SỰ TÁC ĐỘNG CỦA KINH TẾ NGẦM ĐỐI VỚI KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ PHÁP LUẬT Ngày nhận bài: 22/05/2019
Ngày chấp nhận ăng: 30/09/2019
Nguyễn Vinh Hưng TÓM TẮT
Kinh tế ngầm là hoạt ộng kinh tế diễn ra rất phổ biến trong ời sống kinh tế, xã hội và thường thu
hút sự tham gia của nhiều người. Bên cạnh những óng góp cho sự phát triển kinh tế xã hội, kinh tế
ngầm còn có thể gây ra các tác hại ối với kinh tế, xã hội và ảnh hưởng, tác ộng mạnh mẽ ến hệ
thống các quy ịnh pháp luật. Bài viết phân tích về sự tác ộng của kinh tế ngầm, qua ó ưa ra một số
ề xuất, kiến nghị nhằm quản lý các hoạt ộng kinh tế ngầm tốt hơn tại Việt Nam. Từ khóa: kinh tế,
kinh tế ngầm, biểu hiện, tác ộng, pháp luật. ABSTRACT
Underground economy, which contains of a number of economic activities, is very popular in the
economic and social life and always attracts the participation of many people. In addition to
contributing to social economic development, the underground economy can also cause economic
and social harms and impacts to the legal system. The following article analyzes the impact of the
underground economy, from which provides a number of suggestions and recommendations for a
better management of underground economic activities in Vietnam.
Keywords: economy, underground economy, expression, impact, law. 1. Giới thiệu
2. Sự tác ộng của kinh tế ngầm ối với nền Cần khẳng ịnh kinh tế ngầm
kinh tế, ời sống xã hội và hệ thống pháp
(underground economy) cũng là một hoạt ộng luật
kinh tế vì nó tạo ra của cải vật chất như các hoạt
Về bản chất, kinh tế ngầm (kinh tế bóng,
ộng kinh tế khác. Tuy nhiên, khác với các hoạt
kinh tế ma hoặc nền kinh tế song song) là một
ộng kinh tế phổ biến, có tiến hành ăng ký và
hoạt ộng kinh tế và là khái niệm ược sử dụng
phải chịu thuế với Nhà nước, các chủ thể hoạt
phổ biến của kinh tế học ể nhằm ánh giá
ộng kinh tế ngầm thường tiến hành các hoạt ộng
những nguồn thu nhập không qua báo cáo
mang lại thu nhập cho họ nhưng không tiến
nhưng chúng có ảnh hưởng tới sự phát triển
hành khai báo với Nhà nước. Mặt khác, nghiên
kinh tế của từng quốc gia. Trên thực tế, kinh
cứu cho thấy, hiện nay, các hoạt ộng kinh tế
tế ngầm thường ược các nhà kinh tế xem xét
ngầm diễn ra khá a dạng, phong phú và rất phức
khi cần tính toán sự phát triển kinh tế của một
tạp. Trong ó, bên cạnh các hoạt ộng tạo ra của
quốc gia thông qua yếu tố “phúc lợi kinh tế
cải, thu nhập ược pháp luật cho phép tiến hành
ròng” (NEW). Bởi lẽ, cách ánh giá sự tăng
thì kinh tế ngầm còn tiềm ẩn khá nhiều hoạt ộng
trưởng kinh tế thông qua “tổng sản phẩm
có thể gây ra các tác ộng hoặc thậm chí gây
quốc nội” (GDP) chưa thật sự chính xác. Vì
nguy hại, ảnh hưởng rất lớn cho kinh tế, xã hội lẽ, GDP mặc dù là
và hệ thống pháp luật.
Nhà nước có thẩm quyền biết ến và cho phép
Nguyễn Vinh Hưng, Khoa Luật – Đại học Quốc gia thực hiện. Hà Nội.
Về dấu hiệu nhận diện kinh tế ngầm, ã có
thước o ánh giá sự phát triển kinh tế của một
quan iểm cho rằng, “kinh tế ngầm ược hiểu
quốc gia nhưng GDP lại không tính ến
là một thị trường nơi mà tất cả các hoạt ộng
những yếu tố ầu ra (ví dụ tiếng ồn, ô nhiễm
thương mại ược tiến hành mà không liên
môi trường, tắc nghẽn giao thông hay các
quan ến thuế, luật hoặc các quy ịnh thương
loại hàng hóa, dịch vụ không ược trao ổi
mại”.(Thư viện học liệu mở Việt
mua bán trên thị trường…). Từ ó, phúc lợi
Nam, 2017) Ngoài ra, cũng có quan niệm, “kinh
kinh tế ròng có thể khắc phục những hạn chế
tế ngầm hay còn gọi là nền kinh tế phi chính
của GDP bởi phúc lợi kinh tế ròng là GDP
thức là tất cả các khoản tiền và việc làm ược tạo
sau khi ã loại trừ những yếu tố của ầu ra và
ra bên ngoài nền kinh tế chính thức, bất kể việc
cộng với kinh tế ngầm (thu nhập không qua
nền kinh tế này ược cho là hợp pháp hay bất hợp
trao ổi trên thị trường). (Phạm Quang Vinh,
pháp”.(Trung tâm Thông tin và dự báo kinh tế -
2011, tr. 19) Tuy nhiên, chính vì tạo ra thu
xã hội quốc gia, 2011) Hoặc cũng có thể quan
nhập, của cải nên kinh tế ngầm có những ảnh
niệm ơn giản kinh tế ngầm chính là các hoạt ộng
hưởng, tác ộng rất lớn ến môi trường kinh tế,
kinh tế ược tiến hành với mục ích tạo ra lợi
ời sống xã hội và cả hệ thống pháp luật.
nhuận cho các chủ thể thực hiện nhưng thường
Trong ó, không ít hoạt ộng của kinh tế ngầm
không báo cáo hoặc ăng ký với các cơ quan
dẫn ến các hành vi trái quy ịnh của pháp luật quản lý nhà nước.
hoặc gây ra những hậu quả rất nghiêm trọng.
Nghiên cứu về con ường hình thành của kinh
Vì thế, pháp luật thường quy ịnh và quản lý
tế ngầm cho thấy, nguyên nhân quan trọng dẫn
rất chặt chẽ một số hoạt ộng của kinh tế
ến sự hình thành của kinh tế ngầm lại xuất phát
ngầm ể nhằm giảm bớt sự tác ộng và ảnh hưở
chính từ thể chế kinh tế hay từ cách thức quản ng của nó.
lý nền kinh tế của từng quốc gia. Vì lẽ, thông
Trên thực tế, nhiều người vẫn thường
thường, trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung
nghĩ kinh tế ngầm là các hoạt ộng kinh tế bất
các hoạt ộng thương mại tự do bị quản lý rất
hợp pháp, trái pháp luật hay là các hoạt ộng
chặt chẽ. Nói cách khác, nền kinh tế kế hoạch
kinh tế không minh bạch, rõ ràng hoặc
hóa ã hạn chế, cấm oán, triệt tiêu quyền tự do
không ược tiến hành công khai, lén lút...
kinh doanh, nên vì thế, con người rất khó có thể
thậm chí còn có sự lầm tưởng kinh tế ngầm
tư hữu hoặc tạo ra các nguồn thu nhập. Còn ối
là “thị trường chợ en” hay “nền kinh tế en”.
với kinh tế thị trường, vốn dĩ là nền kinh tế
Bởi lẽ, từ chính tên gọi “kinh tế ngầm” ã làm
“mở” và ề cao sự tự do, sáng tạo trong kinh
cho cách hiểu về nó thiếu i sự chính xác và
doanh, từ ó, con người có thể làm hoặc tham gia
không mấy tích cực. Mặc dù vậy, khác với
vào rất nhiều hoạt ộng kinh tế khác nhau. Đây
suy nghĩ của nhiều người, kinh tế ngầm
cũng là cơ sở quan trọng cho sự hình thành, tồn
không hẳn ều là những hoạt ộng kinh tế trái
tại và phát triển của kinh tế ngầm. Bên cạnh ó,
pháp luật. Vì khá nhiều hoạt ộng của kinh tế
cần phải nói ến ó là xuất phát từ quá trình
ngầm cho dù không tiến hành khai báo
chuyển ổi nền kinh tế của từng quốc gia có thể
nhưng vẫn ược các cơ quan quản lý
làm phát sinh và xuất hiện thêm nhiều mối quan
hệ kinh tế phức tạp mà iển hình như vấn ề a sở
dấu hiệu hình sự hoặc vi phạm pháp luật) nhưng
hữu hay a thành phần kinh tế. Hoặc sự xuất hiện
chủ thể tiến hành không khai báo giá trị thu
của kinh tế ngầm còn bắt nguồn chính từ việc
nhập cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
thiếu kinh nghiệm quản lý iều hành nền kinh tế
Điển hình của dạng kinh tế ngầm hợp pháp là
nên dẫn ến việc các chủ thể tiến hành kinh tế
các hoạt ộng của giáo viên (dạy gia sư, mở lớp
ngầm có thể dễ dàng thực hiện các hành vi của
dạy thêm tại gia ình), bác sĩ (khám bệnh tại gia
họ. Hay từ những vấn ề như tác ộng, ảnh hưởng
ình nhưng không ăng ký hoạt ộng công khai),
của các chính sách, pháp luật, thuế suất, các loại
trông giữ xe (nhưng không ăng ký), thợ thủ
thủ tục hành chính rườm rà cũng góp phần làm
công, bảo mẫu, người giúp việc gia ình, người
cho một bộ phận không nhỏ người dân chỉ tìm
bán hàng rong, người nông dân tiến hành các
cách ối phó hoặc né tránh. Bởi lẽ, iểm chung,
hoạt ộng liên quan sản xuất, người chạy xe ôm,
các chủ thể này thường có ộng cơ mong muốn
xe taxi, bốc vác tại các bến tàu xe hay tại bến
“lách luật” ể ược giảm thuế hoặc có thể thuận
cảng… Điểm chung của các hoạt ộng kinh tế
lợi hơn trong công việc của họ. Bên cạnh ó,
này là thường xuyên diễn ra ở khắp mọi nơi và
những vấn ề như khó khăn trong tìm kiếm việc
ược sự thừa nhận, ủng hộ, tham gia của ông ảo
làm, tiền lương, phân bổ nguồn thu nhập chưa
nhiều tầng lớp nhân dân trong xã hội. Về phía
hợp lý cũng góp phần làm cho người dân phải
các cơ quan quản lý Nhà nước, mặc dù biết ến
tìm kiếm thêm các nghề khác ể còn tạo ra các
sự diễn ra của các hoạt ộng trên nhưng thường
nguồn thu nhập nhằm bù ắp. Hơn nữa, trong giai
vẫn cho phép hoạt ộng. Bởi lẽ, các hoạt ộng ó
oạn phát triển kinh tế, xã hội hiện nay, cuộc
không chỉ là nguồn sống của những người ang
cách mạng khoa học công nghệ ã làm nảy sinh
trực tiếp tham gia mà nó còn là một phần không
nhiều lĩnh vực mới iển hình như thương mại iện
thể thiếu của ời sống kinh tế, xã hội. Hơn nữa,
tử cũng ã góp phần tạo lập, hình thành thêm
Nhà nước cũng không thể cấm oán hay quản lý
nhiều ngành, nghề, lĩnh vực kinh doanh ộc áo,
tất cả các hành vi của xã hội. Mặt khác, bản thân
mới lạ như buôn bán hàng trên không gian mạng
kinh tế ngầm hợp pháp còn là một nguồn óng
hoặc tư vấn các dịch vụ trên môi trường mạng.
góp không nhỏ ối với sự phát triển kinh tế. Vì
Trên thực tế, các hoạt ộng kinh tế ngầm vẫn
suy cho cùng, các hoạt ộng kinh tế ngầm hợp
ang diễn ra thường xuyên và gần như tồn tại ở
pháp ã và ang trực tiếp tạo ra của cải, vật chất
khắp mọi nơi. Mặt khác, phải khẳng ịnh, “kinh
cho xã hội. Do vậy, kinh tế ngầm hợp pháp là
tế ngầm không phải là những hoạt ộng xấu, nếu
hoạt ộng kinh tế ược Nhà nước cho phép,
kiểm soát tốt ây còn là thành phần bổ trợ cho
khuyến khích và các hoạt ộng của kinh tế ngầm
kinh tế chính thức phát triển”.(Báo Đất Việt,
hợp pháp thường cũng không gây ảnh hưởng,
2018) Chỉ với các hoạt ộng kinh tế ngầm gây
tác hại ến ời sống kinh tế, xã hội hoặc vi phạm
ảnh hưởng ến ời sống xã hội hay vi phạm pháp pháp luật.
luật thì bị Nhà nước kiên quyết xử lý, cấm oán.
Trái ngược với kinh tế ngầm hợp pháp,
Chính vì vậy, về cơ bản, có thể phân loại kinh
kinh tế ngầm bất hợp pháp mặc dù cũng là
tế ngầm thành hai dạng khác nhau: Kinh tế
các hoạt ộng có thể mang lại của cải, thu nhập
ngầm hợp pháp và kinh tế ngầm bất hợp pháp.
cho những người thực hiện nhưng lại là
Kinh tế ngầm hợp pháp có ặc iểm ó là các
những hoạt ộng kinh tế bị pháp luật cấm oán,
hoạt ộng kinh tế tiến hành hợp pháp (không có
không cho phép hoạt ộng. Điển hình của kinh
tế ngầm bất hợp pháp thường tồn tại dưới các
kinh tế như góp phần gây ra tình trạng lạm
hoạt ộng trái pháp luật như: mại dâm, cờ bạc,
phát, thất nghiệp, ảnh hưởng ến cơ cấu kinh
cá ộ, tổ chức vui chơi có thưởng (nhưng
tế hay việc phân bổ không ồng ều các nguồn
không khai báo với các cơ quan có thẩm
tài nguyên hoặc sử dụng nguồn nhân lực…
quyền), cho vay nặng lãi (tín dụng en), buôn
thậm chí không ít hành vi gây lũng oạn thị
lậu, bảo kê, buôn bán các chất ma túy hoặc
trường tài chính chỉ với mục ích thu lời.(Báo
các chất kích thích, buôn bán trái phép vũ khí
iện tử Vnexpress, 2014). Điển hình trong ó,
quân dụng hoặc các loại tài nguyên thiên
những chủ thể hoặc nhóm chủ thể có khả
nhiên bị pháp luật ngăn cấm, thuê mướn hoặc
năng iều tiết nền kinh tế ã tìm kẽ hở của pháp
tổ chức âm chém, giết người, òi nợ thuê, ăn
luật nhằm thực hiện các hành vi thu lời bất
cắp… Điểm chung của các hoạt ộng kinh tế
chính trên thị trường tiền tệ như việc mua
ngầm bất hợp pháp là mặc dù cũng tạo ra của
bán, sở hữu chéo giữa các ngân hàng, tổ
cải, tiền bạc nhưng mặt trái của nó lại tác ộng,
chức tín dụng hoặc việc phao tin ồn nhằm
ảnh hưởng trực tiếp ến ời sống xã hội hoặc
gây ra các cuộc hoảng loạn tài chính. Bên
an ninh, an toàn, sức khỏe và thậm chí tính
cạnh ó, kinh tế ngầm còn gây ra các ảnh
mạng của những người khác. So với kinh tế
hưởng lên môi trường thương mại như: “Tạo
ngầm hợp pháp thì kinh tế ngầm bất hợp pháp
ra môi trường kinh doanh không bình ẳng,
thường ược tổ chức chặt chẽ và có quy mô
không áng tin cậy, bất lợi cho người kinh
phức tạp hơn (băng ảng tội phạm, băng nhóm
doanh trung thực, bất lợi cho khu vực chính
buôn lậu, bảo kê, òi nợ thuê…). Nên nếu xét
quy; Tạo nên những yếu tố bất ổn, không
về khả năng gây nguy hại cho xã hội thì kinh
lường hết rủi ro khi quyết ịnh ầu tư; Không
tế ngầm bất hợp pháp mới là các hoạt ộng
khuyến khích và thúc ẩy tính sáng tạo,
kinh tế có ảnh hưởng ến việc phạm tội.
không khuyến khích ầu tư dài hạn, ầu tư quy
Về sự tác ộng của kinh tế ngầm ối với nền
mô lớn, ầu tư phát triển nguồn nhân
kinh tế, ời sống xã hội và hệ thống pháp luật
lực...”(Nguyễn Đình Cung, 2003)
thì có thể thấy rằng, ối với các lĩnh vực trên,
Đối với ời sống xã hội, kinh tế ngầm thu hút
kinh tế ngầm ều có sự ảnh hưởng, tác ộng rất
rất ông ảo nhiều tầng lớp nhân dân tham gia, nên lớn. Trong ó:
chính vì thế, mặt thuận lợi của nó ã góp phần
Đối với lĩnh vực kinh tế, có thể khẳng
tạo thêm khá nhiều công ăn việc làm cho xã hội.
ịnh, kinh tế ngầm tác ộng, ảnh hưởng rất lớn
Rõ ràng, kinh tế ngầm ã cung cấp một khối
ến sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh
lượng công việc rất lớn cho xã hội và từ ó góp
tế. Bởi lẽ, như ã phân tích, kinh tế ngầm tồn
phần giải quyết bài toán việc làm cho Nhà nước.
tại trong nhiều lĩnh vực và luôn thu hút ông
Mặt khác, kinh tế ngầm còn giúp cho con người
ảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Vì vậy,
làm việc, lao ộng với sự cố gắng và quyết tâm
từ sự tham gia ông ảo của nhiều người nên
cao hơn. Điển hình như việc những người lao
kinh tế ngầm ã tạo ra một khối lượng của cải,
ộng trong xã hội như bác sĩ, giáo viên, người
vật chất rất lớn và nó trực tiếp óng góp cho
làm việc trong các cơ quan xí nghiệp hay ến
sự tăng trưởng và phát triển kinh tế của quốc
tầng lớp sinh viên, học sinh, già trẻ… ều mong
gia ó. Tuy nhiên, kinh tế ngầm cũng gây nên
muốn tận dụng những thời gian rảnh rỗi mà họ
những tác hại, ảnh hưởng rất lớn cho nền
có ược ể tiến hành những công việc thuộc
chuyên môn hoặc trong khả năng của họ nhằm
như buôn lậu, giết người, buôn bán vận chuyển
ể có thể kiếm thêm nguồn thu nhập. Từ ó, có thể
trái phép ma túy… ã và ang diễn ra và ngày càng
khẳng ịnh, kinh tế ngầm có khả năng thu hút rất
có khuynh hướng mở rộng thêm.
tốt mọi nguồn lực lao ộng, làm tiết kiệm thời
Suy cho cùng, chỉ vì lợi nhuận nên các chủ thể
gian nhàn rỗi và góp phần tăng năng suất lao
tiến hành ã bất chấp các quy ịnh pháp luật. Như
ộng của nhiều người. Do vậy, kinh tế ngầm còn
vậy, kinh tế ngầm ã góp phần thúc ẩy các hoạt
góp phần làm cho xã hội hoạt ộng ngày càng
ộng tội phạm phát triển mạnh mẽ và nhanh
quy củ với trình ộ lao ộng, sản xuất ngày một
chóng hơn. Điều này tác ộng trực tiếp ến pháp
nâng cao, chuyên nghiệp và hiện ại hơn. Tuy
luật và òi hỏi hệ thống pháp luật phải không
nhiên, bên cạnh những óng góp cho xã hội, kinh
ngừng sửa ổi, bổ sung ể nhằm mục ích kịp thời
tế ngầm còn gây ra không ít tác ộng tiêu cực cho
ngăn chặn, hạn chế và xử lý các hành vi vi phạm
xã hội. Cụ thể, kinh tế ngầm ít nhiều gây ra sự
pháp luật. Có thể lấy ví dụ như ối với các tội
chênh lệch, phân hóa giàu nghèo giữa người dân
phạm ánh bạc trên mạng internet mới xuất hiện
với nhau hay giữa từng khu vực, vùng miền.
trong thời gian gần ây hoặc ngày càng xuất hiện
Bên cạnh ó, với mục tiêu hướng ến lợi nhuận,
thêm nhiều tội phạm kinh tế ang gây lũng oạn
con người có thể thực hiện rất nhiều hoạt ộng
thị trường tài chính. Hay các loại tội phạm sử
nhưng không ít những hoạt ộng ó lại gây xâm
dụng công nghệ cao nhằm mục ích thu lời bất
phạm ến ạo ức xã hội hoặc vi phạm pháp luật.
chính ã tác ộng trực tiếp ến quyền và lợi ích hợp
Nói cách khác, kinh tế ngầm góp phần tạo ra các
pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội.
tệ nạn xã hội như mại dâm, buôn lậu, cờ bạc…
Nếu so sánh với thời kỳ trước ây thì các loại tội
Do vậy, mặt tiêu cực của kinh tế ngầm ối với xã
phạm mới này chỉ xuất hiện trong một số năm
hội chính là góp phần làm cho xã hội ngày càng
gần ây nhưng nó ã kéo theo sự tác ộng và hậu
rối ren, phức tạp và làm cho tình hình an ninh,
quả ặc biệt nghiêm trọng. Ngoài ra, ảnh hưởng
trật tự giảm sút. Hơn thế nữa, cần phải nói ến ó
của kinh tế ngầm ối với pháp luật còn biểu hiện
là kinh tế ngầm còn góp phần làm cho những
qua việc “kinh tế ngầm sẽ không cung cấp thông
người có ịa vị, quyền hạn trong các cơ quan Nhà
tin ầy ủ và chính xác ể hoạch ịnh các chính sách
nước trở nên nhũng nhiễu, hạch sách, vòi vĩnh,
vĩ mô hợp lý; hiệu lực của các chính sách, hiệu
òi hỏi hối lộ hay lạm dụng chức vụ quyền hạn ể
lực quản lý nhà nước, hiệu lực luật pháp cũng
phục vụ lợi ích cá nhân, lợi ích của người thân.
hết sức hạn chế, thậm chí bị chệch hướng, vô
Những iều này góp phần làm cho xã hội phát
hiệu hóa”.(Trung tâm Thông tin và dự báo kinh
sinh sự bất mãn và làm giảm uy tín của các cơ tế quan Nhà nước.
- xã hội quốc gia, 2011) Từ ó, cho thấy, kinh
Về sự tác ộng của kinh tế ngầm ối với hệ
tế ngầm ang tác ộng và ảnh hưởng mạnh mẽ
thống pháp luật, có thể khẳng ịnh, kinh tế ngầm
ến hệ thống pháp luật của từng quốc gia.
ảnh hưởng rất lớn ến việc xây dựng và thực hiện
Tóm lại, có thể thấy rằng, không phải bất
các quy ịnh pháp luật. Như ã nói, kinh tế ngầm
cứ hoạt ộng nào của kinh tế ngầm ều gây ảnh
trong xã hội hiện ại ngày càng ược tổ chức chặt
hưởng ến kinh tế, xã hội và hệ thống pháp
chẽ, tinh vi và với quy mô hoạt ộng lớn hơn
luật. Thông thường, chỉ những hoạt ộng liên
trước. Trên thực tế, hiện nay, khá nhiều băng
quan ến kinh tế ngầm bất hợp pháp mới gây
ảng tội phạm xuyên quốc gia với nhiều hoạt ộng
ảnh hưởng ến kinh tế, xã hội và pháp luât. 3. Kiến nghị
gây ảnh hưởng ến hành vi phạm tội thì mới
Các nhà kinh tế học trên thế giới ã chỉ ra
cần phải quản lý và xử lý triệt ể, nghiêm minh
rằng, “các quốc gia luôn tồn tại hai nền kinh
hơn trước. Trong ó, cần chú ý, trong bối cảnh
tế, một nền kinh tế chính thức và một nền
cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ã và ang
kinh tế ngầm”.(Trung tâm Thông tin và dự
diễn ra thì ảnh hưởng của thông tin, truyền
báo kinh tế - xã hội quốc gia, 2011) Như vậy,
thông và mạng iện tử rất dễ làm phát sinh,
có thể khẳng ịnh, sự tồn tại và phát triển của
hình thành thêm nhiều loại tội phạm kinh tế
kinh tế ngầm cũng sẽ là xu thế tất yếu của
mới. Cụ thể, những chủ thể tiến hành các
Việt Nam hiện tại và tương lai lâu dài. Tuy
hoạt ộng kinh tế ngầm như kinh doanh, buôn
nhiên, chúng tôi cho rằng, quy ịnh pháp luật
bán trên trang thông tin cá nhân (facebook,
cần chặt chẽ, ầy ủ mới là cơ sở ể kinh tế và
zalo, twitter…) ang gián tiếp gây thất thu
xã hội phát triển mạnh mẽ, bền vững lâu dài.
nguồn thuế cho Nhà nước.(Đức Minh, 2017)
Qua việc nghiên cứu có thể thấy rằng, kinh
Vì thế, theo tác giả, pháp luật cũng cần nhanh
tế ngầm có những ưu thế nhưng cũng có thể
chóng xây dựng cơ chế quản lý và giám sát
gây ra các tác hại, ảnh hưởng không tốt cho
chặt chẽ các chủ thể kinh doanh này. Có như
nền kinh tế và ời sống xã hội. Vì vậy, trong
vậy, chúng ta mới hạn chế ược các tác hại của
quá trình xây dựng và ban hành pháp luật,
kinh tế ngầm và vẫn khai thác ược những
cần có sự sàng lọc, phân loại và cần xác ịnh
tiềm năng của kinh tế ngầm cho sự phát triển
chỉ các hoạt ộng kinh tế ngầm có khả năng
bền vững, lâu dài của nền kinh tế.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Báo iện tử Vnexpress (2014). Nguyễn Đức Kiên bị y án 30 năm tù, nộp phạt hơn 75 tỷ ồng,
https://vnexpress.net/tuong-thuat/phap-luat/nguyen-duc-kien-bi-y-an-30-nam-tunop-
phat-hon-75-ty-dong-3120722.html, 13/3/2019.
Báo Đất Việt (2018). Việt Nam thống kê kinh tế ngầm: khu vực nào cao nhất,
http://baodatviet.vn/kinh-te/tai-chinh/viet-nam-thong-ke-kinh-te-ngam-khu-vuc-
naocao-nhat-3350989/, 13/5/2019.
Đức Minh (2017). Quản lý thuế kinh doanh trên mạng xã hội: Cần có chế tài chặt chẽ hơn,
http://thoibaotaichinhvietnam.vn/pages/thue-voi-cuoc-song/2017-05-12/quan-ly-
thuekinh-doanh-tren-mang-xa-hoi-can-co-che-tai-chat-che-hon-43217.aspx, 03/6/2019.
Nguyễn Đình Cung (2003). “Tảng băng” Kinh tế ngầm, http://vietbao.vn/Xa-hoi/Tangbang-
kinh-te-ngam/40008092/157/, 02/7/2019.
Thư viện học liệu mở Việt Nam (2017). Kinh tế ngầm, https://voer.edu.vn/m/kinh- tengam/0d88638b, 03/6/2019.
Trung tâm thông tin và dự báo kinh tế - xã hội quốc gia (2011). Nhận diện kinh tế ngầm ở
Việt Nam hiện nay, http://thongtindubao.gov.vn/Pages/NewsDetail.aspx?newid=15861, 23/5/2019.
Phạm Quang Vinh (2011). Kinh tế học vĩ mô, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội.