Soạn bài Nguyễn Du - cuộc đời và sự nghiệp 1. Chuẩn bị
Một số thông tin về hoàn cảnh lịch sử, văn hóa Việt Nam cuối thế kỉ XVIII -
đầu thế kỉ XIX, quê hương, gia đình, cuộc đời Nguyễn Du:
- Bối cảnh lịch sử: Giai đoạn sụp đổ của triều đình vua Lê - chúa Trịnh, thời kì
bão táp của phong trào nông dân khởi nghĩa mà đỉnh cao là cuộc khởi nghĩa Tây Sơn.
- Quê hương: Quê ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh nhưng lại sinh ra ở Thăng Long.
- Gia đình: Dòng họ có truyền thống khoa bảng, đỗ đạt làm quan lại có truyền
thống văn hóa, văn học…
- Cuộc đời nhiều thăng trầm, khi trong cảnh “màn lan trướng huệ” của cậu công
tử đại gia đình quý tộc, khi là kẻ phiêu bạt trong cảnh “mười năm gió bụi” lúc
cuộc khởi nghĩa Tây Sơn nổ ra, khi là người ẩn cư tại quê nhà, lúc làm quan cho
triều đình nhà Nguyễn được cử làm chánh sứ sang Trung Quốc. Bước chân của
ông đã đi khắp các miền quê, tiếp xúc và thấu hiểu nhiều tầng lớp người trong xã hội… 2. Đọc hiểu
Câu 1. Những điểm đáng lưu ý về gia đình, dòng họ Nguyễn Du là gì?
l Dòng họ có truyền thống khoa bảng, đỗ đạt làm quan lại có truyền thống văn hóa, văn học.
l Họ Nguyễn ở Tiên Điền là dòng họ có danh vọng lớn đương thời, nhiều
người thành đạt trên con đường khoa bảng và công danh.
Câu 2. Những biến cố lịch sử nào đã tác động tới cuộc đời, con người Nguyễn Du?
l Giai đoạn sụp đổ của triều đình vua Lê - chúa Trịnh, thời kì bão táp của
phong trào nông dân khởi nghĩa mà đỉnh cao là cuộc khởi nghĩa Tây Sơn.
l Nguyễn Huệ lật đổ vua Lê – chúa Trịnh ở Đàng Ngoài, chúa Nguyễn ở
Đàng Trong, phá quân Xiêm xâm lược ở phương Nam, diệt quân Thanh ở
phương Bắc, thu giang ơn về một mối và bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
l Triều đại Tây Sơn ngắn ngủi, triều Nguyễn được vua Gia Long thiết lập và
tiếp đến là cuộc hưng thịnh trở lại của vương triều Nguyễn.
Câu 3. Những điểm đáng lưu ý nào về cuộc đời Nguyễn Du có ảnh hưởng tới
sáng tác văn chương của ông?
l Nguyễn Du không chỉ là nhân chứng của thời đại mà còn sống gắn bó sâu
sắc với những biến cố lớn lao của dân tộc.
l Cuộc đời nhiều thăng trầm, khi trong cảnh “màn lan trướng huệ” của cậu
công tử đại gia đình quý tộc, khi là kẻ phiêu bạt trong cảnh “mười năm gió
bụi” lúc cuộc khởi nghĩa Tây Sơn nổ ra, khi là người ẩn cư tại quê nhà, lúc
làm quan cho triều đình nhà Nguyễn được cử làm chánh sứ sang Trung Quốc.
l Bước chân của ông đã đi khắp các miền quê, tiếp xúc và thấu hiểu nhiều
tầng lớp người trong xã hội…
Câu 4. Tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du thể hiện như thế nào qua thơ chữ Hán?
l Hướng về những số phận đau khổ, bất hạnh với niềm cảm thương sâu sắc.
l Viết về những con người có tài năng, khí tiết thanh cao với niềm cảm
thương, trân trọng và ngưỡng mộ. l Tự thương mình.
Câu 5. Điểm nổi bật ở thơ chữ Hán Nguyễn Du là gì?
l Được viết theo thể Đường luật với đủ các tiểu loại.
l Bút pháp nghệ thuật phong phú, đa dạng.
l Tính hàm súc, cô đọng được phát huy ở mức cao nhất.
l Chất trữ tình quyền hòa chất triết lí đem đến sự thâm trầm, sâu sắc của thơ chữ Hán Nguyễn Du.
3. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Văn bản Nguyễn Du - Cuộc đời và sự nghiệp gồm mấy phần? Hãy xác
định nội dung chính của từng phần.
- Văn bản gồm có 2 phần.
- Nội dung của từng phần:
l Phần 1. Từ đầu đến “tài năng của Nguyễn Du”: Cuộc đời từng trải và vốn
sống phong phú (Cung cấp thông tin về tiểu sử, cuộc đời của Nguyễn Du).
l Phần 2. Còn lại: Đại thi hào dân tộc (Cung cấp thông tin về sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Du)
Câu 2. Dựa vào văn bản trên, em hãy nêu lên những điểm nổi bật về thời đại,
gia đình, cuộc đời Nguyễn Du có ảnh hưởng tới sáng tác của ông.
Câu 3. Vì sao bài viết khẳng định thơ chữ Hán của Nguyễn Du “là bức chân
dung tự hoạ về một con người có tấm lòng nhân đạo bao la, sâu sắc”?
Câu 4. Giá trị nhân đạo của Truyện Kiều thể hiện ở những mặt nào?
Câu 5. Truyện Kiều có những thành công gì về nghệ thuật?
Câu 6. Nhà thơ Tố Hữu nhận định Nguyễn Du là “người xưa của ta nay”. Em
có suy nghĩ gì về nhận định đó?