả của các
hàng hóa thay thế và bổ sung, sở thích của người tiêu dùng, ...
Vai trò của cầu trong quy luật cung - cầu:
● Cùng với cung, cầu quyết định giá cả và lượng hàng hóa giao dịch trên thị trường.
● Khi cung và cầu cân bằng, giá cả hàng hóa sẽ ở mức ổn định.
● Khi cung lớn hơn cầu, giá cả hàng hóa sẽ có xu hướng giảm.
● Khi cầu lớn hơn cung, giá cả hàng hóa sẽ có xu hướng tăng. Ví dụ:
● Giá cam giảm: Khi giá cam giảm, người tiêu dùng sẽ có xu hướng mua nhiều cam hơn.
● Thu nhập của người tiêu dùng tăng: Khi thu nhập của người tiêu dùng tăng,
họ sẽ có xu hướng mua nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn, bao gồm cả cam.
● Giá táo tăng: Khi giá táo tăng, người tiêu dùng có thể chuyển sang mua cam
thay vì táo, dẫn đến lượng cầu cam tăng
2.3. Mối quan hệ giữa cung và cầu
Trên thị trường, cung - cầu có mối quan hệ hữu cơ với nhau, thường xuyên tác động
lẫn nhau và ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả:
+Cung lớn hơn cầu thì giá cả thấp hơn giá trị nên cung sẽ ở xu thế giảm và cầu sẽ ở xu thế tăng.
+Trạng thái cung cầu ở thế cân bằng, tức cung bằng cầu thì giá cả bằng với giá trị.
+Cung nhỏ hơn cầu thì giá cả cao hơn giá trị nên cung ở xu thế tăng, cầu ở xu thế giảm.
Vậy nếu cung lớn hơn cầu thì giá cả có xu hướng giảm. Ngược lại nếu cung nhỏ hơn
cầu thì giá cả có hướng tăng. Trường hợp cung bằng cầu thì giá cả ổn định tương đối.
Đây là sự tác động phức tạp theo nhiều hướng và nhiều mức độ khác nhau. Nhìn tổng
thể, giá cả thị trường sẽ xoay quanh giá trị dưới tác động quy luật cung cầu.
3. Tác động của quy luật cung - cầu:
3.1. Điều tiết quan hệ giữa sản xuất và lưu thông hàng hoá
Khi giá cả thị trường biến động, người sản xuất biết được tình hình cung và cầu
của từng loại hàng hoá, cũng như biết được hàng hoá nào có lợi nhuận cao,
hàng hoá nào đang thua lỗ để điều chỉnh. Nếu xét thấy cung bằng cầu thì tình
hình giá cả cũng bằng với giá trị thì sản xuất của họ được tiếp tục vì phù hợp
với nhu cầu xã hội. Trong tình trạng khan hiếm hàng hoá khiến cung nhỏ hơn
cầu dẫn đến giá cả cao hơn giá trị, tương ứng người sản xuất sẽ có nhiều lợi
nhuận nên mở rộng quy mô sản xuất, cung ứng thêm hàng hoá trên thị trường.
Ngược lại cung lớn hơn cầu, tức trong trạng thái dư thừa, tồn đọng nhiều hàng
hoá buộc giá cả thấp hơn giá trị làm cho người sản xuất ít lợi nhuận hoặc không
có lợi nhuận nên thu hẹp sản xuất hoặc chuyển đổi mô hình sản xuất, từ đó quy mô ngành sẽ được thu hẹp
3.2. Làm biến đổi cơ cấu và dung lượng thị trường, quyết định giá cả thị trường.
Ở đâu có thị trường thì ở đó quy luật cung - cầu tồn tại và hoạt động một cách
khách quan. Căn cứ quan hệ cung – cầu, có thể dự đoán xu thế biến động của
giá cả; khi giá cả thay đổi, cần đưa ra các chính sách điều tiết giá cho phù hợp nhu cầu thị trường…
4. Liên hệ thực tiễn:
Chúng ta có thể vận dụng quy luật cung cầu để tác động đến hoạt động sản xuất, kinh
doanh theo hướng có lợi cho quá trình sản xuất. Nhà nước có thể vận dụng quy luật
cung - cầu thông qua các chính sách, biện pháp kinh tế, thuế, thay đổi cơ cấu tiêu
dùng… để tác động vào các hoạt động kinh tế, duy trì những tỷ lệ cân đối cung - cầu
một cách lành mạnh và hợp lý. VD:
● Chính sách trợ giá: Chính phủ trợ giá cho một số mặt hàng thiết yếu để giảm
giá thành sản phẩm, tăng khả năng tiếp cận của người tiêu dùng.
Ví dụ: chính sách hỗ trợ giá gạo cho người nghèo, chính sách hỗ trợ giá xăng
dầu cho người dân vùng sâu vùng xa.
Baochinhphu.Vn. (2021, December 14). Chính sách hỗ trợ gạo dành cho hộ
nghèo, cận nghèo. baochinhphu.vn. https://baochinhphu.vn/chinh-sach-ho-tro-gao-
danh-cho-ho-ngheo-can-ngheo-102304452.htm
● Giá xăng dầu tăng cao do căng thẳng địa chính trị: Căng thẳng địa chính trị
khiến cho giá xăng dầu thế giới tăng cao, dẫn đến giá xăng dầu trong nước cũng tăng theo.
VD: Dầu thô đã tăng giá hơn 30% kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự tại
Ukraine, khiến phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt chưa từng có tiền lệ.
Ngưỡng giá trên 100 USD một thùng được duy trì nửa tháng qua, theo đánh giá
của PVN, giúp ngành dầu khí về giá, nguồn thu từ hoạt động xuất khẩu dầu thô
tăng. Kèm theo đó là các khoảng tăng từ thuế, phí với dầu mỏ, xăng dầu thành
phẩm tiêu thụ trong nước cũng tăng.
Minh A. (2022a, March 10). Dầu khí Việt Nam trước căng thẳng Nga - Ukraine.
vnexpress.net.https://vnexpress.net/dau-khi-viet-nam-truoc-cang-thang-nga-ukraine- 4436301.html
● Chính phủ Việt Nam ký kết các Hiệp định thương mại tự do (FTA) với các
quốc gia và khu vực khác. Việc tham gia các FTA giúp giảm hoặc xóa bỏ
thuế quan, hàng rào phi thuế quan đối với hàng hóa Việt Nam xuất khẩu giúp
mở rộng thị trường xuất khẩu cho hàng hóa Việt Nam, từ đó giúp tăng sức cạnh
tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.
VD: Hiệp định thương mại hàng hoá ASEAN ( ATIGA)
Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA)