Slide bài giảng môn Báo chí Đa phương tiện nội dung về "Báo chí điều tra, phóng sự"

lOMoARcPSD| 37054152 Tổng quan:
1. Tổng quan về báo chí iều tra
2. Báo chí iều tra và tính chất ặc thù
3. Nghiệp vụ và kỹ năng của nhà báo iều tra
4. Đạo ức của nhà báo iều tra
5. An toàn trong nhà báo iều tra Tài liệu tham khảo
Phát huy vai trò của báo chí trong phòng, chống tham nhũng Tài liệu của Sờ Cót
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN BÁO CHÍ ĐIỀU TRA
Khái niệm báo chí iều tra: lOMoARcPSD| 37054152 -
Làm sáng tỏ sự thật bị che giấu -
Chứng minh sự thật bằng các chứng cứ thuyết phục -
Tìm ra sự thật của vấn ề tốt → bảo vệ -
Vấn ề tiêu cực → ấu tranh, loại bỏ Mục tiêu: -
Công khai những thông tin cần thiết, có ý nghĩa sống còn với nhân dân - Đấu tranh
chống lại những vấn ề tiêu cực trong xã hội lOMoARcPSD| 37054152
Đối tượng phản ánh trong hoạt ộng iều tra: -
Những vụ việc chưa c khám phá - Tai nạn khó hiểu - Tội phạm chưa bị bắt
→ NHỮNG SỰ VIỆC, VẤN ĐỀ, CON NGƯỜI MÀ KHÔNG CÓ AI CÓ THỂ TRẢ LỜI
NHỮNG CÂU HỎI TẠI SAO? NHƯ THẾ NÀO?
Hoạt ộng iều tra báo chí và những dạng tương ồng: -
Phòng chống tội phạm → ĐIều tra là phát hiện tội phạm lOMoARcPSD| 37054152 -
Mục ích của iều tra: KHÁM PHÁ SỰ THẬT KHÁCH QUAN → Bản chất là hoạt ộng của nhận thức.
CHÚ Ý: Thợ săn ảnh hay thám tử không c tính vào hoạt ộng iều tra chính thống. lOMoARcPSD| 37054152
CHƯƠNG 2: BÁO CHÍ ĐIỀU TRA VÀ TÍNH CHẤT ĐẶC THÙ
Vai trò của báo chí iều tra
Nhiệm vụ của báo chí iều tra lOMoARcPSD| 37054152
Đặc iểm cơ bản của báo chí iều tra
Các lĩnh vực iều tra báo chí thường thấy 1. Chính trị (Tham nhũng)
2. Kinh tế (Gian lận thương mại) 3. Môi trường sinh thái 4. Văn hóa - xã hội 5. Các bí ẩn lịch sử lOMoARcPSD| 37054152
Cấu trúc của một dạng bài iều tra -
Đánh giá tình hình → Nêu ra ược vấn ề muốn iều tra -
Phân tích nguyên nhân, tìm câu trả lời → Điều tra ể khẳng ịnh bản chất của sự việc -
Kiến nghị giải quyết → Trả lời câu hỏi làm gì & làm như thế nào. lOMoARcPSD| 37054152
Quy trình sản xuất tác phẩm báo chí - Giai oạn 1: Tiền kỳ + Chọn ề tài +
Xác ịnh tư tưởng chủ ề
+ Lên ý tưởng kịch bản
( phải ược sự ồng ý từ cấp trên : chủ ề có phù hợp không, iều tra dc k, có nguy hiểm không ) -
Giai oạn 2: Sản xuất (Tìm hiểu, xử lý thông tin vấn ề)
+ Phương pháp thu thập thông tin ( công bằng khách quan: từ nhiều nguồn)
+ Phương pháp xử lý tài liệu -
nguồn tài liệu ( từ âu, uy tín không, chọn lọc,..) -
yêu cầu sự logic, chứng minh, bác bỏ -
Kết luận: sp pp quy nạp, tương ồng + Phương pháp quan sát -
Dài hạn, ngắn hạn, trực tiếp hay gián tiếp - có tham gia hay 0 tham gia - công khai hay bí mật
+ Phương pháp phỏng vấn
+ Phương pháp thử nghiệm
+ Phương pháp iều tra hình sự - Giai oạn 3: Hậu kỳ + Gỡ băng + Viết bài + Dựng video -
Giai oạn 4: Đăng bài và nhận phản hồi
+ Đánh giá hiệu quả của tác phẩm
+ Rút kinh nghiệm, sáng tạo tác phẩm khác lOMoARcPSD| 37054152
Phương pháp thu thập thông tin:
1. Xác ịnh nguồn tin và cách tiếp cận: -
Hai nhóm nguồn tin cơ bản:
+ Nhóm các nhân vật có thông tin thu hút sự quan tâm của nhà báo,
không nằm trong trách nhiệm cung cấp thông tin của họ.
+ Các cơ quan, tổ chức có mối quan hệ qua lại với các phương tiện
thông tin ại chúng ược iều chỉnh bằng luật pháp và các văn bản chuẩn mực.
2. Không sử dụng một nguồn tin duy nhất
3. Khách quan và công bằng lOMoARcPSD| 37054152
Phương pháp xử lý tài liệu 1. Kiểm tra thông tin
2. Tính ến bối cảnh, sự ra ời của tài liệu 3. Chọn lọc thông tin
4. Phân tích sự mô tả các dữ liệu và cách diễn giả chúng -
Phương pháp suy luận dữ liệu -
Phương pháp logic chứng minh - bác bỏ, nhân quả -
Phương pháp kết luận: Kết luận quy nạp, kết luận tương ồng…
Phương pháp quan sát: - Phân loại
+ Quan sát trực tiếp - gián tiếp
+ Quan sát ngắn hạn - dài hạn
+ Quan sát công khai - bí mật
+ Quan sát có tham gia - quan sát không tham gia lOMoARcPSD| 37054152 -
Dựa trên nhận thức của cá nhân về thực tế bằng tri giác - Có mục ích -
Đối tượng mở rộng từ ơn giản ến phức tạp
Phương pháp phỏng vấn:
1. Tìm hiểu trước về nhân vật ược phỏng vấn
2. Chuẩn bị sẵn bộ câu hỏi
3. Phỏng vấn trực tiếp thì tốt hơn là gián tiếp
4. Các cuộc phỏng vấn phải có sự thỏa thuận trước (Trừ một số trường hợp ặc biệt) 5.
Phân tích tâm lý nhân vật phỏng vấn lOMoARcPSD| 37054152
Phương pháp thử nghiệm:
1. Tạo ra tình huống nhân tạo, KHÔNG TỒN TẠI TRƯỚC ĐÓ → Phân tích &
nghiêncứu bằng cách áp dụng các phương pháp khác
→ Tình huống cố ý ược tạo ra cho phép nhà báo nhìn thấy rõ ràng hơn những sự
vật, hiện tượng có thể kéo dài theo thời gian và không bộc lộ rõ ràng nếu nhà báo
sử dụng phương pháp thông thường.
2. Tạo ra tình huống nhân tạo, CÓ THỂ TỒN TẠI TRƯỚC ĐÓ → Phân tích &
nghiêncứu bằng cách áp dụng pp khác
→ Tình huống cố ý ược tạo ra cho phép nhà báo nhìn thấy rõ ràng hơn những sự
việc, hiện tượng có thể ã xảy ra trên thực tế nhưng chưa c làm rõ. lOMoARcPSD| 37054152
Phương pháp iều tra hình sự: -
Phương pháp phát hiện, thu lượm, ghi nhận một số loại dấu hình sự -
Bảo vệ và khám nghiệm hiện trường -
Chiến thuật hỏi cung bị can -
Chiến thuật lấy lời khai, kiểm tra và sử dụng lời khai - Nhận dạng, ối chất - Khám xét - Thực nghiệm iều tra - Trưng cầu giám ịnh lOMoARcPSD| 37054152
CHƯƠNG 3: NGHIỆP VỤ ĐIỀU TRA
1. Kỹ năng kiểm tra thông tin 2. Kỹ năng phỏng vấn 3. Kỹ năng nhập vai
3.1 Kỹ năng kiểm tra thông tin -
Đánh giá các nguồn tin tìm ược theo các tham số: + Mức ộ gần gũi + Trình ộ chuyên môn + Tính chính xác + Tính minh bạch + Tính áng tin cậy
3.2 Kỹ năng phỏng vấn:
Cách ặt câu hỏi sai: 1. Đặt câu hỏi óng
Sai: Anh/chị có phải là người…? Anh có ồng ý…? Đúng:
Đặt câu hỏi cái gì? tại sao? như thế nào? 2. Hai - trong - một
VD: Anh có quan hệ thế nào với bộ trưởng và anh thấy bộ trưởng như thế nào?
→ Bỏ từ “VÀ” và hỏi từng câu một 3. Kích ộng 4. Câu hỏi vô tận lOMoARcPSD| 37054152
Mục ích phỏng vấn: - Sự thật - Cảm xúc - Phân tích -
Câu chuyện của người làm chứng - Trách nhiệm - Nội tâm nhân vật
Điểm chính trong phỏng vấn: -
Xác ịnh mục ích phỏng vấn -
Đặt những câu hỏi ơn giản ể ạt ược mục ích -
Đặt những câu hỏi kết mở (tại sao, như thế nào và cái gì) -
Cụ thể hóa câu hỏi, tránh mơ hồ -
Viết ra câu hỏi trước khi phỏng vấn - Lắng nghe câu trả lời -
Lấy khuôn hình rộng hơn bình thường ể khỏi lo chủ thể chuyển ộng ra ngoài cảnh -
Luôn tiếp xúc bằng mắt -
Dùng ngôn ngữ cử chỉ - Im lặng ôi khi là vàng lOMoARcPSD| 37054152 Bài tập lOMoARcPSD| 37054152
Mẫu câu hỏi người khiếu nại
Mẫu câu hỏi Đối tượng của ơn khiếu nại
Mẫu câu hỏi nhân chứng: lOMoARcPSD| 37054152 TRUE!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! lOMoARcPSD| 37054152 Thiên kiến xác nhận lOMoARcPSD| 37054152 Lý luận ộng cơ lOMoARcPSD| 37054152 Tự nghiệm sẵn có
5 yếu tố cần xem xét ề xác ịnh ộ tin cậy của thông tin và phản ứng từ người ược phỏng vấn: lOMoARcPSD| 37054152
Mô hình phỏng vấn PEACE: -
Chuẩn bị và lập kế hoạch
+ Chuẩn bị kiến thức sâu sắc về vụ việc +
Tạo lịch biểu về chủ ề bạn cần ề cập +
Xác ịnh mục ích và mục tiêu của cuộc phỏng vấn
+ Quyết ịnh iều gì cần ược chứng minh hoặc làm rõ, iều gì cần bằng chứng và
có thể lấy bằng chứng ở âu, làm thế nào ể có ược bằng chứng cần thiết -
Xác thực danh tính, làm rõ và thử thách
+ Phần QUAN TRỌNG CỦA CUỘC PHỎNG VẤN!! Tìm ra những gì xảy ra
bằng cách yêu cầu ối tượng phỏng vấn nhớ lại những sự kiện ầy ủ chi tiết.
+ Có thể khuyến khích sự hồi tưởng của ối tượng bằng cách sử dụng một hoặc
hai phương pháp: phương pháp tiếp cận nhận thức và quản lý hội thoại.
● Phương pháp tiếp cận nhận thức: Yêu cầu ối tượng mô tả sự kiện.
Không hỏi những câu hỏi dẫn ầu, sử dụng các khoảng dừng ể khuyến
khích chủ ề, ể lấp ầy khoảng trống. Sau ó, yêu cầu họ nhớ lại sự kiện
một lần nữa nhưng ảo ngược thứ tự hoặc từ một góc nhìn khác.
● Quản lý hội thoại: Yêu cầu ối tượng cho bạn biết iều gì ã xảy ra. Sau
ó chia câu chuyện thành các phần và hỏi thêm chi tiết về mỗi phần.
Thăm dò và tóm tắt từng phân oạn ể iền vào tất cả những khoảng
trống. Yêu cầu ối tượng làm rõ bất kỳ thông tin mâu thuẫn nào. - Kết thúc:
+ Tóm tắt các iểm chính và cho phép họ sửa lỗi hoặc cung cấp thông tin bổ
sung ể làm rõ bất kỳ mâu thuẫn nào.
+ Trả lời các câu hỏi và giải quyết bất cứ mâu thuẫn nào mà họ có thể có. lOMoARcPSD| 37054152 +
Cảm ơn ối tượng và giải thích các bước tiếp theo. - Đánh giá: +
Đánh giá từng cuộc phỏng vấn và thông tin ược cung cấp +
Phản ánh hiệu suất và xác ịnh lĩnh vực cần cải thiện
● Bạn có ạt ược mục tiêu của mình hay ko
● Bạn có thành công trong việc gây dựng mối quan hệ hay không?
● Bạn có cần thực hiện thêm các cuộc phỏng vấn hoặc thực hiện yêu cầu nào không? lOMoARcPSD| 37054152 lOMoARcPSD| 37054152
Mẹo phỏng vấn iều tra hiệu quả: 1. Sự chuẩn bị: -
Chọn một nơi không gây nguy hiểm cho cuộc phỏng vấn, chẳng hạn như
phòng họp hoặc phòng riêng. -
Cho người c phỏng vấn lựa chọn thời gian phỏng vấn, tôn trọng khối lượng công việc của họ. -
Cung cấp cho ối tượng một ước tính sơ bộ về lượng thời gian cuộc phóng sẽ diễn ra. -
Loại bỏ những phiền nhiễu thừa, chẳng hạn như máy tính, hồ sơ, thủ tục
giấy tờ trong phòng phỏng vấn. -
Cung cấp cho người ược phỏng vấn một chiếc ghế thoải mái, không ối diện với cửa sổ. -
Tạo một danh sách toàn diện các câu hỏi phỏng vấn iều tra mà bạn có thể
chọn, tùy thuộc vào hướng cuộc phỏng vấn diễn ra. -
Quyết ịnh có ghi lại cuộc phỏng vấn không. -
Đặt ối tượng thoải mái khi họ ến và mời một ly nước hoặc cà phê. 2. Tính khách quan: -
Giải thích rằng bạn ang xem xét mọi cáo buộc một cách nghiêm túc và cam kết tìm ra sự thật. -
Yêu cầu ối tượng giữ bí mật cuộc phỏng vấn chỉ khi bạn ã có cơ sở ể bảo mật. -
Đừng hứa bảo mật, nhưng hãy nói với ối tượng rằng bạn sẽ chỉ chia sẻ
thông tin với những người cần biết. -
Không chia sẻ thông tin về những gì các ối tượng phỏng vấn khác ã nói (trừ
khi bạn ang phỏng vấn bị can hoặc cố gắng lấy thông tin từ nhân chứng thù ịch). -
Tránh bày tỏ suy nghĩ, ý kiến hoặc kết luận của bạn về vụ việc hoặc những gì
người ược phỏng vấn nói. -
Không thực hiện các thỏa thuận hoặc giao dịch với ối tượng. -
Thực hành tự nhận thức bằng cách xác ịnh những thành kiến tiềm ẩn của
bản thân và gạt chúng sang một bên khi thực hiện cuộc phỏng vấn. lOMoARcPSD| 37054152
3. Chủ ộng nắm chắc thông tin: -
Nếu cuộc phỏng vấn về một sự kiện cụ thể, hãy xác ịnh 6W: Ai? Cái gì? Khi
nào? Ở âu? Với ai? Tại sao? -
Tiến hành theo trình tự thời gian ể ảm bảo không bỏ sót gì. -
Yêu cầu bất kỳ ghi chú, tài liệu, tin nhắn iện thoại hoặc bằng chứng khác. -
Lặp lại bất kỳ thông tin nghi vấn hoặc khó hiểu nào trở lại chủ ề ể ảm bảo bạn ã nghe chính xác. -
Nhờ nhân chứng xác nhận bất kỳ khu vực nào mà bạn có thể nghe nhầm hoặc hiểu sai thông tin. -
Yêu cầu làm rõ và chi tiết hơn về bất kỳ iểm mơ hồ nào. -
Đặt các câu hỏi tiếp theo ể xác ịnh thêm các dữ kiện trong chuỗi sự kiện, vid
dụ: Nếu bạn ở quán cafe lúc 1h chiều, làm cách nào ể thẻ ra vào của bạn
ăng ký vào thư viện cùng 1 lúc? -
Nếu ối tượng ưa ra câu trả lời lảng tránh hoặc né tránh một câu hỏi, hãy diễn
ạt lại câu hỏi và hỏi lại. -
Hỏi ối tượng xem có bất kỳ câu hỏi nào khác mà họ cảm thấy bạn nên hỏi
hoặc liệu có iều gì họ muốn tiết lộ trước khi bạn kết thúc cuộc phỏng vấn hay không? -
Dành ủ thời gian ể ối tượng suy nghĩ trước khi trả lời bất kỳ câu hỏi cuối cùng nào. -
Sử dụng sự im lặng như một công cụ ể thúc ẩy phản ứng, khi có thể. -
Lưu ý ngôn ngữ cơ thể và chuyển ộng cơ thể của ối tượng.
3.3 Kỹ năng nhập vai khi iều tra
10 nguyên tắc khi nhập vai
1. Chỉ nhập vai khi ó là cách tốt nhất ể thu thập thông tin ể bài viết có ược tínhthuyết phục cao
2. Kế hoạch nhập vai phải ược sự ồng ý của cấp cao nhất
3. Không tác ộng vào sự vật, hiện tượng khiến nó thay ổi bản chất, không thúc ẩysự
kiện diễn ra hoặc khiến nó diễn ra sớm hơn bình thường
4. Không gài bẫy, gợi ý hối lộ
5. Không ược thực hiện hành vi có khả năng nguy hiểm ến sức khỏe, tính mạng,danh
dự hoặc tình trạng pháp lý của bản thân và của cơ quan báo chí
6. CQBC phải bảo ảm giám sát ược biến ộng của phóng viên, thông tin thông suốttrong mọi trường hợp.
7. Có phương án can thiệp lập tức khi phóng viên gặp nguy hiểm ể phòng tình huốngbị gài bẫy ngược.
8. Nếu nhập vai buộc phải thực hiện hành vi phạm pháp luật, CQBC phải liên hệ với
cơquan công an và trình bày rõ ngọn nguồn trước khi hành vi ấy diễn ra.
9. Việc sử dụng cộng tác viên, nguồn tin, bạn ọc phải ược sự ồng ý của CQBC.
10. Phải dừng ngay việc nhập vai ể thực hiện nghĩa vụ công dân nếu việc tiếp tục
nhậpvai có thể gây hậu quả cho xã hội lớn hơn tác dụng mà bài báo mang lại. lOMoARcPSD| 37054152
Bài iều tra “Hồ sơ Paradise” lOMoARcPSD| 37054152
CHƯƠNG 4: TRÌNH BÀY BÀI BÁO ĐIỀU TRA
Những kỳ vọng của bài báo iều tra lOMoARcPSD| 37054152
Phương pháp xây dựng bài viết:
1. Phương pháp xây dựng bài viết có tính ến những mong ợi về tính chức năng của báo chí.. lOMoARcPSD| 37054152 lOMoARcPSD| 37054152 lOMoARcPSD| 37054152 lOMoARcPSD| 37054152
CHƯƠNG 5: AN TOÀN TRONG BÁO CHÍ ĐIỀU TRA lOMoARcPSD| 37054152 lOMoARcPSD| 37054152
CHƯƠNG 6: ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO ĐIỀU TRA lOMoARcPSD| 37054152
Mô hình và kết cấu bài báo iều tra (Link)
+ Mô hình Hình tháp xuôi: Đây là một trong những mô hình rất phổ biến
trong những thập kỷ trước. Về căn bản, cấu trúc của nó cho thấy một cách sắp
xếp các chi tiết theo trình tự: mở ầu là những chi tiết, dữ kiện ít quan trọng. Mức
ộ quan trọng và tính hấp dẫn tăng dần lên và có sức nặng nhất ở phần kết, tạo
ra một ấn tượng mạnh. lOMoAR cPSD| 37054152
+Mô hình Hình tháp ngược: Về phương diện lý thuyết, mô hình này là sự
ảo ngược của mô hình thứ nhất ( ược biểu hiện dưới dạng một hình tháp quay
ngược ầu xuống). Các chi tiết, dữ kiện ược sắp xếp theo nguyên tắc giảm dần
mức ộ quan trọng. Khi biên tập, người ta cắt bỏ từ cuối lên mà không sợ ã bỏ i
những chi tiết, dữ kiện quan trọng.
(Thực tế cho thấy mô hình này rất thích hợp với thể loại Tin. Tuy nhiên, mô
hình này còn có thể em áp dụng ể viết những bài phản ánh thông thường hoặc
những tác phẩm thuộc các thể loại báo chí khác như Bài thông tấn, Phỏng vấn...).
+Mô hình Viên kim cư ng: Đây là mô hình ược biểu hiện theo hình dạng
của một viên kim cương. Điểm khác biệt của nó với mô hình Hình tháp ngược là ở chỗ:
Tác phẩm mở ầu bằng một chi tiết tư ng ối quan trọng.
Các chi tiết tiếp tục tăng dần mức
ộ quan trọng và chi tiết có tầm
quan trọng nhất thường ược ặt ở gần ầu tác phẩm.
(Ở nước ta, ây là mô hình rất phổ biến - ặc biệt là ối với thể loại Tin. Có thể
nói hầu hết tin tức trên các ài phát thanh và truyền hình hiện nay ều ược viết
theo mô hình này. Khi biên tập những tác phẩm viết theo mô hình này, người
ta cũng cắt từ cuối bài ể ảm bảo là ã không bỏ mất những chi tiết quan trọng nhất).
+Mô hình Đồng hồ cát: Mô hình này cho thấy những chi tiết quan trọng ược
ặt ở phần ầu và phần cuối tác phẩm. Các chi tiết khác ược bố trí theo trình tự
giảm dần mức ộ quan trọng từ trên xuống rồi lại tăng dần ộ quan trọng lên cho
ến cuối bài và kết thúc bằng một chi tiết quan trọng có khả năng gây ấn tượng
cao. Như vậy, nó có thể kết hợp ược ưu thế của cả hai mô hình Hình tháp xuôi
và Hình tháp ngược.
Đây là mô hình rất phổ biến trong thực tế ời sống báo chí. Nó thường ược
áp dụng cho các bài viết có dung lượng tương ối lớn như Phóng sự, Điều tra,
Bài thông tấn... Những thể loại có dung lượng nhỏ như Tin ít khi áp dụng mô hình này).
+Mô hình Hình chữ nhật: Theo mô hình này, các chi tiết quan trọng ược bố
trí từ ầu ến cuối, tạo ra sự hấp dẫn chung cho toàn bài. Điều ó có thể tạo ra ưu
thế do sự chắc chắn và tính cân ối nhưng cũng có thể gây ra sự nhàm chán do
sự dàn trải. Người ta thường áp dụng mô hình này ể viết một số thể loại như:
Tin tổng hợp, Bài, Tin tường thuật.
- Cần chú ý rằng: Các mô hình nêu trên chỉ là những mô hình c bản mà những
người viết báo thường áp dụng. Các mô hình có thể ược sử dụng một cách ộc lOMoARcPSD| 37054152
lập nhưng cũng có thể ược sử dụng trong sự kết hợp với nhau một cách linh
hoạt. Ngoài những mô hình trên, người ta còn nêu lên một số
cách kết cấu khá phổ biến của tác phẩm báo chí 1. Kết cấu
2.1. Xét về mặt văn bản
Kết cấu của tác phẩm là sắp xếp bao gồm các phần: - Tít chính - Sapo - Đo
2.2. Xét về mặt nội dung
- Kết cấu ẳng lập (kết cấu nhiều cửa sổ, kết cấu chương hồi,
kết cấu hình viên kim cương)
Mỗi chi tiết ều có giá trị ngang bằng và ược lựa chọn, sắp
xếp vào bất kì vị trí nào trong tác phẩm thì sự kiện vẫn không thay ổi
( không phải cái này âu ) - Kết cấu an xen
Mỗi chi tiết có tác dụng làm òn bẩy, nổi bật chi tiết chứa ựng
thông tin cốt lõi của sự việc. lOMoARcPSD| 37054152
Bao gồm các dạng: an xen thời gian, an xen bản chất, an xen tuyến nhân vật
- Kết cấu theo trật tự thời gian tuyến tính
Thời gian 1 chiều từ khởi iểm cho ến kết thúc
- Kết cấu theo mức ộ quan trong giảm dần
Mô hình tháp xuôi, tháp ngược, chi tiết chủ ạo và thường
ược dựng trong tin, bài phản ánh - Kết cấu cốt truyện
Các dạng bài tập:
1. Dạng 1 - Chương 3: Nghiệp vụ iều tra
- Đề bài: Đưa ra kế hoạch nhập vai cho ề tài
+ Dự kiến nhập bao nhiêu vai? + Những vai nào?
+ Phương pháp thực hiện
- Trả lời: Kế hoạch nhập vai - Cách làm: + Các vai lựa chọn
+ Phương pháp thực hiện với mỗi vai (Phương pháp thu thập thông tin,
phương pháp xử lý tài liệu, phương pháp quan sát, phương pháp
phỏng vấn, phương pháp thử nghiệm, phương pháp iều tra hình sự)
+ Thời gian thực hiện, dự kiến hoàn thành + Các
rủi ro có thể gặp phải và phương pháp xử lý - Bài tập mẫu:
Đề tài iều tra: Triệt phá ường dây mua bán bằng cấp giả + Dự kiến nhập vai:
● Người cần mua bằng cấp giả ể khai thác các thông tin từ
chiều hướng người bị hại.
● Người bán bằng cấp giả: Tham gia trực tiếp vào ường dây
cung cấp bằng cấp giả, tham gia vào các hội nhóm, cộng ồng
mua bán bằng cấp trên các trang mạng xã hội. +
Phương pháp thực hiện mỗi vai
● Người cần mua bằng cấp giả:
Sử dụng phương pháp quan sát: Quan sát cách những người
cần mua bán bằng cấp giả hỏi các thông tin về nơi cung cấp
và người cung cấp ể nắm ược những thông tin cơ bản. Liệt kê
ra những thông tin cơ bản về nhu cầu của bản thân (VD:
Ngành học, ộ dài luận văn, ộ sâu của luận văn, chi phí có thể chi trả, thời gian)
Sử dụng phương pháp thu thập thông tin: Thu thập các nguồn
cung cấp và người cung cấp. Tạo thành 1 list danh sách, sau
ấy tiến hành theo các ngành nghề hoặc khu vực. Các thông
tin cần thu thập bao gồm: Tên người cung cấp + thông tin liên
hệ + Chi phí (Nếu có trước) lOMoAR cPSD| 37054152
Sử dụng phương pháp thử nghiệm: Sau khi tiến hành thu thập
hết các thông tin cần thiết, ến bước tiếp theo sẽ là nhập vai.
Bước 1: Liên hệ với người bán bằng giả
Bước 2: Trao ổi trước qua tin nhắn (Hai bên gửi nhu cầu của
ối phương và khả năng có thể áp ứng)
Bước 3: Trao ổi kỹ hơn về chuyên môn sâu → Chứng tỏ niềm
tin với bên bán rằng mình ang nghiêm túc cần mua bán bằng cấp.
2. Dạng 2 - Chương 3: Nghiệp vụ iều tra
- Đề bài: Soạn bộ câu hỏi phỏng vấn cho các ối tượng sau với ề tài iều tra của nhóm + Người khiếu nại + Nhân chứng +
Đối tượng của ơn khiếu nại +
Cơ quan có thẩm quyền/Lãnh ạo Bộ, ngành liên quan - Bài tập mẫu:
Đề bài: Soạn bộ câu hỏi cho ối tượng với ề tài iều tra là vụ buôn lậu gỗ ở Tây Nguyên
+ Thể loại: Phóng sự iều tra + Đề tài
iều tra: Môi trường sinh thái +
Phương pháp iều tra lựa chọn:
● Phương pháp thu thập thông tin
→ Xác ịnh nguồn tin và cách tiếp cận: Nguồn tin từ những
người dân sống quanh khu vực bị khai thác gỗ
● Phương pháp quan sát: Quan sát công khai và bí mật
→ Công khai: Trời sáng vào rừng quan sát các cây gỗ bị chặt
→ Bí mật: Đến giờ thực thi, lần vào rừng và quay lén việc chặt gỗ
● Phương pháp phỏng vấn:
→ Tìm hiểu trước về các nhân vật sống tại dịa bàn ó
→ Chuẩn bị bộ câu hỏi Người khiếu nại:
1. Anh/chị ã từng ề cập ến vấn ề lâm tặc chặt phárừng tại
khu vực của mình với ai trước ây chưa? Anh/chị ã nói
gì? Phản ứng của họ như thế nào?
2. Anh/chị có báo cáo lên các cấp quản lý về vấn ề chặtphá rừng này chưa?
3. Anh/chị có biết ai có thể giúp chúng tôi iều thu
thậpthêm nhiều thông tin và chứng cứ về vấn ề này không?
4. Anh/chị ã từng nói như thế nào về vấn về chặt phárừng này?
5. Anh/chị có biết hành vi của lâm tặc ã diễn ra trongbao lâu không?
6. Có câu hỏi nào anh/chị muốn nói với tôi mà tôi chưahỏi anh/chị không? lOMoARcPSD| 37054152 Nhân chứng:
1. Anh/ chị ã chứng kiến c vụ việc chặt phá rừng ư?
Vụviệc ến diễn ra như thế nào?
2. Vụ việc chặt phá rừng của lâm tặc diễn ra cụ thể ở khuvực nào?
3. Ai chị có biết những ai tham gia trong ường dây lâmtặc ó không?
4. Có ai khác ngoài anh/chị chứng kiến những iều nàyhay không?
5. Sau khi chứng kiến vụ việc chặt phá rừng như vậy,anh/chị ã làm gì?
6. Anh/chị ã nói với những bên liên quan về vde nàychưa?
3. Dạng 3 - Chương 2: Báo chí iều tra và tính chất ặc thù
- Đề bài: Chọn ra tác phẩm iều tra ấn tượng nhất? Giải thích vì sao? Trả lời các câu hỏi: + Lĩnh vực iều tra + Mục ích iều tra + Đối tượng phản ánh +
Đặc iểm của tác phẩm iều tra +
Mô hình, kết cấu tác phẩm iều tra +
Hiệu ứng xã hội của bài iều tra + Kinh nghiệm rút ra
- Trả lời: Bài làm; Tổng hợp các bài iều tra - Cách làm: + Tóm tắt vụ việc +
Nguồn bài (Ghi rõ ngày/giờ/nguồn bài từ âu/ ai là tác giả)
+ Lý do lựa chọn tác phẩm +
Phân tích tác phẩm iều tra ● Thể loại ● Lĩnh vực iều tra ● Mục ích iều tra
● Đối tượng phản ánh ● Đặc iểm (10 tính)
● Mô hình kết cấu tác phẩm + Hiệu ứng xã hội
4. Dạng 4 - Chương 1: Tổng quan báo chí iều tra- Đề bài:
+ Tác phẩm iều tra ược xếp trong thể loại báo chí nào? → Báo chí iều tra +
Phân biệt phóng sự thông thường và phóng sự iều tra.
● Phóng sự thông thường trả lời câu hỏi what
● Phóng sự iều tra trả lời câu hỏi why
● Phóng sự thông thường sẽ trở thành phóng sự iều tra khi diễn biến
của sự việc ã i ến nghiêm trọng và câu hỏi what ko thể thỏa mãn c ộc giả. lOMoARcPSD| 37054152
5. Dạng 5 - Chương 6: Đạo ức nhà báo iều tra
- Đề bài: Phân tích vấn ề ạo ức của nhà báo iều tra thông qua các mối quan
hệ. Lấy ví dụ minh họa thực tế cho từng trường hợp. - Cách làm:
+ Nhà báo iều tra với nguồn tin: Theo quy ước ạo ức của nghề nghiệp
báo chí Việt Nam, iều 5: Nhà báo có nghĩa vụ bảo vệ nguồn tin và giữ
bí mật do người khác cung cấp.
Ví dụ: Nguồn tin của nhà báo không c kiểm chứng, không áng tin cậy
→ Nhà báo cần tiến hành iều tra lại vấn ề. Ở mỗi bước cần kiểm ịnh lại thông tin của mình. +
Nhà báo với nhân vật ược iều tra:
Ví dụ: Nhân vật c iều tra hối lộ nhà báo hoặc nhân vật iều tra ko muốn
tiết lộ thông tin cần thiết cho nhà báo
Nếu ó là nhân vật ko có nghĩa vụ và trách nhiệm phải cung cấp thông
tin: Dành thời gian ể thuyết phục → Đưa ra các lợi ích khi nhân vật
cung cấp thông tin cho nhà báo
Đối với nhân vật có nghĩa vụ và trách nhiệm phải cung cấp thông tin
→ Áp dụng theo các iều luật của Nhà nước trong bộ luật ối với nhà
báo yêu cầu cung cấp thông tin