Soạn bài Củng cố, mở rộng trang 59
Câu 1. Nêu những dấu hiệu để có thể nhận biết các yếu tố trữ tình trong ba văn
bản Ai đã đặt tên cho dòng sông?, “Và tôi vẫn muốn mẹ…”, Cà Mau quê xứ.
- Ai đã đặt tên cho dòng sông?: những cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ một
vốn hiểu biết văn hóa phong phú về văn hóa, lịch sử và văn chương cùng một
văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa.
- “Và tôi vẫn muốn mẹ”: tình cảm mẫu tử mãnh liệt được thể hiện qua khao
khát có mẹ của nhân vật “tôi” từ khi còn là một đứa trẻ phải rời xa mẹ do chiến
tranh, cho đế sau này, khi đã năm mươi mốt tuổi, có hai con, tôi vẫn muốn có mẹ.
- Cà Mau quê xứ: tình cảm yêu mến, tự hào về mảnh đất Cà Mau.
Câu 2. Cho đề bài:
Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường nhận thấy dòng sông Hương “không bao giờ
tự lập mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ”. Hãy phân tích sự độc đáo trong
cảm hứng của chính tác giả về sông Hương qua đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông?
a. Lập dàn ý cho bài viết.
b. Chọn hai ý và triển khai thành hai đoạn văn có liên kết với nhau. Gợi ý: a. (1) Mở bài
Giới thiệu về tác giả, tác phẩm. (2) Thân bài
* Sông Hương ở thượng nguồn
- Vẻ hùng vĩ với hình ảnh những đoạn sông “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn,
mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc…”.
- Vẻ đẹp rất thơ mộng và trữ tình khiến người ta không khỏi say mê, cảm thán
bằng “vẻ dịu dàng, say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.
- Dáng vẻ của một người con gái Di-gan “phóng khoáng và hoang dại” thật
quyến rũ, bí ẩn, cùng với “bản lĩnh gan dạ tâm hồn tự do và trong sáng”.
- Khi ra khỏi rừng già sông Hương như “người mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ
sở”: Rũ bỏ cái cá tính mạnh mẽ, hoang dại để trở mình biến thành một người
phụ nữ dịu dàng, một người mẹ bao dung.
=> Đặc sắc trong lối viết kí của tác giả: Những liên tưởng so sánh độc đáo, sáng tạo.
* Sông Hương khi chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố
- Sự quan sát tỉ mỉ, tinh tế trong việc miêu tả hành trình của sông Hương: “Sông
Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn
mình theo những đường cong thật mềm…”
- Những so sánh liên tưởng độc đáo: “Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa
cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”...
=> Hiệu quả thẩm mĩ: Vừa làm nổi bật vẻ đẹp đa chiều (trí tuệ, thơ mộng, trầm
mặc)của sông Hương vừa bày tỏ tình yêu tha thiết và sự am hiểu sâu sắc của tác giả về dòng sông.
* Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế:
- “vui tươi hẳn lên”:
⚫ Khi giáp mặt với thành Huế liền uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn
Hến, đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng”
không nói ra của tình yêu;
⚫ Tặng cho Huế điệu chảy lặng lờ, điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế;
dòng chảy ngập ngừng như muốn đi muốn ở…vấn vương của một nỗi lòng;
⚫ Khi ra khỏi kinh thành còn quyến luyến quay trở lại gặp thành phố một lần
nữa ở thị trấn Bao Vinh.
- Phát hiện của tác giả về nét riêng biệt của sông Hương cho thấy tác giả vô
cùng gắn bó, am hiểu sông Hương và xứ Huế. (3) Kết bài
Khẳng định nét độc đáo trong cảm nhận về sông Hương của Hoàng Phủ Ngọc Tường. b.
- Đoạn 1: Con sông Hương ở thượng nguồn được Hoàng Phủ Ngọc Tường khắc
họa với hai nét đẹp: mãnh liệt hoang dại nhưng cũng đầy dịu dàng và say đắm.
Hành trình của Hương giang cũng giống như mọi con sông khác - bắt đầu từ
thượng nguồn - nơi mà trong cảm nhận của nhà văn, giống như “bản trường ca
của rừng già”. Quả là như vậy, con sông ở đây đã gắn liền với dãy núi Trường
Sơn hùng vĩ. Nó mang trong mình vẻ đẹp mạnh mẽ với sức mạnh nguyên sơ
bản năng: “rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh
thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Phép tu từ so
sánh kết hợp với động từ mạnh và lối điệp cấu trúc đã khiến con sông hiện lên
giống như một bản nhạc giàu cung bậc của thiên nhiên. Nhưng bản trường ca ấy
không chỉ hào hùng, mà vẫn mang nét trữ tình sâu lắng. Sau những “rầm rộ”,
“cuộn xoáy”, con sống đã dần trở nên “dịu dàng” hơn, đằm thắm hơn để rồi có
thể làm “say đắm” bất cứ chàng trai nào khi chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nó “giữa
những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.
- Đoạn 2: Đặc sắc nhất đó là vẻ đẹp nguyên sơ, hoang dã của rừng già đã đem
đến cho nó một vẻ đẹp mà trong suy cảm của nhà văn giống như một “cô gái
Di-gan phóng khoáng và man dại”. Chúng ta đã biết đến những cô gái Di-gan là
những người thích sống lang thang, tự do và yêu ca hát. Họ là những người
thiếu nữ có vẻ đẹp man dại đầy quyến rũ. Khi so sánh con sông với những cô
gái Di-gan, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khắc vào tâm trí người đọc một ấn
tượng mạnh về vẻ đẹp hoang dại nhưng cũng rất thiếu nữ, rất tình tứ của con
sông. Một vẻ đẹp tự do, phóng khoáng và đầy hấp dẫn.
Câu 3. Cho đề tài:
Để thành công, dứt khoát phải dựa vào nội lực, không cần sự hỗ trợ từ bên ngoài.
a. Chuẩn bị nội dung thảo luận, tranh luận về đề tài trên.
b. Tổ chức tập thảo luận, tranh luận trên cơ sở nội dung đã chuẩn bị.
Học sinh tự thảo luận.
Câu 4. Chọn ba văn bản thuộc các thể loại tùy bút, tản văn, truyện kí,... mà bạn
yêu thích; đọc, chỉ ra và phân tích những nét đặc sắc về nghệ thuật của từng văn bản.
- Tùy bút Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân): ngôn ngữ giàu có uyên bác
thuộc nhiều lĩnh vực, sử dụng thành công thể tùy bút pha bút ký…
- Tản văn Cõi lá (Đỗ Phấn): có sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình, miêu tả
vẻ đẹp của thiên nhiên…