Quy luật mẫu thuẫn - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

1. Quy luật mẫu thuẫn là gì?
1.1. Mẫu thuẫn là gì?
Theo định nghĩa tiếng Việt thì mâu thuẫn có thể dịch là tình trạng xung đột, đối chọi trực
tiếp với nhau hoặc tình trạng trái ngược nhau hay phủ nhận nhau ở mặt nào đấy hoặc tình
trạng hai phía đối lập phát triển theo chiều hướng trái ngược nhau từ bên trong sự vật,
khiến cho sự vật thay đổi và phát triển.
1.2. Quy luật mâu thuẫn là gì?
Quy luật mâu thuẫn là một trong các quy luật quan trọng trong triết học duy vật và biện
chứng duy vật lịch sử xác định rằng: mọi sự vật hay hiện tượng ở thế giới tự nhiên luôn có
những xung đột và mâu thuẫn bên trong. Quy luật mâu thuẫn cũng có thể hiểu là quy luật
phát triển và chiến đấu của những bên đối kháng.
Quy luật này là một trong ba quy luật chủ yếu của phép biện chứng duy vật, quy luật
thống nhất và đấu tranh với những mặt đối nghịch (quy luật mâu thuẫn) làm rõ bản chất,
động lực bên trong của quá trình hình thành, phát triển. Nắm chắc những nguyên tắc của
quy luật này là nền tảng cho quá trình nhận thức hệ thống khái niệm và quy luật khách
quan của phép biện chứng duy vật; mặt khác góp phần hình thành lối suy nghĩ logic để tự
tìm hiểu nguồn gốc của sự vật, hiện tượng và xử lý mẫu thuẫn phát sinh.
2. Nội dung của quy luật mâu thuẫn
2.1. Các khái niệm của quy luật
- Mặt đối lập sử dụng nhằm ám chỉ những mặt, những đặc điểm hoặc một số tính chất
khác nhau có xu hướng phát triển đối lập nhau nhưng lại thống nhất giữa các sự vật, hiện
tượng của thiên nhiên, xã hội và con người Sự ảnh hưởng ngang nhau ở những mặt tương
phản gây ra xung đột khách quan và mẫu thuẫn trực tiếp quyết định sự phát triển của các
mặt đối nghịch đó và của sự vật, hiện tượng khác.
- Thống nhất giữa những mặt đối lập là sự không tách khỏi nhau khi nó tồn tại song song
và mặt đối lập này lại dùng mặt đối lập khác tạo nền tảng cho sự tồn tại của chúng. Sự
thống nhất giữa những mặt đối lập được hiểu là sự đồng nhất giữa chúng khi trong các
mặt đối lập đó tồn tại nhiều điểm giống nhau. Do sự đồng nhất giữa các mặt đối lập tạo ra
bởi những tình huống, hiện tượng mẫu thuẫn hình thành và phát triển hoặc trong một số
trường hợp khác lại là tại sự chuyển đổi cùng nhau giữa các mặt đối lập. Đồng nhất không
tách khỏi với tự chính bản thân; trong đồng nhất đã hàm chứa sự khác nhau và đối lập.
- Đấu tranh: Các mặt đối lập thường ảnh hưởng ngược lại với nhau theo hướng phê phán
hoặc phủ nhận lẫn nhau; người viết coi đó là đấu tranh giữa những mặt đối lập và sự đấu
tranh ấy không tách riêng với sự ủng hộ nhau, đoàn kết hay thống nhất giữa họ về một vấn đề.
2.2. Vai trò của mâu thuẫn biện chứng đối với sự vận động và phát triển
Theo Ph. Ăngghen thì nguyên nhân cơ bản và cũng là yếu tố quyết định tạo ra cội nguồn
của sự vận động, tiến hoá của mọi sự vật, hiện tượng là những tác động cùng nhau giữa
chúng và giữa các mặt trái ngược của chúng. Có hai loại tác động cùng nhau ảnh hưởng
sự vận động. Phát triển là sự tác động lẫn nhau giữa những sự vật, hiện tượng và quá trình
tác động lẫn nhau giữa các mặt khác trong sự vật, hiện tượng. Cả hai loại tác động đều tạo
ra sự vận động; tuy nhiên chính loại tác động thứ hai - loại tác động lẫn nhau giữa các mặt
khác mà xung đột giữa chúng tạo thành mới khiến những sự vật, hiện tượng phát triển.
2.3. Nội dung của quy luật mâu thuẫn
Nội dung của quy luật mâu thuẫn chỉ rõ các mâu thuẫn giữa những mặt đối nghịch nhau
sự vật, hiện tượng là nguồn gốc; và mâu thuẫn cũng là nguyên nhân của việc vận động,
sáng tạo thì sự thay đổi, tiến hoá của mỗi sự vật, hiện tượng là tất yếu. Cách từ gặp lại, bất
đồng hay mâu thuẫn hoặc tranh đấu giữa mọi mặt trái ngược rồi cuối cùng là mẫu thuẫn
mới đối với một sự vật, hiện tượng thuộc thể hợp nhất khi vượt qua ba giai đoạn cơ bản
và các giai đoạn có nhiều đặc trưng khác biệt của mình:
- Giai đoạn 1 (giai đoạn khác nhau): khi sự vật, hiện tượng mới xuất hiện, mâu thuẫn
được biểu hiện bởi những điểm khác nhau của các mặt đối lập.
- Giai đoạn 2 (giai đoạn chuyển từ khác nhau thành mâu thuẫn): trong quá trình phát triển,
vận động các mặt có xu hướng phát triển trái ngược và bài trừ nhau, phủ định lẫn nhau ở
giai đoạn 1; sự đối lập nhau chuyển sang mâu thuẫn.
- Giai đoạn 3 (giai đoạn giải quyết mâu thuẫn): khi hai mặt đối lập mâu thuẫn nghiêm
trọng với nhau và nếu có điều kiện thì hai mặt đó sẽ liên tục tác động lên nhau; hoặc thay
thế nhau; hay tất cả hai mặt đó cùng bị loại bỏ; sự vật, hiện tượng biến thành cái mới.
Mâu thuẫn được hoá giải với điều kiện là hai mặt đối lập cũ bị triệt tiêu và sự liên kết giữa
hai mặt mới được củng cố đồng thời với sự xuất hiện của mẫu thuẫn mới. Mâu thuẫn gay
gắt đã được hoá giải khiến các sự vật, hiện tượng mới liên tục phát sinh thay sự vật, hiện
tượng cũ. Sự mâu thuẫn giữa hai mặt đối lập khiến các sự vật và hiện tượng không tồn tại
mãi mãi như một chất. Đó là liên hệ giữa mâu thuẫn cá nhân với sự tồn tại, tiến hoá của
sự vật, hiện tượng, trong mà mâu thuẫn giữa những mặt đối lập là tiền đề, xung đột giữa
các mặt đối lập là động lực bên trong của quá trình vận động và phát triển.
- Sự đấu tranh giữa những mặt không có tính tương đối hoặc tạm thời, là có giới hạn và
thoáng qua lại, tức sự thống nhất chỉ nằm trong tình trạng ở nguyên tương đối của sự vật, hiện tượng.
- Sự đấu tranh giữa những mặt không có tính liên tục, tức là sự đấu tranh làm phá hỏng
sự thống nhất chung của sự vật, hiện tượng đưa đến quá trình chuyển hoá chất lượng của
chúng. Tính liên tục của sự đấu tranh đi kèm với sự tự chuyển hoá và biến đổi xảy đến
không ngừng nghỉ của những sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội. Suy rằng, sự tồn
tại và tăng trưởng là vô hạn.
3. Vận dụng lý luận này vào hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân H漃⌀c tâ p: 7 Vấn đề:
Học đại học cũng khác biệt so với phổ thông vì đại học là thử thách về mặt xã hội. Nhiều
sinh viên học xong 15 học kỳ tín chỉ, trong lúc những học sinh khác cố nhồi kiến thức lên
18 hay ít nhất là 21 tín chỉ. Một số em chờ đến học kỳ mới tốt nghiệp để thi cử, và thức
đêm thức ngày để nhhồi nạp kiến thức. Giải pháp:
Trong phạm vi của cá nhân. Mục đích của trường đại học là nhằm học tập và làm việc,
nhưng như vậy không có nghĩa mọi chúng ta cần đi học. Điều cần thiết là biết thu xếp thời
gian lên lịch trình phù hợp giữa học tập, nghỉ ngơi và thư giãn, làm cho tinh thần của bạn vui vẻ.
Mỗi sinh viên nên học tôn trọng mâu thuẫn. Cần cố gắng tìm hiểu để giải quyết mâu
thuẫn, phân tích tất cả những mặt đối lập nhằm xác định nguyên nhân và xu hướng tăng
trưởng. Với sinh viên, sự tôn trọng mâu thuẫn còn là tìm hiểu tất cả những vấn đề của
trường để lựa chọn ra một số bộ môn hợp với sở thích, mục tiêu tương lai; lập các chiến
lược học, tổ chức nhiều chương trình ngoại khoá và làm điều đúng đắn nhằm có được ước
mơ của mình. Một dẫn chứng thực tế khác là trong điều kiện thời tiết chuyển biến xấu,
sinh viên không thể trở lại giảng đường và tự học tập online ở nhà. Điều này đã tạo nên
quá lớn áp lực với học sinh và sinh viên, đặc biệt là các sinh viên năm nhất. Thái độ tôn
trọng mâu thuẫn trong tình huống trên đó là cách mà sinh viên tự tìm hiểu về trường, về
chương trình đào tạo và những kiến thức theo yêu cầu của nhà trường từ các nguồn không rõ ràng.
Cần có thái độ không ngại mâu thuẫn, không né tránh mâu thuẫn mà cần phải đưa ngay
biện pháp xử lý, như vậy mới mong hoàn thiện mình để có thêm kiến thức và kỹ năng
giúp hoá giải mâu thuẫn nảy sinh sau. Một trường hợp khác là nếu không thuộc một bài
dạy hoặc không hoàn thành nổi một bài tập thì cần phải chủ động tìm hiểu, tham khảo ở
các kênh khách nhau qua sách báo, internet, trên diễn đàn học vấn để học hỏi và biết thêm
nhiều thầy cô, các đàn anh, đàn chị hay chính những bạn học sinh cùng lớp. Bên cạnh đấy,
sinh viên cũng không được e ngại chuyện học chính hay học thêm hoặc học mở rộng
nhằm bổ sung và làm giàu thêm tri thức của bản thân. Đồng thời, cùng với việc tích luỹ tri
thức, sinh viên cũng cần phải biết truyền đạt kiến thức của bản thân tới nhiều người cần
chúng. Chia sẻ và học hỏi là phương pháp hiệu quả nhất giúp hoá giải những mâu thuẫn
mắc phải trong quá trình học của một sinh viên
9. Mối liên hệ tình cảm Vấn đề:
Mối quan hệ là tốt, tuy nhiên cũng sẽ có 2 vấn đề. Những bất hoà của một số cặp đôi sẽ
làm bạn stress và trầm cảm. Ly hôn cũng sẽ làm một vài bạn trầm cảm hơn nữa. Giải pháp:
Thật khó khăn khi tìm ra cách cải thiện mối quan hệ của bạn. Từng tình huống khác nhau
có một cách xử lý khác nhau. Có thể giải quyết, còn nếu không thì nên tìm ý kiến của bạn hoặc gia đình.
7. Gia đình và Bạn cùng phòng Vấn đề:
Bạn Bè và bạn chung sống là cần thiết đối với mối quan hệ. Tuy nhiên, mâu thuẫn sẽ phát
sinh khi sống cùng với bạn là một thách thức vì thời gian đại học quan trọng. Giải pháp:
Giành một chút không gian với bạn. Nếu mâu thuẫn nảy sinh và bạn muốn giúp đỡ thì
nên xử lý qua lời nói một cách khéo léo. 10. Bỏ việc Vấn đề:
Chọn nghề nghiệp là một quyết định lớn và sẽ tác động đến đời bạn. Việc sinh viên phải
phụ thuộc vào lựa chọn của cha mẹ để có thể tháo ngang suốt quá trình học. Giải pháp:
Trường đại học là cần thiết, nhưng không phải sẽ định đoạt tiền lương và công việc trong
tương lai. Phải làm điều gì đấy nếu như bạn muốn bởi vì bản thân bạn mới là người học.
Không những vậy, cần chú trọng đến vấn đề có thêm kiến trúc và kĩ năng mềm.
Đây cũng là mười phần trăm các thử thách to lớn nhất nữ sinh đại học phải đương đầu.
Có phải bất kỳ ai học đại học phải đối diện với các tình huống như vậy không? Có thể tám
hoặc mười bạn sẽ trả lời câu như vậy.