Soạn bài Trao duyên | Ngữ Văn 11 Kết nối tri thức

Trước khi đọc
Câu hỏi: Mối tình Kim - Kiều được Nguyễn Du miêu tả như một "thiên
tình sử" tuyệt đẹp. Bạn hãy đọc một đoạn thơ trong Truyện Kiều hoặc
một bài thơ của tác giả khác nói về tình yêu của họ. Bài làm
Kim Trọng phải về Liêu Dương hộ tang chú. Lúc chia tay, Thúy Kiều lại
phải chủ động trong tình cảm. Cái bệnh của nho sĩ là nghi ngờ, Kim
Trọng không tin người yêu “dám xa xôi mặt mà thưa thớt lòng” nên phải dặn dò:
Gìn vàng giữ ngọc cho hay,
Cho đành lòng kẻ chân mây cuối trời.
Để an ủi, động viên Kim Trọng, Thúy Kiều lại lần nữa khẳng định:
Đã nguyền hai chữ đồng tâm,
Trăm năm thề chẳng ôm cầm thuyền ai. Đọc văn bản
Câu hỏi 1. Hình dung bối cảnh của cuộc trao duyên (thời gian, không
gian, hoàn cảnh của nhân vật) Bài làm
Sau đêm thề nguyện giữa Kim Trọng và Thúy Kiều, Kim Trọng phải về
gấp hộ tang chú ở Liễu Dương. Tai nạn ập đến nhà Kiều vì sự vu oan
của thằng bán tơ. Cha và em trai bị đánh đập tàn nhẫn, của cải bị cướp
sạch. Kiều buộc phải bán mình chuộc tội cho cha và em.
Câu hỏi 2. Chú ý nội dung lời "hỏi han" của Thúy Kiều Bài làm
Lời hỏi han của Thúy Kiều nhắc nhở Thúy Vân sao vô tư và ngủ một
giấc ngon lành y như chẳng có chuyện gì xảy ra trong nhà như vậy. May
mà mày còn chợt tỉnh và còn biết nghĩ đến chị.
Câu hỏi 3. Theo dõi, cảm xúc, suy nghĩ của Thúy Kiều:
- Khi nói lời nhờ cậy Thúy Vân;
- Khi trao kỉ vật cho Thúy Vân. Bài làm
- Khi nói lời nhờ cậy Thúy Vân: lòng rối như tơ vò
- Khi trao kỉ vật cho Thúy Vân: xót xa, tủi thân
Câu hỏi 4. Chú ý lời Thúy Kiều dặn dò Thúy Vân khi trao kỉ vật. Bài làm
Khi tình yêu giữa Thúy Kiều và Kim Trọng đang diễn ra tươi đẹp và
đằm thắm thì thình lình tai biến lại dồn đến. Sau khi thu xếp mọi việc
bán mình để cứu cha và em, ngày mai nàng sẽ phải theo Mã Giám Sinh
rời khỏi nhà. Đêm ấy, Kiều không đành lòng với tình cảnh dang dở cùng
Kim Trọng nên cuối cùng, sau khi tìm cách thuyết phục và trao duyên
cho em, khi thấy Vân đã cảm thông, Thúy Kiều đem từng kỉ vật trao tình
yêu giữa mình và Kim Trọng ra trao cho em gái.
Câu hỏi 5. Mười dòng thơ cuối là lời Thúy Kiều nói với ai? Bài làm
Thúy Kiều nói với Thúy Vân thay mình kết duyên với Kim Trọng. Sau khi đọc
Câu hỏi 1. Nêu bố cục của đoạn trích và chỉ ra đâu là lời người kể
chuyện, đâu là lời đối thoại, lời độc thoại của các nhân vật. Bài làm Bố cục:
- Phần 1 (12 câu đầu): Kiều thuyết phục và trao duyên cho Thúy Vân
- Phần 2 (14 câu tiếp): Kiều trao kỉ vật và dặn dò
- Phần 3 (còn lại): Kiều đau đớn và độc thoại nội tâm
Lời người kể chuyện: 711,725,730,735
Lời đối thoại nhân vật: 715,720,740,745
Lời độc thoại nhân vật: 750,755.
Câu hỏi 2. Thúy Kiều trao duyên cho Thúy Vân trong thời điểm nào? Bài làm
Việc trao duyên của Thúy Kiều cho Thúy Vân diễn ra trước khi Kiều thu xếp việc bán mình.
Câu hỏi 3. Đọc đoạn thơ (từ câu 719 đến 748) và trả lời các câu hỏi sau:
a. Lời nhờ cậy Thuý Vân được Thuý Kiều bày tỏ với thái độ như thế
nào? Tìm hiểu giá trị của những từ ngữ được dùng đề thể hiện thái độ đó.
b. Thúy Kiều đã đưa ra những lí lẽ gì để thuyết phục Thuý Vân nhận lời trao duyên?
c. Khi trao kỉ vật cho Thuý Vân, Thuý Kiều đã dặn dò những gì? Lời
dặn dò ấy có nhất quán với lời nàng nhờ cậy và thuyết phục Thúy Vân
trước đó hay không? Chỉ ra những từ ngữ, chỉ tiết thể hiện sự nhất quản
hoặc không nhất quán ấy.
d. Nêu diễn biến tâm lí của Thúy Kiều khi nói lời trao duyên và khi trao
kỉ vật cho Thuý Vân. Hãy phân tích, lí giải diễn biến tâm lí đó. Bài làm
a. “Cậy, lạy, thưa” là những từ mà người ở vai dưới nói chuyện với
người vai trên. Những từ ngữ này thể hiện sự tôn trọng đặc biệt của Kiều
dành cho người em gái mà mình nhờ vả. Dù mình ở vai trên nhưng Kiều
không dùng sự ra lệnh đối với em. Tuy trong lòng cô nhiều suy nghĩ,
trăn trở nhưng vẫn bình tĩnh xử lí, sắp xếp, thu vén chuyện của mình.
b. Kiều trình bày với em về hoàn cảnh của mình, về mối tình dang dở
của mình với chàng Kim và mong em hãy thấu hiểu cho nỗi khổ của
mình mà chấp nhận mối tơ thừa của chị. Hai người đã có những hẹn thề
gắn bó dài lâu nhưng nay Kiều không giữ lời hứa đó. Bởi lẽ, nàng không
thể hoàn thành cả “chữ hiếu” lẫn “chữ tình”; nên “chữ tình” này, xin gửi
lại để Vân thay chị thực hiện. Từng lời nói của Kiều là nỗi đau khổ, day
dứt mà nàng đang phải trải qua. Nào ai muốn nhìn thấy cha và em trai bị
oan trong tù? Nào ai muốn rời bỏ người mình yêu thương khi tình cảm
rất mặn nồng? Ta càng thêm thương xót cho nàng Kiều bạc mệnh.
c. Khi trao kỉ vật cho Thúy Vân, Thúy Kiều đã dặn dò nàng ''Duyên này''
là duyên giữa Thúy Vân và Kim Trọng, chứ phần của Kiều kể như đã
hết. Chị đã trao duyên lại cho em nhưng những kỉ vật này thì xin em hãy
coi là ''của chung'' bởi còn có một phần là của chị. Lúc Kiều kể về mối
tình của mình cho Vân nghe, giọng điệu của nàng vẫn bình tĩnh, nhưng
đến lúc trao kỉ vật, nàng cảm thấy mình đã mất hết nên không thể kìm
nén được cảm xúc đang dậy sóng trong lòng. Nàng tiếc nuối, đau đớn
khi có người thứ ba chia sẻ. Trái tim bắt đầu lên tiếng. Cảnh ngộ bắt
Kiều phải ''lỗi thề'' nhưng trong đáy lòng nàng đâu dễ để có thể nguôi đi
được lời thề xưa và đoạn tuyệt tình cũ được. Đầy xót xa sầu tủi, trong
đau đớn tận cùng, Thúy Kiều phải chăng vẫn giữ lấy một chút an ủi nhỏ
nhoi. Trao "duyên" xong, nhưng lòng Kiều càng nặng trĩu, đầy những
giằng xé, những níu kéo, tiếc nuối vô cùng. Lý trí bắt nàng từ bỏ tình
yêu với chàng Kim Trọng yêu thương, nhưng trái tim và tình cảm của
Kiều lại không cho phép nàng làm vậy.
d. Tâm trạng của Thúy Kiều trong đoạn trích Trao duyên diễn biến qua
ba chặng như ba nấc thang tâm lí. Mở đầu là những lời yêu cầu khẩn
thiết của Kiều đối với Vân:
“Cậy em, em có chịu lời,
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.”
Hai câu thơ cho thấy Kiều vừa khẩn khoản, vừa thiết tha, vừa như đặt cả
niềm tin và hi vọng vào Vân. Trong bao từ biểu đạt sự nhờ vả: nhờ,
mượn, phiền,…Nguyễn Du đã chọn từ “cậy”. Phải chăng vì chỉ từ “cậy”
mới hàm chứa nội dung thông báo nhờ và tin? Lại nữa, tại sao là “chịu
lời” mà không phải là “nhận lời”, tại sao “chịu lời” trước rồi mới “thưa”
sau? Nếu Kiều trình bày sự việc trước thì chắc gì Vân đã chịu lời. Nói
“nhận lời” là đã có ý kiến của người nhận, là có sự tự nguyện của Vân.
Nhưng Vân nào đã biết chuyện gì mà tự nguyện hay không tự nguyện.
Do vậy phải là “chịu lời”, vì đây là việc Kiều chủ động nài ép Vân, đưa
Vân vào hoàn cảnh không nhận không được. Ở đây Kiều hiểu hoàn cảnh
khó xử của mình và càng hiểu hoàn cảnh khó xử của cô em gái. Cũng
qua đây có thể thấy Nguyễn Du là thi sĩ thật “sâu sắc nước đời”.
Thúy Kiều đã không quá dài lời về hoàn cảnh của mình. Những việc vừa
xảy ra ai chẳng rõ. Nhưng bất hạnh của Kiều thì chỉ Vân mới là người
thấu hiểu. Bởi chính Vân là người chứng kiến cả hai biến cố của đời
Kiều: “Khi gặp chàng Kim” và khi “sóng gió bất kì”. Các mâu thuẫn lớn
trong tâm trạng Thúy Kiều lúc này không phải là giữa hiếu và tình. Giải
quyết mâu thuẫn giữa hiếu và tình, Kiều đã làm xong, tuy khó khăn
nhưng dứt khoát và có phần thanh thản: “Làm con trước phải đền ơn
sinh thành”. Vả lại, nếu là chuyện chữ hiếu thì Kiều đâu phải “cậy”, phải
“lạy”, phải “thưa” với cô em gái của mình; việc gá duyên, với Vân là
trách nhiệm và nghĩa vụ. Mâu thuẫn chính được thể hiện qua đoạn trích
là “mâu thuẫn giữa tình yêu lứa đôi và hạnh phúc bị tan vỡ”. Sự dở
dang, tan vỡ này được thể hiện qua một câu thơ mang sắc thái thành
ngữ: “Giữa đường đứt gánh tương tư”. Hình ảnh ẩn dụ “giữa đường đứt
gánh” ta đã từng gặp trong ca dao. Thì ra, những đau khổ của Thúy Kiều
nào có xa lạ gì với những số phận của người phụ nữ xưa. Tuy nhiên, bi
kịch tình yêu tan vỡ của Kiều vẫn là đau đớn hơn bất cứ thiên tình sử
nào trong văn học trước đó.
Sau tám câu mở đầu Kiều nói với Vân về nỗi bất hạnh của mình, về sự
thấu hiểu hoàn cảnh khó xử của em, Kiều tiếp tục thuyết phục Vân thay
nàng trả nghĩa cho Kim Trọng. Kiều nói với Vân bằng những lời tâm sự
biểu hiện qua các câu thơ mang phong cách thành ngữ: “tình máu mủ”,
“lời nước non”, “thịt nát xương mòn”, “ngậm cười chín suối”. Những lời
tâm sự có tác dụng thuyết phục. Kiều ràng buộc Vân bằng tình máu mủ,
lại khẩn cầu em cho mình chút vui, chút ơn, chút thơm lây vì đức hi sinh cao đẹp của em:
“Chị dù thịt nát xương mòn,
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.”
Vừa thuyết phục vừa ràng buộc, ràng buộc nhưng vẫn khẩn cầu, Kiều đã
đạt được mục đích: nhờ Vân thay mình trả nghĩa cho Kim Trọng. Nhưng
chính lúc mục đích đạt được là lúc bi kịch tình yêu của Kiều lên tới đỉnh
cao. Kiều biết Thúy Vân lấy Kim Trọng là để trả nghĩa, là do “xót tình
máu mủ” chứ không phải vì “lời nước non” cho nên Kiều chỉ có thể trao
duyên cho Vân, còn tình yêu, nàng đâu có dễ trao. Với tình yêu, Kiều là
“người mệnh bạc”. Nàng tìm cách trở về với tình yêu bằng hai con
đường: để lại kỉ vật, linh hồn bất tử.
Kiều đã trao lại Vân những kỉ vật. Nàng những mong, bằng kỉ vật, nàng
sẽ hiện diện trong tình yêu. Những kỉ vật thiêng liêng và đẹp đẽ: “Chiếc
thoa với bức tờ mây”, “phím đàn với mảnh hương nguyền”. Kỉ vật đẹp
đẽ bởi nó gắn liền với những ngày đẹp nhất của đời Kiều. Kỉ vật thiêng
liêng bởi nó là riêng – chỉ riêng cho Kiều và Kim Trọng. Kiều không
muốn trao cho người thứ ba, dù đó là em mình. Bao xót xa trong một từ
“của chung”: “Duyên này thì giữ, vật này của chung”. Bao đớn đau
trong một từ “ngày xưa”: “Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa”.
Hiện thực đẹp đẽ, rực rỡ vừa mới đây thôi đã trở thành quá vãng. Thời
gian khách thể bị phá vỡ, nhường chỗ cho thời gian của tâm trạng. Kỉ
vật còn đó mà đối với tình yêu, Kiều không hiện diện. Có nghĩa gì đâu
khi “chút của tin” còn mà người thì đã mất. Con đường trở về bằng kỉ
vật đã không giúp được Kiều.
Kiều tìm đến con đường thứ hai, con đường trở về với tình yêu bằng linh
hồn bất tử: “Thấy hiu hiu gió thì hay chị về”. Kiều những mong bằng sự
trở về ấy nàng có thể trả nghĩa Kim Trọng, nàng sẽ nhận được sự đồng
cảm của người thương “Rưới xin giọt nước cho người thác oan”. Thế
nhưng, như có người đã nói, nếu trong thiên tình sử xưa, giọt lệ Mị
Nương rơi xuống chén trà và oan hồn Trương Chi được giải tỏa thì trong
“Đoạn trường tân thanh”, giọt lệ của chàng Kim không thể làm tan mối
tình oan khuất của nàng Kiều. Bởi sự trở về bằng linh hồn bất tử là sự
trở về không có gặp gỡ.
Kết thúc đoạn thơ, yếu tố bi kịch không những không giảm mà còn được
đẩy lên mức cao hơn. Ấy là lúc sự trở về bằng linh hồn, sự trở về siêu
hình bất lực trước những cảm nhận thực tế của người con gái họ Vương.
Kiều ý thức rất rõ về cái hiện sinh, cái “bây giờ”: “Trâm gãy gương tan”,
“Tơ duyên ngắn ngủi”, “phận bạc như vôi”, “nước chảy hoa trôi”.
Kiều ý thức về cái hiện hữu, cái “bây giờ” và Kiều càng thương mình.
Ai nỡ trách nàng sau khi thương người, vì người, nàng đã tự thương
mình. Nàng có một chút vì mình cũng không phải là vị kỉ mà vẫn là rất
mực vị tha. “Vì người” thì hoàn toàn không chút bóng dáng của đau
thương cá nhân. Chỉ khi mọi sự “đối với người” đều xong xuôi, bây giờ
mới nhìn lại tấm lòng mình, tình cảnh mình. Nỗi đau của nàng sâu nặng
biết bao” (Lê Trí Viễn). Tâm trạng bi kịch của Kiều càng sâu sắc khi
trước sự chà đạp của số phận nàng vẫn không thôi khát vọng về một tình
yêu thiết tha, vĩnh viễn: “Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân”, “Trăm nghìn
gửi lạy tình quân”. Sự hiện hữu của tình yêu làm Kiều quên đi sự hiện
hữu của người em gái. Đang từ đối thoại với Vân, Kiều trở về độc thoại
nội tâm và rồi nàng như hướng tất cả về Kim Trọng:
“Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!”
Trong một câu thơ, tên Kim Trọng được gọi đến hai lần, kèm theo là
những thán từ chỉ sự đớn đau, tuyệt vọng “ôi”, “hỡi”. Câu thơ trên ngắt
nhịp 3/3 đọc lên như tiếng nấc, để rồi đến câu thơ dưới nhịp thơ dài ra
như một lời than. Lời trao duyên kết thúc bằng một lời than, bằng tiếng
kêu đớn đau, tuyệt vọng. Tuy nhiên, tình yêu tan vỡ nhưng khát vọng
tình yêu được khẳng định. Đó là nét đẹp cao quý của tâm hồn Kiều, là
giá trị nhân văn bền vững của “Truyện Kiều”. Đoạn thơ có bi kịch, đau
thương nhưng không thê lương, đen tối, trái lại vẫn ngời lên ánh sáng
niềm tin vào tình yêu, vào con người.
Câu hỏi 4. Phân tích diễn biến tâm trạng của Thúy Kiều trong mười
dòng thơ cuối (chú ý sự thay đổi đối tượng tâm tình và giọng điệu). Bài làm
“Trăm nghìn gửi lạy tình quân
….……………………………..
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!”
Sau khi trao duyên cho Thúy Vân, Kiều âm thầm nhắn nhủ đến Kim
Trọng: nàng đã phụ tình chàng từ đây. Đó không chỉ là câu nói đau xót
khi phải chia tay người yêu khi tình cảm vẫn còn mặn nồng sâu sắc mà
còn là suy tư về cuộc sống tăm tối phía trước đang chờ đón Kiều.
Tơ duyên của Kiều và Kim chỉ ngắn ngủi có từng ấy, xin gửi lại chàng
mối duyên này cho người em là Thúy Vân.
Kiều đã phải thốt lên: “Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!” đây vừa là
lời xin lỗi Kiều gửi đến Kim, vừa là lời oán trách vì phận mình sao bạc bẽo.
→ Kiều không chỉ suy nghĩ về việc cứu cha và em, trao lại mối duyên
của mình cho Vân mà còn suy nghĩ cho người mình hết lòng yêu
thương. Một cô gái nhỏ bé vốn sống bình an nay phải suy tư rất nhiều,
không chỉ thế,cuộc sống trôi nổi phía trước của nàng cũng khiến người
ta vô cùng đau xót về kiếp hồng nhan bạc phận.
Diễn biến tâm lí của Kiều đi qua nhiều cảm xúc khác nhau, từ nghĩ cách
cứu cha và em, trao lại mối duyên của mình, đến việc nghĩ cho người
mình yêu thương và đến cuộc sống bấp bênh của nàng sau này khiến
người ta không khỏi đau xót.
Câu hỏi 5. Nhận xét về nghệ thuật sử dụng từ ngữ của Nguyễn Du trong
đoạn trích. Hãy minh họa bằng một ví dụ mà bạn thấy tâm đắc. Bài làm
Vẻ đẹp ngôn từ trong đoạn trích được thể hiện qua tính hình tượng, gợi
lên những hình ảnh khiến nhân vật và sự kiện như hiện hữu ngoài đời
thực. Tính Hình tượng mang đến sức thuyết phục, đồng thời khơi gợi sự
đồng cảm, tri âm từ phía độc giả đối với người nghệ sĩ cũng như những
nhân vật trong tác phẩm. Hai câu thơ: Cậy em em có chịu lời
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa
Thúy Kiều xét theo vai vế là bậc chị lớn trong nhà, nhưng khi nhờ đến
em lại phải "cậy", hỏi ý kiến em qua "chịu lời". Vì nàng biết, điều mà
nàng khẩn khoản nhờ em tới đây thật khó chấp nhận, nhưng Thúy Vân
sẽ chẳng có cách nào từ chối. "Lạy" rồi "thưa", Nguyễn Du đã để cho
Thúy Kiều tự kể lại câu chuyện tình yêu bi kịch của chính mình trong
tâm thế một kẻ bề dưới, nhọc lòng mong mỏi người khác giúp đỡ nàng.
Những từ ngữ đắt giá không chỉ thể hiện hoàn cảnh khốn cùng của Thúy
Kiều mà còn bộc lộ sự mong chờ, tha thiết của nàng, những mong em
gái chấp nhận lời cầu xin.
Đi vào thẳng vấn đề, Thúy Kiều bày tỏ, tâm sự với Thúy Vân về mối
tình mặn nồng của mình và Kim Trọng. "Quạt ước", "chén thề", những
vật làm tin bí mật giữa Kim và Kiều. Vào đêm hôm ấy, có đất, có trời,
có trăng, có sao và có tấm lòng son sắt, hai người đã trao cho nhau chiếc
quạt đính ước, ly rượu phu thê thề nguyền. Rồi còn có cả "chiếc vành
với bức tờ mây", "phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa", những
kỉ vật tình yêu được Thúy Kiều trang trọng cất giữ, giờ đây nàng trao lại
cho em gái với hi vọng em sẽ thay vị trí của mình, nối tiếp mối duyên
hồng với người yêu. Tuy vậy, nàng Kiều trong phút giây khổ đau đoạn
tuyệt vẫn muốn níu kéo chút tình cảm lứa đôi:
Duyên này thì giữ, vật này của chung
Cái luyến tiếc những kí ức dấu yêu khiến Kiều bị dày vò tinh thần,
không còn đủ tỉnh táo. Rõ ràng là duyên đã trao, lại mang thân phận cậy
nhờ, nhưng nàng vẫn muốn "vật này của chung", vẫn muốn lưu giữ lại
những kỉ niệm đáng nhớ giữa nàng và người yêu. Dễ hiểu thôi cho một
người con gái, người con gái mới biết yêu lần đầu, chẳng thể nào cam
tâm cắt bỏ hoàn toàn mối duyên tình, chỉ mong muốn được gìn giữ lại
cho bản thân chút hình bóng nhỏ bé. Cảm xúc chân thật của Thúy Kiều
gợi trong lòng người đọc nỗi đồng cảm, thấu hiểu cho những day dứt
của nàng, thấu hiểu vì sao nàng lại muốn giữ làm của chung như vậy.
Tình yêu còn nồng cháy như vậy, chẳng thể nào đành lòng ra tay chấm dứt.
Một chi tiết đắt giá thể hiện tính hình tượng của vẻ đẹp ngôn ngữ nghệ
thuật là khi Kiều nghĩ đến cái chết. Người con gái tuổi mới trăng tròn
còn mơn mởn sức sống như vậy, nhưng đứng trước hoàn cảnh chia li,
trong đầu chỉ quanh quẩn đến kết thúc bi kịch, cái chết.
Hồn còn mang nặng lời thề
Nát thân bồ liễu đền nghi trúc mai
"Bồ liễu", "trúc mai" vốn là những hình ảnh tượng trưng quen thuộc
trong văn thơ, mang tính biểu tượng hàm súc, gợi tả dáng vẻ mong
manh, liễu yếu đào tơ của người con gái. Với Thúy Kiều, không chỉ là
thân phận long đông, không sức chống cự, mà "bồ liễu", "trúc mai" còn
là tiếng than cho duyên phận lỡ làng, phúc phần mỏng manh mà nàng
phải gánh chịu. Ra đi không mong ngày trở về, trước mắt nàng là tương
lai đen tối, mịt mù, là cái chết vĩnh hằng, bị chà đạp, rẻ rúng đến chết.
Xót xa thay cho một kiếp người, còn trẻ, còn biết yêu, biết rung động mà
đã tự đặt ra cho mình cái chết cận kề. Tác giả không nói về sự đau khổ,
không đề cập trực tiếp đến tình yêu thiết tha của Thúy Kiều và Kim
Trọng, nhưng câu thơ cuối bài, tiếng kêu của Kiều đã thể hiện rất rõ
những bi kịch mà nàng gặp phải: Ôi Kim Lang! Hỡi Kim Lang!
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây
Kiều gọi Kim Trọng là "lang", là cách gọi của người phụ nữ xưa đối với
chồng. Đối với Kiều, chàng Kim không còn đơn thuần chỉ là người yêu,
mà đó là chồng, là đức lang quân mà nàng trao gửi số phận. Vị trí của
Kim Trọng trong tim nàng quả thực to lớn. Nhưng giờ đây, nàng đành
chấp nhận xa rời, chấp nhận từ bỏ mối tình còn đang nồng cháy với
chàng, vì chữ hiếu, vì phải bán mình để đổi lấy hạnh phúc cho người
thân. Nàng phụ lòng chàng Kim, chỉ biết thốt lên một câu đầy ai oán. Bi
kịch tình yêu tan vỡ, những trái tim còn thổn thức yêu nhau bị chia rẽ.
Ngôn ngữ nghệ thuật đã bao hàm toàn vẹn cảm xúc của nhân vật Kiều,
người đọc dường như có thể thấu cảm được những diễn biến tâm trạng
của nàng, từ cam chịu đến luyến tiếc rồi đau khổ tột cùng nhưng vẫn
phải đối mặt với sự thật phũ phàng. Tác giả đã chạm đến trái tim và lòng
trắc ẩn của bạn đọc để cùng tri âm, sẻ chia sự đau xót đối với nhân vật.
Vẻ đẹp ngôn ngữ nghệ thuật trong "Trao duyên" còn được thể hiện ở
tính cá thể hóa, qua đó, Thúy Kiều bộc lộ được cá tính riêng biệt, không
hòa lẫn của mình. Từng câu chữ trong tác phẩm đều tập trung gợi tả thân
phận tội nghiệp của nàng Kiều hồng nhan bạc mệnh, từng trang thơ là
từng trang nước mắt khóc thương cho người phụ nữ kém may mắn.
Thúy Kiều hiện lên qua trang viết của Nguyễn Du là người con gái biết
điều, biết nghĩ, hiếu thảo với cha mẹ, sẵn sàng hi sinh hạnh phúc của bản
thân nhưng cũng vô cùng sắc sảo, chủ động trao duyên cho em gái vì
muốn giữ trọn lời thề. Đặc biệt, cá tính của Kiều thể hiện ở chỗ, trao
duyên cho Thúy Vân nhưng nàng vẫn đề cập đến việc được giữ lại chút
ít kỉ vật giữa nàng và Kim Trọng, bộc lộ tính cách của một cô gái mạnh
mẽ, thông minh. "Trao duyên" thực chất là lời bộc bạch của Thúy Kiều
trên những cung bậc cảm xúc lẫn lộn, giằng xé. TUy đau là thế, tiếc là
thế, đứng giữa những hồi ức hạnh phúc và tương lai bi kịch, nhưng cái
tinh tế, sắc sảo mà ý nhị của người con gái ấy vẫn được thể hiện khéo
léo. Qua đoạn trích, ta cũng thấy được phong cách nghệ thuật mang tính
nhân văn cao cả Nguyễn Du, yêu thương con người, trân trọng và cảm
thông cho những số phận cơ cực, bất hạnh.
Vẻ đẹp ngôn ngữ nghệ thuật qua "Trao duyên" đã làm nên kiệt tác
Truyện Kiều, tạo nên tên tuổi của Nguyễn Du không chỉ trong nước mà
còn có sức ảnh hưởng tầm cỡ thế giới. Ngôn từ trong sáng, chọn lọc,
mang nhiều tầng nghĩa, gợi tả, gợi cảm cùng đảm bao ba chức năng
chính: thông tin, hình tượng và cá thể hóa đã đưa Truyện Kiều trở thành
chuẩn mực ngôn từ trong làng văn học thơ Nôm. Với tác phẩm này, thơ
chữ Nôm đã tạo nên thành công vang dội, đưa chữ quốc ngữ của Việt
Nam thời bấy giờ lên tầm văn hóa, bản sắc đặc trưng riêng biệt của dân tộc.
Kết nối Đọc - Viết
Đề bài: Truyện Kiều là tiếng nói hiểu đời, thương đời của Nguyễn Du.
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) chỉ ra biểu hiện của sự "hiểu" và
"thương" ấy trong đoạn trích Trao duyên. Bài làm
Giá trị tiêu biểu của văn học không nằm ở hiện tượng bề ngoài mà nằm
ở chiều sâu hiểu biết về con người. Điểm sâu sắc và giàu sức thuyết
phục nhất của Truyện Kiều là ở chỗ, qua thế giới nhân vật, Nguyễn Du
thể hiện một tấm lòng rất mực thông cảm, bao dung đối với con người.
Ông hầu như hiểu hết mọi điều uẩn khúc của con người, nhìn rõ chỗ
mạnh chỗ yếu, thậm chí cả chỗ tầm thường của họ và miêu tả với tấm
lòng xót xa, thương cảm. Qua các nhân vật, Nguyễn Du biểu hiện lòng
thông cảm, bao dung nhìn rõ chỗ mạnh, chỗ yếu chỗ tầm thường của con
người. Trước hết, Kiều tự xót xa cho thân phận mình, tự thấy mình là
“người mệnh bạc”, tự thấy mình còn sống mà như đã chết, đã “mất
người”, hình dung ra một tương lai không xa: Thúy Vân hạnh phúc bên
Kim Trọng, còn linh hồn nàng trở về trong ngọn gió, không siêu thoát
được vì còn “mang nặng lời thề”. Kiều thấy rõ nỗi đau khổ của mình -
“người thác oan". Tiếng nói thương đời, hiểu đời vang lên mãnh liệt,
quằn quại, đau đớn trong giờ phút đỉnh điểm của “trao duyên”. Trao
duyên, với Kiều, đồng nghĩa với trao cả sự sống, hạnh phúc. Trao duyên
đồng nghĩa với việc Kiều sẽ trở thành “người mệnh bạc”, “mất người”,
“người thác oan”, “phận bạc như vôi”… Thúy Kiều trao duyên cho Thúy
Vân để giảm đi nỗi day dứt trong lòng TK và phần nào làm theo quy luật
người xưa. Thái độ của Thúy Kiều khẩn khoản càng tỏ ra là người hiểu
được tình thế và vị trí hiện tại của mình. Lời nói với Thúy Vân thể hiện
sự ai oán, day dứt nhưng cũng khiến cho Thúy Vân suy nghĩ.Tiếng nói
thương thân, xót thân gắn liền với bi kịch tình yêu tan vỡ, trao duyên
nhưng không thể trao tình, thậm chí duyên đã trao đi mà tình càng thêm
nặng. Vậy mới càng thấy bi kịch tình yêu, vậy mới càng thấy rõ tấm
lòng vị tha, đức hi sinh và tình yêu sâu nặng của Kiều dành cho Kim Trọng.
Phần tham khảo mở rộng
Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Trao duyên
(Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du). Bài làm
1. Giá trị nội dung:
Đoạn trích thể hiện bi kịch tình yêu, thân phận bất hạnh của Thúy Kiều
khi phải dứt lòng trao lại cho Thúy Vân mối tình đầu tiên. Lời nhờ cậy
đầy đau khổ khiến cho Kiều như đứt từng khúc ruột. Thế nhưng, trong
hoàn cảnh ấy, Kiều không còn sự lựa chọn nào khác tốt hơn.
Nhân cách cao đẹp của Kiều còn thể hiện rõ bởi sự hi sinh hạnh phúc cá
nhân, quên đi bản thân mình, quên đi mối tình đẹp đẽ của mình với Kim
Trọng đề đổi lấy hạnh phúc và sự bình yên cho gia đình. Giữa chữ “tình”
và chữ “hiếu”, Kiều buộc lòng phải chọn chữ “hiếu” vì nàng không thể
giương mắt nhìn cha và em bị hành hạ tới chết được.
2. Giá trị nghệ thuật
Thể thơ lúc bát của dân tộc rất giàu nhạc tính cùng với cách ngắt nhịp
đầy dụng ý, Nguyễn Du đã tạo nên nhịp điệu của tâm trạng, của những
nỗi đau đớn trong suy nghĩ của Kiều khi trao duyên.
Bên cạnh đó, các biện pháp ẩn dụ, điệp từ, vận dụng nhuần nhuyễn các
thành ngữ đã xây dựng thành công diễn biến tâm lí phức tạp, giằng xé,
đau khổ của Kiều qua những lời độc thoại nội tâm khéo léo.
Câu 2. Em hãy nêu nội dung chính của văn bản Trao duyên (Trích
Truyện Kiều - Nguyễn Du).
Câu 3. Em hãy nêu tác giả, tác phẩm, bố cục của văn bản Trao duyên
(Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du).
Câu 4. Phân tích tác phẩm Trao duyên (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du).
--------------------------------