Thông tin
Quiz

Slide bài giảng - Triết học Mác Lenin| Đại học Kinh Tế Quốc Dân

Đại học Kinh tế Quốc dân với những kiến thức và thông tin bổ ích giúp các bạn định hướng và họp tập dễ dàng hơn. Mời bạn đọc đón xem. Chúc bạn ôn luyện thật tốt và đạt điểm cao trong kì thi sắp tới

Môn:

Triết học Mác - Lenin( LLNL 1105) 512 tài liệu

Trường:

Đại học Kinh Tế Quốc Dân 3 K tài liệu

Thông tin:

175 trang 11 tháng trước

Tác giả:

Hà Việt Anh

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Slide bài giảng - Triết học Mác Lenin| Đại học Kinh Tế Quốc Dân

107 54 lượt tải Tải xuống

3/5/2022

TRIẾT HỌC

MÁC – LÊNIN

C.Mác

(1818-1883)

Ph.Ăngghen

(1820-1895)

V.I.Lênin

(1870-1924)

3/5/2022

CHƯƠNG I:

TRIẾT HỌC

VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC

TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

I. TRIẾT HỌC VÀ

VẤN ĐỀ CƠ BẢN

CỦA TRIẾT HỌC

II. TRIẾT HỌC

MÁC - LÊNIN

VÀ VAI TRÒ

CỦA TRIẾT HỌC

MÁC - LÊNIN

TRONG ĐỜI

SỐNG XÃ HỘI

1. Sự ra đời và phát triển của triết học

Mác – Lênin

2. Đối tượng và chức năng của triết

học Mác – Lênin

3. Vai trò của triết học Mác - Lênin

trong đời sống xã hội và trong sự

nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay

1. Khái lược về triết học

2. Vấn đề cơ bản của triết học

3. Biện chứng và siêu hình

3/5/2022

1. Khái lược về Triết học

a. Khái niệm Triết học

b. Nguồn gốc của triết học

c. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử

d. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan

















Φιλοσοφία

(yêu mến sự

thông thái)

哲

哲哲

(trí)

Khái niệm triết học

3/5/2022

Triết học là gì ?

Trung Quốc: Triết = Trí: sự truy tìm bản chất

của đối tượng nhận thức, thường là con người,

xã hội, vũ trụ và tư tưởng tinh thần

Ấn Độ: Triết = “darshana”, có nghĩa là

“chiêm ngưỡng” là con đường suy ngẫm để dẫn

dắt con người đến với lẽ phải, thấu đạt được

chân lý về vũ trụ và nhân sinh

Phương Tây:

Philosophia vừa mang nghĩa là giải

thích vũ trụ, định hướng nhận thức và

hành vi, vừa nhấn mạnh đến khát vọng

tìm kiếm chân lý của con người.

Khái niệm triết học

Triết học là hệ thống tri thức lí luận chung

nhất về thế giới và vị trí con người trong

thế giới đó, là khoa học về những quy luật

vận động, phát triển chung nhất của tự

nhiên, xã hội và tư duy.

Các nhà kinh điển CN Mác – Lênin về triết học:

3/5/2022

Khái niệm triết học

Sử dụng các công cụ lý tính, các tiêu chuẩn

lôgíc và những kinh nghiệm khám phá thực

tại của con người để diễn tả thế giới và khái

quát thế giới quan bằng lý luận.

Khái niệm triết học

Triết học khác với các khoa học khác ở tính

đặc thù của hệ thống tri thức khoa học và

phương pháp nghiên cứu.

3/5/2022

• Triết học ra đời vào khoảng tư thê ky VIII đến thê

ky VI tr.CN tại các trung tâm văn minh lớn của

nhân loại thời Cô đại (phương Đông: Ấn độ và

Trung hoa, phương Tây: Hy lạp)

Nguồn gốc của triết học

 Triết học là hình thức tư duy lý luận đầu tiên và thể

hiện khả năng tư duy trừu tượng, năng lực khái quát

của con người để giải quyết tất cả các vấn đê nhận

thức chung vê tư nhiên, xa hội, tư duy

Triết học là một hình thái ý thức xã hội, là một bộ phận của

kiến trúc thượng tầng

Triết học ra đời vào khoảng tư thê ky -VIII đến thê ky -VI

tại các trung tâm văn minh lớn của nhân loại thời Cô đại

(phương Đông: Ấn độ và Trung hoa, phương Tây: Hy lạp)

Nguồn gốc của triết học

 Trước khi triết học xuất hiện thế giới quan thần thoại

đã chi phối hoạt động nhận thức của con người

3/5/2022

Tư duy của con người đạt tới một trình độ

nhất định:

Kho tàng tri thức của nhân loại có một lượng

nhất định đủ lớn …

• Nguồn gốc nhận thức:

Nguồn gốc của triết học

• Nguồn gốc xã hội:

 Phân công lao động xã hội dẫn đến sự phân chia lao

động

 Khi xã hội có sự phân chia giai cấp, triết học ra đời

bản thân nó đã mang “tính đảng” (nhiệm vụ của nó

là luận chứng và bảo vệ lợi ích của một giai cấp xác

định).

Nguồn gốc của triết học

3/5/2022

Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử

Triết học tự nhiên bao gồm tất cả những tri thức

mà con người có được, trước hết là các tri thức

thuộc khoa học tự nhiên sau này như toán học,

vật lý học, thiên văn học...

Triết học kinh viện, triết học mang tính tôn giáo

Triết học tách ra thành các môn khoa học như cơ

học, toán học, vật lý học, thiên văn học, hóa học,

sinh học, xã hội học, tâm lý học, văn hóa học...

Đỉnh cao của quan niệm “Triết học là khoa học

của mọi khoa học” ở Hêghen

Trên lập trường DVBC để nghiên cứu những quy

luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy

Thời ky Hy

Lạp Cổ đại

Thời Trung cổ

Thời kỳ phục

hưng, cận đại

Triết học cổ

điển Đức

Triết học Mác

Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan

TGQ là khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri thức,

quan điểm, tình cảm, niềm tin, lý tưởng xác định về thế

giới và về vị trí của con người (bao gồm cá nhân, xã hội

và cả nhân loại) trong thế giới đó. TGQ quy định các

nguyên tắc, thái độ, giá trị trong định hướng nhận thức

và hoạt động thực tiễn của con người.

 Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan:

 Các loại hình thế giới quan: có nhiều cách phân chia

(TGQ: tôn giáo, KH, TH; TGQ: cổ đại, trung đại....; TGQ:

thông thường, kinh nghiệm ....)

 Thế giới quan:

3/5/2022

Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan

Bản thân triết học chính là thế giới quan

Thứ

nhất

Trong số các loại thế giới quan phân chia theo các cơ

sở khác nhau thì thế giới quan triết học bao giờ cũng

là thành phần quan trọng, đóng vai trò là nhân tố cốt

lõi

Thứ

hai

Triết học bao giờ cũng có ảnh hưởng và chi phối các

thế giới quan khác như: thế giới quan tôn giáo, thế

giới quan kinh nghiệm, thế giới quan thông thường…,

Thứ

Thế giới quan triết học quy định mọi quan niệm khác

của con người

Thứ

tư

TGQ DVBC là đỉnh cao của TGQ do nó dựa trên quan

niệm duy vật về vật chất và ý thức, trên các nguyên lý,

quy luật của biện chứng

Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan

 Vai trò của thế giới quan: TGQ có vai trò đặc biệt quan

trọng trong cuộc sống của con người và xã hội:

Thứ nhất

Tất cả những vấn đề

được triết học đặt ra và

tìm lời giải đáp trước hết

là những vấn đề thuộc

thế giới quan.

Thứ hai

Thế giới quan là tiền đề quan

trọng để xác lập phương thức tư

duy hợp lý và nhân sinh quan tích

cực; là tiêu chí quan trọng đánh

giá sự trưởng thành của mỗi cá

nhân cũng như của từng cộng

đồng xã hội nhất định.

 Triết học với tính cách là hạt nhân lý luận chi phối

mọi thế giới quan

3/5/2022

2. Vấn đề cơ bản của triết học

• Nội dung vấn đề cơ bản của triết học

• Chủ nghĩa duy vật và chu nghĩa duy tâm

• Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết

không thể biết (Bất khả tri luận)













P. Ănghen: “Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết, đặc biệt

là của TH hiện đại, là vấn đề quan hệ giữa tư duy với

tồn tại” (hay còn gọi là vấn đề về mối quan hệ giữa

vật chất và ý thức)

Tại sao đó là vấn đề cơ bản của TH?

- Vì TH chỉ NC về TG với góc độ chung nhất

- Cách giải quyết VĐ này là căn cứ để xác định lập

trường TH

- Cách giải quyết VĐ này chi phối cách giải quyết các

VĐ khác

a. Vấn đề cơ bản của TH

3/5/2022

Vấn đề cơ bản của TH

MQH giữa VC & YT

Mặt một

(bản thể luận):

vật chất

hay ý thức

có trước?

Mặt hai

(nhận thức luận):

Có thể nhận thức

được TG?

Vấn đề cơ bản của TH

* CNDT

CNDT

YT quyết định VC

Nguồn gốc

nhận thức và xã hội

Các hình thức phát triển

(hai hình thức cơ bản)

Nhận thức Xã hội

CNDT

khách quan

Sự gia tăng vai trò của lao động trí óc

Sự phân hóa giai cấp trong xã hội

Tuyệt đối hóa vai trò của YT. Hiểu biết không đầy đủ

các giai đoạn của quá trình nhận thức

CNDT

chủ quan

b. CNDT và CNDV

3/5/2022

* CNDV

CNDV

VC quyết định YT

Nguồn gốc

nhận thức và xã hội

Các hình thức phát triển

(ba hình thức cơ bản)

Xã hội Nhận thức

CNDV chất phác

(CNDV cổ đại):

Ngây thơ, chất phác

mộc mạc.

Cảm tính và

phỏng đoán

- Ngũ hành (P.Đông)

- Đêmôcrit, Talet…

CNDV

Biện chứng:

Duy vật và BC

Triệt để, sáng tạo

…

Sự phát triển của KH

Và các tư tưởng tiến bộ

Các phong trào CM

và tiến bộ

CNDV siêu hình

(CNDV cận đại):

+ Máy móc, cơ giới,

nửa vời

+ - Ph.Bêcơn

- T.Hốpxơ

- L.Phoiơbac

c. Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết không

thể biết (Bất khả tri luận)

Khả tri luận Hoài nghi luận

Bất khả tri luận

Khẳng định con

người về nguyên

tắc có thể hiểu

được bản chất của

sự vật; những cái

mà con người biết

về nguyên tắc là

phù hợp với chính

sự vật.

Con người không thê hiểu

được bản chất thật sự của

đối tượng; Các hiểu biết

của con người về tính

chất, đặc điểm… của đối

tượng mà, dù có tính xác

thực, cũng không cho

phép con người đồng nhất

chúng với đối tượng vì nó

không đáng tin cậy

Nghi ngờ

trong việc

đánh giá tri

thức đã đạt

được và cho

rằng con

người không

thê đạt đến

chân lý

khách quan

3/5/2022

b. Các hình thức cơ bản của PBC

PBC cổ đại

Trực quan, tự phát

PBCDT

TGQ: DT - PPL: BC

PBCDV

TGQ: DV - PPL: BC

Vũ trụ vận động

Biến hóa

BC của ý thức



 BC của vật chất

BC của vật chất



 BC của ý thức

PHÉP BIỆN CHỨNG

Các hình thức của phép biện chứng

=> Mặc dầu có những đặc trưng riêng, nhưng các hình thức của

phép biện chứng lại có những đặc điểm chung giống nhau:

- Đều thừa nhận mọi sự vật hiện tượng tồn tại trong mối liên hệ phổ

biến, vận động, phát triển.

- Đều cho rằng nguyên nhân quyết định sự vận động, phát triển là

do nguyên nhân bên trong, nội tại của nó quy định.

- Sự phát triển không chỉ thay đổi về lượng mà còn bao hàm cả Sự

thay đổi về chất, có sự mất đi của cái cũ và sự xuất hiện của cái

mới.

3/5/2022

II. TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC

MÁC - LÊNIN TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

• Sự ra đời và phát triển của triết học

Mác - Lênin

• Đối tượng và chức năng của triết

học Mác - Lênin

• Vai trò của triết học Mác - Lênin trong

đời sống xã hội và trong sự nghiệp đổi

mới ở Việt Nam hiện nay

1. Sự ra đời và phát triển của triết học Mác – Lênin

a. Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triết học

Mác

b. Ba thời kỳ chủ yếu trong hình thành và phát triển

của Triết học Mác (Giai đoạn Mác và Ăngghen)

c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong triết

học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện

d. Giai đoạn Lênin trong sự phát triển Triết học

Mác

















3/5/2022

* Điều kiện KT-XH

- Sự củng cố và

phát triển của

PTSX TBCN trong

điều kiện CMCN

- Giai cấp vô sản

trở thành một lực

lượng chính trị-xã

hội độc lập

* Tiền đề lý luận

- Triết học cổ điển

Đức (trực tiếp)

- Kinh tế chính trị cổ

điển Anh

- Chủ nghĩa XH

không tưởng Pháp

* Tiền đề Khoa học tự

nhiên

- Thuyết tiến hóa

- Thuyết tế bào

- Định luật bảo toàn

và chuyển hóa năng

lượng

* Nhân tố chủ quan

- Thiên tài và hoạt

động thực tiễn của

Mác Ăngghen

- Lập trường GCCN

và tình cảm đặc biệt

với NDLĐ

- Tình bạn vĩ đại của

Mác

và

Ăngghen

a. Điều

kiện lịch

sử của sự

ra đời của

Triết học

Mác -

Lênin

Điều kiện kinh tế xã hội

Thực tiễn CM

Của GCVS

-cơ sở chủ yếu

Và trực tiếp

Sự củng cố

và phát triển

của PTSX TBCN

trong điều kiện

CM CN

Sự xuất hiện

Của GCVS trên

vũ đài lịch sử

- nhân tố CT-XH

quan trọng

3/5/2022

CNXH KHÔNG TƯỞNG PHÁP

KTCT HỌC TS CĐ ANH

TRIẾT HỌC CĐ ĐỨC

TƯ TƯỞNG NHÂN LOẠI

CN MÁC-

LÊNIN

* Tiền đề khoa học tự nhiên

•Sự phát triển của KHTN cuối TK 18 - đầu TK

19, đặc biệt là 3 phát minh:

Học thuyết tiến

hóa của Đac-Uyn

Định luật bảo toàn

và chuyển hóa

năng lượng

Học thuyết tế bào

3/5/2022

Nhân tố chủ quan trong sự ra đời TH Mác

Nhân tố chủ quan trong sự ra đời triết học Mác

Xây dựng hệ thống lý luận để

cung cấp cho GCCN một công cụ

sắc bén để nhận thức và cải tạo

thế giới.

Nhân tố chủ

quan trong sự

hình thành

triết học Mác

3/5/2022

c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong triết

học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện

 C.Mác và Ph.Ăngghen đã khắc phục tính chất trực quan,

siêu hình của chủ nghĩa duy vật cũ và khắc phục tính chất

duy tâm, thần bí của phép biện chứng duy tâm, Đức sáng

tạo ra một chủ nghĩa duy vật triết học hoàn bị là chủ nghĩa

duy vật biện chứng.

 C.Mác và Ph. Ăngghen đã vận dụng và mở rộng quan điểm

duy vật biện chứng vào nghiên cứu lịch sử xã hội, sáng tạo

ra chủ nghĩa duy vật lịch sử - nội dung chủ yếu của bước

ngoặt cách mạng trong triết học.

 C.Mác và Ph. Ăngghen đã sáng tạo ra một triết học chân

chính khoa học, với những đặc tính mới của triết học duy

vật biện chứng.

2. Đối tượng và chức năng của triết học

Mác - Lênin

a. Khái niệm triết học Mác – Lênin

b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin

c. Chức năng của triết học Mác - Lênin













3/5/2022

a. Khái niệm triết học Mác - Lênin

Triết học Mác - Lênin là hệ

thống quan điểm duy vật biện

chứng về tự nhiên, xã hội và tư

duy, là thế giới quan và

phương pháp luận khoa học,

cách mạng giúp giai cấp công

nhân, nhân dân lao động và

các lực lượng xã hội tiến bộ

nhận thức đúng đắn và cải tạo

hiệu quả thế giới.

a. Khái niệm triết học Mác - Lênin

Triết học Mác - Lênin là triết học duy vật

biện chứng cả về tự nhiên và xã hội

Triết học Mác - Lênin trở thành thế giới

quan, phương pháp luận khoa học của giai

cấp công nhân và các lực lượng tiến bộ

trên thế giới

Ngày nay, triết học Mác - Lênin đang

đứng ở đỉnh cao của tư duy triết học nhân

loại, là hình thức phát triển cao nhất trong

số các hình thức triết học từng có lịch sử

3/5/2022

b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin

Triết học Mác - Lênin

giải quyết mối quan hệ

giữa vật chất và ý thức

trên lập trường duy vật

biện chứng và nghiên

cứu những quy luật vận

động, phát triển chung

nhất của tự nhiên, xã

hội và tư duy.

Triết học Mác -

Lênin phân biệt rõ

ràng đối tượng

của triết học và

đối tượng của các

khoa học cụ thể

Triết học Mác -

Lênin có mối

quan hệ gắn bó

chặt chẽ với các

khoa học cụ thể

c. Chức năng của triết học Mác - Lênin

Chức năng thế giới quan

Giúp con người nhận

thức đúng đắn thế giới

và bản thân để từ đó

nhận thức đúng bản

chất của tự nhiên và xã

hội giúp con người

hình thành quan điểm

khoa học, xác định thái

độ và cách thức hoạt

động của bản thân.

Thế giới quan

duy vật biện

chứng nâng

cao vai trò

tích cực, sáng

tạo của con

người

Thế giới quan

DVBC có vai trò là

cơ sở khoa học để

đấu tranh với các

loại thế giới quan

duy tâm, tôn giáo,

phản khoa học.

3/5/2022

3. Vai trò của triết học Mác - Lênin trong đời sống xã

hội và trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay

Triết học Mác - Lênin là thế giới quan, phương pháp

luận khoa học và cách mạng cho con người trong nhận

thức và thực tiễn

Triết học Mác - Lênin là cơ sở thế giới quan và phương pháp

luận khoa học và cách mạng để phân tích xu hướng phát triển

của xã hội trong điều kiện cuộc cách mạng khoa học và công

nghệ hiện đại phát triển mạnh mẽ.

Triết học Mác - Lênin là cơ sở lý luận khoa học của công cuộc xây

dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới và sự nghiệp đổi mới theo

định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

3/5/2022

CHƯƠNG 2

CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

III

• VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC

• PHÉP BIỆN CHỨNG

• LÝ LUẬN NHẬN THỨC

3/5/2022

I. VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC

1. Vật chất và các hình thức tồn

tại của vật chất





2. Nguồn gốc, bản chất và kết cấu của

ý thức





3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

 Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm:

Thừa nhận sự tồn tại của sự vật, hiện tượng vật chất nhưng phủ định

đặc tính tồn tại khách quan của chúng

 Quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước Mác về vật chất

Quan niệm của CNDV thời cổ đại

– Phương Đông cổ đại

– Phương Tây cổ đại

a. Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa duy vật

trước Mác về phạm trù vật chất

1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất

3/5/2022

Thuyết Ngũ Hành coi năm yếu tố: Kim,

Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ là những yếu tố khởi

nguyên cấu tạo nên mọi vật.

Thuyết Âm - Dương cho rằng có hai lực

lượng âm - dương đối lập nhau nhưng lại gắn

bó, cố kết với nhau trong mọi vật, là khởi

nguyên của mọi sự sinh thành, biến hóa.

Thuyết tứ đại (Ấn Độ): đất,

nước, lửa, gió

Phương Đông cổ đại

Quan niệm của chủ nghĩa duy vật thời cổ đại về vật chất

Phương Tây cổ đại

Talét

Anaximen

Hêraclít

Vật chất là

nguyên tử

Đêmôcrit

Quan niệm của chủ nghĩa duy vật thời cổ đại về vật chất

3/5/2022

Quan niệm của chủ nghĩa duy

vật thời cổ đại về vật chất

Tích cực

Xuất phát từ chính thế giới

vật chất để giải thích thế giới

Là cơ sở để các nhà triết học

duy vật về sau phát triển

quan điểm về thế giới vật

chất

=> Vật chất được coi là cơ

sở đầu tiên của mọi sự vật

hiện tượng trong thế giới

khách quan

Hạn chế

Nhưng họ đã đồng nhất vật chất với

một dạng vật thể cụ thể

=> Lấy một vật chất cụ thể để giải

thích cho toàn bộ thế giới vật chất ấy

Những yếu tố khởi nguyên mà các

nhà tư tưởng nêu ra đều mới chỉ là các

giả định, còn mang tính chất trực quan

cảm tính, chưa được chứng minh về

mặt khoa học.

Quan niệm về vật chất của CNDV thời cận đại

Chứng minh

sự tồn tại thực

sự của nguyên

tử là phần tử

nhỏ nhất của

vật chất vĩ mô

thông qua thực

nghiệm của vật

lý học cổ điển

Đồng nhất vật

chất với khối

lượng; giải thích

sự vận động của

thế giới vật chất

trên nền tảng cơ

học; tách rời vật

chất khỏi vận

động, không gian

và thời gian

Không đưa ra

được sự khái

quát triết học

trong quan

niệm về thế

giới vật chất

=> Hạn chế

PP luận siêu

hình

3/5/2022

1895

1896

1897

1901

1905,

1916

Rơn-ghen

phát hiện

ra tia X

Béc-cơ-ren

phát hiện được

hiện tượng

phóng xạ

Tômxơn

phát

hiện ra

điện tử

Kaufman chứng

minh khối

lượng biến đổi

theo vận tốc của

điện tử

A.Anhxtanh:

Thuyết tương

đối hẹp và

thuyết tương

đối rộng

b. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế kỷ XIX,

đầu thế kỷ XX , và sự phá sản của các quan điểm duy vật

siêu hình về vật chất

b. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế kỷ

XIX, đầu thế kỷ XX , và sự phá sản của các quan điểm duy

vật siêu hình về vật chất

 Các nhà khoa học lâm vào khủng hoảng

 Chủ nghĩa duy tâm trong một số khoa học tấn công và

phủ nhận quan niệm về vật chất của chủ nghĩa duy vật

 Một số nhà khoa học tự nhiên trượt từ chủ nghĩa

duy vật máy móc, siêu hình sang chủ nghĩa tương

đối, rồi rơi vào chủ nghĩa duy tâm

3/5/2022

 V.I.Lênin đã phân tích tình hình phức tạp đó và chỉ rõ:

Vật lý học không bị khủng hoảng, mà đó

chính là dấu hiệu của một cuộc cách mạng

trong khoa học tự nhiên

Cái bị tiêu tan không phải là nguyên tử,

không phải “vật chất tiêu tan” mà chỉ có giới

hạn hiểu biết của con người về VC là tiêu tan

Những phát minh có giá trị to lớn của vật lý

học đương thời không hề bác bỏ VC mà chỉ

làm rõ hơn hiểu biết còn hạn chế của con

người về VC

Năm

1908

c. Quan niệm của triết học Mác - Lênin về vật chất

Quan niệm của Ph.Ăngghen

Để có một quan niệm đúng

đắn về vật chất, cần phải có

sự phân biệt rõ ràng giữa vật

chất với tính cách là một

phạm trù triết học, một sáng

tạo, một công trình trí óc của

tư duy con người trong quá

trình phản ánh hiện thực chứ

không phải là sản phẩm chủ

quan của tư duy

Các sự vật, hiện tượng của

thế giới, dù rất phong phú,

muôn vẻ nhưng chúng vẫn có

một đặc tính chung, thống

nhất đó là tính vật chất - tính

tồn tại, độc lập không lệ

thuộc vào ý thức

3/5/2022

c. Quan niệm của triết học Mác - Lênin về vật chất

Quan niệm của V.I.Lênin

V.I.Lênin đã tiến

hành tổng kết toàn

diện những thành

tựu mới nhất của

khoa học, đấu

tranh chống mọi

biểu hiện của chủ

nghĩa hoài nghi,

duy tâm

Lênin đã tìm kiếm

phương pháp định

nghĩa mới cho

phạm trù vật chất

thông qua đối lập

với phạm trù ý

thức

Định nghĩa vật chất của

V.I.Lênin

3/5/2022

Phương pháp định nghĩa

Vật

chất

Ý thức

Phương

pháp

định nghĩa

không thông

thường

Không quy được khái niệm cần

định nghĩa vào một khái niệm

khác rộng hơn, đồng thời chỉ ra

đặc điểm riêng của nó.

Phạm trù

triết học

Định nghĩa vật chất của V.I.Lê-nin

Nội dung định nghĩa

“Vật chất

phạm trù triết học dùng

để chỉ thực tại khách

quan được đem lại cho

con người trong cảm

giác, được cảm giác của

chúng ta chép lại, chụp

lại, phản ánh, và tồn tại

không lệ thuộc vào

cảm giác”.

Thuộc tính cơ bản nhất, phổ

biến nhất của mọi dạng vật

chất là Tồn tại khách quan.

Tồn tại khách quan

Định nghĩa vật chất của V.I.Lê-nin

Thứ hai:

3/5/2022

thức

Vật

chất

Có thể nhận thức

được

“Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại

khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác,

được cảm giác của chúng ta ,chép lại, chụp lại, phản ánh

và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”.

“Chép lại, chụp

lại, phản ánh”

Thứ ba:

Định nghĩa vật chất của V.I.Lê-nin

Nội dung định nghĩa

Ý nghĩa định nghĩa vật chất của

V.I.Lênin

Triệt để khắc phục

hạn chế của CNDV

cũ, bác bỏ CNDT,

bất khả tri

Tạo tiền đề xây

dựng quan điểm

duy vật về xã hội,

và lịch sử loài

người

Giải quyết một cách

đúng đắn và triệt để

cả hai mặt vấn đề cơ

bản của triết học

Khắc phục được

khủng hoảng, đem

lại niềm tin trong

khoa học tự nhiên

Là cơ sở để xây dựng

nền tảng vững chắc

cho sự liên minh ngày

càng chặt chẽ giữa triết

học duy vật biện chứng

với khoa học

3/5/2022

d) Các hình thức tồn tại của vật chất

Hàng vạn năm

Khoảng

400 năm

Cuối TK XX

• “Vận động hiểu theo nghĩa

chung nhất(...) bao gồm tất cả

mọi sự thay đổi và mọi quá

trình diễn ra trong vũ trụ, kể từ

sự thay đổi vị trí đơn giản cho

đến tư duy".

• “Là phương thức tồn tại của vật

chất. Là thuộc tính cố hữu của

vật chất”,

C.Mác và Ph.Ăngghen:

Toàn tập, Nxb. CTQG,

H, 1994, t.20, tr. 519 và 89.

3/5/2022

Vận động là một phương thức tồn tại của vật chất

• Vật chất chỉ tồn tại bằng cách vận động và chỉ thông qua

vận động mà vật chất biểu hiện sự tồn tại của mình

• Con người chỉ nhận thức sâu sắc về sự vật thông qua

trạng thái vận động của giới vật chất

Sản phẩm

Tồn tai

khách quan

Từ sản xuất đến tiêu dùng

Tồn tại

Khách

quan

sự vật A

Hàng hoá

sự vật B

Tồn tại

khách quan

sự vật C

Tư

liệu

tiêu

dùng

Vận động là một thuộc tính cố hữu của vật chất

• Vận động của vật chất là

vận động tự thân

(chống quan điểm duy tâm

và siêu hình về vận động)

Vận động sinh ra cùng với sự

vật và chỉ mất đi khi sự vật

mất đi => chuyển hóa thành sự

vật và hình thức vận động khác

(vận động nói chung vĩnh cửu)

3/5/2022

CÁC HÌNH THỨC VẬN

ĐỘNG CỦA VẬT CHẤT

 Các hình thức vận động nói

trên khác nhau về chất, từ vận động

cơ học đến vận động xã hội là sự

khác nhau về trình độ của sư vận

động.

 Các hình thức vận động cao

xuất hiện trên cơ sở các hình thức

vận động thấp hơn. Trong khi các

hình thức vận động thấp hơn không

có khẳ năng bao hàm các hình thức

vận động ở trình độ cao.

 Trong sự tồn tại của mình mỗi

một sự vật có thể gắn liền với nhiều

hình thức vận động khác nhau. Tuy

nhiên bản thân sự tồn tại của sự vật

bao giờ cũng đặc trưng bởi hình

thức vận động cao nhất.

Vận

động

Tuyệt đối

Vĩnh viễn

Vật chất vô cùng

Vô tận

Đứng

Chỉ xảy ra trong 1 quan hệ nhất định

chứ không phải mọi quan hệ cùng 1 lúc

Tạm

thời

Chỉ xảy ra với 1 hình thức vận động chứ

không phải với mọi hình thức vận động

Chỉ biểu hiện khi sự vật còn là nó chưa

biến đổi thành cái khác

Vận động cá biệt có xu hướng hình thành sự vật

Vận động nói chung có xu hướng làm sự vật không

ngừng biến đổi

3/5/2022

Bài học: XD quan điểm đúng đắn về vận động của VC:

1. Thừa nhận vận động là khách quan

2. Khi NC bất kỳ đối tượng nào cũng cần phải đặt nó

trong quá trình vận động

3. NC vận động như một quá trình (NC nguyên nhân,

xu hướng, tác động…)

4. Có thái độ đúng đối với cả vận động và đứng im

5. Tìm các biện pháp thích hợp tác động thúc đẩy VĐ

khi có lợi

6. Tránh một số sai lầm thường gặp: phủ nhận VĐ; phủ

nhận Đ/I; tìm NN VĐ từ bên ngoài

e. Tính thống nhất vật chất của thế giới

Thế giới

thống nhấ

ở tính vậ

chất của

nó

Chỉ có một thế giới

duy nhất là thế giới vật

chất, có trước, quyết

định ý thức con người

3/5/2022

2. Nguồn gốc, bản chất và kết cấu của ý thức

• Nguồn gốc của ý thức





• Bản chất của ý thức





• Kết cấu của ý thức





CNDT

Ý thức là bản thể đầu tiên, tồn tại vĩnh viễn, là

nguyên nhân sinh thành, chi phối sự tồn tại,

biến đổi của toàn bộ thế giới vật chất

CNDVSH

Xuất phát từ thế giới hiện thực để lý giải

nguồn gốc của ý thức; coi ý thức cũng chỉ là

một dạng vật chất đặc biệt, do vật chất sản

sinh ra.

CNDVBC

Ý thức xuất hiện là kết quả của quá trình tiến

hoá lâu dài của giới tự nhiên, của lịch sử trái

đất, đồng thời là kết quả trực tiếp của thực

tiễn xã hội - lịch sử của con người

a) Các quan niệm về nguồn gốc của ý thức

3/5/2022

a. Nguồn gốc của ý thức

Nguồn gốc

Của ý thức

Nguồn gốc tự nhiên

Nguồn gốc xã hội

Bộ óc người

Thế giới KQ

Phản

ánh

Lao động

Ngôn ngữ

Nguồn

gốc

tự

nhiên

của

thức

Bộ óc

Con

người

Thế

giới

khách

quan

Các

Trình

độ

Phản

ánh

Của

Thế

Giới

Vật

chât

Giới

Vô

sinh

Phản

ánh

Cơ

Lý

hóa

Giới

Hữu

sinh

Phản

ánh

Sinh

học

Chưa lựa chọn

Thụ động

Thực vật:

Tính kích thích

Động vật chưa có TK

Tính cảm ứng

Động vật có hệ TK:

Phản xạ vô ĐK

Động vật bậc cao:

Phản ánh tâm lý

Con người:

ý thức

Bộ óc người

và mối quan

hệ giữa con

người với

thế giới

khách quan

tạo ra quá

trình phản

ánh năng

động, sáng

tạo.

=> Là

nguồn gốc

tự nhiên

của ý thức

3/5/2022

* Yếu tố lao động

• Khái niệm

• Vai trò của lao động

1. Phát triển giác quan của con người (Trực tiếp

hoặc gián tiếp)

2. Là nguồn gốc của ý thức, tư tưởng

3. Phát hiện ra lửa và công dụng của lửa

4. Hình thành nên ngôn ngữ

Nguồn gốc xã hội: Lao động và ngôn ngữ

Lao ®éng lµ nguån gèc c a ý thøc, t tëngỦ

Con

ngêi

T tëng

ý thøc

Tri thøc

- So s¸nh

Bé n·o - Ph©n tÝch

Tæng hîp

- …

Gi¸c quan

TGKQ

-Thuéc tÝnh

- KÕt cÊu

- Quy luËt

Lao ®éng

T¸c ®éng

Nguồn gốc xã hội: Lao động và ngôn ngữ

3/5/2022

* Ngôn ngữ

. Khái niệm

. Vai trò của ngôn ngữ

1. Làm cho sự phản ánh không còn lệ thuộc trực tiếp

vào TGKQ

2. Là công cụ, phương tiện của tư duy

3. Là công cụ, phương tiện diễn đạt, chính xác hóa tư

tưởng

4. Giúp con người tổng kết thực tiễn, trao đổi thông

tin, truyền tải tri thức – Tạo nên phương thức di truyền mới.

Nguồn gốc xã hội: Lao động và ngôn ngữ

Nguồn gốc

Xã hội

của ý thức

Lao

động

Ngôn

ngữ

Đỡ lệ thuộc vào các đối tượng vật chất

cụ thể -> Tư duy phát triển

Chuyển tải tư duy, ý thức

Nối dài giác quan của con người

Phát triển giác quan của con người

Hoàn thiện dần chức năng của bộ óc

Hình thành ngôn ngữ

Là nguồn gốc của YT, tư tưởng

3/5/2022

- thøc lµ sù ph¶n ¸nh TGKQý

+ ý thøc ®éc lËp t¬ng ®èi víi vËt chÊt (kh«ng “ ”

®ång nhÊt)

- thøc lµ h×nh ¶nh chñ quan hay (tinh thÇn) ý

cña sù vËt kh¸ch quan:

+ thøc do ®èi tîng quy ®Þnhý

+ thøc mang mµu s¾c chñ quan phô thuéc vµo :ý

. Tr¹ng th¸i gi¸c quan

. Tr¹ng th¸i thÇn kinh

. Nhu cÇu ph¶n ¸nh

Bản chất của ý thức

S¬ ®å thÞ gi¸c

N·o

M¾t Vâng m¹c

N¬ ron TK

A3 ~ A2

A2 ~ A1

A3 ~ A1

S¬ ®å kh¸i qu¸t

Bé n·o

ngêi

ChiÕc l¸

Thùc tiÔn

ChiÕc l¸ (kh¸i niÖm)

H×nh thøc chñ quan

Néi dung kh¸ch quan

TGKQ

N·o ngêi

ý thøc

3/5/2022

Ý thức là hình ảnh chủ quan

của thế giới khách quan

BẢN CHẤT CỦA ÁNH SÁNG ?

Bản chất của ý thức

- ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o





V.I. Lªnin trÝch cña Phơ b¸ch : “… biÓutîngcña conngêivÒvËttùnhiªn,

còng lµs¶n phÈm cña giíi tù nhiªn, nhng lµ s¶n phÈm kh¸c, kh¸c víi

nh÷ng®èitîngmµnãtiªubiÓu”

+ BiÓu hiÖn :

- N¨ng ®éng :

. Lùa chän, t×m kiÕm

. T¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt

- S¸ng t¹o

. T¹o ra tri thøc míi

. Tëng tîng, huyÒn tho¹i

. Tiªn ®o¸n

. X©y dùng gi¶ thuyÕt, lý luËn

. Xây dựng mô hình

. “Biến” mô hình thành hiện thức

+ Nguyªn nh©n :

. Con ngêi lµ thùc thÓ x· héi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o

. ý thøc xuÊt ph¸t tõ lao ®éng mang tÝnh s¸ng t¹o

. §èi tîng ph¶n ¸nh cã tÝnh biÖn chøng.

Bản chất của ý thức

3/5/2022

TÝnh

n¨ng

®éng

S¸ng

t¹o

cña

thøc

Kh¸ch thÓ

ph¶n ¸nh

(TGKQ) - VËt

cung cÊp

th«ng tin

Chñ thÓ ph¶n ¸nh (N·o ngêi)

N¨ng ®éng – S¸ng t¹o

Bíc 1

Thu

nhËn

th«ng

tin

Bước 2

Mã hóa

đối tượng

tạo ra các

mô hình

tinh thần

Bước 3

ChuÈn bÞ

cho qu¸

tr×nh :

HiÖn thùc

hãa m«

h×nh

T¹o ra kh¸ch thÓ tinh thÇn

T¸c ®éng trë l¹i

Tr×nh ®é cña tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o–

•. Tr×nh ®é thÊp : Dõng ë bíc 1

• Tr×nh ®é cao :

- S¸ng t¹o lý thuyÕt : Dõng ë bíc 2

. S¸ng t¹o cã tÝnh thùc tÕ : Thùc hiÖn c¶ 3 bíc.

Bản chất của ý thức





Bản chất của ý thức

3/5/2022

Bản chất của ý thức

- Ý thức là sự phản ánh mang tính lịch sử, xã hội

• Sự ra đời và tồn tại của ý thức gắn liền với hoạt động thực tiễn;

• Ý thức chịu sự chi phối không chỉ của các quy luật sinh học, mà chủ yếu còn của

các quy luật xã hội; do nhu cầu giao tiếp xã hội và các điều kiện sinh hoạt hiện

thực của xã hội quy định.

• Với tính năng động của mình, ý thức sáng tạo lại hiện thực theo nhu cầu của bản

thân và thực tiễn xã hội.

• Ở các thời đại khác nhau, thậm chí ở cùng một thời đại, sự phản ánh (ý thức) về

cùng một sự vật, hiện tượng có sự khác nhau- theo các điều kiện vật chất và tinh

thần mà chủ thể nhận thức phụ thuộc.

Bản chất của ý thức

3/5/2022

Bản

chất

của

thức

Bản chất của ý thức

Ý thức là hình

ảnh chủ quan

của thế giới

khách quan

Ý thức là "hình ảnh" về hiện

thực khách quan trong óc người;

Nội dung phản ánh là khách quan

Hình thức phản ánh là chủ quan

Ý thức

là sự

phản ánh

tích cực,

sáng tạo

gắn với

thực tiễn

xã hội

Trao đổi thông tin giữa

chủ thể và đối tượng

phản ánh

Xây dựng các học thuyết

Lý thuyết khoa học

Vận dụng để cải tạo

hoạt động thực tiễn

Ý thức

mang

bản chất

lịch sử

- xã hội

Điều kiện LS

Quan hệ xã hội

3/5/2022

Các lớp cấu trúc của ý thức:

- Tình cảm





- Tri thức





- Niềm tin

- Ý chí





Các cấp độ của ý thức

- Tự ý thức

- Tiềm thức

- Vô thức

c) Kết cấu của ý thức

Vấn đề trí tuệ nhân tạo:

Ý thức con người và máy tính

điện tử là 2 quá trình khác nhau

về bản chất

3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

Chủ nghĩa duy tâm Chủ nghĩa duy vật siêu hình

 Ý thức là tồn tại duy nhất,

tuyệt đối, có tính quyết định;

còn thế giới vật chất chỉ là

bản sao, biểu hiện khác của ý

thức tinh thần, là tính thứ hai,

do ý thức tinh thần sinh ra

 Phủ nhận tính khách quan,

cường điệu vai trò nhân tố

chủ quan, duy ý chí, hành

động bất chấp điều kiện, quy

luật khách quan.

 Tuyệt đối hoá yếu tố vật

chất sinh ra ý thức, quyết

định ý thức

 Phủ nhận tính độc lập tương

đối và tính năng động, sáng

tạo của ý thức trong hoạt

động thực tiễn; rơi vào trạng

thái thụ động, ỷ lại, trông

chờ không đem lại hiệu quả

trong hoạt động thực tiễn

a) Quan điểm của CNDT và CNDVSH

3/5/2022

b) Quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng

Vai

trò

của

vật

chất

đối

với

thức

Vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức

Vật chất quyết định của ý thứcnội dung

Vật chất quyết định bản chất của ý thức

Vật chất quyết định sự vận động, phát

triển của ý thức

Vật chất quyết định ý thức thành “biến”

hiện thực vật chất.

Ý thức có tính độc lập tương đối và tác động trở lại vật chất

Thứ nhất, YT tác động

trở lại TGVC, thường

thay đổi chậm so với sự

biến đổi của TGVC.

Thứ hai, Sự tác động của

YT đối với VC phải

thông qua hoạt động thực

tiễn của con người.

Thứ ba, vai trò của

YT thể hiện ở chỗ nó

chỉ đạo hoạt động

thực tiễn của người

Thứ tư, xã hội càng

phát triển thì vai trò

của ý thức ngày càng

to lớn, nhất là trong

thời đại ngày nay

3/5/2022

Ý nghĩa phương pháp luận

1. Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn

phải luôn xuất phát từ thực tế khách quan

2. Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn

phải luôn phát huy tính năng động chủ quan

3. Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn phải

chống chủ quan, duy ý chí

3/5/2022

• Hai loại hình biện chứng và PBC duy vật

• Nội dung của phép biện chứng duy vật

II. PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

a) Biện chứng khách quan và biện chứng chủ quan

* Biện chứng: mối quan hệ qua lại lẫn nhau, sự ràng buộc, sự

vận động, sự phát sinh và tiêu vong của các mặt các yếu tố cấu

thành sự vật hoặc giữa các sự vật

Hai hình

thức biện

chứng

• Biện chứng khách quan: là biện

chứng của thế giới vật chất

• Biện chứng chủ quan: Tư duy biện

chứng/BC của ý thức

1. Hai loại hình biện chứng và phép biện

chứng duy vật

3/5/2022

* Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện

chứng của thế giới thành các nguyên lý, quy luật khoa học

nhằm xây dựng phương pháp luận khoa học

b. Khái niệm phép biện chứng

Biện chứng chủ quan

có trước và quyết

định biện chứng

khách quan

Biện chứng khách

quan có trước và

quyết định biện

chứng chủ quan

Phép BC duy tâm

Phép BC duy vật

* Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện

chứng của thế giới thành các nguyên lý, quy luật khoa học

nhằm xây dựng phương pháp luận khoa học

c. Khái niệm phép biện chứng duy vật

Phép biện chứng duy vật …”Là khoa học

về mối liên hệ phổ biến”. “Là môn

khoa học về những quy luật phổ biến

của sự vận động và sự phát triển của

tự nhiên, của xã hội loài người và

của tư duy”. (Là khoa học về mối liên

hệ phổ biến và sự phát triển của TG )

Phép biện chứng duy vật “là

học thuyết về sự phát triển

dưới hình thức hoàn bị nhất,

sâu sắc nhất và không phiến

diện nhất”.

Ăng ghen định nghĩa

Lê nin định nghĩa

3/5/2022

* Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện

chứng của thế giới thành các nguyên lý, quy luật khoa học

nhằm xây dựng phương pháp luận khoa học

c. Khái niệm phép biện chứng duy vật

Là sự sự giữa thế giới thống nhất

quan duy vật và phương pháp luận

biện chứng; giữa lý luận nhận thức

và lôgíc biện chứng; được chứng

minh bằng sự phát triển của khoa

học tự nhiên trước đó.

Là trong phương pháp luận

nhận thức và cải tạo thế giới

(trong nhận thức khoa học và

thực tiễn cách mạng).

Đặc điểm của

PBCDV

Vai trò của

PBCDV

a. Hai nguyên lý





b ác. C

cặp

phạm

trù cơ

bản





c. Các quy luật cơ bản





VÒ mèi liªn hÖ

phæ biÕn

VÒ sù ph¸t triÓn

Quy luËt

chuyÓn hãa

tõ nh÷ng

sù thay ®æi

vÒ lîng

thµnh nh÷ng

sù thay ®æi

vÒ chÊt

vµ ngîc l¹i

Quy luËt

thèng nhÊt

vµ

®Êu tranh

cña

c¸c mÆt

®èi lËp

Quy

luËt

phñ

®Þnh

cña

phñ

®Þnh

C¸i chung vµ c¸i riªng

Nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶

TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn

Néi dung vµ h×nh thøc

B¶n chÊt vµ hiÖn tîng

Kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc

phÐp biÖn chøng duy vËt

2. Nội dung của phép biện chứng duy vật

3/5/2022

a) Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật

Khái niệm được hiểu như các trong các Nguyên lý tiên đề

khoa học cụ thể. Nó là tri thức không dễ chứng minh nhưng

đã được xác nhận bởi thực tiễn của nhiều thế hệ con người,

người ta chỉ còn phải tuân thủ nghiêm ngặt, nếu không thì sẽ

mắc sai lầm cả trong nhận thức lẫn hành động.

Hai nguyên lý cơ bản của phép biện chứng duy vật:

1. Nguyên lý mối liên hệ phổ biến

2. Nguyên lý về sự phát triển

* Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

SỰ

THỐNG

NHẤT

Sự quy định

Sự tác động

Sự chuyển hóa

MỐI LIÊN HỆ LÀ GÌ?

Khái niệm:

Liên hệ: là quan hệ giữa hai

đối tượng mà sự thay đổi của

một trong số chúng nhất định

làm đối tượng kia thay đổi.

- Mối liên hệ: dùng để chỉ các mối

ràng buộc tương hỗ, quy định và

ảnh hưởng lẫn nhau giữa các yếu

tố, bộ phận trong một đối tượng

hoặc giữa các đối tượng với nhau

3/5/2022

Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

QUAN ĐIỂM SIÊU HÌNH QUAN ĐIỂM BIỆN CHỨNG

Mọi sự vật hiện tượng trong

TG khách quan đều tồn tại

biệt lập, tách rời nhau, không

quy định ràng buộc lẫn nhau,

nếu có thì chỉ là những quan

hệ bề ngoài, ngẫu nhiên.

Các sự vật, hiện tượng,

quá trình khác nhau vừa

tồn tại độc lập, không tách

rời nhau, vừa liên hệ, quy

định và chuyển hóa lẫn

nhau.

Mối liên hệ

Làm điều kiện, tiền đề,

quy định lẫn nhau

Tác động qua lại

Chuyển hóa lẫn nhau

Giữa các sự

vật, hiện

tượng

Giữa các

mặt của

sự vật, hiện

tượng

Tất cả mọi sự vật hiện tượng, MLH phổ luôn luôn tồn tại trong

biến quy định ràng buộc lẫn nhau, không có sự vật hiện tượng nào

tồn tại cô lập, riêng lẻ, không liên hệ.

Nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

QUAN ĐIỂM

BIỆN CHỨNG

3/5/2022

luôn luôn tồn tại trong Tất cả mọi sự vật hiện tượng, MLH

phổ biến quy định ràng buộc lẫn nhau, không có sự vật hiện

tượng nào tồn tại cô lập, riêng lẻ, không liên hệ.

Mối liên hệ phổ biến: khi phạm vi bao quát của mối liên hệ

không chỉ giới hạn ở các đối tượng vật chất, mà được mở rộng

sang cả liên hệ giữa các đối tượng tinh thần và giữa chúng với

đối tượng vật chất sinh ra chúng

Nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

• Tính khách quan:

Mối liên hệ phổ

biến là cái vốn

có, tồn tại độc lập

với con người;

con người chỉ

nhận thức sự vật

thông qua các

mối liên hệ vốn

có của nó.

 Các tính chất

3/5/2022

MLH

BÊN TRONG

CỦA QT SX

MLH BÊN NGOÀI QTSX

• Tính đa dạng, phong phú, muôn vẻ … mọi sự vật, hiện

tượng đều có những mối liên hệ cụ thể và chúng có thể

chuyển hóa cho nhau; ở những điều kiện khác nhau thì

mối liên hệ có tính chất và vai trò khác nhau.





Nội dung của quan điểm toàn diện

Nhận thức

sự vật trong

MLH giữa

các yếu tố,

các mặt của

chính sự vật

và trong sự

tác động giữa

sự vật đó với

các sự vật

khác

Biết phân

loại từng

MLH, xem

xét có trọng

tâm, trọng

điểm, làm

nổi bật cái cơ

bản nhất của

sự vật, hiện

tượng

Từ việc rút ra

MLH bản chất

của sự vật, ta

lại đặt MLH

bản chất đó

trong tổng thể

các MLH của

sự vật xem xét

cụ thể trong

từng giai đoạn

lịch sử cụ thể

Ý nghĩa phương pháp luận

Cần tránh

phiến diện

siêu hình

và chiết

trung, ngụy

biện





3/5/2022

MUỐN VIỆC KINH DOANH CỦA BẠN THÀNH CÔNG BẠN CẦN

Nắm được thông tin đối thủ cạnh tranh

Họ bán với

giá bao

nhiêu ?

Đội ngũ nhân

viên họ như

thế nào ?

Đâu là điểm

mạnh và yếu

của họ ?

Chất lượng

hàng hóa –

dịch vụ

như thế nào

QUAN ĐIỂM TOÀN DIỆN TRONG KINH DOANH

Thu thập thông tin về khách hàng

(Nghiên cứu thị trường)

Những câu trả lời xác thực sẽ giúp bạn

quyết định được ý tưởng kinh doanh

Hướng tới

loại khách

hàng nào

Họ mua số

lượng là

bao nhiêu

Số lượng

KH có tăng

hay không

Họ có nhu

cầu nào

khác nữa

không

3/5/2022

Khái niệm phát triển

Quan điểm siêu hình

• Phủ nhận sự phát triển,

tuyệt đối hóa mặt ổn định

của sự vật, hiện tượng.

• Phát triển chỉ là sự tăng

hoặc giảm về mặt lượng,

không có sự thay đổi về

chất, không có sự ra đời

của sự vật, hiện tượng

mới

Quan điểm biện chứng

• Phát triển là sự vận động

theo hướng đi lên, từ thấp

đến cao, từ đơn giản đến

phức tạp, từ chưa hoàn thiện

đến hoàn thiện của sự vật

• Sự phát triển không diễn ra

theo đường thẳng mà quanh

có phức tạp thậm chí có

những bước thụt lùi

Nguyên lý về sự phát triển

Khái niệm phát triển

Phân biệt tiến hóa và tiến bộ

Tiến hóa là một dạng của

phát triển, diễn ra từ từ; là

sự biến đổi hình thức của

tồn tại từ đơn giản đến

phức tạp

Tiến bộ là một quá trình

biến đổi hướng tới cải

thiện thực trạng xã hội từ

chỗ chưa hoàn thiện đến

hoàn thiện hơn

Phát triển là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá

trình vận động của sự vật theo khuynh hướng đi lên

từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém

hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.





3/5/2022

Tính chất của sự phát triển

Tính khách quan: nguồn gốc của sự phát triển do các

QL khách quan chi phối mà cơ bản nhất là QLMT

Tính phổ biến: Sự phát

triển diễn ra ở trong

mọi lĩnh vực, mọi sự

vật, hiện tượng, mọi quá

trình và giai đoạn của

chúng và kết quả là cái

mới xuất hiện

3/5/2022

- Tính phong phú, đa dạng

Quá trình phát triển của sự vật, hiện tượng không

hoàn toàn giống nhau, ở những không gian và thời

gian khác nhau; chịu sự tác động của nhiều yếu tố

và điều kiện lịch sử cụ thể

Ý nghĩa phương pháp luận: Quan điểm phát triển

Khi xem xét sự vật, hiện tượng phải luôn đặt nó trong

khuynh hướng vận động, biến đổi, chuyển hóa nhằm phát

hiện ra xu hương biến đổi

Nhận thức sự vật, hiện tượng trong tính biện chứng để thấy

được tính quanh co, phức tạp của sự phát triển

Biết phát hiện và ủng hộ cái mới; chống bảo thủ , trì trệ định

kiến

Biết kế thừa các yếu tố tích cực từ đối tượng cũ và phát triển

sáng tạo chúng trong điều kiện mới

Khắc phục tư tưởng bảo thủ, trì trệ, định kiến hoặc phiêu lưu

mạo hiểm trong nhận thức và hoạt động thực tiễn

3/5/2022

Cơ sở lý luận của quan điểm: đồng thời hai nguyên lý nêu trên.

Để nắm được bản chất của đối tượng cần

xem xét sự hình thành, tồn tại và phát

triển của nó vừa trong điều kiện, môi

trường, hoàn cảnh vừa trong quá trình

LS, vừa ở từng giai đoạn cụ thể của quá

trình đó, tức là xem xét mỗi vấn đề theo

quan điểm sau đây: một hiện tượng nhất

định đã xuất hiện trong lịch sử như thế nào,

hiện tượng đó đã trải qua những giai đoạn

phát triển chủ yếu nào, và đứng trên quan

điểm của sự phát triển đó để xét xem hiện

nay nó đã trở thành như thế nào, và trong

tương lai nó sẽ trở thành như thế nào?

Vận

dụng các

lý thuyết

phải căn

cứ vào

điều kiện

cụ thể

Nội dung của quan điểm lịch sử - cụ thể

Cần tránh

cái nhìn

chung

chung,

trừu

tượng,

phi lịch

sử





3/5/2022

b) Các cặp phạm trù cơ bản của PBCDV

Phạm trù triết học là hình thức hoạt động trí óc phổ

biến của con người, là những mô hình tư tưởng phản

ánh những thuộc tính và mối liên hệ vốn có ở tất cả

các đối tượng hiện thực.

Cái riêng và cái chung

Nguyên nhân và kết

quả

Tất nhiên và ngẫu

nhiên

Khả năng và hiện thực

Bản chất và hiện tượng

Nội dung và hình thức

Thế giới động vật bao gồm các cá thể nhiều loài

khác nhau nhưng tất cả đều tuân theo các quy luật

chung của sự sống

1. Phạm trù cái chung và cái riêng

- Cái riêng để chỉ một SV,

HT, một quá trình nhất định.

- Cái chung chỉ những mặt,

những thuộc tính, yếu tố,

quan hệ tồn tại phổ biến trong

nhiều SV, HT

- Cái đơn nhất là những đặc

tính, tính chất chỉ tồn tại ở

một SV, HT và không lặp lại

ở sự vật khác.

3/5/2022

b. Quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung

Cái riêng

Cái chung

Cái đơn nhất

Tồn tại

khách quan

b. Quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung

Cái riêng

Cái chung

Cái riêng chỉ tồn tại trong mối quan hệ với cái chung, không có

cái riêng tách rời cái chung.

Cái riêng là cái toàn bộ, phong phú, cái thường xuyên biến đổi

hơn cái chung.

Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng và thông qua cái riêng để bộc lộ

ra bên ngoài.

Cái chung là cái sâu sắc, ổn định hơn cái riêng. Những cái chung bản

chất đóng vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển của cái riêng.

3/5/2022

Cái chung

Cái đơn nhất

Cái đặc thù

Cái phổ biến

Có thể chuyển hoá lẫn nhau

(theo hai chiều)

b. Quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung

c) Ý nghĩa phương pháp luận.

• Muốn nhận thức được cái chung, cái bản

chất thì phải xuất phát từ cái riêng

• Nhiệm vụ của nhận thức là phải tìm ra cái

chung và trong hoạt động thực tiễn phải

dựa vào cái chung để cải tạo cái riêng.

• Trong hoạt động thực tiễn ta cần chủ động

tác động vào sự chuyển hoá cái mới thành

cái chung để phát triển nó, và ngược lại cái

cũ thành cái đơn nhất để xóa bỏ nó

3/5/2022

• Từ các nguyên lý chung của Chủ nghĩa Mác - Lênin,

Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo các nguyên lý đó vào

hoàn cảnh lịch sử cụ thể của Việt Nam.

- Nguyên nhân là phạm trù dùng để chỉ sự tác động lẫn nhau giữa

các mặt trong một sự vật, hiện tượng hay giữa các sự vật, hiện

tượng với nhau tạo ra một sự biến đổi nhất định.

Nguyên cớ

Điều kiện

Nguyên

nhân

- Kết quả là phạm trù dùng để chỉ những biến đổi xuất hiện do

những tác động giữa các mặt, các yếu tố trong một sự vật hoặc giữa

các sự vật, hiện tượng tạo nên.

Là cái không có

mối liên hệ bản

chất với kết quả.

Là những yếu tố giúp

nguyên nhân sinh ra kết

quả, nhưng bản thân điều

kiện không sinh ra kết quả.

Nguyên nhân – kết quả

3/5/2022

b. Quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và

kết quả

Kết

quả

Nguyên

nhân

Mối quan hệ giữa nguyên nhân và

kết quả là tất yếu khách quan

Nguyên nhân là cái sinh ra kết quả

Nguyên nhân và kết quả có thể

chuyển hóa lẫn nhau

Sự tác động của nguyên nhân đến

kết quả có thể theo hai hướng:

thuận, nghịch, vì thế các kết quả

được sinh ra từ nguyên nhân cũng

khác nhau

Tác động của cuộc cách mạng công nghệ thông tin (nguyên nhân)

đã làm biến đổi to lớn và cơ bản nhiều lĩnh vực khác nhau

trong đời sống kinh tế-xã hội.

* Quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả

3/5/2022

d. Ý nghĩa phương pháp luận

Trong hoạt

động nhận

thức và hoạt

động thực

tiễn phải bắt

đầu từ việc đi

tìm những

nguyên nhân

xuất hiện sự

vật, hiện

tượng

Cần phải

phân loại các

nguyên nhân

để có những

biện pháp

giải quyết

đúng đắn.

Phải tận dụng

các kết quả

đã đạt được

để tạo điều

kiện thúc đẩy

nguyên nhân

phát huy tác

dụng, nhằm

đạt mục đích

đã đề ra.

Nội dung và hình thức

a. Khái niệm:

- Nội dung

- Hình thức

b. Mối quan hệ biện chứng

giữa nội dung và hình thức

c. Ý nghĩa phương pháp luận

=> Căn cứ nội dung để lựa

chọn hình thức phù hợp với

nội dung để thúc đẩy nội dung

sự vật, hiện tượng phát triển.

3/5/2022

Tất nhiên và ngẫu nhiên

a. Khái niệm:

- Tất nhiên

- Ngẫu nhiên

b. Mối quan hệ biện chứng giữa tất nhiên với ngẫu nhiên

VD:

+ Gieo con xúc xắc

+ Trao đổi sản phẩm giữa những người sản xuất trong xã hội công xã

nguyên thủy và hiện nay

c. Ý nghĩa phương pháp luận

=> Từ những hiện tượng ngẫu nhiên phải phát hiện được cái tất nhiên và dùng cái

tất nhiên để chỉ đạo hoạt động.

Bản chất và hiện tượng

a. Khái niệm:

- Bản chất

- Hìện tượng

b. Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng

“Trông mặt mà bắt hình dong

Con lợn có béo cỗ lòng mới to”

“Khẩu xà tâm phật”

c. Ý nghĩa phương pháp luận

=> Phải phân tích tổng hợp nhiều hiện tượng mới hiểu đúng bản chất

của nó.

=> Phải thông qua thực tiễn để nắm bắt các hiện tượng của nó.

3/5/2022

Khả năng và hiện thực

a. Khái niệm:

- Khả năng

- Hiện thực

b. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực

c. Ý nghĩa phương pháp luận

=> Phải xác định các khả năng của một hiện thực từ đó lựa

chọn khả năng có lợi nhất cho sự phát triển để tạo điều kiện

biến nó trở thành hiện thực mới.

• Khái niệm về QL

• Tính chất của QL

• Phân loại QL

• Mối quan hệ giữa con người và QL

- Vai trò của QL

- Vai trò của con người

c) Các quy luật cơ bản của PBCDV

3/5/2022

* QL từ những thay đổi về lượng dẫn đến những

thay đổi về chất và ngược lại

a. Phạm trù “chất” và phạm trù “lượng”

Phạm trù “chất” trong triết học Mác-Lênin

Chất là phạm trù triết học dùng để chỉ tính qui định

khách quan vốn có của sự vật, là sự thống nhất

hữu cơ những thuộc tính, làm cho sự vật là nó

chứ không phải là cái khác.

+ Chất của sự vật được biểu hiện qua những thuộc tính của

nó.

- Thuộc tính của sự vật chỉ bộc lộ ra thông qua sự

tác động qua lại với các sự vật, hiện tượng khác.

- Mỗi sự vật có rất nhiều thuộc tính; mỗi thuộc tính

lại biểu hiện một chất của sự vật.

- Tổng hợp những thuộc tính cơ bản tạo thành chất

căn bản của sự vật.

+ Chất của sự vật được qui định bởi các yếu tố tạo thành

và phương thức liên kết giữa các yếu tố đó.

+ Sự vật có chất, hơn nữa có nhiều chất (V.I.Lênin)

3/5/2022

Phạm trù “lượng” trong triết học Mác-Lênin

Lượng là phạm trù triết học để chỉ tính quy định vốn có của

sự vật về mặt số lượng, quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự

vận động và phát triển cũng như các thuộc tính của sự vật.

Lượng tồn tại khách quan, gắn liền với chất của sự vật.

Trong thực tế, lượng được xác định bởi:

- Những đơn vị đo lường cụ thể;

- Bằng cách trừu tượng và khái quát

“CHẤT”: Sự thống nhất của

các thuộc tính khách quan

vốn có của “nước”:

Không màu, không mùi,

không vị, có thể hòa tan

muối, axit .v.v...

“LƯỢNG”: Mỗi phân tử

“nước” được cấu tạo từ

02 nguyên tử Hyđro và 01

nguyên tử Oxy.

H O

Phạm trù “chất” và phạm trù “lượng”

3/5/2022

b. Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng

Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng

• Chất và lượng thống nhất với nhau trong một

sự vật

• Chất và lượng mâu thuẫn với nhau và có thể

chuyển hoá cho nhau:

- Những thay đổi về lượng dẫn đến những thay

đổi về chất

- Những thay đổi về chất dẫn đến những thay

đổi về lượng

3/5/2022

Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng

Sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất

- Sự thay đổi về lượng cú thể làm cho chất biến đổi

theo. Nhưng không phải bất cứ sự thay đổi nào về

lượng cũng ngay lập tức làm thay đổi chất căn bản

của sự vật.

Độ

Độ là phạm trù dùng để chỉ sự thống nhất giữa lượng và

chất, nó là khoảng giới hạn mà trong đó, sự thay đổi về

lượng chưa làm thay đổi căn bản về chất của sự vật.

Bất kỳ độ nào cũng được giới hạn bởi hai điểm nút.

- Khi lượng của sự vật được tích luỹ vượt quá

giới hạn nhất định (Độ), đạt tới điểm nút - thời điểm

mà ở đó sự thay đổi về lượng đã đủ để làm thay đổi

về chất thì chất cũ mất đi, chất mới ra đời.

Bước nhảy

Bước nhảy là sự thay đổi (sự chuyển hoá) về

chất của sự vật do sự thay đổi về lượng của sự vật

trước đó gây ra

Điểm nút

3/5/2022

0°C 100 C°

Trạng thái rắn, lỏng, hơi của nước

Víd :ụ

hơi

rắn lỏng

CÁ THỂ

TIỂU CHỦ

HỢP T XÁC Ã

TỔNG

CÔNG TY

Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng

3/5/2022

ChÊt ®æi c¨n b¶n khi:

BÙM

Lîng ®æi

vît qu¸ ®é

Cã ®iÒu kiÖn

t¬ng øng

Sự thay đổi về chất dẫn tới sự thay đổi mới về lượng

Chất mới ra đời tác động trở lại lượng mới

Chất mới của sự vật ra đời tác động trở lại

lượng đã thay đổi (về kết cấu, quy mô, trình

độ, nhịp điệu,…) của sự vật

3/5/2022

c. Các hình thức cơ bản của bước nhảy

Cơ sở phân loại Các loại bước nhảy

Thời gian Bước nhảy nhanh

Bước nhảy chậm

Tiêu chí nào để phân loại bước nhảy

c. Các hình thức cơ bản của bước nhảy

Cơ sở phân loại Các loại bước nhảy

Quy mô Bước nhảy lớn

Bước nhảy nhỏ

Tiêu chí nào để phân loại bước nhảy

3/5/2022

c. Các hình thức cơ bản của bước nhảy

Cơ sở phân loại Các loại bước nhảy

Quy mô Bước nhảy toàn bộ

Bước nhảy cục bộ

Tiêu chí nào để phân loại bước nhảy

Phân biệt bước nhảy, tiến hóa và cách mạng

Bước nhảy Tiến hoá Cách mạng

Là mọi sự thay

đổi căn bản về

chất của sự vật

do sự thay đổi về

lượng của sự vật

trước đó gây ra

Là sự thay đổi

về lượng cùng

với những biến

đổi nhất định về

chất không căn

bản của sự vật

Là sự thay đổi

mà trong đó diễn

ra diễn ra sự cải

tạo căn bản về

chất của sự vật,

theo xu hướng

tiến bộ, đi lên

Sự khác nhau giữa bước nhảy, tiến hoá và cách mạng?

3/5/2022

Bất kỳ sự vật nào cũng là sự thống nhất giữa lượng và chất, sự thay đổi

dần dần về lượng vượt quá giới hạn của độ tới điểm nút sẽ dẫn đến sự

thay đổi căn bản về chất của sự vật thông qua bước nhảy; chất mới ra

đời sẽ tác động trở lại sự thay đổi của lượng mới. Quá trình tác động đó

diễn ra liên tục làm cho sự vật không ngừng vận động và phát triển

Khái quát

d. Ý nghĩa phương pháp luận

Tôn trọng quy luật,

biết từng bước

tích lũy về lượng

để thay đổi về chất,

chống tư tưởng

chủ quan nóng vội,

duy ý chí

Nghiên cứu quy luật này ,

cần rút ra ý nghĩa phương pháp luận gì?

Khi đã tích lũy đủ

về lượng,

phải có quyết tâm

thực hiện

bước nhảy,

chống tư tưởng

bảo thủ,

trì trệ

Biết

vận dụng

linh hoạt

các

hình thức

bước nhảy

3/5/2022

• QL thống nhất và đấu tranh của các mặt

đối lập

Vị trí, vai trò của QL: V.I.Lênin “… hạt nhân

của phép BC….”

a. Khái niệm

- Mặt đối lập

- Mâu thuẫn :

Mâu thuẫn là sự liên hệ, tác động qua lại giữa các

mặt đối lập

3/5/2022

MÆT ®èi LËP

N S

SX TD

- Các yếu tố

- Các bộ phận

- Các quá trình

- Các khuynh

hướng trái ngược

nhau

Mặt đối lập là gì?

Mặt đối lập là những mặt, những thuộc tính, những tính quy định có

khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau

* Chú ý:

- Phân biệt mâu thuẫn biện chứng (MTBC) với mâu

thuẫn siêu hình (MTSH)

- Phép BCDV chỉ nghiên cứu các MTBC

Mâu thuẫn (BC) là sự liên hệ, tác động qua lại giữa

các mặt đối lập nằm trong một chỉnh thể thống nhất,

tồn tại khách quan và phổ biến trong tự nhiên, xã hội

và tư duy

Mâu thuẫn là gì?

3/5/2022

Mối quan hệ cung – cầu hàng hóa dịch vụ trên thị trường là một

trong những mâu thuẫn biện chứng của quá trình vận động và

phát triển kinh tế ở nước ta hiện nay

MTBC trong đời sống xã hội

Tính

khách

quan

Tính chất của mâu thuẫn

Tính

phổ

biến

Tính

đa

dạng

Tính chất của mâu thuẫn

3/5/2022

Phân loại mâu thuẫn

M©u thuÉn

®èi kh¸ng

M©u thuÉn

kh«ng ®èi kh¸ng

M©u thuÉn

bªn trong

M©u thuÉn

bªn ngoµi

M©u thuÉn

c¬ b¶n

M©u thuÉn

kh«ng c¬ b¶n

M©u thuÉn

chñ yÕu

M©u thuÉn

thø yÕu

…

Sự thống nhất của các mặt đối lập là liên hệ giữa

các MĐL

=> Là sự nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau của các

mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại

của mặt kia làm tiền đề.

 Sự tác động ngang nhau, sự cân bằng của các MĐL

 Giữa các MĐL có sự tương đồng, sự đồng nhất, giống

nhau

Khái niệm sự thống nhất của các mặt đối lập

b. Quá trình vận động của mâu thuẫn

3/5/2022

Sự đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua

lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau giữa

các mặt đối lập

Sự đấu tranh cúa các MĐL diễn ra trong thể thống nhất

của chúng và trải qua các thời kỳ, các giai đoạn khác

nhau

Khái niệm đấu tranh của các mặt đối lập

b. Quá trình vận động của mâu thuẫn

+ Sự thống nhất của các mặt đối lập biểu hiện

trạng thái tương đối, ổn định tạm thời của sự vật (nếu

đó là MT cơ bản của sự vật)

+ Sự đấu tranh của các mặt đối lập biểu hiện

trạng thái vận động, biến đổi và phát triển, sự đấu

tranh này là tuyệt đối.

Sự thống nhất và sự đấu tranh

của các mặt đối lập được biểu hiện như thế nào?

b. Quá trình vận động của mâu thuẫn

3/5/2022

Vì sao mâu thuẫn là nguồn gốc của sự vận động và phát triển?

- Các mặt đối lập trong bản thân sự vật luôn có xu

hướng phủ định lẫn nhau

- Sự đấu tranh của các mặt đối lập bắt đầu từ sự

khác biệt, dần dần dẫn tới sự xung đột, từ đó mâu thuẫn

ngày càng gay gắt

- Khi có điều kiện, mâu thuẫn được giải quyết =>

sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời biểu hiện sự phát triển

của sự vật

Khác

nhau

Đối

lập

Xung

Đột

Chuyển

hóa

Quá trình hình thành và

phát triển mâu thuẫn diễn ra như thế nào?

Hình thành Phát triển

Gỉai quyết

3/5/2022

Mọi sự vật và hiện tượng đều chứa đựng những

mặt, những khuynh hướng đối lập tạo thành những

mâu thuẫn trong bản thân nó; sự thống nhất và đấu

tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực

nội tại của sự vận động và phát triển, làm cho cái cũ

mất đi và cái mới ra đời

Có thể khái quát quy luật này như thế nào?

Cạnh tranh kinh tế là một động lực cơ bản đã buộc các chủ doanh

nghiệp và người lao động phải đầu tư cho chiến lược phát triển

dài hạn, đổi mới kỹ thuật và nâng cao trinh độ lao động của họ

CẠNH TRANH V NỐ

TRÊN TH TR Ị ƯỜNG

CHỨNG KHOÁN

ĐỔI MỚI KỸ THUẬT

ĐỂ CẠNH TRANH

ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN

NGUỒN NHÂN LỰC

3/5/2022

Ý nghĩa phương pháp luận

- Phải đi sâu nghiên cứu phát hiện ra mâu thuẫn của sự vật =>

Nhận thức mâu thuẫn

- Cần xem xét mâu thuẫn trong quá trình phát sinh, phát triển;

có phương pháp phân loại và giải quyết mâu thuẫn

=> Đứng trên quan điểm lịch sử – cụ thể

- Mâu thuẫn được giải quyết bằng con đường đấu tranh, không

né tránh hoặc sợ đấu tranh

=> Đấu tranh giải quyết mâu thuẫn

Kết luận => Quy luật mâu thuẫn chỉ r ra nguồn õ

gốc, động lực của sự phát triển - Đó là quá trình

đấu tranh giải quyết mâu thuẫn trong bản thân sự

vật hiện tượng.

3/5/2022

• QL phủ định của phủ định

Vị trí, vai trò của QL

a. Phủ định và phủ định biện chứng

Phủ định

Sự phủ định là sự thay thế sự vật này bằng

sự vật khác trong quá trình vận động và phát triển

=> Phủ định siêu hình (xóa bỏ hoàn toàn sự vật cũ)

=> Phủ định biện chứng (tạo điều kiện cho sự phát triển

tiếp theo)

Phủ định biện chứng

Phủ định biện chứng là phạm trù triết học dùng để chỉ sự

phủ định tự thân, sự phát triển tự thân, là mắt khâu trong

quá trình dẫn tới sự ra đời cái mới, tiến bộ hơn sự vật cũ

Tính khách quan:

Tự thân phủ định, do

mâu thuẫn vốn có

của sự vật.

Tính kế thừa: Kế thừa một

cách có chọn lọc, “lọc bỏ”,

đồng thời phải cải tạo, biến

đổi cho phù hợp với điều

kiện mới.

Hai đặc trưng cơ bản của phủ định biện chứng

3/5/2022

Sự phát triển kỹ thuật canh nông (từ thủ công đến cơ giới hóa) đã tạo ra

sự biến đổi về chất của nền nông nghiệp truyền thống: Kỹ thuật canh

nông thủ công đã bị phủ định bởi kỹ thuật canh nông mới – cơ giới hó

Phủ định biện chứng

- Tính xu hướng

- Tính chu kỳ

Sau ít nhất hai lần phủ định, sự vật hoàn thành một chu

kỳ phát triển, dường như quay trở về cái ban đầu, những

trên trình độ mới cao hơn

- Tính kế thừa

Sự vật mới ra đời kế thừa những nhân tố hợp lý, tích cực

của sự vật cũ. Tính liên tục và vô tận

Biểu hiện của quy luật phủ định của phủ đinh

3/5/2022

Từ chiếc máy tính thuộc thế hệ đầu tiên do kỹ sư Konrad

Zuse hoàn thành (1936) đến các thế hệ máy tính hiện nay

phải trải qua rất nhiều lần không ngừng hoàn thiện.

Khái quát nội dung quy luật phủ định của phủ định

Quy luật phủ định của phủ định nêu lên mối liên hệ,

sự kế thừa giữa cái khẳng định và cái phủ định, nhờ đó

phủ định biện chứng là điều kiện cho sự phát triển; nó bảo

tồn những nội dung tích cực của các giai đoạn trước, bổ

sung thêm những yếu tố mới, lặp lại một số đặc điểm cơ

bản của cái xuất phát, nhưng trên cơ sở mới cao hơn làm

cho sự phát triển đi theo đường “xoáy ốc”.

3/5/2022

Kết luận

=> Quy luật này

vạch ra khuynh

hướng của sự phát

triển là tiến lên theo

hình xoáy ốc.

Tư bản (K) không ngừng lớn lên nhờ quá trinh không ngừng trút bỏ các

hinh thái hiện tồn ; đây chính là hinh thức phát triển có tính chu kỳ:

Lặp lại hinh thức ban đầu nhưng trên cơ sở cao hơn về lượng và chất.

3/5/2022

Ý nghĩa phương pháp luận

- Nhận thức đúng đắn về phát triển của xu hướng

sự vật

- Phải biết kế thừa có phê phán, có chọn những

“hạt nhân hợp lý”, tích cực của cái cũ, cải tạo,

biến đổi cái “hạt nhân hợp lý” đó, tiếp tục bổ

sung hoàn thiện cái mới

- Khắc phục tư tưởng bảo thủ, định kiến

3/5/2022

III. LÝ LUẬN NHẬN THỨC

• Quan niệm về nhận thức

trong lịch sử triết học

• Lý luận nhận thức của chủ

nghĩa duy vật biện chứng









2. Lý luận nhận thức của chủ nghĩa duy vật biện chứng

Các nguyên tắc của lý luận nhận thức duy vật biện

chứng

b) Nguồn gốc, bản chất của nhận thức

Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận

thức

Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức

Chân lý

3/5/2022

a) Các nguyên tắc của lý luận nhận thức duy

vật biện chứng

Một là, thừa nhận

thế giới vật chất

tồn tại khách quan

bên ngoài và độc lập

với ý thức con người

Hai là, công nhận

cảm giác, tri giác, ý

thức nói chung là

hình ảnh chủ quan

của thế giới khách

quan

Ba là, lấy thực

tiễn làm tiêu chuẩn

để kiểm tra hình ảnh

đúng, hình ảnh sai

của cảm giác, ý thức

nói chung

b) Nguồn gốc, bản chất của nhận thức

Thừa nhận sự tồn tại

khách quan của thế giới

và khả năng nhận thức

của con người

 Nhận thức là một quá

trình biện chứng có vận

động và phát triển

 Nhận thức là quá trình tác

động biện chứng giữa chủ

thể nhận thức và khách thể

nhận thức trên cơ sở hoạt

động thực tiễn của con người

Nhận thức là quá trình

phản ánh hiện thực khách

quan một cách tích cực, chủ

động, sáng tạo bởi con người

trên cơ sở thực tiễn mang

tính lịch sử cụ thể.

3/5/2022

Quan niệm trước Mác Quan niệm của Mác

- CNDT: hoạt động của tinh

thần nói chung là hoạt động

thực tiễn

- Triết học tôn giáo: thì cho hoạt

động sáng tạo ra vũ trụ của

thượng đế là hoạt động thực tiễn

- CNDVSH: sự vật, hiện thực,

cái cảm giác được, chỉ được

nhận thức dưới hình thức khách

thể hay hình thức trực quan

- Thực tiễn là toàn bộ

hoạt động vật chất,

cảm tính có mục đích,

mang tính lịch sử - xã

hội của con người

nhằm cải biến tự nhiên

và xã hội.

c) Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận thức

Khái niệm thực tiễn

• Là hoạt động vật chất, cảm tính

• Là phương thức tồn tại cơ bản, phổ biến của con người và

xã hội

• Là hoạt động có tính mục đích và mang tính lịch sử của

con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội

* Đặc trưng của hoạt động thực tiễn

3/5/2022

* Các dạng hoạt động thực tiễn cơ bản

Hoạt động

sản xuất

vật chất

Hoạt động

chính trị

xã hội

Hoạt động

thực nghiệm

khoa học

Là hoạt động đầu tiên và căn bản nhất

giúp con người hoàn thiện cả bản tính

sinh học và xã hội

Là hoạt động nhằm biến đổi các quan

hệ xã hội mà đỉnh cao nhất là biến đổi

các hình thái kinh tế - xã hội

Là quá trình mô phỏng hiện thực

khách quan trong phòng thí nghiệm để

hình thành chân lý

Mỗi hoạt động có vai trò khác nhau

nhưng SXVC là quan trọng nhất

Thực tiễn là cơ sở, động lực của nhận thức

Thực tiễn cung cấp

những tài liệu, vật

liệu cho nhận thức

của con người

Thực tiễn luôn đề ra nhu cầu, nhiệm

vụ và phương hướng phát triển của nhận

thức; rèn luyện các giác quan của con

người ngày càng tinh tế hơn, hòan thiện

hơn; chế tạo ra các công cụ hỗ trợ cho

quá trình nhận thức

3/5/2022

- Thực tiễn là mục đích của nhận thức

Tri thức chỉ có ý nghĩa khi nó

được áp dụng vào đời sống thực

tiễn một cách trực tiếp hay gián

tiếp để phục vụ con người

Nhận thức của con

người là nhằm phục

vụ thực tiễn, soi

đường, dẫn dắt, chỉ

đạo thực tiễn

Chỉ có qua thực nghiệm mới

có thể xác định tính đúng

đắn của một tri thức

Aistot：Vật thể khác

nhau về trọng lượng

thì sẽ khác nhau về

tốc độ rơi.

Galilê：Vật thể khác

nhau về trọng lượng

nhưng cùng tốc độ

khi rơi xuống.

- Thực tiễn là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý

THỰC NGHIỆM

TRÊN THÁP NGHIÊNG

3/5/2022

- Thực tiễn là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý

• Thực tiễn có nhiều hình thức nên khi kiểm tra chân

lý có thể bằng thực nghiệm khoa học hoặc vận dụng

lý luận xã hội vào quá trình cải biến xã hội. (chân lý

có tính tuyệt đối và tương đối nên phải xét thực tiễn

trong không gian rộng và thời gian dài)

• Tri thức là kết quả của quá trình nhận thức, tri thức đó

có thể phản ánh đúng hoặc không đúng hiện thực nên

phải được kiểm tra trong thực tiễn

• Cần phải quán triệt quan điểm thực tiễn trong nhận thức

và hoạt động để khắc phục bệnh giáo điều

d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức

Nhận thức cảm tính: là sự phản ánh trực

tiếp khách thể thông qua các giác quan

Cảm giác: nảy sinh

do sự tác động trực

tiếp của khách thể

lên các giác quan của

con người hình thành

tri thức giản đơn

nhất về một thuộc

tính riêng lẻ của sự

vật

Tri giác: là

tổng hợp

của nhiều

cảm giác

Biểu tượng: là

hình ảnh sự vật

được tái hiện

trong óc nhờ trí

nhớ; là khâu

trung gian

chuyển từ nhận

thức cảm tính lên

nhận thức lý tính

3/5/2022

d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức

Nhận thức cảm tính: là sự phản ánh trực

tiếp khách thể thông qua các giác quan

• Đặc điểm giai đoạn nhận thức cảm tính:

+ Là sự phản ánh trực

tiếp đối tượng bằng các

giác quan của chủ thể

nhận thức.

+ Chỉ phản ánh được

cái bề ngoài, có cả cái

tất nhiên và ngẫu nhiên,

cả cái bản chất và

không bản chất.

d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức

* Nhận thức lý tính: thông qua tư duy trừu tượng, con người

phản ánh sự vật một cách gián tiếp, khái quát và đầy đủ hơn

Khái niệm Phán đoán

Suy lý

* Đặc điểm của Nhận thức lý tính:

Phản ánh, khái

quát, trừu tượng,

gián tiếp sự vật,

hiện tượng trong

tính tất yếu, chỉnh

thể toàn diện

Phản ánh được mối

liên hệ bản chất, tất

nhiên, bên trong của

sự vật, nên sâu sắc

hơn nhận thức cảm

tính

Nhận thức lý tính

phải được gắn liền

với thực tiễn và

được kiểm tra bởi

thực tiễn

3/5/2022

d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức

* Mối quan hệ giữa nhận thức cảm tính và

nhận thức lý tính:

Có sự thống nhất với nhau, liên hệ, bổ sung cho

nhau trong quá trình nhận thức của con người

NTCT cung cấp những hình ảnh chân thực, bề

ngoài của sự vật hiện tượng, là cơ sở của NTLT

NTLT cung cấp cơ sở lý luận và các phương pháp

nhận thức cho NTCT nhanh và đầy đủ hơn

Tránh tuyệt đối hóa NTCT vì sẽ rơi vào chủ nghĩa

duy cảm; hoặc phủ nhận vai trò của nhận thức cảm

tính sẽ rơi vào chủ nghĩa duy lý cực đoan

d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức

* Sự thống nhất giữa trực quan sinh động, tư duy

trừu tượng và thực tiễn:

 Quá trình

nhận thức được

bắt đầu từ thực

tiễn và kiểm tra

trong thực tiễn

 Kết quả của cả

nhận thức cảm tính

và cả nhận thức lý

tính, được thực hiện

trên cơ sở của hoạt

động thực tiễn

 Vòng khâu của nhận

thức, được lặp đi lặp lại

nhưng sâu hơn về bản

chất, là quá trình giải

quyết mâu thuẫn nảy sinh

trong nhận thức giữa

chưa biết và biết, giữa

biết ít và biết nhiều, giữa

chân lý và sai lầm

3/5/2022

e)Vấn đề chân lý

* Quan niệm về chân lý.

• Chân lý là tri thức (lý luận, lý

thuyết…) phù hợp với khách thể mà

nó phản ánh và được thực tiễn kiểm

nghiệm.

*Các tính chất của chân lý.

+ Tính khách quan

+ Tính cụ thể

+ Tính tương đối và tuyệt đối.

3/5/2022

CHƯƠNG III

CHCH

GHGHỦ Ĩ

A A

DUDU

Y Y

T L

T LT L

CH CH

SSẬ Ị Ử

KẾT CẤU NỘI DUNG

I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG

IV. Ý THỨC XÃ HỘI

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

3/5/2022

KHÁI QUÁT PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN

DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ XÃ HỘI

* Tiền đề nghiên cứu triết học của C.Mác và Ph.Ăngghen

là xuất phát từ con người hiện thực, sống, hoạt động thực tiễn

* Động lực thúc đẩy con người hoạt động trong tiến trình lịch sử

là nhu cầu và lợi ích mà trước hết là nhu cầu vật chất

* Lôgic lý luận của C.Mác và Ph.Ăngghen là đưa thực tiễn

vào triết học, có quan niệm đúng đắn về thực tiễn

và vai trò của thực tiễn đối với đời sống xã hội

* Từ đó, lần đầu tiên trong lịch sử tư tưởng triết học,

chủ nghĩa duy vật lịch sử đã chỉ ra những quy luật,

những động lực phát triển xã hội.

I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

1. Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại

và phát triển xã hội

2. Biện chứng giữa lực lượng sản xuất và

quan hệ sản xuất

3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến

trúc thượng tầng của xã hội

4. Sự phát triển các hình thái kinh tế - xã

hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên

3/5/2022

Xuất phát từ

con người

hiện thực

đang sống và

hoạt động xã hội

Để tồn tại

và phát triển

con người cần:

Nhu cầu tồn tại và phát triển

của con người là động lực

thúc đẩy con người hoạt động

Sản xuất ra của cải vật chất

Sản xuất ra của cải tinh thần

Sản xuất ra các quan hệ xã hội

Sản xuất ra bản thân con người

Phát hiện ra

1. Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội

1.1 Khái niệm về SXVC





1.2 Vai trò của SXVC





3/5/2022

2. Biện chứng giữa LLSX và QHSX

2.1 Phương thức sản xuất





2.2 QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX





• QHSX





Chú ý: Cả LLSX và QHSX đều thuộc lĩnh vực vật chất trong

đời sống xã hội, chúng đều tồn tại khách quan độc lập

với ý thức của con người

2.2.2 Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX





2.2.3 Ý nghĩa phương pháp luận





2. Biện chứng giữa LLSX và QHSX

3/5/2022

Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX là gì?

- Theo truyền thống:

LLSX là biểu thị quan hệ giữa con người với tự nhiên

- Theo cách hiểu mới:

LLSX là sự kết hợp giữa người LĐ với TLSX, tạo ra sức SX và

năng lực thực tiễn làm biến các dối tượng VC của giới tự nhiên

theo nhu cầu nhất định của con người và xã hội.

Lực lượng sản xuất

Người lao động

Tư liệu sản xuất

NGƯỜI LAO ĐỘNG

TRÍ LỰC

THỂ LỰC

Khái niệm LLSX, QHSX

Cấu trúc của LLSX:

LLSX là sự kết hợp người lao động và tư liệu sản xuất, trong đó, như

V.I.Lênin đã khẳng định, “LLSX hàng đầu của toàn thể nhân loại là

công nhân, là người lao động”

3/5/2022

TƯ LIỆU

SẢN XUÂT

TƯ LIỆU

LAO ĐỘNG

ĐỐI TƯỢNG

LAO ĐỘNG

CC HỖ TRỢ

(TLLĐ khác)

CÔNG CỤ

LAO ĐỘNG

Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX là gì?

• Cấu trúc của LLSX

• CCLĐ là “sức mạnh của tri thức đã được vật thể hóa”.

• CCLĐ là yếu tố động nhất của LLSX.

• CCLĐ nguyên nhân sâu xa của mọi biến đổi XH.

• Trình độ phát triển của là thước đo trình độ chinh phục TN của con người, CCLĐ

là tiêu chuẩn phân biệt các thời đại kinh tế

TƯ LIỆU SẢN XUÂT

TƯ LIỆU

LAO ĐỘNG

ĐỐI TƯỢNG

LAO ĐỘNG

CÔNG CỤ

LAO ĐỘNG

CC HỖ TRỢ

(TLLĐ khác)

CÓ SẴN

TRONG

TỰ NHIÊN

QUA

CHẾ BIẾN

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX là gì?

• Cấu trúc của LLSX

3/5/2022

LLSX

Người LĐ

TLSX

Trí lực

TLLĐ

Tri thức

Công cụ LĐ

Thể lực

ĐTLĐ

Kỹ năng

TLLĐ khác

Có sẵn trong

Qua chế biến

* LLSX là sự kết hợp giữa các yếu tố

 Gắn liền với sự phân công lao động xã hội.

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

• Cấu trúc của LLSX

• Trình độ của LLSX:

+ Trình độ của CCLĐ

+ Trình độ tổ chức lao động xã hội

+ Trình độ ứng dụng khoa học vào sản xuất

+ Kinh nghiệm và kỹ năng của người lao động

+ Trình độ phân công lao động

• Tính chất của LLSX:

+ Tính chất cá nhân

+ Tính chất xã hội

3/5/2022

- Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp.

+ Phát minh khoa học nhanh chóng được vật chất hóa thành các yếu

tố của quá trình sản xuất.

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX là gì?

• Cấu trúc của LLSX

Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp.

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

TÊN PHÁT MINH, SÁNG CHẾ NĂM PM, SC NĂM SẢN XUẤT KHOẢNG CÁCH

Máy hơi nước

1680 1780 100

Máy chiếu phim

1756 1844 88

Phim ảnh

1832 1895 63

Radio

1867 1902 35

Ô tô

1868 1895 27

Điêzen

1878 1897 19

Máy bay

1897 1911 14

Vô tuyến điện

1922 1934 12

Pin mặt trời

1948 1955 7

3/5/2022

- Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp.

+ Phát minh khoa học trở thành điểm xuất phát ra đời ngành sản

xuất mới.

+ Đội ngũ các nhà khoa học trực tiếp tham gia vào quá trình sản

xuất ngày càng đông đảo.

+ Tri thức khoa học trở thành một yếu tố không thể thiếu của người

lao động.

+ Kích thích sự phát triển năng lực làm chủ sản xuất của con người

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX là gì?

• Cấu trúc của LLSX

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

a. Khái niệm LLSX, QHSX

• QHSX là gì?

Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá

trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất)

C.Mác: “Trong sản xuất ,người ta không chỉ có quan hệ với

giới tự nhiên. Người ta không thể sản xuất được nếu không kết

hợp với nhau theo một cách nào đó để hoạt động chung và để

trao đổi hoạt động với nhau. Muốn sản xuất được, người ta phải

có những mối liên hệ và quan hệ nhất định với nhau; và quan hệ

của họ với giới tự nhiên, tức là việc sản xuất”

C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc

gia, Hà Nội, 1993, t.6, tr.552A

3/5/2022

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

a. Khái niệm LLSX, QHSX

• QHSX là gì?

Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá

trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất)

• Cấu trúc của QHSX

QHSX

QH sở hữu về TLSX

QH tổ chức và quản lý

QH phân phối sản phẩm

Trong đó QH sở hữu về TLSX đóng vai trò quyết định.

Cho đến nay đã có hai loại hình sở hữu: tư nhân và công cộng

Các quan hệ còn lại cũng có vai trò quan trọng

Mối quan hệ giữa LLSX và QHSX (Thực chất quy luật

QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX)

Trong một phương thức SX LLSX đóng vai trò là

nội dung, còn QHSX là hình thức. Dựa vào lý luận về

nội dung và hình thức ta có nội dung (LLSX) quyết định

hình thức (QHSX) và hình thức (QHSX) tác động lại

nội dung (LLSX)

- LLSX quyết định QHSX: QHSX hình thành, biến

đổi phù hợp với trình độ phát triển của LLSX.

3/5/2022

Mối quan hệ giữa LLSX và QHSX (Thực chất quy luật QHSX

phù hợp với trình độ phát triển của LLSX)

Trong một phương thức SX LLSX đóng vai trò là nội

dung, còn QHSX là hình thức. Dựa vào lý luận về nội dung

và hình thức ta có nội dung (LLSX) quyết định hình thức

(QHSX) và hình thức (QHSX) tác động lại nội dung (LLSX)

- QHSX tác động trở lại LLSX: QHSX phù hợp với trình

độ phát triển của LLSX thì thúc đẩy LLSX phát triển;

QHSX không phù hợp sẽ kìm hãm LLSX phát triển. Khi đó

đòi hỏi phải thay thế QHSX cũ bằng QHSX mới để thúc đẩy

LLSX và qua đó toàn bộ xã hội phát triển.

3, Ý nghĩa phương pháp luận

+ Thúc đẩy LLSX phát triển

+ Cải tạo, xây dựng QHSX phù hợp

với trình độ phát triển của LLSX

+ Hai quá trình đó cần được thực hiện

đồng thời

3/5/2022

3, Ý nghĩa phương pháp luận





Vận dụng vào VN

+ Chủ trương

+ Đường lối CNH, HĐH

+ Chính sách KT nhiều thành phần

….

3/5/2022

CHƯƠNG III

CHCH

GHGHỦ Ĩ

A A

DUDU

Y Y

T L

T LT L

CH CH

SSẬ Ị Ử

Xuất phát từ

con người

hiện thực

đang sống và

hoạt động xã hội

Để tồn tại

và phát triển

con người cần:

Nhu cầu tồn tại và phát triển

của con người là động lực

thúc đẩy con người hoạt động

Sản xuất ra của cải vật chất

Sản xuất ra của cải tinh thần

Sản xuất ra các quan hệ xã hội

Sản xuất ra bản thân con người

Phát hiện ra

1. SXVC và vai trò của nó

I. VAI TRÒ CỦA SXVC VÀ QL QHSX PHÙ HỢP

VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LLSX

3/5/2022

I. VAI TRÒ CỦA SXVC VÀ QL QHSX PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LLSX

1. SXVC và vai trò của SXVC

a. Khái niệm về SXVC





b. Vai trò của SXVC





c. Phương thức sản xuất





d. Vai trò của phương thức sản xuất





2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

a. Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX





• QHSX





Chú ý: Cả LLSX và QHSX đều thuộc lĩnh vực vật chất trong

đời sống xã hội, chúng đều tồn tại khách quan độc lập

với ý thức của con người

b. Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX





c. Ý nghĩa phương pháp luận





I. VAI TRÒ CỦA SXVC VÀ QL QHSX PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LLSX

3/5/2022

Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX là gì?

- Theo truyền thống:

LLSX là biểu thị quan hệ giữa con người với tự nhiên

- Theo cách hiểu mới:

LLSX là sự kết hợp giữa người LĐ với TLSX, tạo ra sức SX và

năng lực thực tiễn làm biến các dối tượng VC của giới tự nhiên

theo nhu cầu nhất định của con người và xã hội.

Lực lượng sản xuất

Người lao động

Tư liệu sản xuất

LLSX

Người LĐ

TLSX

Trí lực

TLLĐ

Tri thức

Công cụ LĐ

Thể lực

ĐTLĐ

Kỹ năng

TLLĐ khác

Có sẵn trong

Qua chế biến

- LLSX là sự kết hợp giữa các yếu tố

- Người lao động có vai trò quan trọng quyết định

- TLLĐ (CCLĐ) mang tính CM (thường xuyên biến đổi)

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

• Cấu trúc của LLSX

3/5/2022

• Trình độ của LLSX:

+ Trình độ của CCLĐ

+ Trình độ tổ chức lao động xã hội

+ Trình độ ứng dụng khoa học vào sản xuất

+ Kinh nghiệm và kỹ năng của người lao động

+ Trình độ phân công lao động

• Tính chất của LLSX:

+ Tính chất cá nhân

+ Tính chất xã hội

- Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp.

+ Phát minh khoa học nhanh chóng được vật chất hóa thành các

yếu tố của quá trình sản xuất.

+ Phát minh khoa học trở thành điểm xuất phát ra đời ngành sản

xuất mới.

+ Đội ngũ các nhà khoa học trực tiếp tham gia vào quá trình sản

xuất ngày càng đông đảo.

+ Tri thức khoa học trở thành một yếu tố không thể thiếu của người

lao động.

+ Kích thích sự phát triển năng lực làm chủ sản xuất của con ng

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2.1 Khái niệm LLSX, QHSX

• LLSX là gì?

• Cấu trúc của LLSX

3/5/2022

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

a. Khái niệm LLSX, QHSX

• QHSX là gì?

Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá

trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất)

C.Mác: “Trong sản xuất ,người ta không chỉ có quan hệ với

giới tự nhiên. Người ta không thể sản xuất được nếu không kết

hợp với nhau theo một cách nào đó để hoạt động chung và để

trao đổi hoạt động với nhau. Muốn sản xuất được, người ta phải

có những mối liên hệ và quan hệ nhất định với nhau; và quan hệ

của họ với giới tự nhiên, tức là việc sản xuất”

C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc

gia, Hà Nội, 1993, t.6, tr.552A

2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

a. Khái niệm LLSX, QHSX

• QHSX là gì?

Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá

trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất)

• Cấu trúc của QHSX

QHSX

QH sở hữu về TLSX

QH tổ chức và quản lý

QH phân phối sản phẩm

Trong đó QH sở hữu về TLSX đóng vai trò quyết định.

Cho đến nay đã có hai loại hình sở hữu: tư nhân và công cộng

Các quan hệ còn lại cũng có vai trò quan trọng

3/5/2022

Mối quan hệ giữa LLSX và QHSX (Thực chất quy luật QHSX

phù hợp với trình độ phát triển của LLSX)

Trong một phương thức SX LLSX đóng vai trò là nội

dung, còn QHSX là hình thức. Dựa vào lý luận về nội dung và

hình thức ta có nội dung (LLSX) quyết định hình thức

(QHSX) và hình thức (QHSX) tác động lại nội dung (LLSX)

- LLSX quyết định QHSX: QHSX hình thành, biến đổi phù hợp

với trình độ phát triển của LLSX.

- QHSX tác động trở lại LLSX: QHSX phù hợp với trình độ phát

triển của LLSX thì thúc đẩy LLSX phát triển; QHSX không

phù hợp sẽ kìm hãm LLSX phát triển. Khi đó đòi hỏi phải thay

thế QHSX cũ bằng QHSX mới để thúc đẩy LLSX và qua đó

toàn bộ xã hội phát triển.

3, Ý nghĩa phương pháp luận

+ Thúc đẩy LLSX phát triển

+ Cải tạo, xây dựng QHSX phù hợp với trình

độ phát triển của LLSX

+ Hai quá trình đó cần được thực hiện đồng

thời

Vận dụng vào VN

+ Chủ trương

+ Đường lối CNH, HĐH

+ Chính sách KT nhiều thành phần

….

3/5/2022

1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội





2. Quan hệ BC giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng:





C.Mác đã khái quát:

“Trong sự sản xuất xã hội ra đời sống của mình, con người có những quan

hệ nhất định, tất yếu, không tùy thuộc vào ý muốn của họ - tức những

QHSX, những quan hệ này phù hợp với một trình độ phát triển nhất định của các

LLSX vật chất của họ. Toàn bộ những QHSX ấy hợp thành cơ cấu kinh tế của xã

hội, tức là cái cơ sở hiện thực trên đó dựng lên một KTTT pháp lý và chính trị và

những hình thái ý thức xã hội nhất định tương ứng với cơ sở hiện thực đó.

Phương thức sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt

xã hội, chính trị và tinh thần nói chung”

C.Mác và Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, t. 13, tr. 14 – 15

3. Ý nghĩa phương pháp luận





II. BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ

KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG CỦA XÃ HỘI

1.Khái niệm, cấu trúc hình thái kinh tế - xã

hội





Hình thái

kinh tế - xã hội

QHSX (CSHT)

KTTT

LLSX

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

3/5/2022

2. Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát triển của hình thái kinh tế

xã hội tự nhiên





Nói sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử - tự

nhiên tức là sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội diễn ra theo quy luật

khách quan

Các quy luật

vận động,

phát triển của

HTKT - XH

Quy luật riêng

Quy luật đặc thù

Quy luật phổ biến

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

Các quy luật chi phối

sự phát triển của hình

thái KT - XH

Quy luật về sự phù hợp của QHSX

với trình độ phát triển của LLSX

Quy luật cơ sở hạ tầng quyết định

kiến trúc thượng tầng

Các quy luật xã hội khác

Trong đó quy luật quan trọng quyết định là QL về sự phù hợp của QHSX

với trình độ phát triển của LLSX

Nguồn gốc sâu xa của sự phát triển của hình thái kinh tế - xã hội là ở sự

phát triển của LLSX

Sự phát triển của LLSX dẫn đến sự thay đổi của QHSX và do đó làm kiến

trúc thượng tầng cũng thay đổi theo

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

3/5/2022

Sự phát triển

LLSX

Sự thay đổi

QHSX

Sự thay đổi

Kiến trúc

thượng tầng

Sự thay đổi

hình thái

KT - XH

Do sự tác động của các quy luật khách quan mà lịch sử nhân loại

đã không ngừng phát triển tiến lên từ thấp đến cao

V.I.Lênin:

“Chỉ có đem quy những QH xã hội vào những QHSX,

và đem quy những QHSX vào trình độ của những LLSX thì người ta

mới có được một cơ sở vững chắc để quan niệm sự phát triển của những

hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên ”

V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Mát xcơva, 1974, t1, tr. 163

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

Sự phát triển của các KT- XH

csnt

chnl

tbcn

CSCN

3/5/2022

2. Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử -

tự nhiên

Lịch sử nhân loại vừa tuân theo các quy luật chung, vừa phong

phú đa dạng

Tính phong phú,

đa dạng trong

sự vận động,

phát triển của

hình thái KT - XH

Con đường phát triển

Tốc độ, nhịp điệu phát triển

Độ dài thời gian của mỗi

giai đoạn phát triển

Trình độ phát triển

(trong cùng một thời đại lịch sử)

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHIÊN

Môi trường TN

Dân cư

Truyền thống

Tâm lý

Chế độ CT

Hoàn cảnh quốc tế

…

LLSX: KHÁCH QUAN

QHSX

: KHÁCH QUAN

QL QHSX - LLSX

CHI PHỐI SỰ PHÁT TRIỂN XH

THỰC CHẤT & NGUYÊN NHÂN

BIỂU HIỆN

2. TÍNH ĐA DẠNG CỦA

LS THẾ GIỚI

CSNT

CHNL

TBCN

CNCS

1. XH PHÁT TRIỂN

TỪ THẤP



 CAO

3/5/2022

2. Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình

lịch sử - tự nhiên

Kết luận: Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát triển

xã hội chẳng những diễn ra bằng con đường phát triển

tuần tự, mà còn bao hàm cả sự bỏ qua, trong những điều

kiện nhất định, một hoặc vài hình thái kinh tế - xã hội

nhất định.

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

Từ SX vật chất

Xã hội là một hệ thống

trong đó các mặt thống

nhất chặt chẽ với nhau

Sự vận động, phát triển

của xã hội diễn ra theo

các quy luật khách quan

Như vậy:

Lý luận hình thái kinh tế – xã hội có ba nội dung cơ bản

Thứ 1: Xã hội là một hệ thống, trong đó các mặt thống nhất biện chứng với nhau.

Thứ 2: Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra theo các

quy luật khách quan, hay nói cách khác, đó là một quá trình lịch sử tự nhiên.

Thứ 3: Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra hết sức

phong phú và đa dạng

3. Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH





IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ -

XÃ HỘI

3/5/2022

Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH

Vận dụng vào Việt Nam:

1. Lựa chọn con đường phát triển

2. Xây dựng mô hình xã hội tương lai

3. Xây dựng chủ trương chính sách, đường lối phát triển

và triển khai thực hiện chúng trong đời sống xã hội

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

3/5/2022

3.1 Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội





3.2 Quan hệ BC giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng:





C.Mác đãkháiquát:

“Trong sự sản xuất xã hội ra đời sống của mình, con người có những quan

hệ nhất định, tất yếu, không tùy thuộc vào ý muốn của họ - tức những

QHSX, những quan hệ này phù hợp với một trình độ phát triển nhất định của các

LLSX vật chất của họ. Toàn bộ những QHSX ấy hợp thành cơ cấu kinh tế của xã

hội, tức là cái cơ sở hiện thực trên đó dựng lên một KTTT pháp lý và chính trị và

những hình thái ý thức xã hội nhất định tương ứng với cơ sở hiện thực đó.

Phương thức sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt

xã hội, chính trị và tinh thần nói chung”

C.Mác và Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, t. 13, tr. 14 – 15

3.3 Ý nghĩa phương pháp luận





3. BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ

KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG CỦA XÃ HỘI

1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng

(KTTT) của xã hội

a, CSHT là toàn bộ những QHSX hợp thành cơ cấu kinh tế của

một xã hội nhất định.

Kết cấu của cơ sở hạ tầng

Cơ sở

hạ tầng

QHSX tàn dư

QHSX thống trị

QHSX mầm mống

Chú ý:

Có những trường hợp nhất định trong kết cấu của CSHT chỉ gồm

một hoặc hai kiểu QHSX. Trong cấu trúc này QHSX thống trị

giữ vai trò quyết định tính chất của CSHT

3/5/2022

1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng

(KTTT) của xã hội

b, KTTT dùng để chỉ toàn bộ hệ thống các hình thái ý thức xã

hội cùng với các thiết chế chính trị - xã hội tương ứng, được

hình thành trên cơ sở hạ tầng nhất định.

Kiến trúc

thượng tầng

Các hình thái

ý thức

Các thiết chế xã hội

Kết cấu của kiến trúc thượng tầng

1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng

(KTTT) của xã hội

b, KTTT

Kiến trúc

thượng tầng

Các hình thái ý thức XH: chính trị, pháp quyền, tôn

giáo, đạo đức, triết học….

Các thiết chế xã hội: đảng chính trị, nhà nước, giáo

hội, ……

Kết cấu của kiến trúc thượng tầng của xã hội có giai cấp

3/5/2022

1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT)

của xã hội

b KTTT.

- Kiến trúc thượng tầng của XH mang tính độc lập tương đối.

- Trong xã hội có giai cấp kiến trúc thượng tầng không mang

tính thuần nhất.

- Trong XH có giai cấp, đặc trưng của kiến trúc thượng tầng là

sự thống trị về chính trị và tư tưởng của giai cấp thống trị về kinh tế.

Trong đó, nhà nước là yếu tố quan trọng nhất, chi phối các yếu tố

khác.

Chúý:Trong xã hội có giai cấp nhà nước luôn là cơ quan quyền lực

của giai cấp thống trị về kinh tế nhằm bảo vệ trước hết cho lợi ích

của giai cấp ấy

2. Quan hệ BC giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

Do cơ sở hạ tầng thuộc lĩnh vực vật chất, còn kiến trúc thường tầng thuộc lĩnh

vực tinh thần nên trong mối quan hệ này cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng

tầng, còn kiến trúc thượng tầng tác động trở lai cơ sở hạ tầng

a. Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng:

+ Kiến trúc thượng tầng hình thành, biến đổi phù hợp với sự hình thành và biến đổi

của cơ sở hạ tầng.

+ Tính chất của kiến trúc thượng tầng là do tính chất của cơ sở hạ tầng quyết định.

+ Các yếu tố khác nhau của kiến trúc thượng tầng đều trực tiếp hoặc gián tiếp chịu

sự quyết định của cơ sở hạ tầng

C.Mác: “Cơ sởkinhtếthayđổithìtoànbộcáikiếntrúc thượngtầngđồsộcũngbịđảo

lộnítnhiềunhanhchóng”

3/5/2022

4.2 Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử -

tự nhiên

Lịch sử nhân loại vừa tuân theo các quy luật chung, vừa phong

phú đa dạng

Tính phong phú,

đa dạng trong

sự vận động,

phát triển của

hình thái KT - XH

Con đường phát triển

Tốc độ, nhịp điệu phát triển

Độ dài thời gian của mỗi

giai đoạn phát triển

Trình độ phát triển

(trong cùng một thời đại lịch sử)

4. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

………

QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHIÊN

Môi trường TN

Dân cư

Truyền thống

Tâm lý

Chế độ CT

Hoàn cảnh quốc tế

…

LLSX: KHÁCH QUAN

QHSX : KHÁCH QUAN

CHI PHỐI SỰ PHÁT TRIỂN XH

THỰC CHẤT & NGUYÊN NHÂN

BIỂU HIỆN

2. TÍNH ĐA DẠNG CỦA

LS THẾ GIỚI

CSNT

CHNL

TBCN

CNCS

1. XH PHÁT TRIỂN

TỪ THẤP



 CAO

3/5/2022

4.2 Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá

trình lịch sử - tự nhiên

Kết luận: Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát

triển xã hội chẳng những diễn ra bằng con đường phát

triển tuần tự, mà còn bao hàm cả sự bỏ qua, trong

những điều kiện nhất định, một hoặc vài hình thái kinh tế

- xã hội nhất định.

4. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN

CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

Từ SX vật chất

Xã hội là một hệ thống

trong đó các mặt thống

nhất chặt chẽ với nhau

Sự vận động, phát triển

của xã hội diễn ra theo

các quy luật khách quan

Như vậy:

Lý luận hình thái kinh tế – xã hội có ba nội dung cơ bản

Thứ1:Xã hội là một hệ thống, trong đó các mặt thống nhất biện chứng với nhau.

Thứ2:Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra theo các

quy luật khách quan, hay nói cách khác, đó là một quá trình lịch sử tự nhiên.

Thứ3:Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra hết sức

phong phú và đa dạng

3. Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH





4. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ -

XÃ HỘI

3/5/2022

Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH

- Chỉ ra sản xuất vật chất là cơ sở của đời sống xã hội,

phương thức sản xuất quyết định các mặt của đời sống xã

hội => để giải thích các hiện tượng xã hội phải xuất phát

từ SXVC, từ phương thức sản xuất, để thúc đẩy xã hội

phát triển cần tạo mọi điều kiện thuận lợi cho phát triển

sản xuất

- Chỉ ra xã hội là một hệ thống trong đó các mặt thống nhất

biện chứng với nhau => muốn nhận thức đúng về xã hội

phải phân tích mọi mặt của đời sống xã hội và MQH giữa

chúng. Trong đó phải đặc biệt chú ý đến QHSX

Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH

- Chỉ ra xã hội vận động, phát triển theo các quy luật khách

quan => Để nhận thức đúng về xã hội cần NC các quy

luật khách quan đó

=> Làm cơ sở lý luận cho việc NC các lý thuyết ngoài mác

xít về xã hội

=> Làm cơ sở lý luận cho việc xác định con đường phát

triển

=> Làm cơ sở lý luận cho việc xác định, lựa chọn các biện

pháp hiện thực hóa con đường đã chọn

3/5/2022

LÀN SÓNG VĂN MINH – ALVIL TOFLER

XÃ HỘI

LLSX

1. VĂN MINH NÔNG NGHIỆP

2. VĂN MINH CÔNG NGHIỆP

3. VĂN MINH HẬU CÔNG NGHIỆP

Ý NGHĨA:

 PHÂN CHIA THỜI ĐẠI KINH TẾ,

 KHÔNG CÓ CĂN CỨ PHÂN CHIA CHẾ ĐỘ XH

 KHÔNG CHỈ RA MQH

GIỮA CÁC MẶT XH

DỰ BÁO CỦA CN MÁC - XIT

CNTB

CNXH

ĐẠI CN CƠ KHÍ

G/C VÔ SẢN

TƯ TƯỞNG

KHOA HỌC

TRƯỚC CNTB

3/5/2022

CHƯƠNG III

CHCH

GHGHỦ Ĩ

A A

DUDU

Y Y

T L

T LT L

CH CH

SSẬ Ị Ử

II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp đối với sự phát triển của xã hội

có đối kháng giai cấp 

1.1 Giai cấp

1.2 Đấu tranh giai cấp

1.3 Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản

2. Dân tộc 

2.1 Các hình thức cộng đồng người trước khi hình thành dân tộc

2.2 Dân tộc – hình thức cộng đồng người phổ biến nhất hiện nay

3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại 

3.1 Quan hệ giai cấp – dân tộc

3.2 Quan hệ giai cấp, dân tộc với nhân loại

3/5/2022

Giai

cấp

là gì?

Định nghĩa: “Người ta gọi là giai cấp, những

tập đoàn to lớn gồm những người khác nhau

về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất

xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về

quan hệ của họ (thường thường thì những

quan hệ này được pháp luật quy định và thừa

nhận) đối với tư liệu sản xuất, về vai trò của

họ trong tổ chức lao động xã hội và như vậy

là khác nhau về cách thức hưởng thụ và về

phần của cải xã hội ít hoặc nhiều mà họ được

hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người, mà

tập đoàn này thì có thể chiếm đoạt lao động

của tập đoàn khác, do chỗ tập đoàn đó có địa

vị khác nhau trong một chế độ kinh tế - xã hội

nhất định”

Glai cấp là những tập đoàn người có

địa vị kinh tế - xã hội khác nhau

Dấu hiệu chủ yếu quy định địa vị

KT-XH của các GC là các mối

quan hệ kinh tế - vật chất giữa

các tập đoàn người trong PTSX

Thực chất của quan hệ giai cấp

là quan hệ giữa bóc lột và bị bóc

lột

Giai cấp

3/5/2022

Phân tích nội dung của định nghĩa:

§Þnh

nghÜa

cña

Lªnin

vÒ giai

cÊp

§Æc tr-

giai cÊp

Thùc

chÊt ®èi

kh¸ng

giai cÊp

Kh¸c nhau

vÒ ®Þa vÞ

trong mét

hÖ thèng

s¶n xuÊt

Kh¸c nhau vÒ quan hÖ

®èi víi t liÖu s¶n xuÊt

Kh¸c nhau vÒ vai trß

trong tæ chøc lao ®éng

x· héi

phèi s¶n phÈm

§èi lËp vÒ lîi Ých

Sù ph¸t

triÓn

cña

lùc l-

îng

s¶n

xuÊt

- C«ng cô b»ng s¾t ra ®êi

- N¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng

- Cã s¶n phÈm d thõa T NG ƯƠ ĐỐI

-TÂM L CHIẾM ĐOẠT XUẤT HiỆNý

- Phan tach gia ĐINH

- HÀNH VI CHI M T XU T Hi NẾ ĐOẠ Ấ Ệ

ChÕ

®é

t h÷u

Giai cÊp

b. Nguồn gốc giai cấp

3/5/2022

Kết cấu giai cấp

Là tổng thể các giai cấp và mối quan

hệ giữa các giai cấp, tồn tại trong một

giai đoạn lịch sử nhất định

- Giai cấp cơ bản

- Giai cấp không cơ bản

- Tầng lớp và nhóm xã hội

1.2. Đấu tranh giai cấp

Tính tất yếu

và thực chất

của đấu

tranh giai

cấp

Đấu tranh giai cấp là tất yếu do sự đối lập

về lợi ích căn bản không thể điều hòa

được giữa các giai cấp

Đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh

của các tập đoàn người to lớn có lợi

ích căn bản đối lập nhau trong một

PTSX xã hội nhất định.

Thực chất là cuộc đấu tranh của quần

chúng lao động bị áp bức, bóc lột

chống lại giai cấp áp bức, bóc lột nhằm

lật đổ ách thống trị của chúng

3/5/2022

V.I.Lênin định nghĩa đấu tranh giai cấp là “cuộc đấu tranh của

quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động, chống bọn có

dặc quyền, đặc lợi, bọn áp bức và bọn ăn bám, cuộc đấu tranh của

những người công nhân làm thuê hay những người vô sản chống

những người hữu sản hay giai cấp tư sản” V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb

Tiến ộé, Mátxcơva, 1979, t.7, tr. 237 – 238.

Thực chất của đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh giải quyết mâu

thuẫn về lợi ích giữa những giai cấp bị bóc lột chống lại giai cấp bóc lột

Nguyªn

nh©n

®Êu

tranh

giai

cÊp

Nguyªn

nh©n

trùc

tiÕp

Giai cÊp Giai cÊp

tiÕn bé thèng trÞ

c¸ch m¹ng bãc lét

Nguyªn

nh©n

s©u

Lùc lîng Quan hÖ

s¶n xuÊt s¶n xuÊt

ph¸t triÓn lçi thêi

3/5/2022

c. Vai trò đấu tranh giai cấp

* Trường hợp thứ nhất: Khi đấu tranh giai cấp dẫn đến cách mạng xã

hội

§Êu tranh

giai cÊp

Ph¬ng thøc

s¶n xuÊt cò

Ph¬ng thøc

s¶n xuÊt míi

Giai cÊp

thèng trÞ

Giai cÊp

tiÕn bé,

c¸ch m¹ng

* Trường hợp thứ hai: Khi đấu tranh giai cấp chưa dẫn đến cách

mạng xã hội

- Góp phần thúc đẩy sự phát triển của LLSX

- Góp phần cải tạo chính bản thân giai cấp cách mạng

- Góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo cách mạng của giai

cấp lãnh đạo

- Góp phần cải tạo đời sống xã hội

. . .

Vai trò của đấu tranh giai cấp

trong xã hội có giai cấp

Trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp

là động lực trực tiếp, quan trọng của lịch sử.

3/5/2022

1.3. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản

Khi chưa

có chính

quyền

Đấu tranh kinh tế

Đấu tranh chính trị

Đấu tranh tư tưởng

Tính tất yếu

Đấu tranh

giai cấp

trong thời

kỳ quá độ

từ CNTB

lên CNXH

Điều kiện mới

Nội dung mới

Hình thức mới

3/5/2022

Đặc điểm

đấu tranh

giai cấp

trong thời

kỳ quá độ

lên chủ

nghĩa xã

hội ở Việt

Nam hiện

nay

Tính tất yếu

Nội dung mới

Hình thức mới

Điều kiện mới

2. Dân tộc

Thị tộc

Bộ lạc

Bộ tộc

2.1. Các

hình thức

cộng đồng

người

trước khi

hình thành

dân tộc

3/5/2022

2.2. Dân tộc – hình thức cộng đồng người phổ biến nhất

hiện nay

Khái niệm dân tộc

Dân tộc là một cộng

đồng người ổn định

được hình thành trong

lịch sử trên cơ sở một

lãnh thổ thống nhất,

một ngôn ngữ thống

nhất, một nền kinh tế

thống nhất, một nền

văn hóa và tâm lý, tính

cách thống nhất, với

một nhà nước và pháp

luật thống nhất

Là một ổn cộng đồng người

định trên một thống lãnh thổ

nhất

Là một cộng đồng thống

nhất về ngôn ngữ

Là một cộng đồng thống

nhất về kinh tế

Là một cộng đồng bền vững về

văn hóa và tâm lý, tính cách

Là một cộng đồng người có

một nhà nước và pháp luật

thống nhất.

Tính phổ

biến và

tính đặc

thù của

sự hình

thành

dân tộc

trong lịch

sử thế

giới

Ở châu Âu, dân tộc hình thành gắn liền

với sự ra đời của CNTB

Dân tộc Việt Nam được hình thành

rất sớm gắn liền với quá trình đấu

tranh chống ngoại xâm, cải tạo thiên

nhiên, bảo vệ nền văn hoá dân tộc,

bắt đầu từ khi nước Đại Việt giành

độc lập.

Ở phương Đông, dân tộc ra đời rất

sớm, không gắn với sự ra đời của

CNTB

3/5/2022

3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại

3.1. Quan hệ giai cấp – dân tộc

Giai cấp

quyết định

dân tộc

Vấn đề dân

tộc ảnh

hưởng quan

trọng đến vấn

đề giai cấp

3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại

3.2. Quan hệ giai cấp , dân tộc và nhân loại

Nhân loại là toàn

thể cộng đồng

người sống trên

trái đất

Sự tồn tại của

nhân loại là

tiền đề, điều

kiện cho sự

tồn tại của giai

cấp, dân tộc

Bản chất xã hội của

con người là cơ sở

của tính thống nhất

toàn nhân loại

Lợi ích giai

cấp, dân tộc

chi phối lợi

ích nhân loại

Sự phát triển

của nhân loại

tạo điều kiện

thuận lợi cho

đấu tranh

giai cấp, dân

tộc giai cấp

3/5/2022

Ý nghĩa

phương

pháp luận

và ý nghĩa

thực tiên

Ý nghĩa phương pháp luận

Vận dụng trong sự nghiệp cách mạng

Việt Nam

Phê phán các quan điểm sai trái

III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI

1. Nhà nước 

1.1 Nguồn gốc của nhà nước

1.2 Bản chất của nhà nước

1.3 Đặc trưng của nhà nước

1.4 Chức năng của nhà nước

1.5 Các kiểu và các hình thức nhà nước

2. Cách mạng xã hội và vai trò của nó đối với sự phát triển của

xã hội có đối kháng giai cấp





2.1 Nguồn gốc của cách mạng xã hội

2.2 Bản chất của cách mạng xã hội

2.3 Phương pháp cách mạng

2.4 Vấn đề cách mạng xã hội trên thế giới hiện nay

3/5/2022

1. Nhà nước

1.1. Nguồn gốc

Nguyên nhân

sâu xa

Nguyên nhân

trực tiếp

1. Nhà nước

1.2. Bản chất

Nhà nước là một tổ chức chính

trị của một giai cấp thống trị về

mặt kinh tế nhằm bảo vệ trật tự

hiện hành và đàn áp sự phản

kháng của các giai cấp khác.

3/5/2022

1. Nhà nước

1.3. Đặc trưng

Quản lý cư dân trên một

vùng lãnh thổ nhất định

Có hệ thống các cơ quan

quyền lực chuyên nghiệp

mang tính cưỡng chế

Có hệ thống thuế khóa

1. Nhà nước

1.4. Chức năng

Thống trị

chính trị

Xã hội

3/5/2022

1. Nhà nước

1.4. Chức năng

Đối nội

Đối ngoại

1.5. Các kiểu và hình thức nhà nước

Kiểu nhà nước

* Khái niệm

* Các kiểu nhà nước cơ bản

Nhà nước

chiếm hữu nô lệ

Nhà nước

phong kiến

Nhà nước

tư sản

* Kiểu nhà nước đặc biệt

Nhà nước vô sản

3/5/2022

* Khái niệm

* Các phương diện tiếp cận

Chính thể

Cấu trúc lãnh thổ

Hình thức nhà nước

Nhà nước

chiếm hữu nô lệ

Quân chủ

CH quý tộc;

CH dân chủ

HÌNH THỨC CHÍNH THỂ

3/5/2022

Nhà nước chiếm hữu nô lệ

Nhà nước phong kiến

QC chuyên chế;

QC hạn chế

Cộng hoà

phong kiến

QC phân quyền;

QC tập quyền

HÌNH THỨC CHÍNH THỂ

Nhà nước chiếm hữu nô lệ

Nhà nước tư sản

Quân chủ

lập hiến

Cộng hoà

đại nghị

Nhà nước phong kiến

Cộng hoà

tổng thống

HÌNH THỨC CHÍNH THỂ

3/5/2022

Nhà nước chiếm hữu nô lệ

Nhà nước tư sản

Công xã

Nhà nước phong kiến

Xô viết

Cộng hoà dân

chủ nhân dân

HÌNH THỨC CHÍNH THỂ

Nhà nước vô sản

Kiểu nhà nước vô sản

Chức năng tổ chức xây dựng

Chức năng trấn áp

3/5/2022

Các hình thức nhà nước Việt Nam

trong lịch sử

Vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền

Việt Nam xã hội chủ nghĩa

2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối

với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai

cấp

a, Khái niệm CMXH và nguyên nhân của nó

b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã

hội có đối kháng giai cấp

3/5/2022

2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự phát

triển của xã hội có đối kháng giai cấp

a, Khái niệm CMXH và nguyên nhân của nó

* Khái niệm CMXH:

• Theo nghĩa rộng, CMXH là sự biến đổi có tính chất bước

ngoặt và căn bản về chất trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, là

phương thức thay thế hình thái kinh tế - xã hội lỗi thời bằng

hình thái kinh tế - xã hội cao hơn

• Theo nghĩa hẹp, CMXH là việc lật đổ một chế độ chính trị đã

lỗi thời, thiết lập một chế độ chính trị tiến bộ hơn

• CMXH khác với: cải cách , tiến hóa xã hội, đảo chính…

2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự

phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp

a, Khái niệm CMXH và nguyên nhân của nó

* Nguyên nhân của CMXH

“Từ chỗ là những hình thức phát triển của các LLSX,

những quan hệ ấy trở thành xiềng xích của các LLSX, Khi

đó bắt đầu một cuộc CMXH”

C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà

Nội, 1993, t. 13, tr. 15

Giai cÊp c¸ch

m¹ng

QHSX

LLSX

Giai cÊp thèng

trÞ lçi thêi

§Êu tranh

giai cÊp

C¸ch m¹ng

x· héi

3/5/2022

LLSX

KTTT

CSHT

KTTT

CSHT

LLSX

C¸ch m¹ng

x· héi

H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cò

H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi míi

CSNT CHNL PK TB CSVM

V. VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI ĐỐI VỚI

SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP

2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp

b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng

giai cấp

V. VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI ĐỐI VỚI

SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP

2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự phát triển

của xã hội có đối kháng giai cấp

b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai

cấp

Tính chất của một cuộc CMXH được xác định bởi nhiệm vụ giải quyết

mâu thuẫn kinh tế và mâu thuẫn xã hội tương ứng

Lực lượng của CMXH là những giai cấp và tầng lớp nhân dân có lợi

ích ít hoặc nhiều gắn bó với CM và thúc đẩy CMXH phát triển

Động lực của CMXH là những giai cấp có lợi ích gắn bó chặt chẽ và

lâu dài đối với CMXH

Vai trò lãnh đạo CMXH thuộc về giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của

thời đại

3/5/2022

2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự

phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp

b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã hội có đối

kháng giai cấp

KL:

- CMXH là một trong những phương thức, động lực phát

triển của xã hội

- C.Mác: CMXH là “đầu tàu của lịch sử”, là “bà đỡ” cho mọi

xã hội cũ đang thai nghén trong nó một xã hội mới

3/5/2022

IV. Ý THỨC XÃ HỘI

1. Khái niệm tồn tại xã hội và các yếu tố cơ bản của tồn tại

xã hội





1. 1 Khái niệm tồn tại xã hội

1.2 Các yếu tố cơ bản của tồn tại xã hội

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội





2.1 Khái niệm ý thức xã hội

2.2 Kết cấu của ý thức xã hội

2.3 Tính giai cấp của ý thức xã hội

3. Quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội đối và ý thức xã

hội





4. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội





5. Các hình thái ý thức xã hội





6. Ý nghĩa phương pháp luận





1. Khái niệm tồn tại xã hội và kết cấu của tồn tại xã

hội

1.1 Khái niệm tồn tại xã hội

Tồn tại xã hội là toàn bộ

sinh hoạt vật chất và

những điều kiện sinh hoạt

vật chất của xã hội.

Khái niệm

tồn tại xã hội

3/5/2022

1. Khái niệm tồn tại xã hội và kết cấu của tồn tại

xã hội

TỒN TẠI

XÃ HỘI

SINH HOẠT VẬT CHẤT

CỦA XÃ HỘI

ĐiỀU KIỆN SINH HOẠT

VẬT CHẤT CỦA XÃ HỘI

1. Khái niệm tồn tại xã hội và kết cấu của tồn

tại xã hội

1.2 Kết cấu của tồn tại xã hội

CÁC YẾU TỐ

CƠ BẢN

CỦA TỒN TẠI

XÃ HỘI

ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN

DÂN SỐ

PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT

3/5/2022

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức

xã hội

2.1 Khái niệm ý thức xã hội

Ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã hội,

bao gồm toàn bộ những quan điểm, tư tưởng

cùng những tình cảm, tâm trạng…

của cộng đồng xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội

và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn

phát triển nhất định

Khái niệm

ý thức xã hội

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức

xã hội

2.1 Khái niệm ý thức xã hội

Ý thức cộng đồng xã hội

Phản ánh tồn tại xã hội

Ý THỨC

XÃ HỘI

3/5/2022

Sự khác nhau giữa ý thức xã hội và ý thức cá nhân

Ý thức xã hội

Là mặt tinh thần của

cộng đồng xã hội, phản

ánh những điều kiện vật

chất và sinh hoạt vật chất

của cộng đồng xã hội đó

Ý thức cá nhân

Là mặt tinh thần của

từng cá nhân riêng

biệt, phản ánh những

điều kiện vật chất và

sinh hoạt vật chất của cá

nhân đó

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội

2.2 Kết cấu của ý thức xã hội

Ý THỨC XÃ HỘI

THÔNG THƯỜNG

Ý THỨC

XÃ HỘI

Ý THỨC XÃ HỘI

LÝ LUẬN

TÂM LÝ XÃ HỘI

HỆ TƯ TƯỞNG

CÁC HÌNH THÁI

Ý THỨC XÃ HỘI

3/5/2022

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội

2.2 Kết cấu của ý thức xã hội

YTXH

THÔNG

THƯỜNG

HÌNH THÀNH TRỰC TIẾP

TỰ PHÁT TRONG

ĐỜI SỐNG HÀNG NGÀY

YTXH

LÝ LUẬN

TRI THỨC , QUAN NIỆM

THÔNG THƯỜNG

CÁC TƯ TƯỞNG, QUAN ĐIỂM

ĐƯỢC HỆ THỐNG HÓA VÀ

KHÁI QUÁT HÓA DƯỚI DẠNG

CÁC KHÁI NIỆM,

CÁC PHẠM TRÙ, CÁC QUY LUẬT

HÌNH THÀNH TỰ GIÁC

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội

2.2 Kết cấu của ý thức xã hội

TÂM LÝ

XÃ HỘI

HÌNH THÀNH TRỰC TiẾP

TỰ PHÁT TRONG

ĐỜI SỐNG HÀNG NGÀY

HỆ

TƯ

TƯỞNG

GỒM TÌNH CẢM, TÂM TRẠNG

THÓI QUEN, TẬP QUÁN…

HỆ THỐNG QUAN ĐiỂM

CỦA MỘT GIAI CẤP,

MỘT LỰC LƯỢNG XÃ HỘI

NHẤT ĐỊNH

HÌNH THÀNH TỰ GIÁC

BỞI CÁC NHÀ TƯ TƯỞNG

CỦA GIAI CẤP

3/5/2022

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội

2.2 Kết cấu của ý thức xã hội

TÂM LÝ XH

HỆ TƯ TƯỞNG

TẠO ĐiỀU KiỆN

+ HÌNH THÀNH

+ TiẾP CẬN

CỦNG CỐ, PHÁT TRIỂN

NHỮNG NÉT TÂM LÝ XH

TƯƠNG ỨNG

CƠ SỞ CỦA MQH:

CÙNG PHẢN ÁNH TỒN TẠI XÃ HỘI

CÓ NỘI DUNG DO TTXH QUY ĐỊNH

CÙNG CHỊU SỰ CHI PHỐI CỦA CÁC QUY LuẬT KHÁCH QUAN

MQH GIỮA HAI TRÌNH ĐỘ TLXH và HTT

2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội

2.2 Kết cấu của ý thức xã hội

Ý THỨC

XÃ HỘI

Ý THỨC CHÍNH TRỊ

Ý THỨC PHÁP QUYỀN

Ý THỨC ĐẠO ĐỨC

Ý THỨC TÔN GIÁO

Ý THỨC THẨM MỸ

Ý THỨC TRIẾT HỌC

. . .

Kết cấu

của ý

thức xã

hội (theo

nội dung

và lĩnh

vực phản

ánh)

3/5/2022

2.3 Tính giai cấp của ý thức xã hội

• Các giai cấp khác nhau có YTXH khác nhau

• Tính giai cấp của YTXH thể hiện ở cả tâm lý

xã hội và hệ tư tưởng

• Tư tưởng thống trị trong xã hội là tư tưởng

của giai cấp thống trị về kinh tế

• Ý thức của các giai cấp khác nhau có tác

động qua lại lẫn nhau

TTXH quyết định YTXH

“…không thể nhận định về một thời đại đảo lộn

như thế căn cứ vào YT của thời đại ấy. Trái lại,

phải giải thích YT ấy bằng những mâu thuẫn của

đời sống vật chất, bằng sự xung đột hiện có giữa

các LLSX xã hội và những QHSX xã hội”

C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb.

Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t13, tr. 15

3/5/2022

3. Tính độc lập tương đối của YTXH

YTXH thường lạc hậu hơn so với TTXH

YTXH có thể vượt trước TTXH

YTXH có tính kế thừa trong sự phát triển

của mình

Sự tác động qua lại giữa các hình thái YTXH

trong sự phát triển của chúng

YTXH tác động trở lại TTXH

3, Ý nghĩa phương pháp luận





+ Công việc cải tạo xã hội cũ, xây

dựng xã hội mới phải được thực hiện trên

cả hai mặt TTXH và YTXH

+ Thay đổi TTXH là điều kiện cơ bản

nhất (nhưng không là điều kiện duy nhất)

để thay đổi YTXH

+ Phải thấy được vị trí to lớn của

YTXH trong quá trình phát triển TTXH

3/5/2022

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

1. Khái lược các quan điểm triết học về con

người trong lịch sử triết học

1.1. Quan điểm

về con người

trong triết học

phương Đông

1.2. Quan điểm

về con người

trong triết học

phương Tây





Nhận xét

1.Vấn đề con người là vấn đề trung tâm của các học thuyết triết học

2. Vấn đề con người là vấn đề được nghiên cứu một cách có hệ thống và rất sớm –

khoảng từ thế kỷ VI tr.CN.

3. Xuất hiện trong các nên văn hóa dân gian khác nhau với 2 khuynh hướng:

+ Con người xuất hiện từ một bản nguyên cụ thể nào đó như bố và mẹ, từ quả

bầu, từ bọc trứng hoặc một mớ hỗn độn của vũ trụ …..

+ Do thần thánh, thượng đế …sinh ra

4. Trong các trường phái triết học vấn đề con người được luận giải một cách có

căn cứ, có lập luận chặt chẽ. Những nội dung cơ bản được quan tâm là: nguồn

gốc, bản tính, đạo làm người, mẫu người lý tưởng…

3/5/2022

KÕt luËn chung

• Gi¸ trÞ:

- §Æt con ngêi ë vÞ trÝ quan träng trong triÕt häc

- Cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t tëng vÒ

con ngêi trong triÕt häc M¸c – Lªnin

• H¹n chÕ:

- TÝnh phiÕn diÖn

- TÝnh trùc quan

- TÝnh trõu tîng, phi lÞch s.

- Những quan điểm này còn mang nặng tính duy tâm và siêu hình

2. Quan điểm về con người

trong triết học Mác - Lênin

Là sản

phẩm của

lịch sử và

của chính

bản thân

con người

Là thực

thể sinh

học - xã

hội

Vừa là

chủ thể

của lịch

sử, vừa là

sản phẩm

của lịch

sử

Bản chất

con

người là

tổng hòa

các quan

hệ xã hội

2.1. Khái niệm con người và bản chất con người

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI





3/5/2022

Quan niệm của CNDVLS về con người

a. Con người là một thực thể thống nhất giữa mặt sinh vật và

mặt xã hội

¶nh mét ngêi cæ

®¹i ®i kiÕm an

trong rõng

¶nh sinh ho¹t cña 1 céng ®ång ngêi

nguyªn thuû

Con người là một thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội

- Bản tính tự nhiên:

còng ®· quyÕt ®Þnh viÖc con ngêi kh«ng bao giê hoµn

toµn tho¸t ly khái nh÷ng ®Æc tÝnh vèn cã cña con vËt”

C.M¸c vµ Ph.¡ngghen : Toµn tËp, Nxb.ChÝnh trÞ quèc gia,

Hµ Néi, 2002, t 20, tr. 146.

+ Con người là sản phẩm của quá trình phát triển của tự

nhiên

+ Con người là một bộ phận của tự nhiên, chịu sự tác

động của tự nhiên

+ Con người có những nhu cầu “tự nhiên”

3/5/2022

Con người là một thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội

- Bản tính xã hội:

+ Con người là sản phẩm của quá trình phát triển của xã hội. Chính

nhờ quá trình lao động sản xuất mà con người được hình thành

với tư cách là con người

+ Con người là một bộ phận của xã hội, chịu sự tác động của tự

nhiên

+ Con người có những nhu cầu mà động vật không có – những nhu

cầu xã hội

Con ngêi lµ chñ thÓ & lµ s¶n phÈm cña lÞch sö

3/5/2022

• Lịch sử chẳng qua chỉ là hành động có ý thức của chính bản thân con

người: Hành vi lịch sử đầu tiên của con người là lao động sản xuất ra

của cải vật chất, và nhờ đó mà con người tách mình ra khỏi thế giới

động vật để làm người, để tồn tại và phát triển với tư cách là con người

• Con người làm ra lịch sử trên cơ sở những điều kiện hiện có, những điều

kiện do thế hệ trước để lại. Con người đã tiếp tục hoạt động cũ của các

thế hệ trước trong điều kiện mới, và đồng thời tiếp tục hoạt động mới để

biến đổi hoàn cảnh cũ

Quan niệm của CNDVLS về bản chất con người

Các Mác viết : “Bản chất con

người không phải là một cái

trừu tượng cố hữu của cá nhân

riêng biệt. Trong tính hiện thực

của nó, bản chất con người là

tổng hoà những quan hệ xã

hội”.

(C.Mác và Angghen Toàn tập. NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội

1995, Tập 3, Tr 11)

C¸c M¸c (1818  1883)

3/5/2022

2. Quan điểm về con người

trong triết học Mác - Lênin

Thực chất của

hiện tượng tha

hóa con người

là lao động của

con người bị

tha hóa

2.2. Hiện tượng tha hóa con người và

vấn đề giải phóng con người

Vĩnh viễn giải

phóng toàn thể

xã hội khỏi ách

bóc lột, ách áp

bức là tư tưởng

căn bản, cốt lõi

Sự phát triển tự

do của mỗi người

là điều kiện cho

sự phát triển tự

do của tất cả mọi

người

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

3. Quan điểm của triết học Mác - Lênin về quan hệ cá nhân và

xã hội, về vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong

lịch sử

3.1. MQH giữa cá nhân

và xã hội

Cá nhân

Xã hội

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

3/5/2022

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

3. Quan điểm của triết học Mác - Lênin về quan hệ cá

nhân và xã hội, về vai trò của quần chúng nhân dân

và lãnh tụ trong lịch sử

MQH biện chứng

giữa

QCND và CNLT

Quần

chúng

nhân dân

Cá nhân

lãnh tụ/ vĩ

nhân

2. Quần chúng nhân dân, lãnh tụ và vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh

tụ trong lịch sử

a. Khái niệm quần chúng nhân dân

• Quần chúng nhân dân (QCND) là cộng đồng xã hội có tổ chức, có lãnh

đạo của những cá nhân hay các tổ chức chính trị, xã hội nhất định nhằm

giải quyết các nhiệm vụ lịch sử trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn

hóa của xã hội

• Những lực lượng cơ bản tạo thành QCND

- Những người sản xuất ra của cải VC và tinh thần

- Lực lượng của các cuộc đấu tranh giai cấp, CMXH

- Các tầng lớp, lực lượng xã hội thúc đẩy sự tiến bộ xã hội

• Quần chúng nhân dân là một phạm trù lịch sử, vận động biến đổi theo sự

phát triển của lịch sử xã hội.

3/5/2022

kinh tÕ, chÝnh trÞ, khoa häc, nghÖ thuËt . . .

C¸c M¸c (1818  1883) A.Anhxtanh (18791955)

c. Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với lãnh tụ

Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với vĩ nhân

lãnh tụ là biện chứng, vừa thống nhất, vừa khác

biệt.

* Vai trò của quần chúng nhân dân

=> Quần chúng nhân dân là lực lượng sản xuất

cơ bản của xã hội, trực tiếp sản xuất ra của cải

vật chất, là cơ sở của sự tồn tại và phát triển.

=> Quần chúng nhân dân là động lực cơ bản của

mọi cuộc cách mạng xã hội

=> Quần chúng nhân dân là người sáng tạo ra

những giá trị văn hoá tinh thần

3/5/2022

* Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân

• Quần chúng nhân dân trực tiếp thực hiện hoạt động sản xuất ra của

cải VC – cơ sở của sự tồn tại và phát triển của con người, xã hội

loài người

• Quần chúng nhân dân trực tiếp hoặc gián tiếp sản xuất ra của cải

tinh thần của xã hội và cũng đồng thời là lực lượng trực tiếp hoặc

gián tiếp “kiểm chứng” các giá trị đó

• Quần chúng nhân dân là lực lượng của các cuộc đấu tranh giai cấp,

CMXH

- Các tầng lớp, lực lượng xã hội thúc đẩy sự tiến bộ xã hội

*. Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân

• Chú ý: - Khẳng định vai trò sáng tạo lịch sử của

quần chúng nhân dân cũng không có nghĩa là phủ

nhận vai trò của các cá nhân, đặc biệt là các cá

nhân lãnh tụ

- Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng

nhân dân phụ thuộc vào các điều kiện khách quan

và chủ quan

3/5/2022

c. Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với lãnh tụ

Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với vĩ nhân lãnh tụ là

biện chứng, vừa thống nhất, vừa khác biệt.

* Vai trò của lãnh tụ

V.I.Lênin viết : “Trong lịch sử, chưa hề có một giai cấp

nào giành được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo được

trong hàng ngũ của minh những lãnh tụ chính trị, những đại

biểu tiên phong có đủ khả nang tổ chức và lãnh đạo phong

trào”.

(V.I.Lênin Toàn tập. NXB Tiến bộ Matxcơva 1978. Tập 4. Trang 473.)

Vai trò của lãnh tụ

Thúc đẩy/kìm hãm:

Nhận thức nhiệm vụ

Tổ chức hướng dẫn QCND giải quyết nhiệm vụ (đề ra phương

hướng, xác định phương thức giải quyết nhiệm vụ, tổ chức lực

lượng giải quyết nhiệm vụ ….)

V.I.Lªnin (1870-1924)

Chñ TÞch Hå ChÝ Minh (1890-1969)

3/5/2022

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

4. Vấn đề con người trong sự nghiệp cách mạng

ở Việt Nam

Cơ sở

giải quyết

vấn đề

con người

ở Việt

Nam

Dựa trên lý luận của chủ nghĩa

Mác - Lênin

Tư tưởng Hồ Chí Minh về con

người

Quan điểm của Đảng ta

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/175

| | Tải xuống

Preview text:

3/5/2022 TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN 1 1 C.Mác (1818-1883) Ph.Ăngghen (1820-1895) V.I.Lênin (1870-1924) 2 1 3/5/2022 CHƯƠNG I: TRIẾT HỌC
VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI 3 3
1. Khái lược về triết học I. TRIẾT HỌC VÀ VẤN ĐỀ CƠ BẢN
2. Vấn đề cơ bản của triết học CỦA TRIẾT HỌC
3. Biện chứng và siêu hình
1. Sự ra đời và phát triển của triết học II. TRIẾT HỌC Mác – Lênin MÁC - LÊNIN VÀ VAI TRÒ
2. Đối tượng và chức năng của triết CỦA TRIẾT HỌC học Mác – Lênin MÁC - LÊNIN
3. Vai trò của triết học Mác - Lênin TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
trong đời sống xã hội và trong sự
nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay 4 4 2 3/5/2022
1. Khái lược về Triết học a. Khái niệm Triết học
b. Nguồn gốc của triết học
c. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử
d. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan 5 5 Khái niệm triết học 哲 (trí) Φιλοσοφία (yêu mến sự thông thái) 6 3 3/5/2022 Triết học là gì ?
Trung Quốc: Triết = Trí: sự truy tìm bản chất
của đối tượng nhận thức, thường là con người,
xã hội, vũ trụ và tư tưởng tinh thần
Ấn Độ: Triết = “darshana”, có nghĩa là
“chiêm ngưỡng” là con đường suy ngẫm để dẫn
dắt con người đến với lẽ phải, thấu đạt được
chân lý về vũ trụ và nhân sinh Phương Tây:
Philosophia vừa mang nghĩa là giải
thích vũ trụ, định hướng nhận thức và
hành vi, vừa nhấn mạnh đến khát vọng
tìm kiếm chân lý của con người. 7 Khái niệm triết học
Các nhà kinh điển CN Mác – Lênin về triết học:
Triết học là hệ thống tri thức lí luận chung
nhất về thế giới và vị trí con người trong
thế giới đó, là khoa học về những quy luật
vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy. 8 4 3/5/2022 Khái niệm triết học
Sử dụng các công cụ lý tính, các tiêu chuẩn
lôgíc và những kinh nghiệm khám phá thực
tại của con người để diễn tả thế giới và khái
quát thế giới quan bằng lý luận. 9 Khái niệm triết học
Triết học khác với các khoa học khác ở tính
đặc thù của hệ thống tri thức khoa học và phương pháp nghiên cứu. 10 5 3/5/2022
Nguồn gốc của triết học
• Triết học ra đời vào khoảng tư thê ky VIII đến thê
ky VI tr.CN tại các trung tâm văn minh lớn của
nhân loại thời Cô đại (phương Đông: Ấn độ và
Trung hoa, phương Tây: Hy lạp) 11
Nguồn gốc của triết học
Trước khi triết học xuất hiện thế giới quan thần thoại
đã chi phối hoạt động nhận thức của con người
Triết học là một hình thái ý thức xã hội, là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng
Triết học ra đời vào khoảng tư thê ky -VIII đến thê ky -VI
tại các trung tâm văn minh lớn của nhân loại thời Cô đại
(phương Đông: Ấn độ và Trung hoa, phương Tây: Hy lạp)
Triết học là hình thức tư duy lý luận đầu tiên và thể
hiện khả năng tư duy trừu tượng, năng lực khái quát
của con người để giải quyết tất cả các vấn đê nhận
thức chung vê tư nhiên, xa hội, tư duy 12 6 3/5/2022
Nguồn gốc của triết học
• Nguồn gốc nhận thức:
Kho tàng tri thức của nhân loại có một lượng nhất định đủ lớn …
Tư duy của con người đạt tới một trình độ nhất định: 13
Nguồn gốc của triết học • Nguồn gốc xã hội:
Phân công lao động xã hội dẫn đến sự phân chia lao động
Khi xã hội có sự phân chia giai cấp, triết học ra đời
bản thân nó đã mang “tính đảng” (nhiệm vụ của nó
là luận chứng và bảo vệ lợi ích của một giai cấp xác định). 14 7 3/5/2022
Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử
Triết học tự nhiên bao gồm tất cả những tri thức Thời ky Hy
mà con người có được, trước hết là các tri thức Lạp Cổ đại
thuộc khoa học tự nhiên sau này như toán học,
vật lý học, thiên văn học... Thời Trung cổ
Triết học kinh viện, triết học mang tính tôn giáo
Triết học tách ra thành các môn khoa học như cơ Thời kỳ phục
học, toán học, vật lý học, thiên văn học, hóa học, hưng, cận đại
sinh học, xã hội học, tâm lý học, văn hóa học... Triết học cổ
Đỉnh cao của quan niệm “Triết học là khoa học điển Đức
của mọi khoa học” ở Hêghen
Trên lập trường DVBC để nghiên cứu những quy Triết học Mác
luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy 15
Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan Thế giới quan:
TGQ là khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri thức,
quan điểm, tình cảm, niềm tin, lý tưởng xác định về thế
giới và về vị trí của con người (bao gồm cá nhân, xã hội
và cả nhân loại) trong thế giới đó. TGQ quy định các
nguyên tắc, thái độ, giá trị trong định hướng nhận thức
và hoạt động thực tiễn của con người.
Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan:
Các loại hình thế giới quan: có nhiều cách phân chia
(TGQ: tôn giáo, KH, TH; TGQ: cổ đại, trung đại....; TGQ:
thông thường, kinh nghiệm ....) 16 8 3/5/2022
Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan Thứ
Bản thân triết học chính là thế giới quan nhất
Trong số các loại thế giới quan phân chia theo các cơ
sở khác nhau thì thế giới quan triết học bao giờ cũng Thứ
là thành phần quan trọng, đóng vai trò là nhân tố cốt hai lõi
Triết học bao giờ cũng có ảnh hưởng và chi phối các Thứ
thế giới quan khác như: thế giới quan tôn giáo, thế ba
giới quan kinh nghiệm, thế giới quan thông thường…,
Thế giới quan triết học quy định mọi quan niệm khác Thứ của con người tư
TGQ DVBC là đỉnh cao của TGQ do nó dựa trên quan
niệm duy vật về vật chất và ý thức, trên các nguyên lý,
quy luật của biện chứng 17
Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan
Vai trò của thế giới quan: TGQ có vai trò đặc biệt quan
trọng trong cuộc sống của con người và xã hội: Thứ nhất Thứ hai
Thế giới quan là tiền đề quan
Tất cả những vấn đề
trọng để xác lập phương thức tư
được triết học đặt ra và
duy hợp lý và nhân sinh quan tích
tìm lời giải đáp trước hết
cực; là tiêu chí quan trọng đánh
là những vấn đề thuộc
giá sự trưởng thành của mỗi cá thế giới quan.
nhân cũng như của từng cộng
đồng xã hội nhất định.
Triết học với tính cách là hạt nhân lý luận chi phối mọi thế giới quan 18 9 3/5/2022
2. Vấn đề cơ bản của triết học
• Nội dung vấn đề cơ bản của triết học a
• Chủ nghĩa duy vật và chu nghĩa duy tâm b
• Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết c
không thể biết (Bất khả tri luận) 19 19
a. Vấn đề cơ bản của TH
P. Ănghen: “Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết, đặc biệt
là của TH hiện đại, là vấn đề quan hệ giữa tư duy với
tồn tại” (hay còn gọi là vấn đề về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức)
Tại sao đó là vấn đề cơ bản của TH?
- Vì TH chỉ NC về TG với góc độ chung nhất
- Cách giải quyết VĐ này là căn cứ để xác định lập trường TH
- Cách giải quyết VĐ này chi phối cách giải quyết các VĐ khác 20 10 3/5/2022 Vấn đề cơ bản của TH Vấn đề cơ bản của TH MQH giữa VC & YT Mặt một Mặt hai (bản thể luận): (nhận thức luận): vật chất Có thể nhận thức hay ý thức được TG? có trước? 21 * CNDT b. CNDT và CNDV CNDT YT quyết định VC Nguồn gốc
Các hình thức phát triển nhận thức và xã hội (hai hình thức cơ bản) Nhận thức Xã hội CNDT khách quan
Sự gia tăng vai trò của lao động trí óc CNDT chủ quan
Sự phân hóa giai cấp trong xã hội
Tuyệt đối hóa vai trò của YT. Hiểu biết không đầy đủ
các giai đoạn của quá trình nhận thức 22 11 3/5/2022 * CNDV CNDV VC quyết định YT Nguồn gốc nhận thức và xã hội
Các hình thức phát triển (ba hình thức cơ bản) CNDV siêu hình Xã hội Nhận thức CNDV chất phác (CNDV cận đại): (CNDV cổ đại): + Máy móc, cơ giới, Ngây thơ, chất phác nửa vời mộc mạc. + - Ph.Bêcơn Cảm tính và - T.Hốpxơ Các phong trào CM phỏng đoán - L.Phoiơbac và tiến bộ - Ngũ hành (P.Đông) - Đêmôcrit, Talet… CNDV Biện chứng: Sự phát triển của KH Duy vật và BC
Và các tư tưởng tiến bộ Triệt để, sáng tạo … 23
c. Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết không
thể biết (Bất khả tri luận) Khả tri luận Bất khả tri luận Hoài nghi luận Nghi ngờ Khẳng định con
Con người không thê hiểu trong việc người về nguyên
được bản chất thật sự của đánh giá tri tắc có thể hiểu
đối tượng; Các hiểu biết thức đã đạt được bản chất của của con người về tính
chất, đặc điểm… của đối được và cho sự vật; những cái
tượng mà, dù có tính xác rằng con mà con người biết thực, cũng không cho người không về nguyên tắc là
phép con người đồng nhất thê đạt đến phù hợp với chính
chúng với đối tượng vì nó chân lý sự vật. không đáng tin cậy khách quan 24 12 3/5/2022
b. Các hình thức cơ bản của PBC PBCDV BC của vật chất TGQ: DV - PPL: BC G BC của ý thức N Ứ H C N PBCDT BC của ý thức Ệ BC của vật chất TGQ: DT - PPL: BC PHÉP BI Vũ trụ vận động PBC cổ đại Biến hóa Trực quan, tự phát 31
Các hình thức của phép biện chứng
=> Mặc dầu có những đặc trưng riêng, nhưng các hình thức của
phép biện chứng lại có những đặc điểm chung giống nhau:
- Đều thừa nhận mọi sự vật hiện tượng tồn tại trong mối liên hệ phổ
biến, vận động, phát triển.
- Đều cho rằng nguyên nhân quyết định sự vận động, phát triển là
do nguyên nhân bên trong, nội tại của nó quy định.
- Sự phát triển không chỉ thay đổi về lượng mà còn bao hàm cả Sự
thay đổi về chất, có sự mất đi của cái cũ và sự xuất hiện của cái mới. 32 16 3/5/2022
II. TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC
MÁC - LÊNIN TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
• Sự ra đời và phát triển của triết học 1 Mác - Lênin
• Đối tượng và chức năng của triết 2 học Mác - Lênin
• Vai trò của triết học Mác - Lênin trong
đời sống xã hội và trong sự nghiệp đổi 3
mới ở Việt Nam hiện nay 33 33
1. Sự ra đời và phát triển của triết học Mác – Lênin
a. Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triết học Mác
b. Ba thời kỳ chủ yếu trong hình thành và phát triển
của Triết học Mác (Giai đoạn Mác và Ăngghen)
c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong triết
học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện
d. Giai đoạn Lênin trong sự phát triển Triết học Mác 34 34 17 3/5/2022 * Điều kiện KT-XH * Tiền đề lý luận - Sự củng cố và - Triết học cổ điển phát triển của Đức (trực tiếp) PTSX TBCN trong - Kinh tế chính trị cổ a. Điều điều kiện CMCN điển Anh kiện lịch - Giai cấp vô sản - Chủ nghĩa XH sử của sự trở thành một lực không tưởng Pháp lượng chính trị-xã ra đời của hội độc lập Triết học Mác - * Nhân tố chủ quan - Thiên tài và hoạt
* Tiền đề Khoa học tự Lênin động thực tiễn của nhiên Mác Ăngghen - Thuyết tiến hóa - Lập trường GCCN - Thuyết tế bào và tình cảm đặc biệt - Định luật bảo toàn với NDLĐ và chuyển hóa năng - Tình bạn vĩ đại của lượng Mác và Ăngghen 35
Điều kiện kinh tế xã hội Sự xuất hiện Sự củng cố Thực tiễn CM Của GCVS trên và phát triển Của GCVS của PTSX TBCN vũ đài lịch sử -cơ sở chủ yếu
trong điều kiện - nhân tố CT H -XH Và trực tiếp CM CN quan trọng 36 18 3/5/2022 CN MÁC- LÊNIN CNXH KHÔNG TƯỞNG PHÁP KTCT HỌC TS CĐ ANH TRIẾT HỌC CĐ ĐỨC TƯ TƯỞNG NHÂN LOẠI 37
* Tiền đề khoa học tự nhiên
•Sự phát triển của KHTN cuối TK 18 - đầu TK
19, đặc biệt là 3 phát minh: Định luật bảo toàn và chuyển hóa Học thuyết tế bào Học thuyết tiến năng lượng hóa của Đac-Uyn 38 19 3/5/2022
Nhân tố chủ quan trong sự ra đời TH Mác 39
Nhân tố chủ quan trong sự ra đời triết học Mác Nhân tố chủ quan trong sự hình thành triết học Mác
Xây dựng hệ thống lý luận để
cung cấp cho GCCN một công cụ
sắc bén để nhận thức và cải tạo thế giới. 40 20 3/5/2022
c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong triết
học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện
C.Mác và Ph.Ăngghen đã khắc phục tính chất trực quan,
siêu hình của chủ nghĩa duy vật cũ và khắc phục tính chất
duy tâm, thần bí của phép biện chứng duy tâm, Đức sáng
tạo ra một chủ nghĩa duy vật triết học hoàn bị là chủ nghĩa duy vật biện chứng.
C.Mác và Ph. Ăngghen đã vận dụng và mở rộng quan điểm
duy vật biện chứng vào nghiên cứu lịch sử xã hội, sáng tạo
ra chủ nghĩa duy vật lịch sử - nội dung chủ yếu của bước
ngoặt cách mạng trong triết học.
C.Mác và Ph. Ăngghen đã sáng tạo ra một triết học chân
chính khoa học, với những đặc tính mới của triết học duy vật biện chứng. 41
2. Đối tượng và chức năng của triết học Mác - Lênin
a. Khái niệm triết học Mác – Lênin
b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin
c. Chức năng của triết học Mác - Lênin 42 42 21 3/5/2022
a. Khái niệm triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là hệ
thống quan điểm duy vật biện
chứng về tự nhiên, xã hội và tư
duy, là thế giới quan và
phương pháp luận khoa học,
cách mạng giúp giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và
các lực lượng xã hội tiến bộ
nhận thức đúng đắn và cải tạo hiệu quả thế giới. 43
a. Khái niệm triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là triết học duy vật
biện chứng cả về tự nhiên và xã hội
Triết học Mác - Lênin trở thành thế giới
quan, phương pháp luận khoa học của giai
cấp công nhân và các lực lượng tiến bộ trên thế giới
Ngày nay, triết học Mác - Lênin đang
đứng ở đỉnh cao của tư duy triết học nhân
loại, là hình thức phát triển cao nhất trong
số các hình thức triết học từng có lịch sử 44 22 3/5/2022
b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin Triết học Mác - Lênin
giải quyết mối quan hệ
giữa vật chất và ý thức
trên lập trường duy vật biện chứng và nghiên Triết học Mác - cứu những quy luật vận Lênin phân biệt rõ động, phát triển chung ràng đối tượng nhất của tự nhiên, xã của triết học và Triết học Mác - hội và tư duy. đối tượng của các khoa học cụ thể Lênin có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với các khoa học cụ thể 45
c. Chức năng của triết học Mác - Lênin Chức năng thế giới quan Giúp con người nhận
thức đúng đắn thế giới Thế giới quan Thế giới quan
và bản thân để từ đó duy vật biện DVBC có vai trò là nhận thức đúng bản chứng nâng cơ sở khoa học để
chất của tự nhiên và xã cao vai trò đấu tranh với các hội giúp con người tích cực, sáng loại thế giới quan hình thành quan điểm tạo của con duy tâm, tôn giáo, khoa học, xác định thái người phản khoa học. độ và cách thức hoạt động của bản thân. 46 23 3/5/2022
3. Vai trò của triết học Mác - Lênin trong đời sống xã
hội và trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay
Triết học Mác - Lênin là thế giới quan, phương pháp
luận khoa học và cách mạng cho con người trong nhận thức và thực tiễn
Triết học Mác - Lênin là cơ sở thế giới quan và phương pháp
luận khoa học và cách mạng để phân tích xu hướng phát triển
của xã hội trong điều kiện cuộc cách mạng khoa học và công
nghệ hiện đại phát triển mạnh mẽ.
Triết học Mác - Lênin là cơ sở lý luận khoa học của công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới và sự nghiệp đổi mới theo
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. 47 47 24 3/5/2022 CHƯƠNG 2
CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG 1
I • VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC II • PHÉP BIỆN CHỨNG DV
III • LÝ LUẬN NHẬN THỨC 2 1 3/5/2022 I. VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC
1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất
2. Nguồn gốc, bản chất và kết cấu của ý thức
3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức 3
1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất
a. Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa duy vật
trước Mác về phạm trù vật chất
Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm:
Thừa nhận sự tồn tại của sự vật, hiện tượng vật chất nhưng phủ định
đặc tính tồn tại khách quan của chúng
Quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước Mác về vật chất
Quan niệm của CNDV thời cổ đại
– Phương Đông cổ đại – Phương Tây cổ đại 4 2 3/5/2022
Quan niệm của chủ nghĩa duy vật thời cổ đại về vật chất
Thuyết tứ đại (Ấn Độ): đất, Phương Đông cổ đại nước, lửa, gió
Thuyết Âm - Dương cho rằng có hai lực
lượng âm - dương đối lập nhau nhưng lại gắn
bó, cố kết với nhau trong mọi vật, là khởi
nguyên của mọi sự sinh thành, biến hóa.
Thuyết Ngũ Hành coi năm yếu tố: Kim,
Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ là những yếu tố khởi
nguyên cấu tạo nên mọi vật. 5
Quan niệm của chủ nghĩa duy vật thời cổ đại về vật chất Phương Tây cổ đại Talét Vật chất là nguyên tử Anaximen Đêmôcrit Hêraclít 6 3 3/5/2022
Quan niệm của chủ nghĩa duy
vật thời cổ đại về vật chất Tích cực Hạn chế
Xuất phát từ chính thế giới
Nhưng họ đã đồng nhất vật chất với
vật chất để giải thích thế giới
một dạng vật thể cụ thể
Là cơ sở để các nhà triết học
=> Lấy một vật chất cụ thể để giải
duy vật về sau phát triển
thích cho toàn bộ thế giới vật chất ấy
quan điểm về thế giới vật chất
Những yếu tố khởi nguyên mà các
=> Vật chất được coi là cơ
nhà tư tưởng nêu ra đều mới chỉ là các
sở đầu tiên của mọi sự vật
giả định, còn mang tính chất trực quan
hiện tượng trong thế giới
cảm tính, chưa được chứng minh về khách quan mặt khoa học. 7
Quan niệm về vật chất của CNDV thời cận đại Không đưa ra được sự khái Đồng nhất vật quát triết học chất với khối trong quan Chứng minh lượng; giải thích niệm về thế sự tồn tại thực sự vận động của giới vật chất sự của nguyên thế giới vật chất => Hạn chế tử là phần tử trên nền tảng cơ PP luận siêu nhỏ nhất của học; tách rời vật vật chất vĩ mô chất khỏi vận hình thông qua thực động, không gian nghiệm của vật và thời gian lý học cổ điển 8 4 3/5/2022
b. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế kỷ XIX,
đầu thế kỷ XX , và sự phá sản của các quan điểm duy vật siêu hình về vật chất A.Anhxtanh: Kaufman chứng Thuyết tương minh khối đối hẹp và thuyết tương Tômxơn lượng biến đổi đối rộng phát theo vận tốc của điện tử Béc-cơ-ren hiện ra
phát hiện được điện tử 1905, hiện tượng 1901 1916 phóng xạ 1897 Rơn-ghen phát hiện 1896 ra tia X 1895 9
b. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế kỷ
XIX, đầu thế kỷ XX , và sự phá sản của các quan điểm duy
vật siêu hình về vật chất
Các nhà khoa học lâm vào khủng hoảng
Chủ nghĩa duy tâm trong một số khoa học tấn công và
phủ nhận quan niệm về vật chất của chủ nghĩa duy vật
Một số nhà khoa học tự nhiên trượt từ chủ nghĩa
duy vật máy móc, siêu hình sang chủ nghĩa tương
đối, rồi rơi vào chủ nghĩa duy tâm 10 5 3/5/2022
V.I.Lênin đã phân tích tình hình phức tạp đó và chỉ rõ:
Vật lý học không bị khủng hoảng, mà đó
chính là dấu hiệu của một cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên
Cái bị tiêu tan không phải là nguyên tử,
không phải “vật chất tiêu tan” mà chỉ có giới
hạn hiểu biết của con người về VC là tiêu tan
Những phát minh có giá trị to lớn của vật lý
học đương thời không hề bác bỏ VC mà chỉ
làm rõ hơn hiểu biết còn hạn chế của con Năm người về VC 1908 11
c. Quan niệm của triết học Mác - Lênin về vật chất Quan niệm của Ph.Ăngghen
Để có một quan niệm đúng
đắn về vật chất, cần phải có
Các sự vật, hiện tượng của
sự phân biệt rõ ràng giữa vật
thế giới, dù rất phong phú,
chất với tính cách là một
muôn vẻ nhưng chúng vẫn có
phạm trù triết học, một sáng
một đặc tính chung, thống
tạo, một công trình trí óc của
nhất đó là tính vật chất - tính
tư duy con người trong quá
tồn tại, độc lập không lệ
trình phản ánh hiện thực chứ thuộc vào ý thức
không phải là sản phẩm chủ quan của tư duy 12 6 3/5/2022
c. Quan niệm của triết học Mác - Lênin về vật chất Quan niệm của V.I.Lênin V.I.Lênin đã tiến hành tổng kết toàn Lênin đã tìm kiếm diện những thành phương pháp định tựu mới nhất của nghĩa mới cho khoa học, đấu phạm trù vật chất tranh chống mọi thông qua đối lập biểu hiện của chủ với phạm trù ý nghĩa hoài nghi, thức duy tâm 13
Định nghĩa vật chất của V.I.Lênin 14 7 3/5/2022
Định nghĩa vật chất của V.I.Lê-nin Phương pháp định nghĩa Vật Phương chất pháp định nghĩa không thông thường Phạm trù triết học
Không quy được khái niệm cần
định nghĩa vào một khái niệm Ý thức
khác rộng hơn, đồng thời chỉ ra
đặc điểm riêng của nó. 15
Định nghĩa vật chất của V.I.Lê-nin Nội dung định nghĩa
Thuộc tính cơ bản nhất, phổ Thứ hai:
biến nhất của mọi dạng vật
chất là Tồn tại khách quan. “Vật chất
phạm trù triết học dùng Tồn tại khách quan
để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm
giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp
lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”. 16 8 3/5/2022
Định nghĩa vật chất của V.I.Lê-nin Nội dung định nghĩa Thứ ba:
“Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại
khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác,
được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản án , h
và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”. Vật Ý chất thức Có thể nhận thức “Chép lại, chụp được lại, phản ánh” 17
Ý nghĩa định nghĩa vật chất của V.I.Lênin Giải quyết một cách
đúng đắn và triệt để 01 cả hai mặt vấn đề cơ Triệt để khắc phục bản của triết học hạn chế của CNDV 02 cũ, bác bỏ CNDT, Khắc phục được bất khả tri khủng hoảng, đem 03 lại niềm tin trong khoa học tự nhiên Tạo tiền đề xây dựng quan điểm
Là cơ sở để xây dựng 04 duy vật về xã hội, nền tảng vững chắc và lịch sử loài cho sự liên minh ngày người
càng chặt chẽ giữa triết 05
học duy vật biện chứng với khoa học 18 9 3/5/2022
d) Các hình thức tồn tại của vật chất Hàng vạn năm Khoảng Cuối TK XX 400 năm 19
• “Vận động hiểu theo nghĩa
chung nhất(...) bao gồm tất cả
mọi sự thay đổi và mọi quá
trình diễn ra trong vũ trụ, kể từ
sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy".
• “Là phương thức tồn tại của vật
chất. Là thuộc tính cố hữu của vật chất”, C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb. CTQG, H, 1994, t.20, tr. 519 và 89. 20 10 3/5/2022
Vận động là một phương thức tồn tại của vật chất
• Vật chất chỉ tồn tại bằng cách vận động và chỉ thông qua
vận động mà vật chất biểu hiện sự tồn tại của mình
• Con người chỉ nhận thức sâu sắc về sự vật thông qua
trạng thái vận động của giới vật chất sự vật A sự vật C sự vật B Sản phẩm Hàng hoá Tư liệu Tồn tại Tồn tại tiêu Khách Tồn tai khách quan dùng quan khách quan
Từ sản xuất đến tiêu dùng 21
Vận động là một thuộc tính cố hữu của vật chất
• Vận động của vật chất là Vận động sinh ra cùng với sự vận động tự thân
vật và chỉ mất đi khi sự vật
(chống quan điểm duy tâm mất đi => chuyển hóa thành sự
và siêu hình về vận động) vật và hình thức vận động khác
(vận động nói chung vĩnh cửu) 22 11 3/5/2022 CÁC HÌNH THỨC VẬN ĐỘNG CỦA VẬT CHẤT
Các hình thức vận động nói
trên khác nhau về chất, từ vận động
cơ học đến vận động xã hội là sự
khác nhau về trình độ của sư vận động.
Các hình thức vận động cao
xuất hiện trên cơ sở các hình thức
vận động thấp hơn. Trong khi các
hình thức vận động thấp hơn không
có khẳ năng bao hàm các hình thức
vận động ở trình độ cao.
Trong sự tồn tại của mình mỗi
một sự vật có thể gắn liền với nhiều
hình thức vận động khác nhau. Tuy
nhiên bản thân sự tồn tại của sự vật
bao giờ cũng đặc trưng bởi hình
thức vận động cao nhất. 23 Tuyệt đối Vận Vật chất vô cùng động Vô tận Vĩnh viễn
Chỉ xảy ra trong 1 quan hệ nhất định
chứ không phải mọi quan hệ cùng 1 lúc Đứng
Chỉ xảy ra với 1 hình thức vận động chứ im
không phải với mọi hình thức vận động Đứng im
Chỉ biểu hiện khi sự vật còn là nó chưa
biến đổi thành cái khác Tạm
Vận động cá biệt có xu hướng hình thành sự vật thời
Vận động nói chung có xu hướng làm sự vật không ngừng biến đổi 24 12 3/5/2022
Bài học: XD quan điểm đúng đắn về vận động của VC:
1. Thừa nhận vận động là khách quan
2. Khi NC bất kỳ đối tượng nào cũng cần phải đặt nó
trong quá trình vận động
3. NC vận động như một quá trình (NC nguyên nhân, xu hướng, tác động…)
4. Có thái độ đúng đối với cả vận động và đứng im
5. Tìm các biện pháp thích hợp tác động thúc đẩy VĐ khi có lợi
6. Tránh một số sai lầm thường gặp: phủ nhận VĐ; phủ
nhận Đ/I; tìm NN VĐ từ bên ngoài 25
e. Tính thống nhất vật chất của thế giới Chỉ có một thế giới
duy nhất là thế giới vật chất, có trước, quyết định ý thức con người Thế giới thống nhấ ở tính vậ chất của nó 26 13 3/5/2022
2. Nguồn gốc, bản chất và kết cấu của ý thức
• Nguồn gốc của ý thức a.
• Bản chất của ý thức b.
• Kết cấu của ý thức c. 27
a) Các quan niệm về nguồn gốc của ý thức
Ý thức là bản thể đầu tiên, tồn tại vĩnh viễn, là CNDT
nguyên nhân sinh thành, chi phối sự tồn tại,
biến đổi của toàn bộ thế giới vật chất
Xuất phát từ thế giới hiện thực để lý giải CNDVSH
nguồn gốc của ý thức; coi ý thức cũng chỉ là
một dạng vật chất đặc biệt, do vật chất sản sinh ra.
Ý thức xuất hiện là kết quả của quá trình tiến CNDVBC
hoá lâu dài của giới tự nhiên, của lịch sử trái
đất, đồng thời là kết quả trực tiếp của thực
tiễn xã hội - lịch sử của con người 28 14 3/5/2022
a. Nguồn gốc của ý thức Bộ óc người Nguồn gốc tự nhiên Phản ánh Thế giới KQ Nguồn gốc Của ý thức Lao động Nguồn gốc xã hội Ngôn ngữ 29 Con người: Bộ óc ý thức Con Bộ óc người Giới người và mối quan TN Động vật bậc cao: hệ giữa con Hữu Phản Phản ánh tâm lý Các ánh người với Nguồn sinh Trình Sinh thế giới gốc độ học Động vật có hệ TK: khách quan tự Phản Phản xạ vô ĐK tạo ra quá nhiên ánh Của trình phản của Thế
Động vật chưa có TK ánh năng ý Giới Tính cảm ứng động, sáng thức Vật tạo. chât Thực vật: Giới => Là Phản Thế Tính kích thích TN nguồn gốc ánh giới Vô tự nhiên Cơ Thụ động khách sinh của ý thức Lý quan hóa Chưa lựa chọn 30 15 3/5/2022
Nguồn gốc xã hội: Lao động và ngôn ngữ * Yếu tố lao động • Khái niệm • Vai trò của lao động
1. Phát triển giác quan của con người (Trực tiếp hoặc gián tiếp)
2. Là nguồn gốc của ý thức, tư tưởng
3. Phát hiện ra lửa và công dụng của lửa
4. Hình thành nên ngôn ngữ 31
Nguồn gốc xã hội: Lao động và ngôn ngữ
Lao ®éng lµ nguån gèc cỦa ý thøc, t tëng T tëng ý thøc Tri thøc - So s¸nh Bé n·o - Ph©n tÝch TGKQ Tæng hîp - … Con ngêi Lao ®éng -Thuéc tÝnh - KÕt cÊu - Quy luËt Gi¸c quan T¸c ®éng 32 16 3/5/2022
Nguồn gốc xã hội: Lao động và ngôn ngữ * Ngôn ngữ . Khái niệm . Vai trò của ngôn ngữ
1. Làm cho sự phản ánh không còn lệ thuộc trực tiếp vào TGKQ
2. Là công cụ, phương tiện của tư duy
3. Là công cụ, phương tiện diễn đạt, chính xác hóa tư tưởng
4. Giúp con người tổng kết thực tiễn, trao đổi thông
tin, truyền tải tri thức – Tạo nên phương thức di truyền mới. 33
Hoàn thiện dần chức năng của bộ óc Lao động
Là nguồn gốc của YT, tư tưởng
Phát triển giác quan của con người Nguồn gốc Xã hội
Nối dài giác quan của con người của ý thức Hình thành ngôn ngữ
Chuyển tải tư duy, ý thức Ngôn ngữ
Đỡ lệ thuộc vào các đối tượng vật chất
cụ thể -> Tư duy phát triển 34 17 3/5/2022 Bản chất của ý thức
- ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh TGKQ
+ ý thøc “®éc lËp t¬ng ®èi” víi vËt chÊt (kh«ng ®ång nhÊt)
- ý thøc lµ h×nh ¶nh chñ quan hay (tinh thÇn) cña sù vËt kh¸ch quan:
+ ý thøc do ®èi tîng quy ®Þnh
+ ý thøc mang mµu s¾c chñ quan phô thuéc vµo : . Tr¹ng th¸i gi¸c quan . Tr¹ng th¸i thÇn kinh . Nhu cÇu ph¶n ¸nh 35 S¬ ®å thÞ gi¸c N·o A3 A1 N¬ ron TK h A2 n A3 ~ A2 ì A2 ~ A1 M¾t Vâng m¹c A3 ~ A1 S¬ ®å kh¸i qu¸t H×nh thøc chñ quan ChiÕc l¸ Bé n·o Thùc tiÔn ChiÕc l¸ (kh¸i niÖm) ngêi Néi dung kh¸ch quan TGKQ N·o ngêi ý thøc 36 18 3/5/2022 Bản chất của ý thức
Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan
BẢN CHẤT CỦA ÁNH SÁNG ? 37 Bản chất của ý thức
- ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
V.I. Lªnin trÝch cña Phơ b¸ch : “… biÓutîngcña conngêivÒvËttùnhiªn,
còng lµ s¶n phÈm cña giíi tù nhiªn, nhng lµ s¶n phÈm kh¸c, kh¸c víi
nh÷ng®èitîngmµnãtiªubiÓu” + BiÓu hiÖn : - N¨ng ®éng : . Lùa chän, t×m kiÕm
. T¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt - S¸ng t¹o . T¹o ra tri thøc míi . Tëng tîng, huyÒn tho¹i . Tiªn ®o¸n
. X©y dùng gi¶ thuyÕt, lý luËn . Xây dựng mô hình
. “Biến” mô hình thành hiện thức + Nguyªn nh©n :
. Con ngêi lµ thùc thÓ x· héi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
. ý thøc xuÊt ph¸t tõ lao ®éng mang tÝnh s¸ng t¹o
. §èi tîng ph¶n ¸nh cã tÝnh biÖn chøng. 38 19 3/5/2022 Bản chất của ý thức
Chñ thÓ ph¶n ¸nh (N·o ngêi) Kh¸ch thÓ N¨ng ®éng – S¸ng t¹o ph¶n ¸nh Bước 2 Bước 3 (TGKQ) - VËt Bíc 1 ChuÈn bÞ cung cÊp Mã hóa Thu cho qu¸ th«ng tin đối tượng tr×nh : TÝnh nhËn tạo ra các HiÖn thùc th«ng n¨ng mô hình hãa m« tin tinh thần h×nh ®éng T¹o ra kh¸ch thÓ tinh thÇn S¸ng t¹o T¸c ®éng trë l¹i cña
Tr×nh ®é cña tÝnh n¨ng ®éng – s¸ng t¹o ý
•. Tr×nh ®é thÊp : Dõng ë bíc 1 thøc • Tr×nh ®é cao :
- S¸ng t¹o lý thuyÕt : Dõng ë bíc 2
. S¸ng t¹o cã tÝnh thùc tÕ : Thùc hiÖn c¶ 3 bíc. 39 Bản chất của ý thức 40 20 3/5/2022 Bản chất của ý thức 41 Bản chất của ý thức
- Ý thức là sự phản ánh mang tính lịch sử, xã hội
• Sự ra đời và tồn tại của ý thức gắn liền với hoạt động thực tiễn;
• Ý thức chịu sự chi phối không chỉ của các quy luật sinh học, mà chủ yếu còn của
các quy luật xã hội; do nhu cầu giao tiếp xã hội và các điều kiện sinh hoạt hiện
thực của xã hội quy định.
• Với tính năng động của mình, ý thức sáng tạo lại hiện thực theo nhu cầu của bản
thân và thực tiễn xã hội.
• Ở các thời đại khác nhau, thậm chí ở cùng một thời đại, sự phản ánh (ý thức) về
cùng một sự vật, hiện tượng có sự khác nhau- theo các điều kiện vật chất và tinh
thần mà chủ thể nhận thức phụ thuộc. 42 21 3/5/2022 43 Bản chất của ý thức
Ý thức là "hình ảnh" về hiện
thực khách quan trong óc người; Ý thức là hình
Nội dung phản ánh là khách quan
Hình thức phản ánh là chủ quan ảnh chủ quan của thế giới khách quan Ý thức Trao đổi thông tin giữa Bản là sự
chủ thể và đối tượng phản ánh chất phản ánh tích cực, của sáng tạo ý
Xây dựng các học thuyết gắn với Lý thuyết khoa học thức thực tiễn xã hội Ý thức Vận dụng để cải tạo mang Điều kiện LS hoạt động thực tiễn bản chất lịch sử - xã hội Quan hệ xã hội 44 22 3/5/2022
Các lớp cấu trúc của ý thức: - Tình cảm c) Kết cấu của ý thức - Tri thức - Niềm tin - Ý chí
Các cấp độ của ý thức - Tự ý thức - Tiềm thức - Vô thức
Vấn đề trí tuệ nhân tạo:
Ý thức con người và máy tính
điện tử là 2 quá trình khác nhau về bản chất 45
3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
a) Quan điểm của CNDT và CNDVSH Chủ nghĩa duy tâm
Chủ nghĩa duy vật siêu hình
Ý thức là tồn tại duy nhất,
Tuyệt đối hoá yếu tố vật
tuyệt đối, có tính quyết định;
chất sinh ra ý thức, quyết
còn thế giới vật chất chỉ là định ý thức
bản sao, biểu hiện khác của ý
thức tinh thần, là tính thứ hai,
do ý thức tinh thần sinh ra
Phủ nhận tính độc lập tương
Phủ nhận tính khách quan,
đối và tính năng động, sáng
cường điệu vai trò nhân tố
tạo của ý thức trong hoạt chủ quan, duy ý chí, hành
động thực tiễn; rơi vào trạng
động bất chấp điều kiện, quy
thái thụ động, ỷ lại, trông luật khách quan.
chờ không đem lại hiệu quả
trong hoạt động thực tiễn 46 23 3/5/2022
b) Quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng
Vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức Vai trò
Vật chất quyết định nội dung của ý thức của vật chất
Vật chất quyết định bản chất của ý thức đối với
Vật chất quyết định sự vận động, phát ý triển của ý thức thức Vật chất quyết định ý t “biến” hức thành hiện thực vật chất. 47
Ý thức có tính độc lập tương đối và tác động trở lại vật chất
Thứ nhất, YT tác động Thứ hai, Sự tác động của
trở lại TGVC, thường YT đối với VC phải
thay đổi chậm so với sự thông qua hoạt động thực biến đổi của TGVC. tiễn của con người.
Thứ ba, vai trò của Thứ tư, xã hội càng
YT thể hiện ở chỗ nó phát triển thì vai trò
chỉ đạo hoạt động của ý thức ngày càng thực tiễn của người to lớn, nhất là trong thời đại ngày nay 48 24 3/5/2022
Ý nghĩa phương pháp luận
1. Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn
phải luôn xuất phát từ thực tế khách quan
2. Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn
phải luôn phát huy tính năng động chủ quan
3. Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn phải
chống chủ quan, duy ý chí 49 25 3/5/2022
II. PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
• Hai loại hình biện chứng và PBC duy vật 1
• Nội dung của phép biện chứng duy vật 2 1
1. Hai loại hình biện chứng và phép biện chứng duy vật
a) Biện chứng khách quan và biện chứng chủ quan
* Biện chứng: mối quan hệ qua lại lẫn nhau, sự ràng buộc, sự
vận động, sự phát sinh và tiêu vong của các mặt các yếu tố cấu
thành sự vật hoặc giữa các sự vật
• Biện chứng khách quan: là biện Hai hình
chứng của thế giới vật chất thức biện chứng
• Biện chứng chủ quan: Tư duy biện chứng/BC của ý thức 2 1 3/5/2022
b. Khái niệm phép biện chứng
* Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện
chứng của thế giới thành các nguyên lý, quy luật khoa học
nhằm xây dựng phương pháp luận khoa học Phép BC duy tâm Phép BC duy vật Biện chứng chủ quan Biện chứng khách có trước và quyết quan có trước và định biện chứng quyết định biện khách quan chứng chủ quan 3
c. Khái niệm phép biện chứng duy vật
* Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện
chứng của thế giới thành các nguyên lý, quy luật khoa học
nhằm xây dựng phương pháp luận khoa học Ăng ghen định nghĩa Lê nin định nghĩa
Phép biện chứng duy vật …”Là khoa học
Phép biện chứng duy vật “là
về mối liên hệ phổ biến”. “Là môn
khoa học về những quy luật phổ biến
học thuyết về sự phát triển
của sự vận động và sự phát triển của
dưới hình thức hoàn bị nhất,
tự nhiên, của xã hội loài người và
sâu sắc nhất và không phiến
của tư duy”. (Là khoa học về mối liên diện nhất”.
hệ phổ biến và sự phát triển của TG ) 4 2 3/5/2022
c. Khái niệm phép biện chứng duy vật
* Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện
chứng của thế giới thành các nguyên lý, quy luật khoa học
nhằm xây dựng phương pháp luận khoa học Đặc điểm của Vai trò của PBCDV PBCDV
Là sự sự thống nhất giữa thế giới
Là phương pháp luận trong
quan duy vật và phương pháp luận
biện chứng; giữa lý luận nhận thức nhận thức và cải tạo thế giới
và lôgíc biện chứng; được chứng
(trong nhận thức khoa học và
minh bằng sự phát triển của khoa
học tự nhiên trước đó. thực tiễn cách mạng). 5
2. Nội dung của phép biện chứng duy vật phÐp biÖn chøng duy vËt VÒ mèi liªn hÖ a. Hai nguyên lý VÒ sù ph¸t triÓn phæ biÕn C¸i chung vµ c¸i riªng c. Các quy luật cơ bản b. Các Nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ cặp Quy luËt TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn phạm chuyÓn hãa Quy luËt Quy tõ nh÷ng thèng nhÊt luËt trù cơ sù thay ®æi vµ phñ Néi dung vµ h×nh thøc vÒ lîng ®Êu tranh ®Þnh thµnh nh÷ng cña cña bản sù thay ®æi c¸c mÆt phñ B¶n chÊt vµ hiÖn tîng vÒ chÊt ®èi lËp ®Þnh vµ ngîc l¹i Kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc 6 3 3/5/2022
a) Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật
Khái niệm Nguyên lý được hiểu như các tiên đề trong các
khoa học cụ thể. Nó là tri thức không dễ chứng minh nhưng
đã được xác nhận bởi thực tiễn của nhiều thế hệ con người,
người ta chỉ còn phải tuân thủ nghiêm ngặt, nếu không thì sẽ
mắc sai lầm cả trong nhận thức lẫn hành động.
Hai nguyên lý cơ bản của phép biện chứng duy vật:
1. Nguyên lý mối liên hệ phổ biến
2. Nguyên lý về sự phát triển 7
* Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến Khái niệm:
Liên hệ: là quan hệ giữa hai
đối tượng mà sự thay đổi của MỐI LIÊN HỆ LÀ GÌ?
một trong số chúng nhất định
làm đối tượng kia thay đổi. Sự tác động Sự chuyển hóa
- Mối liên hệ: dùng để chỉ các mối SỰ
ràng buộc tương hỗ, quy định và THỐNG NHẤT
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các yếu
tố, bộ phận trong một đối tượng
hoặc giữa các đối tượng với nhau Sự quy định 8 4 3/5/2022
Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến QUAN ĐIỂM SIÊU HÌNH QUAN ĐIỂM BIỆN CHỨNG
Mọi sự vật hiện tượng trong Các sự vật, hiện tượng,
TG khách quan đều tồn tại quá trình khác nhau vừa
biệt lập, tách rời nhau, không
tồn tại độc lập, không tách
quy định ràng buộc lẫn nhau,
rời nhau, vừa liên hệ, quy
nếu có thì chỉ là những quan
định và chuyển hóa lẫn
hệ bề ngoài, ngẫu nhiên. nhau. 9
Nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến QUAN ĐIỂM BIỆN CHỨNG
Làm điều kiện, tiền đề, quy định lẫn nhau Giữa các sự vật, hiện tượng Mối liên hệ Tác động qua lại Giữa các mặt của sự vật, hiện Chuyển hóa lẫn nhau tượng
Tất cả mọi sự vật hiện tượng, luôn luôn tồn tại trong MLH phổ
biến quy định ràng buộc lẫn nhau, không có sự vật hiện tượng nào
tồn tại cô lập, riêng lẻ, không liên hệ. 10 5 3/5/2022
Nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến
Tất cả mọi sự vật hiện tượng, luôn luôn tồn tại trong MLH
phổ biến quy định ràng buộc lẫn nhau, không có sự vật hiện
tượng nào tồn tại cô lập, riêng lẻ, không liên hệ.
Mối liên hệ phổ biến: khi phạm vi bao quát của mối liên hệ
không chỉ giới hạn ở các đối tượng vật chất, mà được mở rộng
sang cả liên hệ giữa các đối tượng tinh thần và giữa chúng với
đối tượng vật chất sinh ra chúng 11 Các tính chất • Tính khách quan: Mối liên hệ phổ biến là cái vốn có, tồn tại độc lập với con người; con người chỉ nhận thức sự vật thông qua các mối liên hệ vốn có của nó. 12 6 3/5/2022
• Tính đa dạng, phong phú, muôn vẻ … mọi sự vật, hiện
tượng đều có những mối liên hệ cụ thể và chúng có thể
chuyển hóa cho nhau; ở những điều kiện khác nhau thì
mối liên hệ có tính chất và vai trò khác nhau. MLH BÊN TRONG CỦA QT SX MLH BÊN NGOÀI QTSX 13
Ý nghĩa phương pháp luận
Nội dung của quan điểm toàn diện Nhận thức Từ việc rút ra Biết phân sự vật trong MLH bản chất loại từng MLH giữa của sự vật, ta MLH, xem Cần tránh các yếu tố, lại đặt MLH xét có trọng phiến diện các mặt của bản chất đó tâm, trọng siêu hình chính sự vật trong tổng thể điểm, làm và trong sự các MLH của và chiết nổi bật cái cơ tác động giữa sự vật xem xét trung, ngụy bản nhất của sự vật đó với cụ thể trong biện sự vật, hiện các sự vật từng giai đoạn tượng khác lịch sử cụ thể 14 7 3/5/2022
QUAN ĐIỂM TOÀN DIỆN TRONG KINH DOANH Họ bán với Đội ngũ nhân giá bao viên họ như nhiêu ? thế nào ? Đâu là điểm mạnh và yếu của họ ? Chất lượng hàng hóa – dịch vụ như thế nào ?
MUỐN VIỆC KINH DOANH CỦA BẠN THÀNH CÔNG BẠN CẦN
Nắm được thông tin đối thủ cạnh tranh 15
Thu thập thông tin về khách hàng
(Nghiên cứu thị trường) Hướng tới Họ mua số loại khách lượng là hàng nào Số lượng bao nhiêu KH có tăng hay không Họ có nhu cầu nào khác nữa không
Những câu trả lời xác thực sẽ giúp bạn
quyết định được ý tưởng kinh doanh 16 8 3/5/2022
Nguyên lý về sự phát triển Khái niệm phát triển Quan điểm siêu hình Quan điểm biện chứng
• Phủ nhận sự phát triển,
• Phát triển là sự vận động
tuyệt đối hóa mặt ổn định
theo hướng đi lên, từ thấp
của sự vật, hiện tượng.
đến cao, từ đơn giản đến
• Phát triển chỉ là sự tăng
phức tạp, từ chưa hoàn thiện
hoặc giảm về mặt lượng,
đến hoàn thiện của sự vật
không có sự thay đổi về
• Sự phát triển không diễn ra
chất, không có sự ra đời
theo đường thẳng mà quanh
của sự vật, hiện tượng
có phức tạp thậm chí có mới những bước thụt lùi 17
Nguyên lý về sự phát triển Khái niệm phát triển
Phát triển là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá
trình vận động của sự vật theo khuynh hướng đi lên
từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém
hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
Phân biệt tiến hóa và tiến bộ
Tiến hóa là một dạng của
Tiến bộ là một quá trình
phát triển, diễn ra từ từ; là
biến đổi hướng tới cải
sự biến đổi hình thức của
thiện thực trạng xã hội từ
tồn tại từ đơn giản đến
chỗ chưa hoàn thiện đến phức tạp hoàn thiện hơn 18 9 3/5/2022
Tính chất của sự phát triển
Tính khách quan: nguồn gốc của sự phát triển do các
QL khách quan chi phối mà cơ bản nhất là QLMT 19 Tính phổ biến: Sự phát triển diễn ra ở trong mọi lĩnh vực, mọi sự
vật, hiện tượng, mọi quá trình và giai đoạn của
chúng và kết quả là cái mới xuất hiện 20 10 3/5/2022
- Tính phong phú, đa dạng
Quá trình phát triển của sự vật, hiện tượng không
hoàn toàn giống nhau, ở những không gian và thời
gian khác nhau; chịu sự tác động của nhiều yếu tố
và điều kiện lịch sử cụ thể 21
Ý nghĩa phương pháp luận: Quan điểm phát triển
Khi xem xét sự vật, hiện tượng phải luôn đặt nó trong
khuynh hướng vận động, biến đổi, chuyển hóa nhằm phát
hiện ra xu hương biến đổi
Nhận thức sự vật, hiện tượng trong tính biện chứng để thấy
được tính quanh co, phức tạp của sự phát triển
Biết phát hiện và ủng hộ cái mới; chống bảo thủ , trì trệ định kiến
Biết kế thừa các yếu tố tích cực từ đối tượng cũ và phát triển
sáng tạo chúng trong điều kiện mới
Khắc phục tư tưởng bảo thủ, trì trệ, định kiến hoặc phiêu lưu
mạo hiểm trong nhận thức và hoạt động thực tiễn 22 11 3/5/2022
Nội dung của quan điểm lịch sử - cụ thể
Cơ sở lý luận của quan điểm: đồng thời hai nguyên lý nêu trên.
Để nắm được bản chất của đối tượng cần
xem xét sự hình thành, tồn tại và phát Cần tránh
triển của nó vừa trong điều kiện, môi Vận cái nhìn
trường, hoàn cảnh vừa trong quá trình dụng các
LS, vừa ở từng giai đoạn cụ thể của quá chung
trình đó, tức là xem xét mỗi vấn đề theo lý thuyết chung,
quan điểm sau đây: một hiện tượng nhất phải căn
định đã xuất hiện trong lịch sử như thế nào, trừu cứ vào
hiện tượng đó đã trải qua những giai đoạn tượng,
phát triển chủ yếu nào, và đứng trên quan điều kiện phi lịch
điểm của sự phát triển đó để xét xem hiện cụ thể
nay nó đã trở thành như thế nào, và trong sử
tương lai nó sẽ trở thành như thế nào? 23 24 12 3/5/2022
b) Các cặp phạm trù cơ bản của PBCDV
Phạm trù triết học là hình thức hoạt động trí óc phổ
biến của con người, là những mô hình tư tưởng phản
ánh những thuộc tính và mối liên hệ vốn có ở tất cả
các đối tượng hiện thực. Cái riêng và cái chung Nội dung và hình thức Nguyên nhân và kết quả
Bản chất và hiện tượng Tất nhiên và ngẫu nhiên Khả năng và hiện thực 1
1. Phạm trù cái chung và cái riêng
- Cái riêng để chỉ một SV,
HT, một quá trình nhất định.
- Cái chung chỉ những mặt,
những thuộc tính, yếu tố,
quan hệ tồn tại phổ biến trong nhiều SV, HT
- Cái đơn nhất là những đặc
tính, tính chất chỉ tồn tại ở
một SV, HT và không lặp lại ở sự vật khác.
Thế giới động vật bao gồm các cá thể nhiều loài
khác nhau nhưng tất cả đều tuân theo các quy luật chung của sự sống 2 1 3/5/2022
b. Quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung Cái đơn nhất Tồn tại khách quan Cái riêng Cái chung 3
b. Quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung
Cái riêng chỉ tồn tại trong mối quan hệ với cái chung, không có
cái riêng tách rời cái chung.
Cái riêng là cái toàn bộ, phong phú, cái thường xuyên biến đổi hơn cái chung. Cái riêng Cái chung
Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng và thông qua cái riêng để bộc lộ ra bên ngoài.
Cái chung là cái sâu sắc, ổn định hơn cái riêng. Những cái chung bản
chất đóng vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển của cái riêng. 4 2 3/5/2022
b. Quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung Cái đặc thù Cái phổ biến
Có thể chuyển hoá lẫn nhau Cái đơn nhất (theo hai chiều) Cái chung 5
c) Ý nghĩa phương pháp luận.
• Muốn nhận thức được cái chung, cái bản
chất thì phải xuất phát từ cái riêng
• Nhiệm vụ của nhận thức là phải tìm ra cái
chung và trong hoạt động thực tiễn phải
dựa vào cái chung để cải tạo cái riêng.
• Trong hoạt động thực tiễn ta cần chủ động
tác động vào sự chuyển hoá cái mới thành
cái chung để phát triển nó, và ngược lại cái
cũ thành cái đơn nhất để xóa bỏ nó 6 3 3/5/2022 •
Từ các nguyên lý chung của Chủ nghĩa Mác - Lênin,
Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo các nguyên lý đó vào
hoàn cảnh lịch sử cụ thể của Việt Nam. 7 Nguyên nhân – kết quả
- Nguyên nhân là phạm trù dùng để chỉ sự tác động lẫn nhau giữa
các mặt trong một sự vật, hiện tượng hay giữa các sự vật, hiện
tượng với nhau tạo ra một sự biến đổi nhất định.
- Kết quả là phạm trù dùng để chỉ những biến đổi xuất hiện do
những tác động giữa các mặt, các yếu tố trong một sự vật hoặc giữa
các sự vật, hiện tượng tạo nên. Nguyên cớ Nguyên Điều kiện nhân Là những yếu tố giúp Là cái không có nguyên nhân sinh ra kết mối liên hệ bản
quả, nhưng bản thân điều chất với kết quả.
kiện không sinh ra kết quả. 8 4 3/5/2022
b. Quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả
Mối quan hệ giữa nguyên nhân và
kết quả là tất yếu khách quan
Nguyên nhân là cái sinh ra kết quả Kết Nguyên
Nguyên nhân và kết quả có thể quả nhân chuyển hóa lẫn nhau
Sự tác động của nguyên nhân đến
kết quả có thể theo hai hướng:
thuận, nghịch, vì thế các kết quả
được sinh ra từ nguyên nhân cũng khác nhau 9
* Quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả
Tác động của cuộc cách mạng công nghệ thông tin (nguyên nhân)
đã làm biến đổi to lớn và cơ bản nhiều lĩnh vực khác nhau
trong đời sống kinh tế-xã hội. 10 5 3/5/2022
d. Ý nghĩa phương pháp luận Trong hoạt Phải tận dụng động nhận các kết quả thức và hoạt Cần phải đã đạt được động thực phân loại các để tạo điều tiễn phải bắt nguyên nhân kiện thúc đẩy đầu từ việc đi để có những nguyên nhân tìm những biện pháp phát huy tác nguyên nhân giải quyết dụng, nhằm xuất hiện sự đúng đắn. đạt mục đích vật, hiện đã đề ra. tượng 11 Nội dung và hình thức a. Khái niệm: - Nội dung - Hình thức
b. Mối quan hệ biện chứng
giữa nội dung và hình thức
c. Ý nghĩa phương pháp luận
=> Căn cứ nội dung để lựa
chọn hình thức phù hợp với
nội dung để thúc đẩy nội dung
sự vật, hiện tượng phát triển. 12 6 3/5/2022 Tất nhiên và ngẫu nhiên a. Khái niệm: - Tất nhiên - Ngẫu nhiên
b. Mối quan hệ biện chứng giữa tất nhiên với ngẫu nhiên VD: + Gieo con xúc xắc
+ Trao đổi sản phẩm giữa những người sản xuất trong xã hội công xã nguyên thủy và hiện nay
c. Ý nghĩa phương pháp luận
=> Từ những hiện tượng ngẫu nhiên phải phát hiện được cái tất nhiên và dùng cái
tất nhiên để chỉ đạo hoạt động. 13
Bản chất và hiện tượng a. Khái niệm: - Bản chất - Hìện tượng
b. Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng
“Trông mặt mà bắt hình dong
Con lợn có béo cỗ lòng mới to” “Khẩu xà tâm phật”
c. Ý nghĩa phương pháp luận
=> Phải phân tích tổng hợp nhiều hiện tượng mới hiểu đúng bản chất của nó.
=> Phải thông qua thực tiễn để nắm bắt các hiện tượng của nó. 14 7 3/5/2022 Khả năng và hiện thực a. Khái niệm: - Khả năng - Hiện thực
b. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực
c. Ý nghĩa phương pháp luận
=> Phải xác định các khả năng của một hiện thực từ đó lựa
chọn khả năng có lợi nhất cho sự phát triển để tạo điều kiện
biến nó trở thành hiện thực mới. 15
c) Các quy luật cơ bản của PBCDV • Khái niệm về QL • Tính chất của QL • Phân loại QL
• Mối quan hệ giữa con người và QL - Vai trò của QL - Vai trò của con người 16 8 3/5/2022
* QL từ những thay đổi về lượng dẫn đến những
thay đổi về chất và ngược lại
a. Phạm trù “chất” và phạm trù “lượng”
Phạm trù “chất” trong triết học Mác-Lênin
Chất là phạm trù triết học dùng để chỉ tính qui định
khách quan vốn có của sự vật, là sự thống nhất
hữu cơ những thuộc tính, làm cho sự vật là nó
chứ không phải là cái khác. 17
+ Chất của sự vật được biểu hiện qua những thuộc tính của nó.
- Thuộc tính của sự vật chỉ bộc lộ ra thông qua sự
tác động qua lại với các sự vật, hiện tượng khác.
- Mỗi sự vật có rất nhiều thuộc tính; mỗi thuộc tính
lại biểu hiện một chất của sự vật.
- Tổng hợp những thuộc tính cơ bản tạo thành chất căn bản của sự vật.
+ Chất của sự vật được qui định bởi các yếu tố tạo thành
và phương thức liên kết giữa các yếu tố đó.
+ Sự vật có chất, hơn nữa có nhiều chất (V.I.Lênin) 18 9 3/5/2022
Phạm trù “lượng” trong triết học Mác-Lênin
Lượng là phạm trù triết học để chỉ tính quy định vốn có của
sự vật về mặt số lượng, quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự
vận động và phát triển cũng như các thuộc tính của sự vật.
Lượng tồn tại khách quan, gắn liền với chất của sự vật.
Trong thực tế, lượng được xác định bởi:
- Những đơn vị đo lường cụ thể;
- Bằng cách trừu tượng và khái quát 19
Phạm trù “chất” và phạm trù “lượng”
“CHẤT”: Sự thống nhất của
các thuộc tính khách quan
vốn có của “nước”: Không màu, không mùi,
không vị, có thể hòa tan muối, axit .v.v...
“LƯỢNG”: Mỗi phân tử
“nước” được cấu tạo từ H O 2 02 nguyên tử Hyđro và 01 nguyên tử Oxy. 20 10 3/5/2022
b. Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng 21
Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng
• Chất và lượng thống nhất với nhau trong một sự vật
• Chất và lượng mâu thuẫn với nhau và có thể chuyển hoá cho nhau:
- Những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất
- Những thay đổi về chất dẫn đến những thay đổi về lượng 22 11 3/5/2022
Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng
Sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất
- Sự thay đổi về lượng cú thể làm cho chất biến đổi
theo. Nhưng không phải bất cứ sự thay đổi nào về
lượng cũng ngay lập tức làm thay đổi căn bản chất của sự vật. Độ
Độ là phạm trù dùng để chỉ sự thống nhất giữa lượng và
chất, nó là khoảng giới hạn mà trong đó, sự thay đổi về
lượng chưa làm thay đổi căn bản về chất của sự vật.
Bất kỳ độ nào cũng được giới hạn bởi hai điểm nút. 23 Điểm nút
- Khi lượng của sự vật được tích luỹ vượt quá
giới hạn nhất định (Độ), đạt tới điểm nút - thời điểm
mà ở đó sự thay đổi về lượng đã đủ để làm thay đổi
về chất thì chất cũ mất đi, chất mới ra đời. Bước nhảy
Bước nhảy là sự thay đổi (sự chuyển hoá) về
chất của sự vật do sự thay đổi về lượng của sự vật trước đó gây ra 24 12 3/5/2022 Vídụ: rắn lỏng hơi 0°C 100°C
Trạng thái rắn, lỏng, hơi của nước 25
Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng TIỂU CHỦ TỔNG CÔNG TY CÁ THỂ HỢP TÁC XÃ 26 13 3/5/2022 ChÊt ®æi c¨n b¶n khi: Lîng ®æi vît qu¸ ®é BÙM BÙM Cã ®iÒu kiÖn t¬ng øng 27
Sự thay đổi về chất dẫn tới sự thay đổi mới về lượng
Chất mới ra đời tác động trở lại lượng mới
Chất mới của sự vật ra đời tác động trở lại
lượng đã thay đổi (về kết cấu, quy mô, trình
độ, nhịp điệu,…) của sự vật 28 14 3/5/2022
c. Các hình thức cơ bản của bước nhảy
Tiêu chí nào để phân loại bước nhảy Cơ sở phân loại Các loại bước nhảy Thời gian Bước nhảy nhanh Bước nhảy chậm 29
c. Các hình thức cơ bản của bước nhảy
Tiêu chí nào để phân loại bước nhảy Cơ sở phân loại Các loại bước nhảy Quy mô Bước nhảy lớn Bước nhảy nhỏ 30 15 3/5/2022
c. Các hình thức cơ bản của bước nhảy
Tiêu chí nào để phân loại bước nhảy Cơ sở phân loại Các loại bước nhảy Quy mô Bước nhảy toàn bộ Bước nhảy cục bộ 31
Phân biệt bước nhảy, tiến hóa và cách mạng
Sự khác nhau giữa bước nhảy, tiến hoá và cách mạng? Bước nhảy Tiến hoá Cách mạng Là mọi sự thay Là sự thay đổi Là sự thay đổi đổi căn bản về về lượng cùng mà trong đó diễn chất của sự vật với những biến ra diễn ra sự cải
do sự thay đổi về đổi nhất định về tạo căn bản về
lượng của sự vật chất không căn chất của sự vật, trước đó gây ra bản của sự vật theo xu hướng tiến bộ, đi lên 32 16 3/5/2022 Khái quát
Bất kỳ sự vật nào cũng là sự thống nhất giữa lượng và chất, sự thay đổi
dần dần về lượng vượt quá giới hạn của độ tới điểm nút sẽ dẫn đến sự
thay đổi căn bản về chất của sự vật thông qua bước nhảy; chất mới ra
đời sẽ tác động trở lại sự thay đổi của lượng mới. Quá trình tác động đó
diễn ra liên tục làm cho sự vật không ngừng vận động và phát triển 33
d. Ý nghĩa phương pháp luận
Nghiên cứu quy luật này ,
cần rút ra ý nghĩa phương pháp luận gì? Tôn trọng quy luật, Khi đã tích lũy đủ Biết biết từng bước về lượng, vận dụng tích lũy về lượng phải có quyết tâm linh hoạt để thay đổi về chất, thực hiện chống tư tưởng bước nhảy, các chống tư tưởng chủ quan nóng vội, hình thức bảo thủ, duy ý chí trì trệ bước nhảy 34 17 3/5/2022
• QL thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập
Vị trí, vai trò của QL: V.I.Lênin “… hạt nhân của phép BC….” 1 a. Khái niệm - Mặt đối lập - Mâu thuẫn :
Mâu thuẫn là sự liên hệ, tác động qua lại giữa các mặt đối lập 2 1 3/5/2022 Mặt đối lập là gì?
Mặt đối lập là những mặt, những thuộc tính, những tính quy định có
khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau - + - Các yếu tố - Các bộ phận - Các quá trình N S MÆT ®èi LËP = - Các khuynh hướng trái ngược nhau SX TD 3 Mâu thuẫn là gì? * Chú ý:
- Phân biệt mâu thuẫn biện chứng (MTBC) với mâu thuẫn siêu hình (MTSH)
- Phép BCDV chỉ nghiên cứu các MTBC
Mâu thuẫn (BC) là sự liên hệ, tác động qua lại giữa
các mặt đối lập nằm trong một chỉnh thể thống nhất,
tồn tại khách quan và phổ biến trong tự nhiên, xã hội và tư duy 4 2 3/5/2022
MTBC trong đời sống xã hội
Mối quan hệ cung – cầu hàng hóa dịch vụ trên thị trường là một
trong những mâu thuẫn biện chứng của quá trình vận động và
phát triển kinh tế ở nước ta hiện nay 5
Tính chất của mâu thuẫn
Tính chất của mâu thuẫn Tính Tính Tính khách phổ đa quan biến dạng 6 3 3/5/2022 Phân loại mâu thuẫn M©u thuÉn M©u thuÉn bªn trong bªn ngoµi M©u thuÉn M©u thuÉn c¬ b¶n kh«ng c¬ b¶n M©u thuÉn M©u thuÉn chñ yÕu thø yÕu M©u thuÉn M©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng ®èi kh¸ng … 7
b. Quá trình vận động của mâu thuẫn
Khái niệm sự thống nhất của các mặt đối lập
Sự thống nhất của các mặt đối lập là liên hệ giữa các MĐL
=> Là sự nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau của các
mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại
của mặt kia làm tiền đề.
Sự tác động ngang nhau, sự cân bằng của các MĐL
Giữa các MĐL có sự tương đồng, sự đồng nhất, giống nhau 8 4 3/5/2022
b. Quá trình vận động của mâu thuẫn
Khái niệm đấu tranh của các mặt đối lập
Sự đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua
lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau giữa các mặt đối lập
Sự đấu tranh cúa các MĐL diễn ra trong thể thống nhất
của chúng và trải qua các thời kỳ, các giai đoạn khác nhau 9
b. Quá trình vận động của mâu thuẫn
Sự thống nhất và sự đấu tranh
của các mặt đối lập được biểu hiện như thế nào?
+ Sự thống nhất của các mặt đối lập biểu hiện
trạng thái tương đối, ổn định tạm thời của sự vật (nếu
đó là MT cơ bản của sự vật)
+ Sự đấu tranh của các mặt đối lập biểu hiện
trạng thái vận động, biến đổi và phát triển, sự đấu tranh này là tuyệt đối. 10 5 3/5/2022
Vì sao mâu thuẫn là nguồn gốc của sự vận động và phát triển?
- Các mặt đối lập trong bản thân sự vật luôn có xu
hướng phủ định lẫn nhau
- Sự đấu tranh của các mặt đối lập bắt đầu từ sự
khác biệt, dần dần dẫn tới sự xung đột, từ đó mâu thuẫn ngày càng gay gắt
- Khi có điều kiện, mâu thuẫn được giải quyết =>
sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời biểu hiện sự phát triển của sự vật 11 Quá trình hình thành và
phát triển mâu thuẫn diễn ra như thế nào? Khác Đối Xung Chuyển nhau lập Đột hóa Hình thành Phát triển Gỉai quyết 12 6 3/5/2022
Có thể khái quát quy luật này như thế nào?
Mọi sự vật và hiện tượng đều chứa đựng những
mặt, những khuynh hướng đối lập tạo thành những
mâu thuẫn trong bản thân nó; sự thống nhất và đấu
tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực
nội tại của sự vận động và phát triển, làm cho cái cũ
mất đi và cái mới ra đời 13 CẠNH TRANH VỐN TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN ĐỔI MỚI KỸ THUẬT NGUỒN NHÂN LỰC ĐỂ CẠNH TRANH
Cạnh tranh kinh tế là một động lực cơ bản đã buộc các chủ doanh
nghiệp và người lao động phải đầu tư cho chiến lược phát triển
dài hạn, đổi mới kỹ thuật và nâng cao trinh độ lao động của họ 14 7 3/5/2022
Ý nghĩa phương pháp luận
- Phải đi sâu nghiên cứu phát hiện ra mâu thuẫn của sự vật => Nhận thức mâu thuẫn
- Cần xem xét mâu thuẫn trong quá trình phát sinh, phát triển;
có phương pháp phân loại và giải quyết mâu thuẫn
=> Đứng trên quan điểm lịch sử – cụ thể
- Mâu thuẫn được giải quyết bằng con đường đấu tranh, không
né tránh hoặc sợ đấu tranh
=> Đấu tranh giải quyết mâu thuẫn 15
Kết luận => Quy luật mâu thuẫn chỉ rõ ra nguồn
gốc, động lực của sự phát triển - Đó là quá trình
đấu tranh giải quyết mâu thuẫn trong bản thân sự vật hiện tượng. 16 8 3/5/2022
• QL phủ định của phủ định Vị trí, vai trò của QL
a. Phủ định và phủ định biện chứng Phủ định
Sự phủ định là sự thay thế sự vật này bằng
sự vật khác trong quá trình vận động và phát triển
=> Phủ định siêu hình (xóa bỏ hoàn toàn sự vật cũ)
=> Phủ định biện chứng (tạo điều kiện cho sự phát triển tiếp theo) 1 Phủ định biện chứng
Phủ định biện chứng là phạm trù triết học dùng để chỉ sự
phủ định tự thân, sự phát triển tự thân, là mắt khâu trong
quá trình dẫn tới sự ra đời cái mới, tiến bộ hơn sự vật cũ
Hai đặc trưng cơ bản của phủ định biện chứng Tính khách quan:
Tính kế thừa: Kế thừa một Tự thân phủ định, do
cách có chọn lọc, “lọc bỏ”, mâu thuẫn vốn có
đồng thời phải cải tạo, biến của sự vật.
đổi cho phù hợp với điều kiện mới. 2 1 3/5/2022 Phủ định biện chứng
Sự phát triển kỹ thuật canh nông (từ thủ công đến cơ giới hóa) đã tạo ra
sự biến đổi về chất của nền nông nghiệp truyền thống: Kỹ thuật canh
nông thủ công đã bị phủ định bởi kỹ thuật canh nông mới – cơ giới hó 3
Biểu hiện của quy luật phủ định của phủ đinh - Tính xu hướng - Tính chu kỳ
Sau ít nhất hai lần phủ định, sự vật hoàn thành một chu
kỳ phát triển, dường như quay trở về cái ban đầu, những
trên trình độ mới cao hơn - Tính kế thừa
Sự vật mới ra đời kế thừa những nhân tố hợp lý, tích cực
của sự vật cũ. Tính liên tục và vô tận 4 2 3/5/2022
Từ chiếc máy tính thuộc thế hệ đầu tiên do kỹ sư Konrad
Zuse hoàn thành (1936) đến các thế hệ máy tính hiện nay
phải trải qua rất nhiều lần không ngừng hoàn thiện. 5
Khái quát nội dung quy luật phủ định của phủ định
Quy luật phủ định của phủ định nêu lên mối liên hệ,
sự kế thừa giữa cái khẳng định và cái phủ định, nhờ đó
phủ định biện chứng là điều kiện cho sự phát triển; nó bảo
tồn những nội dung tích cực của các giai đoạn trước, bổ
sung thêm những yếu tố mới, lặp lại một số đặc điểm cơ
bản của cái xuất phát, nhưng trên cơ sở mới cao hơn làm
cho sự phát triển đi theo đường “xoáy ốc”. 6 3 3/5/2022 Kết luận => Quy luật này vạch ra khuynh hướng của sự phát triển là tiến lên theo hình xoáy ốc. 7
Tư bản (K) không ngừng lớn lên nhờ quá trinh không ngừng trút bỏ các
hinh thái hiện tồn ; đây chính là hinh thức phát triển có tính chu kỳ:
Lặp lại hinh thức ban đầu nhưng trên cơ sở cao hơn về lượng và chất. 8 4 3/5/2022
Ý nghĩa phương pháp luận
- Nhận thức đúng đắn về xu hướng phát triển của sự vật
- Phải biết kế thừa có phê phán, có chọn những
“hạt nhân hợp lý”, tích cực của cái cũ, cải tạo,
biến đổi cái “hạt nhân hợp lý” đó, tiếp tục bổ sung hoàn thiện cái mới
- Khắc phục tư tưởng bảo thủ, định kiến 9 5 3/5/2022 III. LÝ LUẬN NHẬN THỨC
• Quan niệm về nhận thức
trong lịch sử triết học 1.
• Lý luận nhận thức của chủ 2.
nghĩa duy vật biện chứng 1
2. Lý luận nhận thức của chủ nghĩa duy vật biện chứng
Các nguyên tắc của lý luận nhận thức duy vật biện a) chứng
b) b) Nguồn gốc, bản chất của nhận thức
Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận c) thức
d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức e) Chân lý 2 1 3/5/2022
a) Các nguyên tắc của lý luận nhận thức duy vật biện chứng Một là, thừa nhận thế giới vật chất tồn tại khách quan Hai là, công nhận bên ngoài và độc lập cảm giác, tri giác, ý với ý thức con người thức nói chung là Ba là, lấy thực hình ảnh chủ quan tiễn làm tiêu chuẩn của thế giới khách để kiểm tra hình ảnh quan đúng, hình ảnh sai của cảm giác, ý thức nói chung 3
b) Nguồn gốc, bản chất của nhận thức Thừa nhận sự tồn tại
Nhận thức là quá trình tác khách quan của thế giới
động biện chứng giữa chủ
thể nhận thức và khách thể và khả năng nhận thức
nhận thức trên cơ sở hoạt của con người
động thực tiễn của con người Nhận thức là quá trình Nhận thức là một quá
phản ánh hiện thực khách
trình biện chứng có vận
quan một cách tích cực, chủ
động, sáng tạo bởi con người động và phát triển
trên cơ sở thực tiễn mang tính lịch sử cụ thể. 4 2 3/5/2022
c) Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận thức Khái niệm thực tiễn Quan niệm trước Mác Quan niệm của Mác
- CNDT: hoạt động của tinh
- Thực tiễn là toàn bộ
thần nói chung là hoạt động hoạt động vật chất, thực tiễn
- Triết học tôn giáo: thì cho hoạt cảm tính có mục đích,
động sáng tạo ra vũ trụ của mang tính lịch sử - xã
thượng đế là hoạt động thực tiễn hội của con người
- CNDVSH: sự vật, hiện thực,
nhằm cải biến tự nhiên
cái cảm giác được, chỉ được
nhận thức dưới hình thức khách và xã hội.
thể hay hình thức trực quan 5
* Đặc trưng của hoạt động thực tiễn
• Là hoạt động vật chất, cảm tính
• Là phương thức tồn tại cơ bản, phổ biến của con người và xã hội
• Là hoạt động có tính mục đích và mang tính lịch sử của
con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội 6 3 3/5/2022
* Các dạng hoạt động thực tiễn cơ bản Hoạt động
Là hoạt động đầu tiên và căn bản nhất
giúp con người hoàn thiện cả bản tính sản xuất sinh học và xã hội vật chất
Là hoạt động nhằm biến đổi các quan Hoạt động
hệ xã hội mà đỉnh cao nhất là biến đổi chính trị
các hình thái kinh tế - xã hội xã hội
Là quá trình mô phỏng hiện thực Hoạt động
khách quan trong phòng thí nghiệm để thực nghiệm hình thành chân lý khoa học
Mỗi hoạt động có vai trò khác nhau
nhưng SXVC là quan trọng nhất 7
Thực tiễn là cơ sở, động lực của nhận thức Thực tiễn cung cấp
Thực tiễn luôn đề ra nhu cầu, nhiệm những tài liệu, vật
vụ và phương hướng phát triển của nhận liệu cho nhận thức
thức; rèn luyện các giác quan của con của con người
người ngày càng tinh tế hơn, hòan thiện
hơn; chế tạo ra các công cụ hỗ trợ cho quá trình nhận thức 6 8 4 3/5/2022
- Thực tiễn là mục đích của nhận thức Nhận thức của con
Tri thức chỉ có ý nghĩa khi nó người là nhằm phục
được áp dụng vào đời sống thực vụ thực tiễn, soi
tiễn một cách trực tiếp hay gián đường, dẫn dắt, chỉ
tiếp để phục vụ con người đạo thực tiễn 9
- Thực tiễn là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý
Chỉ có qua thực nghiệm mới
có thể xác định tính đúng THỰC NGHIỆM đắn của một tri thức TRÊN THÁP NGHIÊNG Aistot：Vật thể khác nhau về trọng lượng thì sẽ khác nhau về tốc độ rơi. Galilê：Vật thể khác nhau về trọng lượng nhưng cùng tốc độ khi rơi xuống. 10 5 3/5/2022
- Thực tiễn là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý
• Tri thức là kết quả của quá trình nhận thức, tri thức đó
có thể phản ánh đúng hoặc không đúng hiện thực nên
phải được kiểm tra trong thực tiễn
• Thực tiễn có nhiều hình thức nên khi kiểm tra chân
lý có thể bằng thực nghiệm khoa học hoặc vận dụng
lý luận xã hội vào quá trình cải biến xã hội. (chân lý
có tính tuyệt đối và tương đối nên phải xét thực tiễn
trong không gian rộng và thời gian dài)
• Cần phải quán triệt quan điểm thực tiễn trong nhận thức
và hoạt động để khắc phục bệnh giáo điều 11
d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức
Nhận thức cảm tính: là sự phản ánh trực
tiếp khách thể thông qua các giác quan Cảm giác: nảy sinh Biểu tượng: là do sự tác động trực hình ảnh sự vật tiếp của khách thể được tái hiện Tri giác: là lên các giác quan của trong óc nhờ trí tổng hợp con người hình thành nhớ; là khâu của nhiều tri thức giản đơn trung gian cảm giác nhất về một thuộc chuyển từ nhận tính riêng lẻ của sự thức cảm tính lên vật nhận thức lý tính 12 6 3/5/2022
d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức
Nhận thức cảm tính: là sự phản ánh trực
tiếp khách thể thông qua các giác quan
• Đặc điểm giai đoạn nhận thức cảm tính: + Chỉ phản ánh được + Là sự phản ánh trực
cái bề ngoài, có cả cái
tiếp đối tượng bằng các
tất nhiên và ngẫu nhiên, giác quan của chủ thể cả cái bản chất và nhận thức. không bản chất. 13
d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức
* Nhận thức lý tính: thông qua tư duy trừu tượng, con người
phản ánh sự vật một cách gián tiếp, khái quát và đầy đủ hơn Khái niệm Phán đoán Suy lý
* Đặc điểm của Nhận thức lý tính: Phản ánh, khái Phản ánh được mối quát, trừu tượng, liên hệ bản chất, tất Nhận thức lý tính phải được gắn liền gián tiếp sự vật, nhiên, bên trong của với thực tiễn và hiện tượng trong sự vật, nên sâu sắc tính tất yếu, chỉnh hơn nhận thức cảm được kiểm tra bởi thực tiễn thể toàn diện tính 14 7 3/5/2022
d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức
* Mối quan hệ giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính:
Có sự thống nhất với nhau, liên hệ, bổ sung cho
nhau trong quá trình nhận thức của con người
NTCT cung cấp những hình ảnh chân thực, bề
ngoài của sự vật hiện tượng, là cơ sở của NTLT
NTLT cung cấp cơ sở lý luận và các phương pháp
nhận thức cho NTCT nhanh và đầy đủ hơn
Tránh tuyệt đối hóa NTCT vì sẽ rơi vào chủ nghĩa
duy cảm; hoặc phủ nhận vai trò của nhận thức cảm
tính sẽ rơi vào chủ nghĩa duy lý cực đoan 15
d) Các giai đoạn cơ bản của quá trình nhận thức
* Sự thống nhất giữa trực quan sinh động, tư duy
trừu tượng và thực tiễn: Quá trình nhận thức được Kết quả của cả Vòng khâu của nhận bắt đầu từ thực nhận thức cảm tính
thức, được lặp đi lặp lại tiễn và kiểm tra và cả nhận thức lý nhưng sâu hơn về bản trong thực tiễn tính, được thực hiện chất, là quá trình giải trên cơ sở của hoạt
quyết mâu thuẫn nảy sinh động thực tiễn trong nhận thức giữa
chưa biết và biết, giữa
biết ít và biết nhiều, giữa chân lý và sai lầm 16 8 3/5/2022 e)Vấn đề chân lý * Quan niệm về chân lý.
• Chân lý là tri thức (lý luận, lý
thuyết…) phù hợp với khách thể mà
nó phản ánh và được thực tiễn kiểm nghiệm.
*Các tính chất của chân lý. + Tính khách quan + Tính cụ thể
+ Tính tương đối và tuyệt đối. 17 9 3/5/2022 CHƯƠNG III CH C Ủ NGH G ĨA A DU D Y Y VẬT T L ỊCH C H SỬ 1 KẾT CẤU NỘI DUNG
I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC
III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG IV. Ý THỨC XÃ HỘI
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI 2 1 3/5/2022
KHÁI QUÁT PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN
DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ XÃ HỘI
* Tiền đề nghiên cứu triết học của C.Mác và Ph.Ăngghen
là xuất phát từ con người hiện thực, sống, hoạt động thực tiễn
* Động lực thúc đẩy con người hoạt động trong tiến trình lịch sử
là nhu cầu và lợi ích mà trước hết là nhu cầu vật chất
* Lôgic lý luận của C.Mác và Ph.Ăngghen là đưa thực tiễn
vào triết học, có quan niệm đúng đắn về thực tiễn
và vai trò của thực tiễn đối với đời sống xã hội
* Từ đó, lần đầu tiên trong lịch sử tư tưởng triết học,
chủ nghĩa duy vật lịch sử đã chỉ ra những quy luật,
những động lực phát triển xã hội. 3
I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
1. Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội
2. Biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến
trúc thượng tầng của xã hội
4. Sự phát triển các hình thái kinh tế - xã
hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên 4 2 3/5/2022
1. Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội Xuất phát từ con người Phát hiện ra
Nhu cầu tồn tại và phát triển hiện thực
của con người là động lực đang sống và
thúc đẩy con người hoạt động hoạt động xã hội
Sản xuất ra của cải vật chất Để tồn tại
Sản xuất ra của cải tinh thần và phát triển con người cần:
Sản xuất ra các quan hệ xã hội
Sản xuất ra bản thân con người 5
1. Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội 1.1 Khái niệm về SXVC 1.2 Vai trò của SXVC 6 3 3/5/2022
2. Biện chứng giữa LLSX và QHSX
2.1 Phương thức sản xuất 7
2. Biện chứng giữa LLSX và QHSX
2.2 QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.2.1 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX • QHSX
Chú ý: Cả LLSX và QHSX đều thuộc lĩnh vực vật chất trong
đời sống xã hội, chúng đều tồn tại khách quan độc lập
với ý thức của con người
2.2.2 Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX
2.2.3 Ý nghĩa phương pháp luận 8 4 3/5/2022 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX là gì? - Theo truyền thống:
LLSX là biểu thị quan hệ giữa con người với tự nhiên - Theo cách hiểu mới:
LLSX là sự kết hợp giữa người LĐ với TLSX, tạo ra sức SX và
năng lực thực tiễn làm biến các dối tượng VC của giới tự nhiên
theo nhu cầu nhất định của con người và xã hội. Người lao động Lực lượng sản xuất Tư liệu sản xuất 9 Khái niệm LLSX, QHSX Cấu trúc của LLSX:
LLSX là sự kết hợp người lao động và tư liệu sản xuất, trong đó, như
V.I.Lênin đã khẳng định, “LLSX hàng đầu của toàn thể nhân loại là
công nhân, là người lao động” TRÍ LỰC NGƯỜI LAO ĐỘNG THỂ LỰC 10 5 3/5/2022 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX là gì? CC HỖ TRỢ • Cấu trúc của LLSX (TLLĐ khác) TƯ LIỆU LAO ĐỘNG CÔNG CỤ TƯ LIỆU LAO ĐỘNG SẢN XUÂT ĐỐI TƯỢNG LAO ĐỘNG
• CCLĐ là “sức mạnh của tri thức đã được vật thể hóa”.
• CCLĐ là yếu tố động nhất của LLSX.
• CCLĐ nguyên nhân sâu xa của mọi biến đổi XH.
• Trình độ phát triển của CCLĐ là thước đo trình độ chinh phục TN của con người,
là tiêu chuẩn phân biệt các thời đại kinh tế 11
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.1 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX là gì? • Cấu trúc của LLSX CÔNG CỤ LAO ĐỘNG TƯ LIỆU LAO ĐỘNG CC HỖ TRỢ (TLLĐ khác) TƯ LIỆU SẢN XUÂT CÓ SẴN TRONG TỰ NHIÊN ĐỐI TƯỢNG LAO ĐỘNG QUA CHẾ BIẾN 12 6 3/5/2022
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.1 Khái niệm LLSX, QHSX • Cấu trúc của LLSX Thể lực Người LĐ Tri thức Trí lực LLSX Kỹ năng Công cụ LĐ TLLĐ TLLĐ khác TLSX Có sẵn trong ĐTLĐ TN
* LLSX là sự kết hợp giữa các yếu tố Qua chế biến
Gắn liền với sự phân công lao động xã hội. 13 • Trình độ của LLSX: + Trình độ của CCLĐ
+ Trình độ tổ chức lao động xã hội
+ Trình độ ứng dụng khoa học vào sản xuất
+ Kinh nghiệm và kỹ năng của người lao động
+ Trình độ phân công lao động • Tính chất của LLSX: + Tính chất cá nhân + Tính chất xã hội 14 7 3/5/2022
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.1 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX là gì? • Cấu trúc của LLSX
- Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp.
+ Phát minh khoa học nhanh chóng được vật chất hóa thành các yếu
tố của quá trình sản xuất. 15
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.1 Khái niệm LLSX, QHSX
Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp. TÊN PHÁT MINH, SÁNG CHẾ NĂM PM, SC NĂM SẢN XUẤT KHOẢNG CÁCH Máy hơi nước 1680 1780 100 Máy chiếu phim 1756 1844 88 Phim ảnh 1832 1895 63 Radio 1867 1902 35 Ô tô 1868 1895 27 Điêzen 1878 1897 19 Máy bay 1897 1911 14 Vô tuyến điện 1922 1934 12 Pin mặt trời 1948 1955 7 16 8 3/5/2022
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.1 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX là gì? • Cấu trúc của LLSX
- Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp.
+ Phát minh khoa học trở thành điểm xuất phát ra đời ngành sản xuất mới.
+ Đội ngũ các nhà khoa học trực tiếp tham gia vào quá trình sản
xuất ngày càng đông đảo.
+ Tri thức khoa học trở thành một yếu tố không thể thiếu của người lao động.
+ Kích thích sự phát triển năng lực làm chủ sản xuất của con người 17
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX a. Khái niệm LLSX, QHSX • QHSX là gì?
Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá
trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất)
C.Mác: “Trong sản xuất ,người ta không chỉ có quan hệ với
giới tự nhiên. Người ta không thể sản xuất được nếu không kết
hợp với nhau theo một cách nào đó để hoạt động chung và để
trao đổi hoạt động với nhau. Muốn sản xuất được, người ta phải
có những mối liên hệ và quan hệ nhất định với nhau; và quan hệ
của họ với giới tự nhiên, tức là việc sản xuất”
C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1993, t.6, tr.552A 18 9 3/5/2022
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX a. Khái niệm LLSX, QHSX • QHSX là gì?
Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá
trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất) • Cấu trúc của QHSX QH sở hữu về TLSX QHSX QH tổ chức và quản lý QH phân phối sản phẩm
Trong đó QH sở hữu về TLSX đóng vai trò quyết định.
Cho đến nay đã có hai loại hình sở hữu: tư nhân và công cộng
Các quan hệ còn lại cũng có vai trò quan trọng 19
Mối quan hệ giữa LLSX và QHSX (Thực chất quy luật
QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX)
Trong một phương thức SX LLSX đóng vai trò là
nội dung, còn QHSX là hình thức. Dựa vào lý luận về
nội dung và hình thức ta có nội dung (LLSX) quyết định
hình thức (QHSX) và hình thức (QHSX) tác động lại nội dung (LLSX)
- LLSX quyết định QHSX: QHSX hình thành, biến
đổi phù hợp với trình độ phát triển của LLSX. 20 10 3/5/2022
Mối quan hệ giữa LLSX và QHSX (Thực chất quy luật QHSX
phù hợp với trình độ phát triển của LLSX)
Trong một phương thức SX LLSX đóng vai trò là nội
dung, còn QHSX là hình thức. Dựa vào lý luận về nội dung
và hình thức ta có nội dung (LLSX) quyết định hình thức
(QHSX) và hình thức (QHSX) tác động lại nội dung (LLSX)
- QHSX tác động trở lại LLSX: QHSX phù hợp với trình
độ phát triển của LLSX thì thúc đẩy LLSX phát triển;
QHSX không phù hợp sẽ kìm hãm LLSX phát triển. Khi đó
đòi hỏi phải thay thế QHSX cũ bằng QHSX mới để thúc đẩy
LLSX và qua đó toàn bộ xã hội phát triển. 21
3, Ý nghĩa phương pháp luận
+ Thúc đẩy LLSX phát triển
+ Cải tạo, xây dựng QHSX phù hợp
với trình độ phát triển của LLSX
+ Hai quá trình đó cần được thực hiện đồng thời 22 11 3/5/2022
3, Ý nghĩa phương pháp luận Vận dụng vào VN + Chủ trương + Đường lối CNH, HĐH
+ Chính sách KT nhiều thành phần …. 23 12 3/5/2022 CHƯƠNG III CH C Ủ NGH G ĨA A DU D Y Y VẬT T L ỊCH C H SỬ 1
I. VAI TRÒ CỦA SXVC VÀ QL QHSX PHÙ HỢP
VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LLSX 1. SXVC và vai trò của nó Xuất phát từ con người Phát hiện ra
Nhu cầu tồn tại và phát triển hiện thực
của con người là động lực đang sống và
thúc đẩy con người hoạt động hoạt động xã hội
Sản xuất ra của cải vật chất Để tồn tại
Sản xuất ra của cải tinh thần và phát triển con người cần:
Sản xuất ra các quan hệ xã hội
Sản xuất ra bản thân con người 2 1 3/5/2022
I. VAI TRÒ CỦA SXVC VÀ QL QHSX PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LLSX
1. SXVC và vai trò của SXVC a. Khái niệm về SXVC b. Vai trò của SXVC
c. Phương thức sản xuất
d. Vai trò của phương thức sản xuất 3
I. VAI TRÒ CỦA SXVC VÀ QL QHSX PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LLSX
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX a. Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX • QHSX
Chú ý: Cả LLSX và QHSX đều thuộc lĩnh vực vật chất trong
đời sống xã hội, chúng đều tồn tại khách quan độc lập
với ý thức của con người
b. Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX
c. Ý nghĩa phương pháp luận 4 2 3/5/2022 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX là gì? - Theo truyền thống:
LLSX là biểu thị quan hệ giữa con người với tự nhiên - Theo cách hiểu mới:
LLSX là sự kết hợp giữa người LĐ với TLSX, tạo ra sức SX và
năng lực thực tiễn làm biến các dối tượng VC của giới tự nhiên
theo nhu cầu nhất định của con người và xã hội. Người lao động Lực lượng sản xuất Tư liệu sản xuất 5
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.1 Khái niệm LLSX, QHSX • Cấu trúc của LLSX Thể lực Người LĐ Tri thức Trí lực LLSX Kỹ năng Công cụ LĐ TLLĐ TLLĐ khác TLSX Có sẵn trong ĐTLĐ TN
- LLSX là sự kết hợp giữa các yếu tố Qua chế biến
- Người lao động có vai trò quan trọng quyết định
- TLLĐ (CCLĐ) mang tính CM (thường xuyên biến đổi) 6 3 3/5/2022 • Trình độ của LLSX: + Trình độ của CCLĐ
+ Trình độ tổ chức lao động xã hội
+ Trình độ ứng dụng khoa học vào sản xuất
+ Kinh nghiệm và kỹ năng của người lao động
+ Trình độ phân công lao động • Tính chất của LLSX: + Tính chất cá nhân + Tính chất xã hội 7
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX 2.1 Khái niệm LLSX, QHSX • LLSX là gì? • Cấu trúc của LLSX
- Chú ý: Thời đại ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp.
+ Phát minh khoa học nhanh chóng được vật chất hóa thành các
yếu tố của quá trình sản xuất.
+ Phát minh khoa học trở thành điểm xuất phát ra đời ngành sản xuất mới.
+ Đội ngũ các nhà khoa học trực tiếp tham gia vào quá trình sản
xuất ngày càng đông đảo.
+ Tri thức khoa học trở thành một yếu tố không thể thiếu của người lao động.
+ Kích thích sự phát triển năng lực làm chủ sản xuất của con ng 8 4 3/5/2022
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX a. Khái niệm LLSX, QHSX • QHSX là gì?
Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá
trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất)
C.Mác: “Trong sản xuất ,người ta không chỉ có quan hệ với
giới tự nhiên. Người ta không thể sản xuất được nếu không kết
hợp với nhau theo một cách nào đó để hoạt động chung và để
trao đổi hoạt động với nhau. Muốn sản xuất được, người ta phải
có những mối liên hệ và quan hệ nhất định với nhau; và quan hệ
của họ với giới tự nhiên, tức là việc sản xuất”
C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1993, t.6, tr.552A 9
2. QL QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX a. Khái niệm LLSX, QHSX • QHSX là gì?
Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá
trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất) • Cấu trúc của QHSX QH sở hữu về TLSX QHSX QH tổ chức và quản lý QH phân phối sản phẩm
Trong đó QH sở hữu về TLSX đóng vai trò quyết định.
Cho đến nay đã có hai loại hình sở hữu: tư nhân và công cộng
Các quan hệ còn lại cũng có vai trò quan trọng 10 5 3/5/2022
Mối quan hệ giữa LLSX và QHSX (Thực chất quy luật QHSX
phù hợp với trình độ phát triển của LLSX)
Trong một phương thức SX LLSX đóng vai trò là nội
dung, còn QHSX là hình thức. Dựa vào lý luận về nội dung và
hình thức ta có nội dung (LLSX) quyết định hình thức
(QHSX) và hình thức (QHSX) tác động lại nội dung (LLSX)
- LLSX quyết định QHSX: QHSX hình thành, biến đổi phù hợp
với trình độ phát triển của LLSX.
- QHSX tác động trở lại LLSX: QHSX phù hợp với trình độ phát
triển của LLSX thì thúc đẩy LLSX phát triển; QHSX không
phù hợp sẽ kìm hãm LLSX phát triển. Khi đó đòi hỏi phải thay
thế QHSX cũ bằng QHSX mới để thúc đẩy LLSX và qua đó
toàn bộ xã hội phát triển. 11
3, Ý nghĩa phương pháp luận
+ Thúc đẩy LLSX phát triển
+ Cải tạo, xây dựng QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX
+ Hai quá trình đó cần được thực hiện đồng thời Vận dụng vào VN + Chủ trương + Đường lối CNH, HĐH
+ Chính sách KT nhiều thành phần …. 12 6 3/5/2022
II. BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ
KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG CỦA XÃ HỘI
1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội
2. Quan hệ BC giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng: C.Mác đã khái quát:
“Trong sự sản xuất xã hội ra đời sống của mình, con người có những quan
hệ nhất định, tất yếu, không tùy thuộc vào ý muốn của họ - tức những
QHSX, những quan hệ này phù hợp với một trình độ phát triển nhất định của các
LLSX vật chất của họ. Toàn bộ những QHSX ấy hợp thành cơ cấu kinh tế của xã
hội, tức là cái cơ sở hiện thực trên đó dựng lên một KTTT pháp lý và chính trị và
những hình thái ý thức xã hội nhất định tương ứng với cơ sở hiện thực đó.
Phương thức sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt
xã hội, chính trị và tinh thần nói chung”
C.Mác và Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, t. 13, tr. 14 – 15
3. Ý nghĩa phương pháp luận 13
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
1.Khái niệm, cấu trúc hình thái kinh tế - xã hội KTTT Hình thái QHSX (CSHT) kinh tế - xã hội LLSX 14 7 3/5/2022
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
2. Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội tự nhiên
Nói sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử - tự
nhiên tức là sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội diễn ra theo quy luật khách quan Quy luật riêng Các quy luật vận động, Quy luật đặc thù phát triển của HTKT - XH Quy luật phổ biến 15
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
Quy luật về sự phù hợp của QHSX
với trình độ phát triển của LLSX Các quy luật chi phối
sự phát triển của hình
Quy luật cơ sở hạ tầng quyết định thái KT - XH kiến trúc thượng tầng
Các quy luật xã hội khác
Trong đó quy luật quan trọng quyết định là QL về sự phù hợp của QHSX
với trình độ phát triển của LLSX
Nguồn gốc sâu xa của sự phát triển của hình thái kinh tế - xã hội là ở sự phát triển của LLSX
Sự phát triển của LLSX dẫn đến sự thay đổi của QHSX và do đó làm kiến
trúc thượng tầng cũng thay đổi theo 16 8 3/5/2022
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI Sự thay đổi Sự thay đổi Sự phát triển Sự thay đổi Kiến trúc hình thái LLSX QHSX thượng tầng KT - XH
Do sự tác động của các quy luật khách quan mà lịch sử nhân loại
đã không ngừng phát triển tiến lên từ thấp đến cao
V.I.Lênin: “Chỉ có đem quy những QH xã hội vào những QHSX,
và đem quy những QHSX vào trình độ của những LLSX thì người ta
mới có được một cơ sở vững chắc để quan niệm sự phát triển của những
hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên ”
V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Mát xcơva, 1974, t1, tr. 163 17
Sự phát triển của các KT- XH csnt chnl pk tbcn CSCN 18 9 3/5/2022
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
2. Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên
Lịch sử nhân loại vừa tuân theo các quy luật chung, vừa phong phú đa dạng Con đường phát triển Tính phong phú,
Tốc độ, nhịp điệu phát triển đa dạng trong sự vận động, phát triển của
Độ dài thời gian của mỗi hình thái KT - XH giai đoạn phát triển Trình độ phát triển
(trong cùng một thời đại lịch sử) 19 Môi trường TN
QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHIÊN Dân cư Truyền thống Tâm lý CNCS Chế độ CT Hoàn cảnh quốc tế TBCN … PK LLSX: KHÁCH QUAN CHNL CSNT QL QHSX - LLSX 1. XH PHÁT TRIỂN QHSX : KHÁCH QUAN TỪ THẤP CAO 2. TÍNH ĐA DẠNG CỦA
CHI PHỐI SỰ PHÁT TRIỂN XH LS THẾ GIỚI
THỰC CHẤT & NGUYÊN NHÂN BIỂU HIỆN 20 10 3/5/2022
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
2. Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên
Kết luận: Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát triển
xã hội chẳng những diễn ra bằng con đường phát triển
tuần tự, mà còn bao hàm cả sự bỏ qua, trong những điều
kiện nhất định, một hoặc vài hình thái kinh tế - xã hội nhất định. 21
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
Xã hội là một hệ thống trong đó các mặt thống Từ SX vật chất nhất chặt chẽ với nhau
Sự vận động, phát triển
của xã hội diễn ra theo Như vậy: các quy luật khách quan
Lý luận hình thái kinh tế – xã hội có ba nội dung cơ bản
Thứ 1: Xã hội là một hệ thống, trong đó các mặt thống nhất biện chứng với nhau.
Thứ 2: Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra theo các
quy luật khách quan, hay nói cách khác, đó là một quá trình lịch sử tự nhiên.
Thứ 3: Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra hết sức phong phú và đa dạng
3. Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH 22 11 3/5/2022
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH Vận dụng vào Việt Nam:
1. Lựa chọn con đường phát triển
2. Xây dựng mô hình xã hội tương lai
3. Xây dựng chủ trương chính sách, đường lối phát triển
và triển khai thực hiện chúng trong đời sống xã hội 23 12 3/5/2022
3. BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ
KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG CỦA XÃ HỘI
3.1 Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội
3.2 Quan hệ BC giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng: C.Mác đãkháiquát:
“Trong sự sản xuất xã hội ra đời sống của mình, con người có những quan
hệ nhất định, tất yếu, không tùy thuộc vào ý muốn của họ - tức những
QHSX, những quan hệ này phù hợp với một trình độ phát triển nhất định của các
LLSX vật chất của họ. Toàn bộ những QHSX ấy hợp thành cơ cấu kinh tế của xã
hội, tức là cái cơ sở hiện thực trên đó dựng lên một KTTT pháp lý và chính trị và
những hình thái ý thức xã hội nhất định tương ứng với cơ sở hiện thực đó.
Phương thức sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt
xã hội, chính trị và tinh thần nói chung”
C.Mác và Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, t. 13, tr. 14 – 15
3.3 Ý nghĩa phương pháp luận 1
1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội
a, CSHT là toàn bộ những QHSX hợp thành cơ cấu kinh tế của
một xã hội nhất định.
Kết cấu của cơ sở hạ tầng QHSX tàn dư Cơ sở hạ tầng QHSX thống trị QHSX mầm mống Chú ý:
Có những trường hợp nhất định trong kết cấu của CSHT chỉ gồm
một hoặc hai kiểu QHSX. Trong cấu trúc này QHSX thống trị
giữ vai trò quyết định tính chất của CSHT 2 1 3/5/2022
1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội
b, KTTT dùng để chỉ toàn bộ hệ thống các hình thái ý thức xã
hội cùng với các thiết chế chính trị - xã hội tương ứng, được
hình thành trên cơ sở hạ tầng nhất định. Các hình thái ý thức Kiến trúc thượng tầng Các thiết chế xã hội
Kết cấu của kiến trúc thượng tầng 3
1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội b, KTTT
Kết cấu của kiến trúc thượng tầng của xã hội có giai cấp
Các hình thái ý thức XH: chính trị, pháp quyền, tôn
giáo, đạo đức, triết học…. Kiến trúc thượng tầng
Các thiết chế xã hội: đảng chính trị, nhà nước, giáo hội, …… 4 2 3/5/2022
1. Khái niệm cơ sở hạ tầng (CSHT) và kiến trúc thượng tầng (KTTT) của xã hội b. KTTT
- Kiến trúc thượng tầng của XH mang tính độc lập tương đối.
- Trong xã hội có giai cấp kiến trúc thượng tầng không mang tính thuần nhất.
- Trong XH có giai cấp, đặc trưng của kiến trúc thượng tầng là
sự thống trị về chính trị và tư tưởng của giai cấp thống trị về kinh tế.
Trong đó, nhà nước là yếu tố quan trọng nhất, chi phối các yếu tố khác.
Chúý:Trong xã hội có giai cấp nhà nước luôn là cơ quan quyền lực
của giai cấp thống trị về kinh tế nhằm bảo vệ trước hết cho lợi ích của giai cấp ấy 5
2. Quan hệ BC giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
Do cơ sở hạ tầng thuộc lĩnh vực vật chất, còn kiến trúc thường tầng thuộc lĩnh
vực tinh thần nên trong mối quan hệ này cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng
tầng, còn kiến trúc thượng tầng tác động trở lai cơ sở hạ tầng
a. Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng:
+ Kiến trúc thượng tầng hình thành, biến đổi phù hợp với sự hình thành và biến đổi của cơ sở hạ tầng.
+ Tính chất của kiến trúc thượng tầng là do tính chất của cơ sở hạ tầng quyết định.
+ Các yếu tố khác nhau của kiến trúc thượng tầng đều trực tiếp hoặc gián tiếp chịu
sự quyết định của cơ sở hạ tầng
C.Mác: “Cơ sởkinhtếthayđổithìtoànbộcáikiếntrúc thượngtầngđồsộcũngbịđảo lộnítnhiềunhanhchóng” 6 3 3/5/2022
4. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
4.2 Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên
Lịch sử nhân loại vừa tuân theo các quy luật chung, vừa phong phú đa dạng Con đường phát triển
Tốc độ, nhịp điệu phát triển Tính phong phú, đa dạng trong
Độ dài thời gian của mỗi sự vận động, giai đoạn phát triển phát triển của hình thái KT - XH Trình độ phát triển
(trong cùng một thời đại lịch sử) ……… 15 Môi trường TN
QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHIÊN Dân cư Truyền thống Tâm lý Chế độ CT CNCS Hoàn cảnh quốc tế … TBCN PK LLSX: KHÁCH QUAN CHNL CSNT QHSX : KHÁCH QUAN 1. XH PHÁT TRIỂN TỪ THẤP CAO 2. TÍNH ĐA DẠNG CỦA LS THẾ GIỚI
CHI PHỐI SỰ PHÁT TRIỂN XH
THỰC CHẤT & NGUYÊN NHÂN BIỂU HIỆN 16 8 3/5/2022
4. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
4.2 Sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá
trình lịch sử - tự nhiên
Kết luận: Quá trình lịch sử - tự nhiên của sự phát
triển xã hội chẳng những diễn ra bằng con đường phát
triển tuần tự, mà còn bao hàm cả sự bỏ qua, trong
những điều kiện nhất định, một hoặc vài hình thái kinh tế - xã hội nhất định. 17
4. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
Xã hội là một hệ thống trong đó các mặt thống Từ SX vật chất nhất chặt chẽ với nhau
Sự vận động, phát triển
của xã hội diễn ra theo Như vậy: các quy luật khách quan
Lý luận hình thái kinh tế – xã hội có ba nội dung cơ bản
Thứ1:Xã hội là một hệ thống, trong đó các mặt thống nhất biện chứng với nhau.
Thứ2:Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra theo các
quy luật khách quan, hay nói cách khác, đó là một quá trình lịch sử tự nhiên.
Thứ3:Sự vận động, phát triển của các hình thái kinh tế – xã hội diễn ra hết sức phong phú và đa dạng
3. Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH 18 9 3/5/2022
Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH
- Chỉ ra sản xuất vật chất là cơ sở của đời sống xã hội,
phương thức sản xuất quyết định các mặt của đời sống xã
hội => để giải thích các hiện tượng xã hội phải xuất phát
từ SXVC, từ phương thức sản xuất, để thúc đẩy xã hội
phát triển cần tạo mọi điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất
- Chỉ ra xã hội là một hệ thống trong đó các mặt thống nhất
biện chứng với nhau => muốn nhận thức đúng về xã hội
phải phân tích mọi mặt của đời sống xã hội và MQH giữa
chúng. Trong đó phải đặc biệt chú ý đến QHSX 19
Giá trị khoa học của lý luận hình thái KT- XH
- Chỉ ra xã hội vận động, phát triển theo các quy luật khách
quan => Để nhận thức đúng về xã hội cần NC các quy luật khách quan đó
=> Làm cơ sở lý luận cho việc NC các lý thuyết ngoài mác xít về xã hội
=> Làm cơ sở lý luận cho việc xác định con đường phát triển
=> Làm cơ sở lý luận cho việc xác định, lựa chọn các biện
pháp hiện thực hóa con đường đã chọn 20 10 3/5/2022
LÀN SÓNG VĂN MINH – ALVIL TOFLER Ý NGHĨA: XÃ HỘI
PHÂN CHIA THỜI ĐẠI KINH TẾ,
KHÔNG CÓ CĂN CỨ PHÂN CHIA CHẾ ĐỘ XH LLSX KHÔNG CHỈ RA MQH GIỮA CÁC MẶT XH 1. VĂN MINH NÔNG NGHIỆP 2. VĂN MINH CÔNG NGHIỆP
3. VĂN MINH HẬU CÔNG NGHIỆP 21 DỰ BÁO CỦA CN MÁC - XIT CNTB TRƯỚC CNTB ĐẠI CN CƠ KHÍ G/C VÔ SẢN CNXH TƯ TƯỞNG KHOA HỌC 22 11 3/5/2022 CHƯƠNG III CH C Ủ NGH G ĨA A DU D Y Y VẬT T L ỊCH C H SỬ 1 II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC
1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp 1.1 Giai cấp 1.2 Đấu tranh giai cấp
1.3 Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản 2. Dân tộc
2.1 Các hình thức cộng đồng người trước khi hình thành dân tộc
2.2 Dân tộc – hình thức cộng đồng người phổ biến nhất hiện nay
3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại
3.1 Quan hệ giai cấp – dân tộc
3.2 Quan hệ giai cấp, dân tộc với nhân loại 2 1 3/5/2022 Giai cấp là gì? 3 Giai cấp
Định nghĩa: “Người ta gọi là giai cấp, những
Glai cấp là những tập đoàn người có
tập đoàn to lớn gồm những người khác nhau
địa vị kinh tế - xã hội khác nhau
về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất
xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về
quan hệ của họ (thường thường thì những
Dấu hiệu chủ yếu quy định địa vị
quan hệ này được pháp luật quy định và thừa
KT-XH của các GC là các mối
nhận) đối với tư liệu sản xuất, về vai trò của
quan hệ kinh tế - vật chất giữa
họ trong tổ chức lao động xã hội và như vậy
các tập đoàn người trong PTSX
là khác nhau về cách thức hưởng thụ và về
phần của cải xã hội ít hoặc nhiều mà họ được
hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người, mà
tập đoàn này thì có thể chiếm đoạt lao động
của tập đoàn khác, do chỗ tập đoàn đó có địa
Thực chất của quan hệ giai cấp
là quan hệ giữa bóc lột và bị bóc
vị khác nhau trong một chế độ kinh tế - xã hội nhất định” lột 4 2 3/5/2022
Phân tích nội dung của định nghĩa: Kh¸c nhau vÒ quan hÖ ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt Kh¸c nhau §Æc tr- vÒ ®Þa vÞ Kh¸c nhau vÒ vai trß ng trong mét trong tæ chøc lao ®éng giai cÊp hÖ thèng x· héi s¶n xuÊt Kh¸c nhau vÒ mÆt ph©n §Þnh phèi s¶n phÈm nghÜa cña Lªnin vÒ giai cÊp Thùc chÊt ®èi §èi lËp vÒ lîi Ých kh¸ng giai cÊp 5 b. Nguồn gốc giai cấp
- C«ng cô b»ng s¾t ra ®êi - N¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng
- Cã s¶n phÈm d thõa TƯƠNG ĐỐI Sù ph¸t
-TÂM Lý CHIẾM ĐOẠT XUẤT HiỆN triÓn cña ChÕ lùc l- Giai cÊp ®é îng t h÷u s¶n xuÊt
- Ph©n c«ng lao ®éng x· héi - Phan tach gia ĐINH
- HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT XUẤT HiỆN 6 3 3/5/2022 Kết cấu giai cấp
Là tổng thể các giai cấp và mối quan
hệ giữa các giai cấp, tồn tại trong một
giai đoạn lịch sử nhất định - Giai cấp cơ bản - Giai cấp không cơ bản
- Tầng lớp và nhóm xã hội 7 1.2. Đấu tranh giai cấp
Đấu tranh giai cấp là tất yếu do sự đối lập
về lợi ích căn bản không thể điều hòa
được giữa các giai cấp Tính tất yếu và thực chất của đấu
Đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh tranh giai
của các tập đoàn người to lớn có lợi cấp
ích căn bản đối lập nhau trong một PTSX xã hội nhất định.
Thực chất là cuộc đấu tranh của quần
chúng lao động bị áp bức, bóc lột
chống lại giai cấp áp bức, bóc lột nhằm
lật đổ ách thống trị của chúng 8 4 3/5/2022
V.I.Lênin định nghĩa đấu tranh giai cấp là “cuộc đấu tranh của
quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động, chống bọn có
dặc quyền, đặc lợi, bọn áp bức và bọn ăn bám, cuộc đấu tranh của
những người công nhân làm thuê hay những người vô sản chống
những người hữu sản hay giai cấp tư sản” V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb
Tiến ộé, Mátxcơva, 1979, t.7, tr. 237 – 238.
Thực chất của đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh giải quyết mâu
thuẫn về lợi ích giữa những giai cấp bị bóc lột chống lại giai cấp bóc lột 9
- Nguyªn nh©n ®Êu tranh giai cÊp Giai cÊp Giai cÊp Nguyªn Nguyªn nh©n tiÕn bé thèng trÞ nh©n trùc tiÕp c¸ch m¹ng bãc lét ®Êu tranh giai Lùc lîng Quan hÖ Nguyªn cÊp nh©n s¶n xuÊt s¶n xuÊt s©u xa ph¸t triÓn lçi thêi 10 5 3/5/2022
c. Vai trò đấu tranh giai cấp
* Trường hợp thứ nhất: Khi đấu tranh giai cấp dẫn đến cách mạng xã hội Giai cÊp thèng trÞ §Êu tranh Ph¬ng thøc Ph¬ng thøc giai cÊp s¶n xuÊt cò s¶n xuÊt míi Giai cÊp tiÕn bé, c¸ch m¹ng
* Trường hợp thứ hai: Khi đấu tranh giai cấp chưa dẫn đến cách mạng xã hội
- Góp phần thúc đẩy sự phát triển của LLSX
- Góp phần cải tạo chính bản thân giai cấp cách mạng
- Góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo cách mạng của giai cấp lãnh đạo
- Góp phần cải tạo đời sống xã hội - . . . 11
Vai trò của đấu tranh giai cấp trong xã hội có giai cấp
Trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp
là động lực trực tiếp, quan trọng của lịch sử. 12 6 3/5/2022
1.3. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản Đấu tranh kinh tế Khi chưa có chính Đấu tranh chính trị quyền Đấu tranh tư tưởng 13 Tính tất yếu Đấu tranh giai cấp Điều kiện mới trong thời kỳ quá độ từ CNTB Nội dung mới lên CNXH Hình thức mới 14 7 3/5/2022 Tính tất yếu Đặc điểm đấu tranh giai cấp trong thời Điều kiện mới kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã Nội dung mới hội ở Việt Nam hiện nay Hình thức mới 15 2. Dân tộc Thị tộc 2.1. Các hình thức cộng đồng người trước khi Bộ lạc hình thành dân tộc Bộ tộc 16 8 3/5/2022
2.2. Dân tộc – hình thức cộng đồng người phổ biến nhất hiện nay
Là một cộng đồng người ổn Khái niệm dân tộc
định trên một lãnh thổ thống nhất
Là một cộng đồng thống nhất về ngôn ngữ Dân tộc là một cộng đồng người ổn định được hình thành trong
Là một cộng đồng thống
lịch sử trên cơ sở một nhất về kinh tế lãnh thổ thống nhất, một ngôn ngữ thống nhất, một nền kinh tế
Là một cộng đồng bền vững về thống nhất, một nền
văn hóa và tâm lý, tính cách văn hóa và tâm lý, tính cách thống nhất, với một nhà nước và pháp
Là một cộng đồng người có luật thống nhất
một nhà nước và pháp luật thống nhất. 17
Ở châu Âu, dân tộc hình thành gắn liền Tính phổ
với sự ra đời của CNTB biến và tính đặc
Ở phương Đông, dân tộc ra đời rất thù của
sớm, không gắn với sự ra đời của sự hình CNTB thành dân tộc trong lịch
Dân tộc Việt Nam được hình thành
rất sớm gắn liền với quá trình đấu sử thế
tranh chống ngoại xâm, cải tạo thiên giới
nhiên, bảo vệ nền văn hoá dân tộc,
bắt đầu từ khi nước Đại Việt giành độc lập. 18 9 3/5/2022
3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại
3.1. Quan hệ giai cấp – dân tộc Vấn đề dân Giai cấp tộc ảnh quyết định hưởng quan dân tộc trọng đến vấn đề giai cấp 19
3. Mối quan hệ giai cấp – dân tộc – nhân loại
3.2. Quan hệ giai cấp , dân tộc và nhân loại Nhân loại là toàn Bản chất xã hội của thể cộng đồng con người là cơ sở người sống trên của tính thống nhất trái đất toàn nhân loại Sự tồn tại của Sự phát triển nhân loại là của nhân loại Lợi ích giai tiền đề, điều tạo điều kiện cấp, dân tộc kiện cho sự thuận lợi cho chi phối lợi tồn tại của giai đấu tranh ích nhân loại cấp, dân tộc giai cấp, dân tộc giai cấp 20 10 3/5/2022
Ý nghĩa phương pháp luận Ý nghĩa phương pháp luận
Phê phán các quan điểm sai trái và ý nghĩa thực tiên
Vận dụng trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam 21
III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI 1. Nhà nước
1.1 Nguồn gốc của nhà nước
1.2 Bản chất của nhà nước
1.3 Đặc trưng của nhà nước
1.4 Chức năng của nhà nước
1.5 Các kiểu và các hình thức nhà nước
2. Cách mạng xã hội và vai trò của nó đối với sự phát triển của
xã hội có đối kháng giai cấp
2.1 Nguồn gốc của cách mạng xã hội
2.2 Bản chất của cách mạng xã hội
2.3 Phương pháp cách mạng
2.4 Vấn đề cách mạng xã hội trên thế giới hiện nay 22 11 3/5/2022 1. Nhà nước Nguyên nhân sâu xa 1.1. Nguồn gốc Nguyên nhân trực tiếp 23 1. Nhà nước
Nhà nước là một tổ chức chính
trị của một giai cấp thống trị về 1.2. Bản chất
mặt kinh tế nhằm bảo vệ trật tự
hiện hành và đàn áp sự phản
kháng của các giai cấp khác. 24 12 3/5/2022 1. Nhà nước
Quản lý cư dân trên một
vùng lãnh thổ nhất định 1.3. Đặc trưng
Có hệ thống các cơ quan
quyền lực chuyên nghiệp mang tính cưỡng chế Có hệ thống thuế khóa 25 1. Nhà nước Thống trị chính trị 1.4. Chức năng Xã hội 26 13 3/5/2022 1. Nhà nước Đối nội 1.4. Chức năng Đối ngoại 27
1.5. Các kiểu và hình thức nhà nước Nhà nước Kiểu nhà nước chiếm hữu nô lệ Nhà nước * Khái niệm phong kiến
* Các kiểu nhà nước cơ bản Nhà nước tư sản
* Kiểu nhà nước đặc biệt Nhà nước vô sản 28 14 3/5/2022 Hình thức nhà nước * Khái niệm Chính thể
* Các phương diện tiếp cận Cấu trúc lãnh thổ 29 HÌNH THỨC CHÍNH THỂ Nhà nước CH quý tộc; Quân chủ CH dân chủ chiếm hữu nô lệ 30 15 3/5/2022 HÌNH THỨC CHÍNH THỂ
Nhà nước chiếm hữu nô lệ QC chuyên chế; Nhà nước phong kiến Cộng hoà QC hạn chế phong kiến QC phân quyền; QC tập quyền 31 HÌNH THỨC CHÍNH THỂ
Nhà nước chiếm hữu nô lệ Nhà nước phong kiến Cộng hoà Quân chủ Nhà nước tư sản đại nghị lập hiến Cộng hoà tổng thống 32 16 3/5/2022 HÌNH THỨC CHÍNH THỂ
Nhà nước chiếm hữu nô lệ Nhà nước phong kiến Nhà nước tư sản Nhà nước vô sản Công xã Xô viết Cộng hoà dân chủ nhân dân 33 Kiểu nhà nước vô sản
Chức năng tổ chức xây dựng Chức năng trấn áp 34 17 3/5/2022
Các hình thức nhà nước Việt Nam trong lịch sử
Vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền
Việt Nam xã hội chủ nghĩa 35
2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối
với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp
a, Khái niệm CMXH và nguyên nhân của nó
b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã
hội có đối kháng giai cấp 36 18 3/5/2022
2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự phát
triển của xã hội có đối kháng giai cấp
a, Khái niệm CMXH và nguyên nhân của nó * Khái niệm CMXH:
• Theo nghĩa rộng, CMXH là sự biến đổi có tính chất bước
ngoặt và căn bản về chất trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, là
phương thức thay thế hình thái kinh tế - xã hội lỗi thời bằng
hình thái kinh tế - xã hội cao hơn
• Theo nghĩa hẹp, CMXH là việc lật đổ một chế độ chính trị đã
lỗi thời, thiết lập một chế độ chính trị tiến bộ hơn
• CMXH khác với: cải cách , tiến hóa xã hội, đảo chính… 37
2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự
phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp
a, Khái niệm CMXH và nguyên nhân của nó * Nguyên nhân của CMXH
“Từ chỗ là những hình thức phát triển của các LLSX,
những quan hệ ấy trở thành xiềng xích của các LLSX, Khi
đó bắt đầu một cuộc CMXH”
C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1993, t. 13, tr. 15 Giai cÊp thèng QHSX trÞ lçi thêi §Êu tranh C¸ch m¹ng giai cÊp x· héi LLSX Giai cÊp c¸ch m¹ng 38 19 3/5/2022
V. VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI ĐỐI VỚI
SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP
2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp
b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp KTTT KTTT C¸ch m¹ng CSHT CSHT x· héi LLSX LLSX
H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cò
H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi míi CSNT CHNL PK TB CSVM 39
V. VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI ĐỐI VỚI
SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP
2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự phát triển
của xã hội có đối kháng giai cấp
b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp
Tính chất của một cuộc CMXH được xác định bởi nhiệm vụ giải quyết
mâu thuẫn kinh tế và mâu thuẫn xã hội tương ứng
Lực lượng của CMXH là những giai cấp và tầng lớp nhân dân có lợi
ích ít hoặc nhiều gắn bó với CM và thúc đẩy CMXH phát triển
Động lực của CMXH là những giai cấp có lợi ích gắn bó chặt chẽ và lâu dài đối với CMXH
Vai trò lãnh đạo CMXH thuộc về giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của thời đại 40 20 3/5/2022
2. Cách mạng xã hội (CMXH) và vai trò của nó đối với sự
phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp
b, Vai trò của CMXH đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp KL:
- CMXH là một trong những phương thức, động lực phát triển của xã hội
- C.Mác: CMXH là “đầu tàu của lịch sử”, là “bà đỡ” cho mọi
xã hội cũ đang thai nghén trong nó một xã hội mới 41 21 3/5/2022 IV. Ý THỨC XÃ HỘI
1. Khái niệm tồn tại xã hội và các yếu tố cơ bản của tồn tại xã hội
1. 1 Khái niệm tồn tại xã hội
1.2 Các yếu tố cơ bản của tồn tại xã hội
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.1 Khái niệm ý thức xã hội
2.2 Kết cấu của ý thức xã hội
2.3 Tính giai cấp của ý thức xã hội
3. Quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội đối và ý thức xã hội
4. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội
5. Các hình thái ý thức xã hội
6. Ý nghĩa phương pháp luận 1
1. Khái niệm tồn tại xã hội và kết cấu của tồn tại xã hội
1.1 Khái niệm tồn tại xã hội
Tồn tại xã hội là toàn bộ sinh hoạt vật chất và Khái niệm tồn tại xã hội
những điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội. 2 1 3/5/2022
1. Khái niệm tồn tại xã hội và kết cấu của tồn tại xã hội SINH HOẠT VẬT CHẤT CỦA XÃ HỘI TỒN TẠI XÃ HỘI ĐiỀU KIỆN SINH HOẠT VẬT CHẤT CỦA XÃ HỘI 3 1.
Khái niệm tồn tại xã hội và kết cấu của tồn tại xã hội
1.2 Kết cấu của tồn tại xã hội ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN DÂN SỐ CỦA TỒN TẠI XÃ HỘI PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT 4 2 3/5/2022
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.1 Khái niệm ý thức xã hội
Ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã hội,
bao gồm toàn bộ những quan điểm, tư tưởng
cùng những tình cảm, tâm trạng… Khái niệm
của cộng đồng xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội ý thức xã hội
và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định 5
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.1 Khái niệm ý thức xã hội
Ý thức cộng đồng xã hội Ý THỨC XÃ HỘI
Phản ánh tồn tại xã hội 6 3 3/5/2022
Sự khác nhau giữa ý thức xã hội và ý thức cá nhân Ý thức xã hội Ý thức cá nhân Là mặt tinh thần của Là mặt tinh thần của
cộng đồng xã hội, phản từng cá nhân riêng
ánh những điều kiện vật biệt, phản ánh những
chất và sinh hoạt vật chất
điều kiện vật chất và
của cộng đồng xã hội đó
sinh hoạt vật chất của cá nhân đó 7
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.2 Kết cấu của ý thức xã hội Ý THỨC XÃ HỘI THÔNG THƯỜNG Ý THỨC XÃ HỘI LÝ LUẬN Ý THỨC XÃ HỘI TÂM LÝ XÃ HỘI HỆ TƯ TƯỞNG CÁC HÌNH THÁI Ý THỨC XÃ HỘI 8 4 3/5/2022
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.2 Kết cấu của ý thức xã hội TRI THỨC , QUAN NIỆM THÔNG THƯỜNG YTXH THÔNG THƯỜNG HÌNH THÀNH TRỰC TIẾP TỰ PHÁT TRONG ĐỜI SỐNG HÀNG NGÀY
CÁC TƯ TƯỞNG, QUAN ĐIỂM
ĐƯỢC HỆ THỐNG HÓA VÀ
KHÁI QUÁT HÓA DƯỚI DẠNG YTXH CÁC KHÁI NIỆM, LÝ LUẬN
CÁC PHẠM TRÙ, CÁC QUY LUẬT HÌNH THÀNH TỰ GIÁC 9
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.2 Kết cấu của ý thức xã hội
GỒM TÌNH CẢM, TÂM TRẠNG THÓI QUEN, TẬP QUÁN… TÂM LÝ XÃ HỘI HÌNH THÀNH TRỰC TiẾP TỰ PHÁT TRONG ĐỜI SỐNG HÀNG NGÀY HỆ THỐNG QUAN ĐiỂM CỦA MỘT GIAI CẤP, MỘT LỰC LƯỢNG XÃ HỘI HỆ NHẤT ĐỊNH TƯ TƯỞNG HÌNH THÀNH TỰ GIÁC BỞI CÁC NHÀ TƯ TƯỞNG CỦA GIAI CẤP 10 5 3/5/2022
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.2 Kết cấu của ý thức xã hội
MQH GIỮA HAI TRÌNH ĐỘ TLXH và HTT TẠO ĐiỀU KiỆN + HÌNH THÀNH + TiẾP CẬN TÂM LÝ XH HỆ TƯ TƯỞNG CỦNG CỐ, PHÁT TRIỂN NHỮNG NÉT TÂM LÝ XH TƯƠNG ỨNG CƠ SỞ CỦA MQH:
CÙNG PHẢN ÁNH TỒN TẠI XÃ HỘI
CÓ NỘI DUNG DO TTXH QUY ĐỊNH
CÙNG CHỊU SỰ CHI PHỐI CỦA CÁC QUY LuẬT KHÁCH QUAN 11
2. Khái niệm ý thức xã hội và kết cấu của ý thức xã hội
2.2 Kết cấu của ý thức xã hội Ý THỨC CHÍNH TRỊ Ý THỨC PHÁP QUYỀN Kết cấu của ý Ý THỨC ĐẠO ĐỨC thức xã Ý THỨC hội (theo XÃ HỘI Ý THỨC TÔN GIÁO nội dung và lĩnh Ý THỨC THẨM MỸ vực phản ánh) Ý THỨC TRIẾT HỌC . . . 12 6 3/5/2022
2.3 Tính giai cấp của ý thức xã hội
• Các giai cấp khác nhau có YTXH khác nhau
• Tính giai cấp của YTXH thể hiện ở cả tâm lý
xã hội và hệ tư tưởng
• Tư tưởng thống trị trong xã hội là tư tưởng
của giai cấp thống trị về kinh tế
• Ý thức của các giai cấp khác nhau có tác động qua lại lẫn nhau 13 TTXH quyết định YTXH
“…không thể nhận định về một thời đại đảo lộn
như thế căn cứ vào YT của thời đại ấy. Trái lại,
phải giải thích YT ấy bằng những mâu thuẫn của
đời sống vật chất, bằng sự xung đột hiện có giữa
các LLSX xã hội và những QHSX xã hội”
C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t13, tr. 15 14 7 3/5/2022
3. Tính độc lập tương đối của YTXH
YTXH thường lạc hậu hơn so với TTXH
YTXH có thể vượt trước TTXH
YTXH có tính kế thừa trong sự phát triển của mình
Sự tác động qua lại giữa các hình thái YTXH
trong sự phát triển của chúng
YTXH tác động trở lại TTXH 15
3, Ý nghĩa phương pháp luận
+ Công việc cải tạo xã hội cũ, xây
dựng xã hội mới phải được thực hiện trên cả hai mặt TTXH và YTXH
+ Thay đổi TTXH là điều kiện cơ bản
nhất (nhưng không là điều kiện duy nhất) để thay đổi YTXH
+ Phải thấy được vị trí to lớn của
YTXH trong quá trình phát triển TTXH 16 8 3/5/2022
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI
1. Khái lược các quan điểm triết học về con
người trong lịch sử triết học 1.1. Quan điểm 1.2. Quan điểm về con người về con người trong triết học trong triết học phương Đông phương Tây 17 Nhận xét
1.Vấn đề con người là vấn đề trung tâm của các học thuyết triết học
2. Vấn đề con người là vấn đề được nghiên cứu một cách có hệ thống và rất sớm –
khoảng từ thế kỷ VI tr.CN.
3. Xuất hiện trong các nên văn hóa dân gian khác nhau với 2 khuynh hướng:
+ Con người xuất hiện từ một bản nguyên cụ thể nào đó như bố và mẹ, từ quả
bầu, từ bọc trứng hoặc một mớ hỗn độn của vũ trụ …..
+ Do thần thánh, thượng đế …sinh ra
4. Trong các trường phái triết học vấn đề con người được luận giải một cách có
căn cứ, có lập luận chặt chẽ. Những nội dung cơ bản được quan tâm là: nguồn
gốc, bản tính, đạo làm người, mẫu người lý tưởng… 18 9 3/5/2022 KÕt luËn chung • Gi¸ trÞ:
- §Æt con ngêi ë vÞ trÝ quan träng trong triÕt häc
- Cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t tëng vÒ
con ngêi trong triÕt häc M¸c – Lªnin • H¹n chÕ: - TÝnh phiÕn diÖn - TÝnh trùc quan
- TÝnh trõu tîng, phi lÞch s.
- Những quan điểm này còn mang nặng tính duy tâm và siêu hình 19
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI
2. Quan điểm về con người
trong triết học Mác - Lênin
2.1. Khái niệm con người và bản chất con người Là sản phẩm của Vừa là Bản chất lịch sử và chủ thể con Là thực của chính của lịch người là thể sinh bản thân sử, vừa là tổng hòa học - xã con người sản phẩm các quan hội của lịch hệ xã hội sử 20 10 3/5/2022
Quan niệm của CNDVLS về con người
a. Con người là một thực thể thống nhất giữa mặt sinh vật và mặt xã hội ¶nh mét ngêi cæ ®¹i ®i kiÕm an
¶nh sinh ho¹t cña 1 céng ®ång ngêi trong rõng nguyªn thuû 21
Con người là một thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội - Bản tính tự nhiên:
“ B¶n th©n c¸i sù kiÖn lµ con ngêi tõ loµi ®éng vËt mµ ra,
còng ®· quyÕt ®Þnh viÖc con ngêi kh«ng bao giê hoµn
toµn tho¸t ly khái nh÷ng ®Æc tÝnh vèn cã cña con vËt”
C.M¸c vµ Ph.¡ngghen : Toµn tËp, Nxb.ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t 20, tr. 146.
+ Con người là sản phẩm của quá trình phát triển của tự nhiên
+ Con người là một bộ phận của tự nhiên, chịu sự tác động của tự nhiên
+ Con người có những nhu cầu “tự nhiên” 22 11 3/5/2022
Con người là một thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội - Bản tính xã hội:
+ Con người là sản phẩm của quá trình phát triển của xã hội. Chính
nhờ quá trình lao động sản xuất mà con người được hình thành
với tư cách là con người
+ Con người là một bộ phận của xã hội, chịu sự tác động của tự nhiên
+ Con người có những nhu cầu mà động vật không có – những nhu cầu xã hội 23
Con ngêi lµ chñ thÓ & lµ s¶n phÈm cña lÞch sö 24 12 3/5/2022
• Lịch sử chẳng qua chỉ là hành động có ý thức của chính bản thân con
người: Hành vi lịch sử đầu tiên của con người là lao động sản xuất ra
của cải vật chất, và nhờ đó mà con người tách mình ra khỏi thế giới
động vật để làm người, để tồn tại và phát triển với tư cách là con người
• Con người làm ra lịch sử trên cơ sở những điều kiện hiện có, những điều
kiện do thế hệ trước để lại. Con người đã tiếp tục hoạt động cũ của các
thế hệ trước trong điều kiện mới, và đồng thời tiếp tục hoạt động mới để
biến đổi hoàn cảnh cũ 25
Quan niệm của CNDVLS về bản chất con người
Các Mác viết : “Bản chất con
người không phải là một cái
trừu tượng cố hữu của cá nhân
riêng biệt. Trong tính hiện thực
của nó, bản chất con người là
tổng hoà những quan hệ xã hội”. C¸c M¸c (1818 1883)
(C.Mác và Angghen Toàn tập. NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 1995, Tập 3, Tr 11) 26 13 3/5/2022
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI
2. Quan điểm về con người
trong triết học Mác - Lênin
2.2. Hiện tượng tha hóa con người và
vấn đề giải phóng con người Thực chất của Vĩnh viễn giải Sự phát triển tự hiện tượng tha phóng toàn thể do của mỗi người hóa con người xã hội khỏi ách là điều kiện cho là lao động của bóc lột, ách áp sự phát triển tự con người bị bức là tư tưởng do của tất cả mọi tha hóa căn bản, cốt lõi người 27
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI
3. Quan điểm của triết học Mác - Lênin về quan hệ cá nhân và
xã hội, về vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sử 3.1. MQH giữa cá nhân và xã hội Cá nhân Xã hội 28 14 3/5/2022
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI
3. Quan điểm của triết học Mác - Lênin về quan hệ cá
nhân và xã hội, về vai trò của quần chúng nhân dân
và lãnh tụ trong lịch sử MQH biện chứng giữa QCND và CNLT Quần Cá nhân chúng lãnh tụ/ vĩ nhân dân nhân 29
2. Quần chúng nhân dân, lãnh tụ và vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sử
a. Khái niệm quần chúng nhân dân
• Quần chúng nhân dân (QCND) là cộng đồng xã hội có tổ chức, có lãnh
đạo của những cá nhân hay các tổ chức chính trị, xã hội nhất định nhằm
giải quyết các nhiệm vụ lịch sử trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa của xã hội
• Những lực lượng cơ bản tạo thành QCND
- Những người sản xuất ra của cải VC và tinh thần
- Lực lượng của các cuộc đấu tranh giai cấp, CMXH
- Các tầng lớp, lực lượng xã hội thúc đẩy sự tiến bộ xã hội •
Quần chúng nhân dân là một phạm trù lịch sử, vận động biến đổi theo sự
phát triển của lịch sử xã hội. 30 15 3/5/2022
b. Kh¸i niÖm c¸ nh©n trong lÞch sö :
* VÜ nh©n lµ những c¸ nh©n kiÖt xuÊt trong c¸c lÜnh vùc
kinh tÕ, chÝnh trÞ, khoa häc, nghÖ thuËt . . .
* L·nh tô lµ những c¸ nh©n kiÖt xuÊt do phong trµo c¸ch
m¹ng quÇn chóng nh©n d©n t¹o nªn. C¸c M¸c (1818 1883) A.Anhxtanh (1879 1955) 31
c. Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với lãnh tụ
Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với vĩ nhân
lãnh tụ là biện chứng, vừa thống nhất, vừa khác biệt.
* Vai trò của quần chúng nhân dân
=> Quần chúng nhân dân là lực lượng sản xuất
cơ bản của xã hội, trực tiếp sản xuất ra của cải
vật chất, là cơ sở của sự tồn tại và phát triển.
=> Quần chúng nhân dân là động lực cơ bản của
mọi cuộc cách mạng xã hội
=> Quần chúng nhân dân là người sáng tạo ra
những giá trị văn hoá tinh thần 32 16 3/5/2022
* Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân
• Quần chúng nhân dân trực tiếp thực hiện hoạt động sản xuất ra của
cải VC – cơ sở của sự tồn tại và phát triển của con người, xã hội loài người
• Quần chúng nhân dân trực tiếp hoặc gián tiếp sản xuất ra của cải
tinh thần của xã hội và cũng đồng thời là lực lượng trực tiếp hoặc
gián tiếp “kiểm chứng” các giá trị đó
• Quần chúng nhân dân là lực lượng của các cuộc đấu tranh giai cấp, CMXH
- Các tầng lớp, lực lượng xã hội thúc đẩy sự tiến bộ xã hội 33
*. Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân
• Chú ý: - Khẳng định vai trò sáng tạo lịch sử của
quần chúng nhân dân cũng không có nghĩa là phủ
nhận vai trò của các cá nhân, đặc biệt là các cá nhân lãnh tụ
- Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng
nhân dân phụ thuộc vào các điều kiện khách quan và chủ quan 34 17 3/5/2022
c. Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với lãnh tụ
Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với vĩ nhân lãnh tụ là
biện chứng, vừa thống nhất, vừa khác biệt. * Vai trò của lãnh tụ
V.I.Lênin viết : “Trong lịch sử, chưa hề có một giai cấp
nào giành được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo được
trong hàng ngũ của minh những lãnh tụ chính trị, những đại
biểu tiên phong có đủ khả nang tổ chức và lãnh đạo phong trào”.
(V.I.Lênin Toàn tập. NXB Tiến bộ Matxcơva 1978. Tập 4. Trang 473.) 35 Vai trò của lãnh tụ Thúc đẩy/kìm hãm: Nhận thức nhiệm vụ
Tổ chức hướng dẫn QCND giải quyết nhiệm vụ (đề ra phương
hướng, xác định phương thức giải quyết nhiệm vụ, tổ chức lực
lượng giải quyết nhiệm vụ ….) V.I.Lªnin (1870-1924)
Chñ TÞch Hå ChÝ Minh (1890-1969) 36 18 3/5/2022
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI
4. Vấn đề con người trong sự nghiệp cách mạng ở Việt Nam
Dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin Cơ sở giải quyết vấn đề
Tư tưởng Hồ Chí Minh về con con người người ở Việt Nam Quan điểm của Đảng ta 37 19