Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 100 | Ngữ văn 12 Cánh diều (Tập 1)

Câu 1 trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Văn bản Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm có sự kết hợp giữa ngôn ngữ trang trọng và ngôn
ngữ thân mật. Em hãy chỉ ra những đặc điểm của hai kiểu ngôn ngữ này trong đoạn trích sau:
a) Ai lại không tha thiết với mùa xuân, ai lại không muốn cái sáng ngời trong đôi mắt
và trên đôi môi căng mọng khi cuộc đời còn ở tuổi hai mươi? Nhưng... tuổi hai mươi
của thời đại này đã phải dẹp lại những ước mơ hạnh phúc mà lẽ ra họ phải có... Ước
mơ bây giờ là đánh thắng giặc Mỹ, là Độc lập, Tự do của đất nước. Từ ước mơ đó
mới có được những gì gọi là của riêng mình. Mình cũng như những thanh niên khác
đã lên đường ra tiền tuyến, và tuổi trẻ qua đi giữa tiếng bom rơi đạn nổ.
b) Được thư mẹ... mẹ của con ơi, mỗi dòng chữ, mỗi lời nói của mẹ thấm nặng yêu
thương, như những dòng máu chảy về trái tim khao khát nhớ thương của con. Ôi! Có
ai hiểu lòng con ao ước được về sống giữa gia đình, dù chỉ là giây lát đến mức nào
không? Con vẫn hiểu điều đó từ lúc bước chân lên chiếc ô tô đưa con vào con đường bom đạn. Trả lời:
a) Những đặc điểm của hai kiểu ngôn ngữ
- Ngôn ngữ trang trọng thể hiện qua các từ ngữ toàn dân với nghĩa chính thống và
lịch sự như : tiền tuyến, tuổi trẻ, Độc lập, Tự do, thanh niên, sáng ngời... Kết hợp với
kiểu câu đảm bảo ngữ pháp, mang phong cách trang trọng : “Mình cũng như những
thanh niên khác đã lên đường ra tiền tuyến, và tuổi trẻ qua đi giữa tiếng bom rơi đạn nổ.”
- Ngôn ngữ thân mật thể hiện qua cách xưng hô gần gũi của tác giả “mình”. Kết hợp
với kiểu câu rút gọn “Ước mơ bây giờ là đánh thắng giặc Mỹ, là Độc lập, Tự do của
đất nước” không có chủ ngữ. Ngôn ngữ thân mật thể hiện qua mục đích giao tiếp –
viết nhật kí cá nhân.
b) Những đặc điểm của hai kiểu ngôn ngữ
- Ngôn ngữ trang trọng thể hiện qua một số từ ngữ mang tính chất trang trọng, toàn
dân như : thấm nặng, khao khát, ao ước, gia đình, con đường bom đạn, ô tô,...Kết
hợp với kiểu câu đúng ngữ pháp, mang tính lịch sự “Con vẫn hiểu điều đó từ lúc
bước chân lên chiếc ô tô đưa con vào con đường bom đạn”
- Ngôn ngữ thân mật thể hiện qua cách xưng hô gần gũi mẹ - con. Kết hợp một số từ
ngữ mang sắc thái biểu cảm cao như: ôi! , mẹ của con, đến mức nào, yêu thương,
nhớ thương,..Kiểu câu đặc biệt, mang nhiều cảm xúc như: “Ôi! Có ai hiểu lòng con”.
Câu 2 trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Em hãy tìm những câu văn trong văn bản Khúc tráng ca nhà giàn (Xuân Ba) thể hiện
thái độ và cảm xúc của tác giả đối với những cán bộ, chiến sĩ ngày đêm bám trụ ở
nhà giàn giữa biển khơi. Những câu văn ấy mang màu sắc trang trọng hay thân mật? Vì sao? Trả lời:
- Những câu văn trong văn bản Khúc tráng ca nhà giàn (Xuân Ba) thể hiện thái độ và
cảm xúc của tác giả giả đối với những cán bộ, chiến sĩ nhà giàn :
+ “Ngạc nhiên khi được biết, cái nhà giàn chót vùng biển đất mũi Cà Mau cũng do
quân của tướng Nam đây thiết kế thi công”
+ “Không biết anh em công binh làm cách nào mà thương lượng được với Hà Bá hay
vua Thủy Tề để cắm được hệ thống đài cọc vững vàng kiên cố như thế?”
+ “ Có lẽ họ sẽ là ông tổ của những hậu duệ mai kia sẽ cắm hệ thống đài cọc hiện đại”
- Những câu văn trên mang màu sắc thân mật kết hợp với trang trọng. Bởi lẽ, màu
sắc thân mật thể hiện ở cách xưng hô “anh em”, “quân tướng Nam đây”, cùng với
các cụm từ mang nhiều giá trị biểu cảm “ngạc nhiên khi được biết”, “kiên cố như
thế?”, “có lẽ”. Hầu hết các câu trên đều là câu rút gọn thành phần chủ ngữ. Màu sắc
trang trọng thể hiện qua các từ ngữ phổ thông mang nghĩa đại chúng và lịch sự như
: thiết kế, thi công, công binh, thương lượng, hệ thống đài cọc, vững vàng, kiên cố,
hậu duệ, hiện đại.
Câu 3 trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Các đoạn văn dưới đây đã sử dụng ngôn ngữ trang trọng và ngôn ngữ thân mật phù hợp chưa? Vì sao?
a) Con hổ dùng những cái vuốt nhọn hoắt cấu vào người, vào mặt Viên... Nhưng
Viên vẫn ráng sức quần nhau với chú hổ.
(Dẫn theo Nguyễn Đức Dân)
b) Lời nhận xét ấy có đúng không? Đúng quá đi chứ! Nào, bạn hãy cùng tôi đi phân
tích tác phẩm để hiểu rõ vấn đề.
(Dẫn theo Nguyễn Minh Thuyết, Nguyễn Văn Hiệp)
c) Trước lúc đi ngủ, San tâm sự với tôi:
- Cháu bị số phận hắt hủi. Giờ thì cả cha và mẹ đều không còn. Cuộc sống của cháu
không còn ý nghĩa gì nữa.
Tôi chưa biết an ủi thế nào, cậu ta tiếp:
- Có lẽ cháu sẽ đi đâu đó. Ở mảnh đất nhốn nháo này, cháu chẳng còn gì duyên nợ.
- Nhưng cháu còn người bà – Cuối cùng, tôi cất lời khuyên – Người bà ngoại khổ đau và bất hạnh.
(Dẫn theo Nguyễn Minh Thuyết, Nguyễn Văn Hiệp) Trả lời: a)
Đoạn văn sử dụng ngôn ngữ trang trọng chưa phù hợp. Cụ thể ở đoạn “Viên vẫn
ráng sức quần nhau”. Nguyên nhân là bởi, câu văn đang miêu tả một sự kiện hấp
dẫn, kịch tính và vô cùng gay cấn. Vì vậy cần sử dụng ngôn ngữ thân mật, các từ
ngữ mang sắc thái biểu cảm cao hơn như “dùng hết sức mình vật nhau” để thể hiện
hợp lý mức độ gay cấn của sự việc. b)
Đoạn văn sử dụng ngôn ngữ thân mật chưa phù hợp. Cụ thể ở đoạn “Đúng quá đi
chứ! Nào”. Nguyên nhân là do nội dung giao tiếp liên quan đến giảng dạy hoặc trao
đổi ý kiến trong lớp học. Vì vậy, cần thay đổi thành ngôn ngữ trang trọng như “Quả
thực là một lời nhận xét chính xác. Bây giờ, các em hãy cùng cô/thầy đi phân tích...” c)
Đoạn văn sử dụng ngôn ngữ trang trọng chưa hợp lý. Bởi vì đây là lời tâm sự giữa
hai người, mục đích giao tiếp là trò chuyện với bạn bè, người thân. Vì vậy cần mang
ngôn ngữ thân mật. Có thể thay “cháu chẳng còn gì duyên nợ” thành “Cháu không
muốn dây dưa/ ở lại”
Câu 4 trang 101 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Để tham gia xét tuyển tại một trường đại học hoặc ứng tuyển một vị trí việc làm, em
cần viết một bài luận hoặc một bức thư. Hãy chọn ngôn ngữ (trang trọng hoặc thân
mật) phù hợp để viết bài luận hoặc bức thư đó. Trả lời:
Kính gửi Hội đồng xét tuyển, trường... Em tên là :...
Thông qua bức thư này, em mong muốn trình bày nguyện vọng được theo học tại
trường Đại học ....
Hiện nay, em đang theo học tại trường THPT.... Thông qua tin tức tuyển sinh của
trường, em rất vui khi tìm thấy cơ hội học tập tại trường Đại học.... Em tin chắc rằng
những kiến thức học được tại đây sẽ tạo cho em nhiều cơ hội phát triển sự nghiệp trong tương lai.
Em chọn theo học tại trường….vì em thực sự ấn tượng với chương trình học của
trường. Tại đây, em có thể tiếp cận nhiều môn học khác nhau và tự do lập kế hoạch
học tập. Trong chương trình học, có rất nhiều môn học còn mới mẻ với em vì em
chưa từng được học trước đó. Đặc biệt, chương trình đào tạo môn....của trường luôn
được đánh giá cao và môi trường học tập tại đây rất thân thiện, cởi mở.
Trong quá trình học dưới mái trường THPT, em nhận thấy mình rất hứng thú với
chuyên ngành…. Em tin rằng những công cụ, nguồn lực tại đại học…. sẽ hỗ trợ em
tiếp tục phát triển ngành học của mình.
Vì thế, em mong muốn ứng tuyển vào chuyên ngành.... của trường, đặc biệt là tập
trung vào các môn học liên quan đến…
Chân thành cảm ơn nhà trường đã xem xét thư trình bày nguyện vọng của em. Rất
mong nhận được phản hồi tích cực từ phía nhà trường! Trân trọng, Nguyễn Văn A