Quy luật mâu thuẫn Triết học Mác | Học viện Ngân Hàng

lOMoAR cPSD| 40419767
Quy luật mâu thuẫn Triết học Mác
Nội dung: Quy luật mâu thuẫn để giải quyết 1 số vấn đề trong thực tiễn I, Khái niệm chung:
- Quy luật mâu thuẫn là một trong những quy luật cơ bản trong
phép biện chứng duy vật và biện chứng duy vật lịch sử khằng định
về: mọi sự vật hay hiện tượng ở trong tự nhiên đều có sự tồn tại và
mâu thuẫn bên trong. Quy luật mâu thuẫn còn được gọi là quy luật
thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.
Nội dung quy luật: Mọi sự vật hoặc hiện tượng đều chứa đụng những
khuynh hướng, mặt đối lập, từ đó tạo thành những mâu thuẫn trong bản
thân chúng. Sự thống nhất và đấu tranh từ các mặt đối lập tạo ra xung
lực nội của sự vận động, phát triển, và dẫn tới mất đi cái cũ thay thế bởi cái mới.
II, Các khái niệm về mặt đối lập, mâu thuẫn biện chứng, thống nhất, đấu tranh:
+) Mặt đối lập: Mặt đối lập là những mặt mà có những thuộc tính, đặc
điểm, những tính quy định mà có khuynh hướng biến đổi trái ngược, tồn
tại theo khách quan ở trong tự nhiên, tư duy và xã hội. Chú thích ảnh:
1: Hạt nhân proton(+) và điện từ electron (-) lOMoAR cPSD| 40419767
2: Lực hút hoặc đẩy của các điện tích
3: sự sống và cái chết 4: Cái thiện và cái ác
+) Mâu thuẫn biện chứng: Mâu thuẫn biện chứng là một trạng thái mà
mặt đối lập liên hệ, chúng có tác động qua lại với nhau, theo đó mâu thuẫn
biện chứng được tồn tại một cách khách quan, phổ biến ở trong xã hội, tư
duy và tự nhiên. Trong mâu thuẫn biện chứng tư duy có sự phản ánh mâu
thuẫn đối với hiện thực, nguồn gốc phát triển nhận thức.
+) Sự thống nhất của các mặt đối lập:
Sự thống nhất của các mặt đối lập: là sự nương tựa với nhau, tồn tại
nhưng không tách rời với nhau của các mặt đối lập, sự tồn tại đó phải lấy
sự tồn tại của mặt khác để làm tiền đề.
Sự thống nhất đó tạo nên những nhân tố “đồng nhất” của các mặt đối
lập. Khi ở một mức độ nào đó chúng sẽ có thể chuyển hóa cho nhau.
Sự thống nhất của các mặt đối lập cũng có biểu hiện tác động ngang
nhau, đó chỉ là trạng thái vận động khi có sự diễn ra cân bằng.
+) Sự đấu tranh của các mặt đối lập
Đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại với nhau theo xu
hướng là bài trừ, phủ định lẫn nhau giữa các mặt đó.
Hình thức đấu tranh các mặt đối lập vô cùng phong phú và đa dạng, tùy
thuộc vào mối quan hệ qua lại của điều kiện diễn ra cuộc đấu tranh và các
mặt đối lập, tính chất.
III.Các tính chất chung của mâu thuẫn
1,Mâu thuẫn có tính khách quan
- Mâu thuẫn là cái vốn có của sự vật, hiện tượng ,không phải đem từ bên ngoài vào
VD: Trong con người chúng ta luôn tồn tại các yếu tố đối lập như cái
thiện với cái ác, thông minh với đần độn, dũng cảm và hèn nhát, trung
thực với giả dối...và các yếu tố đối lập ấy sẽ biểu hiện cái chiếm ưu thế chủ đạo
2, Mâu thuẫn có tính phổ biến
- Mâu thuẫn tồn tại trong mọi lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy VD:
+) Mâu thuẫn vật lý: mâu thuẫn giữa lực hút và đẩy giữa các hạt,
các phân tử, các vật thể,...
+) Mâu thuẫn trong sinh học: mâu thuẫn giữa đồng hóa và dị hóa, …
3. Mâu thuẫn có tính phong phú, đa dạng lOMoAR cPSD| 40419767
- Mâu thuẫn: có nhiều dạng, nhiều loại khác nhau, mỗi loại mâu thuẫn có
những tính chất, vai trò khác nhau đối với sự vật
VD: Mâu thuẫn giữa cá nhân với các yếu tố tự nhiên bên ngoài như gia
đình, xã hội trên phương diện tình cảm, văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội
hay mâu thuẫn nội tại về phương diện tư duy, đạo đức, nhu cầu,..tùy
vào hoàn cảnh mà mâu thuẫn có vị trí cũng như vai trò của chủ thể trong các mâu thuẫn đó.
IV, Phân loại mâu thuẫn
+) Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài: căn cứ vào quan hệ
giữa các mặt đối lập đối với một sự vật, mâu thuẫn được phân loại thành
mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài. Mâu thuẫn bên trong là
sự tác động qua lại giữa các mặt đối lập của cùng một sự vật. Mâu
thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn diễn ra trong mối liên hệ giữa sự vật này với sự vật khác
+) Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản: căn cứ vào ý
nghĩa của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của toàn bộ sự vật,
mâu thuẫn được phân loại thành mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không
cơ bản. Mâu thuẫn cơ bản quy định bản chất,sự phát triển, tồn tại trong
suốt quá trình của sự vật. Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn đặc
trưng về một phương diện, quy định sự vận động và phát triển của một
mặt nào đó của sự vật
+) Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu: mâu thuẫn được phân
loại thành mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu.Mâu thuẫn chủ yếu
nổi lên hàng đầu của một giai đoạn phát triển của sự vật và chi phối các
mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó.Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn ra
đời và tồn tại trong giai đoạn phát triển nào đó của sự vật nhưng nó
không đóng vai trò chi phối mà mâu thuẫn chủ yếu chi phối.
+) Mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng: căn cứ vào
tính chất các lợi ích đối lập tạo thành mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn trong
xã hội được phân loại thành mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không
đối kháng. Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn của các giai cấp, những
tập đoàn người, những xu hướng của xã hội có lợi ích cơ bản đối lập
nhau. Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa những lực lượng,
khuynh hướng xã hội thống nhất với nhau về lợi ích cơ bản, chỉ đối lập
về lợi ích không cơ bản, cục bộ, tạm thời.
V,Quá trình vận động của mâu thuẫn
1.Quy luật có sự thống nhất giữa các mặt đối lập
- dùng để chỉ sự liên hệ ràng buộc, không tách rời, quy định lẫn nhau
của các mặt đối lập, lấy mặt này làm tiền đề cho mặt kia
- giữa các mặt đối lập có sự tương đồng lOMoAR cPSD| 40419767
VD: sự không tách rời ,đòi hỏi có nhau giữa lực và phản lực
hay sự hỗ trợ nhau bổ sung cho nhau giữa đồng hóa với dị hóa
2. Quy luật có sự đấu tranh của các mặt đối lập
- nó là sự tác động qua lại, bài trừ phủ định nhau của các mặt đối lập
- kết quả của đấu tranh có sự chuyển hóa giữa các mặt đối lập trước sự
biến đổi của trạng thái này sang trạng thái khác
VD: sự đấu tranh giữa sự sống (các quá trình hình thành,duy trì,hoàn
thiện cơ thể như hệ miễn dịch) với cái chết (do virus xâm nhập và các yếu tố khác gây hại)
VI. Ý nghĩa của quy luật mâu thuẫn
- Muốn nhận thức đúng sự vật ,hiện tượng cần phát hiện ra những
mâu thuẫn tồn tại trong bản thân của nó.
- Khi phân tích mâu thuẫn, phải xem xét qua quá trình phát sinh,
phát triển của từng mâu thuẫn, xem xét vai trò, vị trí, mối quan hệ
của các mâu thuẫn, của từng mặt đối lập trong mâu thuẫn và điều
kiện chuyển hóa lẫn nhau của chúng. Chỉ có như thế mới hiểu
đúng mâu thuẫn của sự vật, hiểu đúng xu hướng phát triển và tìm
ra được những phương pháp để giải quyết mâu thuẫn.
Vận dụng quy luật mâu thuẫn vào 1 số vấn đề trong thực tiễn:
1. Phải biết tôn trọng mâu thuẫn.
Con người cần luôn luôn cố gắng tìm hiểu để phát hiện mâu thuẫn,
phân tích đầy đủ các mặt đối lập để nắm bắt bản chất và khuynh hướng phát triển.
- Đối với sinh viên, tôn trọng mâu thuẫn chính là tìm hiểu đầy đủ
những môn học của nhà trường, chọn ra các môn phù hợp với định
hướng, mục tiêu tương lai: vạch ra kế hoạch học tập, tham gia các
hoạt động đoàn thể và thực hiện kế hoạch đó để đạt được mục tiêu bản thân.
2. Vận dụng quy luật mâu thuẫn liên tục tìm tòi, đổi mới và sáng
tạo trong tri thức. lOMoAR cPSD| 40419767
- Bởi vì mâu thuẫn luôn tồn tại, nên nó buộc người ta không bao giờ
được nghĩ mình có đầy đủ tri thức, mà phải liên tục học thêm các tri
thức mới để giải quyết các vấn đề mới. Để làm được điều đó, con
người cần phải luôn luôn đổi mới, sáng tạo ra các tri thức mới.
Đồng thời, quy luật mâu thuẫn cũng buộc chúng ta phải biết vượt
qua mọi định kiến để bài trừ những cái cũ, không còn phù hợp và
tiếp thu, chọn lọc cái mới còn chưa quen thuộc. Có thể nói quy luật
mâu thuẫn chính là nền tảng cho kho tàng tri thức vô cùng vô tận
đang trở nên phong phú hơn qua mỗi ngày của nhân loại
- Điều này giúp cho chúng ta, đặc biệt là các học sinh, sinh viên phải
tìm tòi, học hỏi những kiến thức mới chứ không được ngủ quên
trên 1 vài kiến thức nhất định nào đó. Điều đó giúp cho thêm phần
sáng tạo, là yếu tố rất có ích cho bản thân hiện tại và tương lai,
cũng bởi vì như vậy mà các trường thường tái bản sách cho sinh
viên để cập nhật những kiến thức mới.
3. Quy luật mâu thuẫn đòi hỏi con người tiếp thu kiến thức một cách có hệ thống
- Bởi vì kiến thức không đi riêng lẻ, mà ta phải nhìn nhận được sự
tương tác, hỗ trợ giữa các kiến thức, của các ngành nghề khác
nhau để bổ trợ cho sự thiếu sót của nhau, đồng thời loại bỏ những kiến thức thừa thãi.
- Như vậy, mọi người cần chắt lọc, thu thập thông tin để không nhầm
lẫn, sai sót, chọn ra được thông tin phù hợp với bản thân. Cần biết
vận dụng khả năng tổng hợp, phân tích để tiếp thu và ghi nhớ
những kiến thức cần thiết 4. Ví dụ cụ thể
- Lấy ví dụ như trong cuộc chống dịch của loài người với virus SARS
–COV2, ban đầu con người chống dịch bằng cách cách ly, đeo
khẩu trang thì hiện tại con người đã chế tạo ra vaccine để giảm
thiểu nguy cơ nhiễm virus. Virus cũng phát triển một cách nhanh
chóng bằng cách tạo ra hàng loạt các biến thể làm tăng nguy cơ
lây nhiễm, tăng phần trăm tử vong của loài người. Trong phương lOMoAR cPSD| 40419767
pháp trị bệnh cũng đang có bước tiến mới như dùng phương pháp
lọc máu ECMO, bổ sung kháng sinh -> Mặc dù vẫn đang trong giai
đoạn thử nghiệm, nhưng với kết quả khả quan như vậy, chúng ta
hoàn toàn có thể tin tưởng rằng trong tương lai không xa, dịch
bệnh có thể hoàn toàn được đẩy lùi, kết thúc mâu thuẫn giữa virus và loài người
- Vậy, qua những điều đã nói ở trên, có thể thấy việc vận dụng nhuần nhuyễn quy
Như vậy, luật mâu thuẫn áp dụng vào thực tiễn đời sống nói
chung và việc học tập nói riêng là cực kì cần thiết đối với mỗi cá
nhân và đặc biệt là các hssv. Điều đó là nền tảng sự phát triển
của bản thân mỗi cá nhân, và cũng quyết định thành bại trong
sự nghiệp sau này. Là sinh viên, ta cần phải biết cách áp dụng
những điểm có lợi của quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các
mặt đối lập vào học tập để hoàn thành mục tiêu của mình Kết luận:
Nhìn chung, mâu thuẫn là nhân tố không thể thiếu, là nguồn gốc, động
lực của sự phát triển. Mâu thuẫn giữa các mặt đối lập càng ngày càng
gay gắt khiến các mặt đối lập chuyển hóa, sự vật cũ mất đi sự vật mới
xuất hiện, và xuất hiện ở một trình độ cao hơn sự vật cũ, đó là sự phát
triển. Chính vì vậy, mâu thuẫn là nguồn gốc của sự phát triển. Mâu
thuẫn được giải quyết, đồng thời cũng xuất hiện mâu thuẫn mới. Đó là
một vòng tuần hoàn vô hạn với đích đến là sự vật luôn được phát triển
đến mức toàn diện. Vì vậy, có thể nói rằng mâu thuẫn cũng chính là
động lực cho sự phát triển.