Soạn bài Lão Hạc | Ngữ văn 8 Bài 6: Truyện sách Cánh Diều

Soạn bài Lão Hạc | Ngữ văn 8 Bài 6: Truyện sách Cánh Diều 1. Chuẩn bị:
Yêu cầu (trang 4 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc hiểu truyện ngắn, các em cần lưu ý:
+ Tóm tắt được nội dung văn bản (cốt truyện).
+ Nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân vật trong truyện.
+ Đề tài của truyện, ý nghĩa nhan đề của tác phẩm.
+ Liên hệ với bối cảnh xã hội và những hiểu biết của bản thân để hiểu sâu hơn tác phẩm truyện.
– Đọc trước truyện ngắn Lão Hạc; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nam Cao và
một số bài viết xung quanh tác phẩm Lão Hạc. Hướng dẫn trả lời - Khi đọc truyện:
+ Tóm tắt: Vợ đã mất, con trai vì nghèo mà không lấy được vợ nên phẫn chí xin đi
mộ phu đồn điền cao su, một mình lão Hạc thui thủi bầu bạn cùng cậu Vàng, vốn là
con chó mà con trai từng nuôi. Thế nhưng cuối cùng lão cũng phải tính toán bán cậu
Vàng đi vì tình cảnh ngặt nghèo khó lòng nuôi nổi nó. Sau khi bán chó, lão Hạc tính
trước tương lai khi gửi gắm ông giáo tiền bạc và nhờ ông trông nom giúp cửa nhà.
Những ngày khốn khó bất ngờ ập đến, lão Hạc dần xa cách mọi người đặc biệt là
ông giáo. Điều ấy khiến cho họ hiểu nhầm lão. Cuối cùng, lão tự tử bằng bả chó,
gây bất ngờ cho mọi người và để lại nhiều xót xa, ngậm ngùi cho ông giáo.
+ Nhân vật: lão Hạc và ông giáo (mối quan hệ - hàng xóm).
+ Đề tài: người nông dân trong xã hội cũ
+ Ý nghĩa nhan đề: gợi sự đồng cảm của người đọc với thân phận người nông dân
đồng thời gợi sự căm phẫn đối với ách thống trị của chế độ thực dân – phong kiến. - Tác giả, tác phẩm:
+ Nam Cao (tên khai sinh là Trần Hữu Tri, 29 tháng 10, năm 1915 hoặc 1917 – 30
tháng 11 năm 1951) là một nhà văn, nhà thơ, nhà báo và cũng là một chiến sĩ, liệt sỹ người Việt Nam.
+ Ông là nhà văn hiện thực lớn (trước Cách mạng Tháng Tám), một nhà báo kháng
chiến (sau Cách mạng), một trong những nhà văn tiêu biểu nhất thế kỷ 20.
+ Lão Hạc là một truyện ngắn của nhà văn Nam Cao được viết vào năm 1943. Tác
phẩm được đánh giá là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của dòng văn học
hiện thực, nội dung truyện đã phần nào phản ánh được hiện trạng xã hội Việt Nam
trong giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám. 2. Đọc hiểu:
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 5 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Đoạn văn “Tôi cũng ngồi lặng lẽ […] tôi quý năm quyển sách của tôi…” thuật lại
những sự kiện liên quan đến nhân vật nào? Hướng dẫn trả lời
- Đoạn văn liên quan đến nhân vật ông giáo.
Câu 2 (trang 6 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Đoạn văn này giúp em hiểu thêm được gì về hoàn cảnh của nhân vật lão Hạc? Hướng dẫn trả lời
- Đoạn văn này giúp hiểu thêm về hoàn cảnh của nhân vật lão Hạc: nhà nghèo, vợ
mất sớm, chỉ còn đứa con trai; con trai bỏ đi làm đồn điền cao su biền biệt không về.
Chỉ có con chó vàng mà con trai để lại làm bạn.
Câu 3 (trang 7 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Những lời nói của lão Hạc với “cậu Vàng” thể hiện điều gì? Hướng dẫn trả lời
- Thể hiện nỗi nhớ thương dành cho con trai đi mãi không về, đồng thời cũng là tình
cảm mà lão Hạc dành cho cậu Vàng.
Câu 4 (trang 9 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Chú ý cách Nam Cao miêu tả nhân vật Lão Hạc qua ngoại hình, ngôn ngữ, tâm lí. Hướng dẫn trả lời
- Ngoại hình: Mặt lão đột nhiên co rúm lại, những nếp nhăn xôi lại, cái đầu lão ngoẹo
về một bên, cái miệng móm mém mếu như con nít,…
- Ngôn ngữ: Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!, Khốn nạn,… Ông giáo ơi!,…
- Tâm lí: Đau đớn, xót xa
Câu 5 (trang 9 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Câu nói của lão Hạc “chua chát” ở chỗ nào? Hướng dẫn trả lời
- Câu nói của lão Hạc chua chát ở chỗ: lão rất yêu quý cậu Vàng nhưng vì hoàn
cảnh lão buộc phải bán nó đi và để che đậy cho nỗi xót xa vì mất đi người bạn trung
thành lão đành tìm một lí do là “hoá kiếp” cho cậu Vàng được làm người.
Câu 6 (trang 10 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Chú ý thái độ của ông giáo qua lời nói và hành động. Hướng dẫn trả lời
Thái độ an ủi, đồng cảm, sẻ chia.
Câu 7 (trang 10 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Qua những việc nhờ ông giáo, nhân vật lão Hạc đã thể hiện được đặc điểm nào? Hướng dẫn trả lời
Qua những việc nhờ ông giáo, nhân vật lão Hạc đã thể hiện được đặc điểm:
- Yêu thương con trai, luôn mong ngóng con trở về - Lo lắng chu toàn cho con
- Có lòng tự trọng (không muốn làm ảnh hưởng đến người khác)
- Là người hay suy nghĩ và tỉnh táo nhận ra tình cảnh của mình lúc này
Câu 8 (trang 11 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Những từ ngữ nào thể hiện sự nhún nhường hết mức của lão Hạc? Hướng dẫn trả lời
- Những từ ngữ thể hiện sự nhún nhường hết mức của lão Hạc: cắn rơm cắn cỏ, lạy,
ông giáo có nghĩ cái tình tôi già nua tuổi tác mà thương…
Câu 9 (trang 11 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Chú ý tình cảnh của Lão Hạc. Hướng dẫn trả lời
Khó khăn, không còn gì để ăn. Phải ăn khoai, ăn củ chuối, rau má,…
Câu 10 (trang 11 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Lời tâm sự của nhân vật ông giáo ở đây là nói với ai? Hướng dẫn trả lời
- Lời tâm sự của ông giáo ở đây là nói với người đọc, cũng là một lời độc thoại để
người đọc hiểu hơn về vợ của ông giáo.
Câu 11 (trang 12 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Điều gì khiến ông giáo thấy “Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…”? Hướng dẫn trả lời
- Vì ông giáo nghĩ lão Hạc - một người lương thiện nhưng cũng bị tha hoá, xấu xa giống như Binh Tư.
Câu 12 (trang 12 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Chú ý các chi tiết miêu tả cái chết của Lão Hạc. Hướng dẫn trả lời
- Chi tiết: Lão Hạc đang vật vã ở trên giường …. Cái chết thật là dữ dội”.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Tóm tắt truyện Lão Hạc trong khoảng 10 – 15 dòng. Hướng dẫn trả lời
Lão Hạc là một người nông dân nghèo, vợ mất sớm, chỉ có một mảnh vườn và
người con trai. Vì không có tiền cưới vợ, con trai lão Hạc sinh phẫn chí đi lên đồn
điền cao su với lời thề khi nào kiếm được bạc trăm mới trở về. Từ đó, lão Hạc sống
thui thủi một mình với con chó Vàng làm bạn, bòn vườn sống qua ngày. Sau trận ốm
dai dẳng, lão không còn sức đi làm thuê được nữa. Rồi lại bão mất mùa, lão rơi vào
hoàn cảnh khó khăn, cơ cực bội phần. Vì muốn giữ lại mảnh vườn cho con trai về
có cái sinh sống, Lão Hạc dằn vặt lương tâm mình khi quyết định bán đi con chó
Vàng. Lão nhờ ông giáo trông hộ mảnh vườn cho con trai và gửi tiền làm ma để
không phiền hàng xóm. Lão Hạc xin ít bã chó của Binh Tư. Biết được chuyện này,
ông giáo rất buồn vì nghĩ rằng con người như lão Hạc chỉ vì cái nghèo đói mà cũng
bị tha hoá. Rồi lão chết đột ngột, dữ dội và đau đớn. Không ai biết vì sao lão chết trừ Ông Giáo và Binh Tư.
Câu 2 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Truyện có những nhân vật nào đáng chú ý? Phần (1) và (2) (in chữ nhỏ) mở đầu văn
bản có vai trò như thế nào đối với phần sau của truyện? Hướng dẫn trả lời
- Truyện có những nhân vật đáng chú ý: Lão Hạc, ông giáo, cậu Vàng.
- Phần 1 và 2 (in chữ nhỏ) mở đầu văn bản có vai trò dẫn dắt, giới thiệu và kết nối
đối với phần sau của truyện, giúp người đọc hiểu rõ hơn về câu chuyện và nội dung
ở các phần sau của văn bản.
Câu 3 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Phân tích nhân vật lão Hạc:
a. Hoàn cảnh lão Hạc trong truyện có gì đặc biệt? Người đọc biết được hoàn cảnh ấy qua lời kể của ai?
b. Phân tích diễn biến hành động, tâm trạng của lão Hạc sau khi bán con chó Vàng.
Theo em, nguyên nhân nào khiến lão Hạc có hành động và tâm trạng như vậy?
c. Trước khi chết, lão Hạc đã chuẩn bị những gì? Tìm các chi tiết miêu tả cái chết
của lão Hạc. Từ các chi tiết đó, em có suy nghĩ như thế nào về nhân vật này? Hướng dẫn trả lời
a. Hoàn cảnh của lão Hạc: Vợ mất sớm, một mình nuôi con khôn lớn. Trong nhà tài
sản không có gì ngoài ba sào vườn, một túp lều nhỏ và một con chó được ông rất
yêu quý đặt tên là cậu Vàng. Ông không có tiền cho con trai cưới vợ, người con trai
bỏ đi đồn điền cao su, bỏ lại lão sống một mình. Sau một trận ốm, khi đã quá túng
quẫn lão quyết định bán cậu Vàng - kỉ vật mà anh con trai để lại, không chỉ là một
con vật mà còn giống như một người bạn.
Người đọc biết được hoàn cảnh ấy qua lời kể của ông giáo.
b. - Diễn biến hành động, tâm trạng của lão Hạc sau khi bán chó:
+ Sau khi bán chó lão chạy sang nhà ông giáo kể về việc bán cậu Vàng với đôi mắt
"ầng ậc nước", mếu máo, đôi mắt ầng ậc nước, mặt co rúm lại, đầu nghẹo sang một
bên, lão khóc hu hu...Lão dằn vặt đau đớn đến tận cùng.
+ Lão đã ăn năn, dằn vặt, day dứt vì mình đã "lừa một con chó".
+ Lão khóc trong đau đớn vì không thể tha thứ cho bản thân mình.
+ Sau đó, lão tự an ủi bản thân vì đã "hóa kiếp cho nó".
- Nguyên nhân khiến lão Hạc có hành động như vậy là do tình cảnh nghèo khó,
khốn cùng lão bị dồn vào đến chân tường, không còn sự lựa chọn nào khác. Do sau
trận ốm lão không thể tự lo cho bản thân và một phần cũng vì thương con, lo con
trai sau khi đi đồn điền cao su về không có tiền lấy vợ. c.
- Trước khi chết, lão sang nhờ ông giáo giữ tiền và trông coi mảnh vườn, sau đó xin Binh Tư ít bả chó.
- Các chi tiết, từ ngữ miêu tả cái chết của Lão Hạc: Đau đớn, dữ dội, vật vã, âm
thầm, lớn lao, thiêng liêng.
- Từ một số chi tiết về lão Hạc ở nửa sau tác phẩm, em nhận thấy lão Hạc là người
có lòng tự trọng, biết lo xa. Lão không chấp nhận việc làm bất lương, không nhận sự
giúp đỡ. Lão Hạc cũng là một người rất coi trọng nhân phẩm, danh dự. Ông coi
trọng nó hơn cả mạng sống của mình.
Câu 4 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Em có nhận xét gì về nhân vật ông giáo (hoàn cảnh, suy nghĩ, thái độ, tình cảm
dành cho lão Hạc,…)? Chỉ ra vai trò của nhân vật này trong văn bản. Hướng dẫn trả lời
Ông giáo là nhân vật đại diện cho tầng lớp trí thức tiểu tư sản nghèo sống mòn mỏi,
bế tắc trong xã hội cũ. Sự bế tắc ấy được thể hiện ở chỗ ông chính là người chứng
kiến mọi đau khổ của lão Hạc, con lão, của vợ ông, và có lẽ của rất nhiều người
khác, nhưng ông chỉ có thể đứng nhìn mà không thể cứu giúp họ khỏi cái khổ đau ấy.
Nhân vật ông giáo vừa đóng vai trò dẫn dắt câu chuyện, vừa làm người tham gia
vào câu chuyện của nhân vật chính, qua đó thể hiện những suy nghĩ, tâm tư của
bản thân ông trước những bão giông của cuộc đời.
Câu 5 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Theo em, với truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao đã gửi gắm những điều gì khi viết về
người nông dân nghèo trước Cách mạng tháng Tám 1945? Hướng dẫn trả lời
Với truyện ngắn “Lão Hạc”, Nam Cao đã gửi gắm sự yêu thương, cảm thông và đau
xót với số phận đau khổ, nghiệt ngã của người nông dân nghèo trước CMT8.
Câu 6 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Chỉ ra những yếu tố nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn Lão Hạc. Trong đó, em ấn
tượng nhất với yếu tố nào? Vì sao? Hướng dẫn trả lời - Nghệ thuật:
+ Sử dụng ngôi kể thứ nhất, người kể là nhân vật hiểu, chứng kiến toàn bộ câu
chuyện và cảm thông với Lão Hạc.
+ Nghệ thuật phân tích tâm lí già dặn, kể chuyện chân thực, màu sắc trữ tình đan xen triết lí sâu sắc.
+ Xây dựng được nhân vật có tính cá thể hóa cao.
- Yếu tố nghệ thuật mà em ấn tượng nhất chính là nghệ thuật xây dựng nhân vật,
mỗi nhân vật trong tác phẩm đều đại diện cho một tầng lớp trong xã hội cũ, họ sống
lầm than, nghèo khổ, chật vật và không có lối thoát. Cách xây dựng nhân vật này
giúp người đọc hiểu rõ hơn về hoàn cảnh xã hội cũng như số phận chung của
những người lao động thấp cổ bé họng lúc bấy giờ.
Câu 7 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Trong truyện có nhiều đoạn văn mang tính triết lí về cuộc sống, con người. Em thích
nhất đoạn văn nào? Vì sao? Hướng dẫn trả lời
Trong truyện có nhiều đoạn văn mang tính triết lí bởi đó là những tư tưởng, chiêm
nghiệm về cuộc sống mà nhà văn muốn truyền tải đến người đọc, để ta hiểu thêm
về con người và hoàn cảnh sống thời bấy giờ.
Em thích nhất đoạn văn “Chao ôi! Với những người ở quanh ta…..xa tôi dần dần.” vì
đoạn văn này thể hiện sự cảm thông của tác giả với người lao động trong xã hội cũ,
họ đã quá khổ sở để lo cho chính bản thân mình mà không thể động lòng thương với bất cứ ai.
-----------------------------------------------------------------------------------