Quy luật phủ định của phủ định trong phép biện chứng duy vật | Môn Triết học Mác - Lênin - Đại học Kinh Tế Quốc Dân

lOMoAR cPSD| 61432759
CÁC QUY LUẬT PHỔ BIẾN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 1. Khái niệm QUY LUẬT
- Quy luật là mối liên hệ phổ biến, khách quan, bản chất, bền vững, tất yếu giữa
các đối tượng và nhất định tác động khi có các điều kiện phù hợp.
- Các quy luật dùng để chỉ sự khái quát những liên hệ giữa các đối tượng trong
môi trường khách quan,… => Quy luật là một trong những giai đoạn của sự
nhận thức của con người về tính thống nhất và về liên hệ, về sự phụ thuộc lẫn
nhau và tính chỉnh thể của quá trình thế giới.
- Tuy các quy luật đều thể hiện cái phổ biến
2. Quy luật phủ định của phủ định
 Khái niệm phủ định
- Theo CNDV siêu hình: Phủ định là xoá bỏ cái cũ một cách tuyệt đối (Phủ định
là xoá bỏ hoàn toàn cái cũ)
- Theo CNDVBC: Phủ định là chỉ sự thay thế cái cũ bằng cái mới.
 Phép BCDV đề cập tới phủ định với sự phủ định bất kì nào mà gắn liền phủ
định với sự phát triển tạo tiền đề, điều kiện cho sự phát triển của sự vật =>
PHÉP PHỦ ĐỊNH BIỆN CHỨNG.
- Phủ định biện chứng gắn liền với sự giải quyết mâu thuẫn với việc thực hiện
bước nhảy từ chất cũ sang chất mới.
 Đặc trưng của phủ định biện chứng: 4 tính chất cơ bản - Tính khách quan - Tính kế thừa - Tính phổ biến
- Tính đa dạng, phong phú lOMoAR cPSD| 61432759 TC1. Tính khách quan
Sự vật nào cũng vận động, biến đổi => Đó là sự tự thân vận động do mâu thuẫn bên
trong của sự vật gây ra. Trong quá trình vận động hai mặt đối lập ở bên trong sự vật
đấu tranh với nhau, dẫn đến sự phủ định, dẫn đến sự ra đời của cái mới, cái mới ra đời thay thế cái cũ. (VD:
+) Quả trứng đem ấp => con gà. Ta nói con gà phủ định quả trứng.
+) Trong XHTB, có 2 gc: gc TS và gc VS đấu tranh với nhau => CMVS nổ ra => Là
sự PĐBC => XH mới ra đời thay thế cho XH TBCN => Sự phát triển tất yếu theo
quy luật khách quan của xã hội, không phải là ý muốn của gc VS => PĐBC ra đời
do YẾU TỐ CỦA SỰ PHÁT TRIỂN) TC2. Tính kế thừa
Trong quá trình phát triển của sự vật, cái mới ra đời từ trong lòng cái cũ, đó là sự
PĐBC của cái cũ, vì cái mới không xoá bỏ hoàn toàn cái cũ mà chỉ bác bỏ những
yếu tố tiêu cực, lỗi thời của cái cũ, đồng thời kế thừa những yếu tố tích cực của cái
cũ, cải tạo chúng cho phù hợp với trật tự của cái mới và trở thành yếu tố của cái mới.
 SỰ PĐBC KHÔNG PHẢI LÀ XOÁ BỎ SẠCH TRƠN MÀ LÀ SỰ PHỦ
ĐỊNH CÓ TÍNH KẾ THỪA (VD:
+) Học thuyết về Gen chứng minh: Trong sinh vật có các giống loài phát triển theo
quy luật di truyền, thế hệ con cái kế thừa yếu tố tích cực của thế hệ bố mẹ. +) Trong
xã hội, chế độ XHCN ra đời từ chủ nghĩa TBCN, không xoá bỏ sạch trơn mà kế thừa
những yếu tố tích cực về công cụ sản xuất, KH-KT, VH-XH…)
 KẾ THỪA LÀ YẾU TỐ TẤT YẾU, KHÁCH QUAN VÀ QUAN
TRỌNG CỦA PĐBC, nó nối liền cái mới với cái cũ => Sự PĐBC là vòng
khâu liên hệ của sự vật trong quá trình vận động, phát triển.
+) Trong văn hoá, “HIỆN ĐẠI CHỈ ĐI LÊN ĐƯỢC TỪ TRUYỀN THỐNG” lOMoAR cPSD| 61432759
TC3. Tính phổ biến: PĐBC diễn ra ở mọi lĩnh vực: tự nhiên, xã hội, tư duy và cả trong nhận thức. (VD:
+) Quá trình phát triển và thay đổi của các loài trong tự nhiên diễn ra liên tục. Ví dụ,
sự tiến hóa của con người từ tổ tiên vượn người, hay sự phát triển của các loài động
thực vật để thích nghi với môi trường sống. Qua đó, từng bước cải thiện khả năng sinh tồn và phát triển.
+) Văn hóa của mỗi quốc gia, dân tộc cũng trải qua sự phát triển không ngừng. Ví
dụ, trong các nền văn hóa, âm nhạc, nghệ thuật, và lối sống đều có sự thay đổi theo
thời gian để phản ánh sự phát triển của xã hội. …)
TC4. Tính đa dạng, phong phú: PĐBC diễn ra với nhiều nội dung và nhiều hình thức khác nhau.
3. Nội dung quy luật phủ định của phủ định
Thứ nhất, phủ định của phủ định là khái niệm nói lên rằng sự vận động, phát triển
của sự vật thông qua hai lần phủ định biện chứng, dường như quay trở lại điểm
xuất phát ban đầu nhưng cao hơn.
Thứ hai, phủ định lần thứ nhất làm cho sự vật cũ trở thành cái đối lập của mình.
Sau những lần phủ định tiếp theo, đến một lúc nào đó sẽ ra đời sự vật mới mang
nhiều đặc trưng giống với sự vật ban đầu (xuất phát) song không phải giống
nguyên như cũ, dường như lặp lại cái cũ nhưng cao hơn.
Thứ ba, sự phủ định của phủ định là giai đoạn kết thúc một chu kỳ phát triển,
đồng thời lại là điểm xuất phát của một chu kỳ tiếp theo, tạo ra đường xoáy ốc
của sự phát triển. Mỗi đường mới của đường xoáy ốc thể hiện một trình độ cao
hơn của sự phát triển. Sự nối tiếp nhau của các vòng xoáy ốc thể hiện tính vô tận của sự phát triển. lOMoAR cPSD| 61432759
Thứ tư, phủ định của phủ định, ngoài hai đặc trưng như phủ định biện chứng (là
tính khách quan và tính kế thừa), thì còn có thêm đặc trưng là tính chu kỳ.
Thứ năm, trong hiện thực, một chu kỳ phát triển của sự vật có thể bao gồm nhiều
lần phủ định biện chứng.
Qua sự phủ định lần thứ nhất, SV A chuyển thành cái đối lập với mình là SV B, sau
lần phủ định thứ hai, SV B lại trở về SV A nhưng không phải là SV A cũ mà có
những yếu tố mới. (SV B đã phát triển trên 1 số mặt, 1 số yếu tố mới)
 Sự vật đã phát triển tựa hồ như quay trở lại cái cũ, dạng ban đầu trên cơ sở mới cao hơn.
(VD của Engels: Sự phát triển của hạt thóc
Có vô số hạt thóc được xay ra nấu chín và đem làm rượu rồi tiêu dùng
Nhưng 1 hạt thóc gặp điều kiện bình thường => Rơi vào đất thích hợp => ảnh hưởng
sức nóng và độ ẩm => trong mình nó xảy ra sự biến hoá riêng => nảy mâm => hạt
thóc không còn là hạt thóc, mà bị phủ định bởi cái cây do nó sinh ra => Sự phủ định hạt thóc
Trong XH bình thường nó lớn lên, sinh ra hoa, thụ phấn và cuốicunfg sinh ra những
hạt thóc mới => khi hạt thóc đã chín => thân cây chết đi => bản thân nó bị phủ định
=> Ta lại có hạt thóc như ban đầu nhưng có thêm gấp 10 lần, 20 lần…  Xảy ra qua 2 lần phủ định.
- Lần 1: cây lúa phủ định hạt thóc => Sự phủ định
- Lần 2: những hạt thóc mới phủ định cây lúa => Sự phủ định của phủ định =>
Sự lặp lại của hạt thóc trên cơ sở cao hơn.
Không nên quá cứng nhắc khi mặc định 2 lần phủ định thì sự vật mới có sự lặp
lại cái cũ trên cơ sở cao hơn KĐ => PĐ => PĐ của PĐ. lOMoAR cPSD| 61432759
PĐ của PĐ là sự thống nhất biện chứng của cái KĐ và cái PĐ, có nội dung toàn diện
và phong phú hơn, là giai đoạn kết thúc 1 chu kỳ phát triển nhưng lại là sự xuất phát
của 1 chu kỳ mới => Luôn được phát triển thêm về sau này.
 Triết học Mác-Lênin khẳng định tính khách quan của quy luật phủ định của phủ
định: đây là quy luật phổ biến, tác động trong cả ở TN, XH và TD của con người.
Quy luật phủ định của phủ định còn phải dựa trên thành tựu của khoa học hiện đại:
Bảng tuần hoàn của Men-đê-lê-ép (sx các NTHH theo từng hàng, từng chu kỳ =>
tính chất được lặp lại trên cơ sở cao hơn)
Quá trình phát triển của bào thai trong bụng mẹ là sự rút ngắn của sự phát triển của
bào thai qua hàng triệu năm.
Tư tưởng của Triết học cũng tuân theo quy luật đó:
Cổ đại: DVCP thời cổ đại bị CNDVSH phủ định vào khoảng thế kỉ XVII-XVIII,
CNDV SH bị phủ định bởi CBDVBC khoảng những năm 40 của TK XIX CNDVBC
là phủ định của phủ định, là đỉnh cao của trí tuệ con người.
 Lênin cho rằng sự phát triển dường như là diễn lại những giai đoạn đã qua dưới
một hình thức khác ở một trình độ cao hơn: phủ định của phủ định.
 Sự phát triển theo hình trôn ốc chứ không theo đường thẳng => biểu thị rõ ràng
tính chất biện chứng của sự phát triển, nói lên sự kế thừa, sự lặp lại và tính
chất tiến lên của sự phát triển. Mỗi một vòng của đường trôn ốc thể hiện sự
phát triển cao hơn của sự vật và dường như quay trở lại cái đã qua. Các vòng
xoáy trôn ốc cứ tiến lên từ thấp đến cao một cách vô tận. lOMoAR cPSD| 61432759
Engels cho rằng: mỗi loại sự vật có hình thức phủ định riêng biệt của nó => cần phải
phân tích cụ thể trong sự phát triển của sự vật.
VD: Trứng -> tằm -> nhộng -> bướm -> trứng
CSNT -> CHNL -> CĐPK -> CĐTB -> CĐCS văn minh
4. Ý nghĩa phương pháp luận