Tài liệu bài giảng - Thống kê lao động trong doanh nghiệp | Đại học Lâm Nghiệp

Tài liệu bài giảng - Thống kê lao động trong doanh nghiệp | Đại học Lâm Nghiệp được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

41 21 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Môn:

Trường: Đại học Lâm nghiệp

Thông tin:

26 trang 4 tháng trước

Tác giả:

Profile Nguyễn Vân
Chương 3
THỐNG KÊ LAO ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP
3.1. VAI TRÒ, NHIỆM VỤ CỦA THỐNG KÊ LAO ĐỘNG TRONG DN
3.1.1. Vai trò
Quá trình sản xu n phất muốn tiến hành được cầ ải có ba yếu tố: sức lao động, tư
liệu lao động và đối tượng lao động. Thực tế ngày nay cho thấ ề ựy ở nhi u quốc gia, s
giàu có của xã hội không những ch phỉ ụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên, phụ thuộc
vào mức yđộ trang bị tài sản cố định cho nền kinh tế mà còn phụ thuộc chủ ếu vào
nhân tố con người. i Đặc biệt trong thờ đại ngày nay “nền kinh tế tri thức” và tri thức
của con người là một trong những nhân tố ọ quan tr ng trong quá trình sả ấn xu t kinh
doanh của doanh nghiệp nói riêng và của toàn xã hội nói chung.
Lao độ động là mộ ố ủt trong ba yếu t c a quá trình sả ấ đ ến xu t, trong ó y u tố lao ng
là yếu tố quan trọng nhất, vì không có lao động của con người thì tư liệu lao động và
đối tượng lao động chỉ là những vật vô dụng, vì con người là chủ thể của quá trình sản
xuất kinh doanh. Trong quá trình lao động con người luôn sáng tạo, cãi tiến công cụ,
hợp tác cùng nhau để không ngừng nâng cao nă ấ đ ỹng su t lao động, qua ó trình độ k
thuật của người lao động, kinh nghiệm sả ấn xu t, chuyên môn hóa lao động ngày càng
nâng cao.
3.1.2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu số lượng, cơ cấu lao động trong doanh nghiệp. Phân tích sự biến
độ động về s lố ượng lao ng, sự thay đổi v tiêu ề c cơ ấu lao động thông qua các chỉ
thống kê. Qua đó phân tích ánh giá tình hình sđ ử dụng lao động của doanh nghiệ ềp v
mặt s t lố lượng và chấ ượng lao động
- Nghiên cứu s bi nh hự ến động năng suất lao động và các nhân tố ả ưởng đồng
thời s d ng lao p. đánh giá hiệu quả ử ụ động c a doanh nghiủ ệ
- Nghiên cứu thu nhập các nguồn thu nhập của người lao động. Qua đó xem xét
mối quan hệ giữa tốc t c tđộ ăng năng suất lao động và tố độ ăng tiền lương bình quân.
3.2. THỐNG KÊ S NG TRONG DOANH NGHIỐ LƯỢNG LAO ĐỘ ỆP
3.2.1. Phân lo i lao ạ động hiện có trong doanh nghiệp
S lố ượng lao động của doanh nghiệ ể ạ ềp có th phân lo i theo nhi u tiêu thức khác
nhau phục vụ cho các mục đích nghiên cứu khác nhau. Sau đây là một số phương pháp
phân loại lao động theo một số tiêu thức chủ yếu sau:
3.2.1.1. Căn cứ vào việc quản lí lao động và trả lương: chia ra 2 loại
a. Lao động trong danh sách: Là lực lượng chủ y m ếu trong doanh nghiệp, bao gồ
những người do doanh nghiệp trực tiếp sử d lụng và trả ương và được ghi vào sổ lao
động của doanh nghiệp.
b. Lao động ngoài danh sách: Là những người không thuộc quyền quản lý sử dụng và
trả l p. ương của doanh nghiệ
3.2.1.2. Căn cứ vào mục đích tuyển dụng và thời gian sử dụng: chia ra 2 loại
33
a. Lao động thường xuyên: Là lực lượng lao động chủ yếu trong doanh nghiệp bao
gồm những người được tuyển dụng chính thức và làm những công việc lâu dài thuộc
chức năng và nhiệm vụ của doanh nghiệp.
b. Lao động tạm thời: Là những người làm việc theo các hợp đồng tạm tuyển ng n hắ ạn
để thực hiện các công tác tạm thời, theo thời vụ.
3.2.1.3.Căn cứ vào phạm vi ho t ạ động: chia ra 2 loại
a. Công nhân viên sản xuất kinh doanh chính: Là số lượng lao động tham gia vào các
hoạt y c t động chủ ếu của doanh nghiệp, mà kết quả ủa hoạ động này chiếm tỷ trọng lớn
trong kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Ví dụ như trong công nghiệp
hoạt t động sản xuất kinh doanh chính là hoạ động sản xuất ra sản phẩm công nghiệp.
b. Công nhân viên sản xuất kinh doanh khác: Là nh i làm viững ngườ ệc trong các lĩnh
vực sản xuất khác.Ví dụ như trong doanh nghiệ ệp công nghi p những người làm ở các
bộ phận như sản xuất xây lắp, s n xuả ất v t liậ ệu xây dựng, thương mại, d . . . ịch vụ
3.2.1.4. Căn cứ vào chức năng của ng n xuười lao động trong quá trình sả ất
Lao động thuộc sản xuất kinh doanh chính của doanh nghiệp được phân thành
các loại sau:
a. Công nhân: Là người trực tiếp tác động vào đối t làm ra sượng lao động để ản phẩm
hay là những người phục vụ trực tiếp cho quá trình sản xuất.
b.Thợ học nghề: Là những người h t s t sọc tập kỹ thuậ ản xuấ ản phẩm dưới sự h ng ướ
dẫn của công nhân lành nghề .
c. Nhân viên kỹ thuật: Là những người đ ốã t t nghiệp ở các trường lớp kỹ thuật từ trung
cấp trở lên, ang làm công tác kđ ỹ ỹ thuật và hưở ương theo thang l ng k thuật.
d. Nhân viên quản lý kinh tế: Là nhữ ệ ởng người đã tốt nghi p các trường lớp kinh tế,
đang làm các công việ ềc đi u hành hoạt động sả ấn xu t kinh doanh của doanh nghiệp
như: giám đốc, phó giám đốc, nhân viên các phòng ban kinh tế.
e.Nhân viên quản lý hành chính: Là những người đang làm công tác tổ chức quản lý
hành chính của doanh nghiệp như nhân viên tổ chức, văn thư, lái xe, bảo vệ.
Ngoài ra, người ta còn tiến hành phân loại lao động theo một số tiêu thức khác
như: nghề nghiệp, giới tính, tuổi đờ đội, thâm niên nghề, trình văn hóa, bậc thợ, . . .
Nghiên cứu phân loại lao động của doanh nghiệp trước hết phục vụ cho việc
đ ũ ụánh giá, phân tích thực trạng đội ng lao động hiện có cuối kỳ báo cáo, tuỳ theo m c
đích nghiên cứu mà vậ ụn d ng theo các tiêu thức khác nhau.
3.2.2. Các chỉ tiêu thống kê số lượng lao động
3.2.2.1. Chỉ tiêu số lượng lao động hiện có
Chỉ tiêu này phản ánh quy mô số lượng lao động của doanh nghiệp hiện có tại
m iột thời đ ểm nhất ) định (thường là cuối kỳ
Số lượng lao động hiện có cuối kỳ báo cáo đượ địc xác nh theo công thức: (3.1)
Số lượng lao động
hi
ện có cuối kỳ
=
Số lượng lao
độ đầ
ng có u kỳ
+
Số lượng lao động
t
ăng trong kỳ
-
Số lượng lao động
giảm trong kỳ
34
3.2.2.2. Chỉ tiêu số lượng lao động bình quân trong kỳ
Là ch tiêu phỉ ản ánh số l dượng lao động mà doanh nghiệp sử ụng bình quân
trong một th i kờ ỳ nhất định.
a. Nếu theo dõi thống kê số lượng lao động từng ngày: số lượng lao động bình quân
đượ địc xác nh theo công thức:
∑
=
=
n
i
nTiT
1
/ (3.2)
Trong ó: đ
+
T
: số lượng lao động bình quân trong kỳ (tháng, quý hoặc năm)
+ Ti: s ng có tố lượng lao độ ừng ngày trong k (tháng, quý hoỳ ặc năm)
+ n: số ngày theo lịch trong kỳ (tháng, quý hoặc năm)
Chỉ ế tiêu này cho bi t số lượng lao động bình quân hàng ngày của doanh nghiệp
trong một tháng (quý hoặc năm).
Lưu ý: Khi tính ch lao ỉ tiêu lao động này thì số động hiện có của các ngày lễ,
ngày chủ nhật qui ước lấy s c ngày lố lao động hiện có của ngày trướ ễ, ngày chủ
nhật.Ví dụ như s lố ượng lao động hiện có tại doanh nghiệp ngày thứ b i ảy là: 500 ngườ
thì lđó cũng chính là số ượng lao động của ngày chủ nhật tại doanh nghiệp.
b.Trường hợp không thể thống kê số ụ lượng lao động c thể từng ngày: mà chỉ thống kê
được số lượng lao động trong danh sách có ở từng khoảng thời gian (có thể từ 5 - 7
ngày), số lượng lao động bình quân tính theo công thức:
∑
∑
=
=
=
n
i
i
n
i
ii
t
tT
T
1
1
(3.3)
Trong ó: đ
+
T
: số lượng lao động bình quân trong kỳ nghiên cứ ặ ău (tháng, quý ho c n m)
+T
i
: số lượng lao động có trong danh sách ở ờ từng th i điểm
+ t
i
: khoảng thời gian tương lứng có số ượng lao động Ti.
+ u.
∑
: tổng số ngày theo lịch của kỳ nghiên cứ
=
n
i
i
t
1
Ví dụ 3.1: Có số liệ ề ủ ệu v tình hình số lượng lao động c a xí nghi p An Phú trong tháng
01 năm 2010 như sau:
S lố ượng lao động có ngày 1/01 là 500 công nhân, ngày 05/01 doanh nghiệp
tuyển dụng thêm 130 công nhân, ngày 15/01 bổ sung thêm 20 công nhân bậc cao, ngày
26/01 có 02 công nhân nghỉ ế ch độ và s t tháng 01. ố liệu không đổi cho đến hế
Yêu cầu: Tính số lượng lao động bình quân trong tháng 01/2010.
Bài giải:
Số lượng lao động bình quân trong tháng 01/2010 là:
35
=
+
+
+
=
31
664711650106304500 xxxx
T 624 (người)
c. Số l ượng lao động bình quân, tính theo chế độ báo cáo thống kê định kỳ:
Phương pháp tính số lượng lao động bình quân theo công thức (3.2) và (3.3)
tương p, đối chính xác, nhưng cách tính toán phức tạ để đơn giản trong việc tính toán,
chế độ báo cáo thống kê định kỳ qui định cách tính số lượng lao động bình quân tháng
theo công thức gần đúng:
3
151 C
TTT
T
+
+
= (3.4)
Trong đó: T
1
, T
15
,T
c
: là số lượng lao động trong danh sách hiện có vào các ngày 1,15,
và cuối tháng.
d. Trường hợp có số liệu lao động hiện có ở ngày đầu của các tháng thì, số lượng lao
động bình quân quý, năm tính theo công thức sau:
1
2
.....
2
2
1
−
+++
=
n
T
T
T
T
n
(3.5)
Trong đó: T
i
(i = 1,2, . . . ,n) số l tượng lao động có ở ại các ngày đầu tháng.
e. Nếu không có số liệu lao độ đầng ở ngày u các tháng, mà chỉ có số liệu lao động
bình quân các tháng, thì số lượng lao động bình quân quý (năm) tính theo công thức
sau:
Tổng số lao động bình quân của các tháng trong quý (năm)
T
= (3.6)
4 (12)
f. Ngoài ra nếu số l n ượng lao động trong kỳ ít biế động: ta không theo dõi được cụ thể
thời gian biến l ng lao động. Số ượ động bình quân được xác định theo công thức:
2
CKDK
TT
T
+
= (3.7)
Trong ó: đ
+ T
DK
: số lượng lao động hiện có đầu kỳ
+ T
CK
: số lượng lao động hiện có cuối kỳ.
Ví dụ 3.2: Có số liệu về s lố ượng lao động trong 6 tháng đầu năm 2009 của xí nghiệp
An Thịnh như sau:
S lố ượng lao động có đầu quý 1: 400 người, số lượng lao động tăng trong quý 1:
60 người, t i, săng trong quý 2: 80 ngườ ố lượng lao ng giđộ ảm trong quý 1: 20 người,
giảm trong quý 2: 40 người.
Yêu cầu: Tính số lượng bình quân trong từng quý
Bài giải:
- Số lượng lao động hiện có cuối quý 1:
400 + 60 - 20 = 440 (người)
36
- S lố ượng lao động hiện có cuối quý 2:
i) 440 + 80 - 40 = 480 (ngườ
- S lố ượng lao động bình quân quý 1:
2
440400 +
=
o
T = 420 (người)
- S lố ượng lao động bình quân quý 2:
2
480440
1
+
=T = 460 (người).
Chú ý:
- Công thức (3.2) và (3.3) áp dụng cho tháng (quý, năm)
- Công thức (3.4) và (3.7) áp dụng cho tháng.
- Công thức (3.5) ; (3.6) và (3.7) áp dụng cho quý (năm)
3.2.3. Kiểm tra tình hình sử d lụng số ượng lao động
Định mức lao động là số lượng lao độ đểng cần thiết theo quy định hoàn thành
việc sản xuất sản phẩm. Để kiểm tra đánh giá tình hình hoàn thành định mức sử dụng
lao động thống kê dùng một trong hai phương pháp sau:
3.2.3.1. Phương pháp kiểm tra giản đơn
Chỉ tiêu này được tính bằng cách so sánh số lượng lao động bình quân kỳ báo
cáo (thực tế) v lới số ượng lao động bình quân kỳ gốc (kế hoạch).
- S t ng ố ươ đối:
%100
1
x
T
T
o
(3.8)
- S t ố tuyệ đối: T
1
- T
o
(3.9)
Trong ó: đ
+ T
1
: số lượng lao động bình quân kỳ báo cáo
+ T
o
: số lượng lao động bình quân kỳ gốc.
Nhận xét: Chỉ tiêu này phản ánh tình hình sử dụng lao động bình quân kỳ thực tế t ng ă
(giảm) so với kế hoạch. Kết quả tính toán trên mới chỉ phản ánh tình hình tăng (giảm)
lao dđộng, chưa phản ánh tình hình sử ụ ậ ệng lao động như v y là tiết ki m hay lãng phí.
3.2.3.2. Phương pháp kiểm tra có liên hệ v s t ới kết quả ản xuấ
Xác định bằng cách so sánh số lượng lao động bình quân kỳ báo cáo với số lượng
lao g c ã c động bình quân kỳ ố đ đượ điều chỉnh với tỷ l t. ệ hoàn thành kế hoạch s n xuả ấ
- S t ng ố ươ đối:
o
o
Q
Q
xT
T
1
1
x 100% (3.10)
37
- S t ố tuyệ đối:
T
1
- ( T
o
x
0
1
Q
Q
) (3.11)
Trong ó: đ
+ Q
1
: khối lượng sản phẩm kỳ báo cáo (thực tế) được biểu hiệ ằn b ng hiệ ận v t
(hoặc giá trị)
+ Q
o
: khối lượng sản phẩm kỳ gốc (kế hoạch) được biểu hi n bệ ằng hiện vật (hoặc
giá trị)
Nhận xét:
+ Nếu T
1
> 1: (+) lãng phí lao động ( sử dụng nhiều hơn qui định )
+ Nếu T
1
< 1: (-) tiết kiệm lao động
+ Nếu T
1
= 1: sử dụng lao động đúng định mức.
Ví dụ 3.3: Có tình hình sản xuất và sử dụng lao động của doanh nghiệ ập Khánh Thu n
trong 2 tháng báo cáo như sau:
1. Sản phẩm sản xuất:
Bảng 3-1
Số lượng sản phẩm (sp) Sản phẩm
Tháng 01 Tháng 02
nh Đơn giá cố đị
( 1.000 đồng/ sp)
A
B
C
1.000
1.800
2.200
1.500
2.400
2.000
200
250
150
2. Số lượng lao động sử dụng:
Số công nhân trong danh sách bình quân kỳ kế hoạch: 400 người, kỳ thực tế:
440 người.
Yêu cầu: Kiểm tra tình hình sử dụng lao động của doanh nghiệp theo 2 phương pháp
và nhận xét.
Bài giải:
* Kiểm tra theo phương pháp đơn giản:
- Số t ng ươ đối: T
1
/ T
o
= 440 / 400 = 1,1 ( hay 110%)
- Số tuyệt - Tđối: T
1 o
= 440 - 400 = 40 ( người)
Nhận xét: S l s d ng ố ượng lao động bình quân thực tế ử ụng tháng 02 so với tháng 01 tă
10%, tương ứng tăng 40 người.
* Kiểm tra theo phương pháp có liên hệ v s t. ới kết quả ản xuấ
Tính GO = ∑Pq
- GO
1
= ( 200 x 1.500 + 250 x 2.400 +150 x 2.000 )
= 1.200 ( triệu ng) đồ
38
- GO
o
= (200 x 1.000 + 250 x 1.800 + 150 x 2.200 )
= 980 (triệu ng) đồ
- S t ng i: ố ươ đố
%100
980
200.1
400
440
x
x
= 0,9016 (hay 90,16%)
- S t i) ố tuyệ đối: 440 - 488 = - 48 (ngườ
Nhận xét: Qua kết quả tính toán ta thấy số l s d ng ượng lao động bình quân thực tế ử ụ
tháng 02 so với tháng 01 tiết kiệm 9,84 % tương ứng tiết kiệm 48 người t điều này rấ
tốt làm giảm chi phí dẫn đến t n căng lợi nhuậ ủa doanh nghiệp.
3.3. THỐNG KÊ CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP
Trong quá trình sản xuất kinh doanh, việc bố trí sắp xếp lao động đảm nhận các
công việ ảc ph i chú trọng đến trình độ chuyên môn nghi , thành th i công ệp vụ ạo vớ
việc, áp ng vđ ứ được yêu cầu kỹ thuật của công việc, có như ậy mới tạo cơ s t ng ở ă
năng suất lao động, đảm bảo chất lượng sản ph n xuẩm sả ất, do đó ta phải thường
xuyên xem xét, đánh giá và thống kê chất lượng lao động, đặc biệt là bộ phận công
nhân trực tiếp sản xuất theo một số tiêu thức chất lượng chủ yếu sau:
3.3.1. Kết c t lấu lao động theo tiêu thức chấ ượng
Chỉ tiêu này được xác định bằng cách so sánh số lượng lao động đạt tiêu thức
chất l i tượng i vớ ổng số lao động của doanh nghiệp tham gia vào tính kết cấu
Tiêu thức chất lượng i của lao động có thể là trình độ văn hóa, trình độ chuyên
môn, bậc thợ, thâm niên nghề,. . . Tùy theo tính ch t nghiên cấ ứu và tình hình đặc m điể
của lao động tại doanh nghiệp mà ta lựa chọn tiêu thức cho phù hợp.
Công thức:
%100x
T
T
d
i
i
∑
= (3.12)
Trong đó:
+ d: kết c t lấu lao động theo tiêu thức chấ ượng i
+ Ti: số lượng lao động đạt tiêu thức chất lượng i
+ ∑T
i
: t t cổng số lao động tham gia tính kế ấu
Chỉ tiêu này phản ánh chất lượng từng loại lao động trong doanh nghiệp, nhằm
mục đích so sánh giữa ch c tất lượng lao động thự ế v a ới chất lượng theo yêu cầu củ
công việ ế ạc, để có k ho ch điều chỉnh, bổ sung hay bỏ đ bớt nhằm áp ứng được yêu cầu
về chất lượng lao động của sản phẩm và công việc.
3.3.2. Thâm niên nghề bình quân
Thâm niên nghề ả bình quân ph n ánh trình độ thành thạo công việc, cũng như
phản ánh trình độ chuyên môn, nghiệp vụ c ng ng ủa người lao động tăng lên, như đồ
thời tuổi đời của người lao động c ng tũ ăng lên, vì vậy chỉ ỉ ể tiêu này ch có th theo dõi ở
39
một giới hạn nhất định. Thâm niên nghề bình quân có thể tính cho từng người, từng tổ,
đội, phân xưởng, bộ phận hay tính chung cho toàn doanh nghiệp
Thâm niên nghề bình quân được xác định theo công thức:
∑
∑
=
=
=
n
i
i
n
i
ii
N
T
TN
T
1
1
(3.13)
Trong đó:
+
N
T : thâm niên nghề bình quân
+ N
i
: m i cức thâm niên công tác thứ ủa lao động (i = 1, 2, 3,. . . n)
+ T
i
: số lao động có mức thâm niên N
i
+
∑
: tổng số lao động tham gia tính thâm niên nghề
=
n
i
i
T
1
3.3.3. Bậc thợ bình quân
Bậ ả ỹc thợ bình quân ph n ánh trình độ chuyên môn k thuật và tay nghề c i ủa ngườ
lao i động tại thờ điể ứ ậ ểm nghiên c u. B c thợ bình quân có th tính cho một tổ công
nhân, một phân xưởng (hay một n đoạn s p sản xuất) thuộc bộ phận lao động trực tiế ả
xuất kinh doanh và cũng có thể tính cho các nhóm thuộ ảc lao động qu n lý
Bậc thợ bình quân được xác định theo công thức:
∑
∑
=
=
=
n
i
i
n
i
ii
T
TB
B
1
1
(3.14)
Trong đó:
+ B
i
: b thậc thợ ứ i ( i = 1, 2,3, . . . ,n)
+ T
i
: s i bố lao động ứng vớ ậc thợ Bi
+ : tổng số lao động tham gia tính bậc thợ bình quân
∑
=
n
i
i
T
1
3.3.4. Hệ s ố đảm nhiệm công việc của công nhân
Công thức:
Cấp bậc lương bình quân
Hệ s ố đảm nhiệm công việc (H
đc
)
=
(3.15)
Cấp bậc công việc bình quân
Trong đó:
( B∑ ậc lương x số công nhân từng bậc)
Cấp bậc lương bình quân = (3.16)
Tổng số công nhân
40
∑
(Cấ ậ ứp b c công nhân x thời gian định m c cho )
Cấp bậc
công việc đòi hỏi từng bậc công nhân
công việc
(3.17)
=
bình quân
Tổng thời gian định mức của cấp bậc công nhân.
H sệ ố đảm nhiệm công việc của công nhân phản ánh khả n ng ă đảm nhiệm công
việc c a công nhân, chủ ỉ tiêu này càng lớn chứng tỏ trình độ của công nhân trong xí
nghiệp càng cao và ngược lại
Nếu Hđc > 1: bộ phận lao động dư khả năng đảm nhiệm công việc được giao.
Nếu Hđc < 1: bộ phận lao động đang cố gắng thực hiện yêu cầu của công việc
lớn h n khơ ả năng củ ụ ốa mình, tình hình sử d ng và b trí lao động của doanh nghiệp
chưa vđồng bộ ới yêu cầu c a công vủ ệc, chất lượng của sản phẩm sẽ giảm và tổn thất
trong sản xuất kinh doanh sẽ t ng. ă
3.4. THỐNG KÊ BIẾN LĐỘNG SỐ ƯỢNG LAO ĐỘNG
Nghiên cứu biến lđộng số ượng lao động là nghiên cứu tình hình tăng (giảm)
lao n n động. Biế động lao động có thể được thực hiệ đối v i tớ ổng số lao động hiện có
của doanh nghiệp hay chỉ thực hiện đối v i bớ ộ phận lao động s n xuả ất kinh doanh
chính của doanh nghiệp, bỡi vì sự bi phến động của bộ ận lao động này gắn liền với
việc mở r p. ộng hoặc thu hẹp quy mô sản xuất kinh doanh của doanh nghiệ Để nghiên
cứu biến l ng động số ượng lao động thống kê dùng phương pháp bảng cân đối lao độ
3.4.1. Lập bảng cân đối lao động
Bảng cân đối lao động của doanh nghiệp thường được lập vào cuối kỳ: cuối quý, 6
tháng đầu năm, 6 tháng cuối năm. Bảng cân i lao đố động là báo cáo thống kê tổng hợp
tình hình lao động của doanh nghiệp.
Bảng cân đối số lượng lao động hiện có của doanh nghiệp.
(Đvt: người)
Số tuyệt
đối
Tỷ
trọng
% so với cùng
kỳ n c ăm trướ
Chỉ tiêu
1. Số lượng lao động có đầu kỳ
2. Số lượng lao động tăng trong kỳ
Trong ó: đ
- Tuyển mới
- u ng n Điề độ đế
- c, Đi họ đi nghĩa vụ quân sự xuất ngũ v ề
- Tăng khác
3- Số lao động giảm trong kỳ
Trong ó: đ
- Nghỉ chế độ
- u ng i Điề độ đ
- H ng ết tuổi lao độ
- Cho đi học, đi nghĩa vụ quân sự
- Giảm khác
4- Số l ượng lao động có cuối kỳ
41
Bảng cân đối lao động thuộc sản xuất kinh doanh chính của Công ty May
(Đvt: người)
So nhiệm vụ kỳ sau
Hiện có
Chỉ tiêu
cuối kỳ
Thừa Thiếu
Tổng số:
1. Lao động trực tiếp sản xuất (phân theo ngành
nghề)
- Phân xưởng Cắt.
- Phân xưởng ráp.
- Phân xưởng thành phẩm đóng gói.
- Lao động phục vụ trực tiếp cho sản xuất
+ Cơ n điệ
+ Bảo trì, bảo dưỡng máy móc thiết bị
+ Vận chuyển.
+ Kho bãi
2. Lao động làm công khác
- Cán bộ k t ỹ thuậ
+Quản lý kỹ thuật.
+ KCS
- Cán bộ kinh tế:
+ Thống kê, kế hoạch, xuất nhập khẩu.
+ Kế toán tài vụ
- Quản lý lao động
+ Tổ chức tuyển dụng đào tạo
+ Quản lý nhân sự
+ Thông tin liên lạc
+ Văn thư
+ Bảo vệ
+ Phục vụ, dịch vụ
Bảng cân đối lao động là cơ sở thông tin để tính ra một số chỉ tiêu phục vụ việc
phân tích biến ng lao độ động c a doanh nghiủ ệp.
3.4.2. Các chỉ tiêu phân tích biến lđộng số ượng lao động
Thống kê th dường sử ụng các chỉ tiêu sau:
S lố ượng lao động tăng trong kỳ do mọi nguyên nhân
Hệ s tố ăng lao động =
Số lượng lao động bình quân (3.18)
S lố ượng lao động giảm trong kỳ do mọi nguyên nhân
Hệ số giảm lao động =
S l ng lao ố ượ động bình quân (3.19)
42
S l ố ượng lao động có trình độ chuyên môn cao tăng mới trong kỳ
Tỷ l ệ đổi mới =
Số lượng lao động có cuối kỳ (3.20) lao động
T l l ỷ ệ lao động Số ượng lao động nghỉ việc theo chế độ trong kỳ
(3.21)
nghỉ việc theo =
chế S l độ ố ượng lao động có u kđầ ỳ
3.5. THỐNG KÊ THỜI GIAN LAO ĐỘNG
3.5.1. Các loại thời gian lao động của công nhân sản xuất
Quỹ thời gian làm việc của người lao động trong doanh nghiệp được tính theo hai
loại thời gian: giờ công và ngày công.
3.5.1.1. Các loại ngày công
T c ổng lượng lao động hao phí đượ đo lường bằng thời gian lao động là ngày
công được thể hiện qua sơ đồ sau:
Sơ đồ 3.1 CÁC LOẠI NGÀY CÔNG
Số ngày công theo lịch
Số ngày nghỉ lễ
Số ngày công làm việ ếc theo ch độ
chủ nhật
Số ngày
Số ngày công có thể s dử ụng cao nhất
nghỉ phép năm
Số ngày công
Số ngày công có mặt
vắ ặng m t
Số ngày công
Số ngày công
làm thêm
làm việ ếc thực t
trong chế độ
Số ngày
công ngừng
việc
Số ngày công làm việc thực tế
trong kỳ
a. Số ngày công theo lịch: Là tổng s ng lố ngày công theo dươ ịch của kỳ nghiên cứu.
Đây là quỹ thời gian lớ ấn nh t trong các loại ngày công.
Số ngày công Số lao động S ố ngày theo lịch của kỳ
= x
nghiên cứu (3.22)
theo lịch bình quân
b. Số ngày công làm việc theo chế độ: Là thời gian mà người lao động làm việc theo
quy định của chế độ lao n hành. động hiệ
Số ngày công Số ngày công nghỉ theo Số ngày công
= -
chế độ (3.23)
theo chế độ theo lịch
43
c. Số ngày công có thể s dử ụng cao nhất: Là thời gian mà đơn vị có thể s d i a ử ụng tố đ
vào quá trình sả ấn xu t kinh doanh trong kỳ.
Số ngày công có Số ngày công S ố ngày nghỉ
= -
phép năm (3.24)
thể s d t ử ụng cao nhấ theo chế độ
d. Số ngày công có mặt: Là thời gian mà người lao động có mặt tại nơi làm việc và sẵn
sàng c. đảm nhiệm công việ
Số ngày công có Số ngày công Số ngày công
= -
v t ắ ặng m (3.25)
có mặt thể s dử ụng cao nh tấ
e. t Số ngày công vắng mặ : Là thời gian mà người lao động không có mặt tại đơn vị do
các nguyên nhân khác nhau (trừ thời gian nghỉ phép). Ví dụ như nghỉ ốm, thai sản, kế
hoạch hóa gia đình, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hội h i họp, đ ọc, việc riêng
hoặc nghỉ không lý do.
f. Số ngày công ngừng việc: Là thời gian mà người lao động có mặt nhưng thực tế
không làm việc do nhiều nguyên nhân khác nhau ví dụ như: thiếu nguyên vật liệu, máy
hỏng, mất điện, . . .
g. Số ngày công làm thêm: Là thời gian mà người lao động làm thêm ngoài chế độ
theo yêu cầu của đơn vị thường vào ngày lễ ậ và chủ nh t.
h. Số ngày công làm việc thực tế trong kỳ: Là tổng ngày công mà người lao động thực
tế làm việc kể c ả trong chế độ và ngoài chế độ.
3.5.1.2. Các loại giờ công
N u ế đơn vị theo dõi thời gian làm việc trong kỳ c i ủa công nhân theo giờ công, thờ
gian lao động của công nhân đượ địc xác nh theo sơ đồ sau:
Sơ đồ 3.2 CÁC LO I GIẠ Ờ CÔNG
Số giờ công theo chế độ
Số giờ công làm việc thực
tế trong chế độ
Số giờ công ngừng việc
trong nội bộ ca
Số giờ công làm thêm
Số giờ công làm việc thực tế trong kỳ
a. Số giờ công theo chế độ: Là quỹ thời gian mà đơn vị có thể s dử ụng vào việc sản
xuất được tính bằng cách: lấy số ngày công làm việc th c tự ế nhân với số giờ làm việc
trong một ngày do nhà nước qui định.
b. Số giờ công ngừng việc trong nội bộ ca: Là thời gian mà người lao động không làm
vi iệc do ốm t đau, mấ đ ện đột xuất hoặc do thiếu nguyên vật liệu.
c. Số giờ công làm thêm: Là tổng số giờ công làm thêm ngoài ca làm việc theo chế độ
quy inh. đ
d. Số giờ công làm việc thực tế trong kỳ: Là tổng thời gian thực tế làm việc kể cả trong
chế độ và ngoài chế độ
44
Ví dụ 3.4: Có số li thệu thống kê về ời gian lao động của một doanh nghiệp sản xuất
công nghiệp năm 2009 như sau:
Số lượng lao động bình quân trong năm: 500 người, số ỉ ễ ậ ngày ngh l , chủ nh t
của người lao động trong doanh nghiệp được thực hiện theo quy định chung. Tổng số
ngày nghỉ phép trong năm của toàn doanh nghiệp: 6.000 ngày, tổng số ngày vắ ặng m t
của toàn doanh nghiệp trong năm: 5.000 ngày, tổng số ngày ngừng việc trong năm là:
1.200 ngày, tổng số ngày công làm thêm là: 800 ngày.
Yêu cầu tính:
1. Tổng số ngày công theo lịch.
2. Tổng số ngày công theo chế . độ
3. Tổng số ngày công có thể s d t. ử ụng cao nhấ
4. Tổng số ngày công có mặt.
5. Tổng số ngày công làm việ ếc thực t trong kỳ.
Bài giải:
1.Tổng số ngày công theo lịch:
500 x 365 = 182.500 (ngày)
2. Tổng số ngày công theo chế : độ
182.500 - (61 x 500) = 152.000 (ngày).
3. Tổng số ngày công có thể s d t: ử ụng cao nhấ
152.000 - 6.000 = 146.000 (ngày)
4. Tổng số ngày công có mặt:
146.000 - 5.000 = 141.000 (ngày)
5. Tổng số ngày công làm việ ếc thực t trong kỳ:
(141.000 - 1.200) + 800 = 140.600 (ngày)
3.5.2. Các chỉ tiêu phân tích tình hình sử dụng thời gian lao động của công nhân SX
3.5.2.1. Độ dài bình quân ngày làm việc thực tế (LVTT) theo chế độ
T ổng số giờ LVTT theo chế độ
=Độ dài bình quân ngày LVTT theo chế độ (3.26)
Tổng số ngày LVTT
Chỉ tiêu này phản ánh số giờ làm việc theo chế c. độ hiện hành trong 1 ngày làm việ
3.5.2.2. Độ dài bình quân ngày LVTT
Tổng số giờ LVTT
(3.27)
Độ dài bình quân ngày LVTT =
Tổng số ngày LVTT
Chỉ tiêu này phản ánh số giờ LVTT trong một ngày làm việc
45
3.5.2.3. Hệ s : ố làm thêm giờ
Độ dài bình quân ngày LVTT
Hệ số làm thêm giờ =
(3.28)
Độ dài bình quân ngày LVTT theo chế độ
H sệ ố làm thêm giờ phản ánh tình hình tăng thời gian LVTT trong một ca.
3.5.2.4. Số ngày công LVTT bình quân trong chế cđộ ủa 01 công nhân trong kỳ:
Số ngày công LVTT bình quân trong Tổng số ngày công LVTT trong chế độ
chế c =độ ủa 01 công nhân trong kỳ (3.29)
Số lao động bình quân
Chỉ tiêu này phản ánh số ngày làm vi c theo chệ ế độ hiện hành trong một kỳ làm
việc (trong tháng, trong quý, trong năm)
3.5.2.5. Số ngày công LVTT bình quân trong của 01 công nhân trong kỳ:
Số ngày công LVTT bình quân Tổng số ngày công LVTT trong kỳ
của 01 công nhân trong kỳ = (3.30)
Số lao động bình quân
Chỉ tiêu này phản ánh số ngày làm việc thực t t kế trong mộ ỳ làm việc (cả ngày
qui định và ngày làm thêm)
3.5.2.6. H làm thêm ca: ệ số
S ố ngày công LVTT bình quân 1 công nhân trong kỳ
(3.31)
Hệ số làm thêm ca =
S ố ngày LVTT bình quân trong chế độ 1 công nhân trong kỳ
H sệ ố làm thêm ca phản ánh tình hình tă ảng (gi m) thời gian LVTT trong kỳ. H ệ
s iố càng lớn, đ ều này chứng tỏ ngày làm thêm trong kỳ tăng.
3.6. THỐNG KÊ NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG (NSLĐ)
NSLĐ là chỉ tiêu biểu hi n hiệ ệu quả sử dụng lao động. Tăng NSLĐ đồng nghĩa
với cùng một lượng hao phí lao động nh t ấ định, tạo ra được nhiều kết quả h c ơn, hoặ để
sản xuất cùng một lượng kết quả c ần chi phí lao động ít hơn. Tăng NSLĐ làm tăng khả
năng cạnh tranh, và là nhân tố cơ b t ản nhấ để t s t, tăng kết quả ản xuấ ăng tiền lương, hạ
giá thành s n phả ẩm và tăng tích lũy cho doanh nghiệp.
3.6.1. Khái niệm, ý nghĩa của thống kê NSLĐ
3.6.1.1. Khái niệm
NSLĐ là chỉ tiêu tổng h p ph u qu ng cợ ản ánh hiệ ả s dử ụng lao độ ủa doanh
nghiệp c t đượ đo b n phằng khối lượng sả ẩm trên mộ đơn vị thời gian hoặc lượng thời
gian hao phí để sản xuất ra một đơn vị s m. ản phẩ
3.6.1.2. Ý nghĩa
- Thống kê NSLĐ là m t chộ ỉ tiêu quan trọng đánh giá hiệu quả s d ng ử ụng lao độ
của doanh nghiệp là tốt hay chưa tốt.
- Thông qua thống kê NSLĐ, cho biết được doanh nghiệp trong năm sẽ hoàn
thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch là bao nhiêu.
46
- Thống kê NSLĐ phản ánh được trình độ lành nghề của công nhân, qua đó cho
thấy vi p x p bệc sắ ế ố trí, tổ chức quản lý và sử dụng lao động có hợp lý không.
- Là cơ s l kở để ập các kế hoạch khác như ế hoạch cung ứng nguyên liệu, nhiên
liệu, năng lượng.
3.6.1.3. Phương pháp xác định mức NSL Đ
Công thức:
T
Q
W = (3.32)
Q
T
t = (3.33) Hoặc:
Trong ó: đ
+ W: năng suất lao động
+ t: lượng thời gian hao phí để sả ấ ị ả ẩn xu t ra 1 đơn v s n ph m ( t = 1/W)
+ Q: khối lượng s u hi n bản phẩm được biể ệ ằng hiện vật (hoặc giá trị).
+ T: lượng lao động hao phí được biểu hi giện là tổng số ờ, tổng số ố ngày (hoặc s
lượng lao động bình quân)
3.6.2.Thống kê sự biến động của NSLĐ
3.6.2.1. Các chỉ s ố NSLĐ
Chỉ s n s d ng. ố NSLĐ, là chỉ tiêu đánh giá biế động của hiệu quả ử ụng lao độ
Qua t đó ph hoản ánh hiệu quả ạ động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
a. Chỉ s ng ố NSLĐ tính bằ đơn v n vị hiệ ật: Iw(h)
Công thức:
ooho
h
TQ
TQ
W
W
/
/
111
= (3.34) =
I
Wh
Trong ó: đ
+ W
h1
: năng suất lao động tính bằng hiện vật kỳ báo cáo
+ W : n
ho
ăng suất lao động tính bằng hiện vật kỳ gốc
+ Q i l
1
: khố ượng sản phẩm bằng hiệ ận v t kỳ báo cáo
+ Q i l
o
: khố ượng sản phẩm bằng hiệ ậ ốn v t kỳ g c
+ T
1
: s lố ượng lao động bình quân kỳ báo cáo
+ T : s
o
ố lượng lao động bình quân kỳ gốc.
Ư ượ ểu nh c đi m:
- Ư ể ếu đi m: Đánh giá trực ti p NSLĐ và có thể dùng để so sánh trực tiếp NSLĐ
giữa các xí nghiệp cùng sản xuất m t lo i sộ ạ ản phẩm.
- Nhược điểm: không tổng hợp được các loại sản phẩm khác nhau, nên không thể
tính NSLĐ cho toàn xí nghiệp. Và không thể thống kê được toàn bộ k s t ết quả ản xuấ
trong kỳ (như sản phẩm dở dang, s ch vản phẩm dị ụ,. . . )
47
b. Chỉ s ng ố NSLĐ tính bằ đơn vị giá trị ( tiền)
Theo giá hiện hành:
o
oo
O
T
qp
T
qP
W
W
∑
∑
=
1
11
1
(3.35) I
W
=
Trong ó: đ
+ P
1
: đơn giá của từng loạ ả ẩ ạ ểi s n ph m t i thời đi m kỳ báo cáo
+ P
o
: đơn giá của từng loại sản phẩm t m kại thời điể ỳ g c. ố
+ q
1
: khối lượng sản phẩm kỳ báo cáo.
+ q
o
: khối lượng sản phẩm kỳ gốc
Ư ượ ểu nh c đi m:
- iƯu đ ểm:
Phản ánh tổng hợp mức hiệu suất c thủa lao động cụ ể. Cho phép tổng hợp
chung được các kết quả mà doanh nghiệ ạp đã t o ra trong kỳ ( thành phẩm, bán thành
phẩm, sản phẩm d m dở dang, sản phẩ ịch vụ . . . )
- Nhược u điểm: Chị ảnh h ng bưở ởi nhân tố giá cả hàng hóa , dịch vụ thay đổi.
Theo giá cố định:
o
o
o
W
T
pq
T
Pq
W
W
I
∑
∑
==
1
1
1
(3.36)
Trong đó: P- đơn giá cố định của từng loại sản phẩm
Ưu điểm: Chỉ số ố ụ đ NSLĐ tính theo giá c định khắc ph c được nhược iể ỉ ốm của ch s
NSLĐ theo giá hiện hành.
3.6.2.2. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố thuộc về lao động n đến tình hình biế
động giá trị sả ấn xu t.
Từ công thức: (3.32)
Æ Phương trình kinh tế: Q = W x T (3.37)
T trên và t mừ phương trình kinh tế ừ ối quan hệ giữa NSLĐ và lượng lao động
hao phí lao động, ta vận d ng chụng phương pháp hệ thố ỉ s n ố để phân tích tình hình biế
động của kết quả sản xuất do ảnh hưởng của 2 nhân tố Đ: NSL và số lượng lao động
bình quân.
- S t ng i: ố ươ đố
ooo
T
T
x
W
W
Q
Q
111
= (3.38)
48
- S t i: ố tuyệ đố
(Q
1
- Q
o
) = (W + (T
1
- W
o
)T
1 1
- T
o
)W
o
(3.39)
Nhận xét: Giá trị s n ản xuất của xí nghiệp biế động chịu ảnh hưởng b i 2 nhân tở ố:
- Do NSLĐ k g s ng ỳ báo cáo so với kỳ ốc thay đổi, làm cho giá trị ản xuất tă
(giảm) 1 lượng tương ứng.
- Do s ng lao ố lượ động bình quân kỳ báo cáo so với kỳ gốc thay đổi, làm cho
giá trị sản xuất tăng (giảm) 1 lượng tương ng. ứ
3.6.3. Phân tích tình hình biến động của NSLĐ theo các nhân tố s dử ụng lao động
3.6.3.1. Các chỉ tiêu NSLĐ
NSLĐ là chỉ tiêu tổng hợp, phản ánh hiệu quả s dử ụng lao động của quá trình sản
xuất kinh doanh, gồm các chỉ tiêu:
a. Năng suất lao động giờ:
K s t ết quả ản xuấ
(3.40)
NSLĐ giờ =
Tổng số giờ công làm việc th c tự ế
Chỉ ả tiêu NSLĐ giờ ph n ánh hiệu quả s d c. ử ụng lao động trong một giờ làm việ
b. Năng suất lao động ngày:
K s t ết quả ản xuấ
(3.41)
NSLĐ ngày =
Tổng số ngày công làm việc thực tế
Hay: NSLĐ ngày = NSLĐ giờ x Số giờ công LVTT bình quân 1 ngày (3.42)
Chỉ tiêu năng suất lao động ngày phản ánh hiệ ảu qu sử dụ ộng lao động trong m t
ngày làm việc.
c. Năng suất lao động tháng (quý, năm)
K s t ết quả ản xuấ
NSLĐ tháng (quý, năm) = (3.43)
S lố ượng lao động bình quân
Hay:
NSLĐ tháng NSLĐ Số ngày LVTT bình quân
= x
1 công nhân trong kỳ (3.44)
(quý, năm) ngày
Mà năng suất lao động ngày theo công thức: (3.42)
= NSLĐ giờ x Số giờ công làm việc thực tế bình quân 1 ngày
Æ Năng suất lao động tháng (quý, năm) được xác định theo công thức:
Số giờ LVTT bình Số ngày LVTT bình quân 01 NSLĐ tháng NSLĐ
x x
=
công nhân trong kỳ (3.45)
giờ quân trong 1 ngày (quý, năm)
Chỉ ă tiêu NSLĐ tháng (quý, n m) phản ánh hiệu quả s d t ử ụng lao động trong mộ
thời kỳ nhất nh, đị đây là chỉ tiêu phản ánh đầ đủy và chính xác nhất nên thống kê
thường sử dụng chỉ tiêu này để phân tích tình hình biế ă ấn động của n ng su t lao động
toàn doanh nghiệp.
49
3.6.3.2. Phân tích sự bi do ến động NSLĐ ảnh hưởng các nhân tố s d ng ử ụng lao độ
Gọi:
+ W: năng suất lao động tháng (quý, năm)
+ a: năng suất lao động giờ
+ b: số giờ làm việc thực tế bình quân trong 1 ngày.
+ c: số ngày làm việc thực tế bình quân 1 công nhân trong kỳ.
Ta suy ra được phương trình kinh tế: W = a x b x c. (3.46)
Từ phương trình kinh tế trên, ta xây dựng hệ thống chỉ s : ố
- S t ng ố ươ đối:
oooo
c
c
x
b
b
x
a
a
W
W
1111
= (3.47)
- S t ố tuyệ đối:
(W
1
- W
o
) = (a
1
- a
o
)b c )a c
1 1
+ (b
1
- b
o o 1 o
+ (c
1 o
- c )a
o
b (3.48)
Ví dụ 3.5: Có số liệu về tình hình sản xu t và lao ấ động của Công ty Mai Hoa trong 2
tháng báo cáo như sau:
Bảng 3-2
Chỉ tiêu Đvt Tháng 03 Tháng 04
1. Giá trị sản xuất tr.đồng 3.465 4.590
2. Số lượng lao động bình quân người 100 120
3.Tổng số ngày công LVTT toàn công ty ngày 2.800 3.000
4.Tổng số giờ công LVTT toàn công ty giờ 23.100 25.500
Yêu cầu: Dùng hệ thống chỉ s n ố phân tích tình hình biế động NSLĐ tháng 04 so với
tháng 03 do ảnh hưởng 3 nhân tố: NSLĐ giờ, số giờ LVTT bình quân 1 ngày, số ngày
LVTT bình quân 01 công nhân trong tháng.
Bài giải:
* Tháng 3:
- W
o
= 3.465/100 = 34,65 (tr.đ/người)
- a
o
= 3.465/ 23.100 = 0,15 (tr.đ/ giờ)
- b
o
= 23.100 / 2.800 = 8, 25 (giờ)
- c
o
= 2.800 / 100 = 28 (ngày)
* Tháng 04:
- W
1
= 4.590/120 = 38,25 (tr.đ/người)
- a
1
= 4.590 / 25.500 = 0,18 (tr.đ/giờ)
- b
1
= 25.500 / 3.000 = 8,5 (giờ)
- c
1
= 3.000 / 120 = 25 (ngày)
50
Thế vào hệ thống chỉ s : ố
- S t ng ố ươ đối:
28
25
25,8
5,8
15,0
18,0
65,34
25,38
xx=
1,103 = 1,2 x 1,03 x 0,892
Hay: 110,3% = 120% x 103% x 89,2%
(+10,3%) (+20%) (+3%) (- 10,8 %)
- S t i: ố tuyệ đố
38,25 - 34,65 = (0,18 - 0,15)x 8,5x25 +(8,5-8,25)x0,15x25+(25-28)x0,15x 8,25
3,6 = 6,375 + 0,9375 + (- 3,7125)
Nhận xét:
NSLĐ tháng của công nhân tháng 04 so với tháng 03 tăng 10,3% tương ứng tăng
3,6 triệu đồng do ảnh hưởng của các nhân tố sau:
- Do NSLĐ giờ tháng 04 so với tháng 03 tăng 20% làm cho năng suất lao động
tháng tăng 6,375 triệu đồng .
- Do số giờ LVTT bình quân trong 1 ngày tháng 04 so với tháng 03 tăng 3% làm
cho nă ấng su t lao động tháng tă ệng 0,9375 tri u ng. đồ
- Do số ngày LVTT bình quân một công nhân tháng 04 so với tháng 03 giảm
10,8% làm cho năng suất lao động tháng giảm 3,7125 triệu ng. đồ
3.6.3.3. Phân tích nhân tố ng ảnh hưở đến NSLĐ bình quân
Trong trường hợp 1 lo n phại sả ẩm được sản xuất bởi nhiều đơn vị khác nhau
(từng tổ, m đội, phân xưởng. . . ), để tính NSLĐ chung của sản phẩ đó, thống kê sử
dụng chỉ tiêu NSLĐ bình quân toàn doanh nghiệp.
Được xác định theo công thức
∑
∑
=
T
TW
W
.
(3.49)
Trong đó:
+ W: mức NSLĐ của từng đơn vị (từng tổ, đội, phân xưởng. . . )
+ T: lượng lao động hao phí của từng đơn vị
: NSLĐ bình quân của toàn doanh nghiệp
+ W
+ T / ∑T: kết cấu thời gian lao động (số lượng lao động), ký hiệu: d
∑
dW. (3.50) = Æ Phương trình kinh tế: W
Từ phương trình kinh tế ệ ố ỉ ố trên ta xây dựng h th ng ch s :
- S t ng i: ố ươ đố
∑
∑
∑
∑
=
oo
o
o
o
dW
dW
x
dW
dW
W
W
.
.
.
.
1
1
11
1
(3.51)
51
- S t ố tuyệ đối:
∑
∑
∑
∑
−+− )..()..(
1111 oooo
dWdWdWdW (3.52) - ) = (
1
W
o
W
Ví dụ 3.6: Có số li t cệu về tình hình sản xuấ ủa xí nghiệp Dệt trong 6 tháng cuối năm
báo cáo như sau :
Bảng 3-3
Khối lượng sả ẩ ả ấn ph m s n xu t Số lượng lao động bình quân
(m) (ng i) ườ
Phân
xưởng
Quý 3 Quý 4 Quý 3 Quý 4
I 45.000 54.000 150 180
II 71.400 81.200 170 200
III 90.000 120.000 180 200
Yêu cầu:
1. Tính NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp trong từng quý.
2. Phân tích tình hình biến động của NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 4 so v i quý ớ
3 do ảnh hưởng 2 nhân tố: năng suất lao động của từng phân xưởng và kết cấu lượng
lao động hao phí.
Bài giải:
1. Căn cứ s u ố liệ đề bài cho và dựa vào công thức: (3.50), ta tính toán và lập bảng
Bảng 3-4
Quý 3 Quý 4
PX
T W d Q T W d
Q
o o o o 1 1 1 1
(m) (ng i) (m/ng i) (%) (m) (ng i) (m/ng i) (%) ườ ườ ườ ườ
I 450.000 150 3.000 30 540.000 180 3.000 31
II 714.000 170 4.020 34 812.000 200 4.006 34,5
III 900.000 180 5.000 36 1.200.000 200 6.000 34,5
Cộng 2.064.000 500 4.128 100 2.552.000 580 4.400 100
- NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 3: ( )
o
W
==
∑
ooo
dWW 4.128 (m/người)
- NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 4: ( )
1
W
==
∑
111
dWW 4.400 (m/ người)
2. Vận dụng phương pháp hệ thống chỉ s n ố phân tích tình hình biế động của NSLĐ
bình quân toàn xí nghiệp quý 4 so với quý 3 do ảnh hưởng 2 nhân tố: NSLĐ bình quân
của từng phân xưởng và kết cấu lượng lao động hao phí.
Dựa vào phương trình kinh tế s (3.50) và hệ thống chỉ ố (3.51) và (3.52)
Tính toán số liệu
==
∑ 111
dWW 4.400 (m/người)
-
==
∑ ooo
dWW 4.128 (m/ người) -
52
- ∑W d
o 1
= 3.000 x 0,31 +4.200 x 0,345 + 5.000 x 0,345 = 4.104 (m/ người)
Thế s s : ố vào hệ thống chỉ ố
- S t ng i: ố ươ đố
128.4
104.4
104.4
400.4
128.4
400.4
x=
1,065 =1,072 x 0,994
Hay: 106,5% = 107,2% x 99,4%
(+6,5%) (+7,2%) (- 0,6%)
- S t i: ố tuyệ đố
(4.400 - 4.128) = (4.400 - 4.104) + (4.104 - 4.128)
272 = 296 + ( -24)
Nhận xét:
NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 4 so với quý 3 tăng 6,5% tương ng ứng tă
272 (m/người) do ảnh hưởng 2 nhân tố:
- Do NSLĐ từng phân xưởng quý 4 so với quý 3 tăng 7,2% làm cho NSLĐ
bình quân toàn xí nghiệ ăp t ng 296 (m/ người).
- Do kế ấ ềt c u v lượng lao động hao phí quý 4 so với quý 3 thay đổi làm cho
NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp giảm 0,6% hay giảm 24 (m/ người).
3.7. THỐNG KÊ THU NHẬP CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG TRONG DN
Thu nhập của lao động trong doanh nghiệp là số tiền người lao động nhận được
từ các nguồn trong doanh nghiệp, và họ được toàn quyền sử dụng trong tiêu dùng, cho
bản thân và gia đình. Thông qua thống kê và phân tích giúp các nhà quản trị doanh
nghiệp tìm ra giải pháp tăng thu nhập thực tế cho người lao động, i o đồng thờ đảm bả
sự công bằng trong phân phối các nguồn thu nhập cho người lao động trong doanh
nghiệp.
3.7.1. Thu nhập và các nguồn thu nhập của người lao động
3.7.1.1. Khái niệm
Thu nhập là tất cả ả ề các kho n ti n lương mà doanh nghiệp đã trả cho người lao
động theo số ọ lượ ượng và chất l ng lao động của h và các khoản phụ cấp mang tính
chất thường xuyên được tính vào quỹ lương.
3.7.1.2. Các ngu n thu nhồ ập của người lao động trong doanh nghiệp
Thu nhập của người lao động trong các doanh nghiệp nước ta được hình thành
từ nhiều nguồn, đó là:
- Thu nhập từ lương: là khoản thu nhập mà người lao động được hưởng từ k t ế
quả lao động của họ trong kỳ.
- Thu nhập từ các khoản phụ cấp có tính chất lương.
- Thu nhập nhận t o hiừ quỹ bả ểm xã h i trộ ả thay lương do ố ảm đau, thai s n, tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, kế hoạch hoá gia đình, …
53
- Thu nhập nh quận từ ỹ c p. ủa doanh nghiệ
- Thu nhập do làm thuê, làm công cho bên ngoài.
- Thu nhập khác.
3.7.2. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình tiền lương củ ệa lao động trong doanh nghi p
3.7.2.1.Chỉ tiêu tổng quỹ l ng ươ
T lổng quỹ ương của doanh nghiệp là số ti trền mà doanh nghiệp dùng để ả cho
người lao động căn cứ vào kết quả lao động của họ theo các hình thức, các chế độ tiền
lương và chế cđộ phụ ấp tiền lương hiện hành trong một thời kỳ nhất nh. đị
T ng quổ ỹ tiền lương bao gồm:
- Tiền lương trả theo thời gian, trả ả ẩ theo s n ph m, lương khoán.
- Các loại ph p làm ụ cấ đêm, thêm giờ và phụ c p ấ độc hại,. . .
- Tiền lương trả cho người lao động s n phản xuất ra sả ẩm hỏng trong định mức.
- Tiền lương trả cho người lao động ngừ ả ấ ững s n xu t do nh ng nguyên nhân
khách quan như: c, đi họ đi họp, hội ngh phép,. . . ị, nghỉ
- Các khoản ti n thề ưởng có tính chất thường xuyên.
T ng qu l ng ổ ỹ ươ đượ địc xác nh theo công thức:
x T (3.53) F = f
Trong đó:
+ F: tổng qu l ng. ỹ ươ
+ : tiền lương bình quân 1 lao động trong kỳ.
f
+ T: số lượng lao động bình quân.
T ng qu lổ ỹ ương của doanh nghiệ ạp được phân lo i theo các tiêu thức khác nhau:
a. Căn cứ theo hình thức và chế l ng: độ trả ươ Chia làm 2 loại:
- Quỹ ẩ lương trả theo sản ph m: bao gồm lương sản phẩm không hạn chế, lương
sản ph ng sẩm lũy tiến, lươ ản phẩm có thưởng,. . . lương trả theo sản phẩm là hình thức
trả lương tiên tiến nhất hiện nay.
- Quỹ lương trả theo thời gian: gồm 2 chế l n độ ương thời gian giả đơn và lương
thời gian có thưởng.
b. Căn cứ theo loại lao động:Chia làm 2 loại:
- Quỹ lương của nhân viên gián tiếp: là các khoản tiền lương trả cho cán bộ
quản lý sản xuất, thường trả theo thời gian lao động.
- Quỹ lương của lao động trực tiếp s n xuả ất: là các khoản ti n trề ả cho lao động
trực ti ng hình ếp sản xuất và thợ h lọc nghề được doanh nghiệp trả ương, thông thườ
thức lương này trả theo lương sản phẩm hay lương khoán.
c. Căn cứ theo độ dài thời gian làm việc khác nhau trong kỳ nghiên cứu: Chia làm 3
lo i:ạ
54
- Tổng qu ng giỹ lươ ờ: là tiền lương trả cho tổng số giờ thực tế làm việc (trong
chế độ và giờ làm thêm), và ti i tiền thưởng (nếu có), gắn liền vớ ền lương giờ, ví dụ
như thưởng tăng NSL ng tiĐ, thưở ết kiệm nguyên vậ ệt li u, thưởng nâng cao chất lượng
sản phẩm sản xuất,. . .
- T lổng quỹ ương ngày: là tiền lương trả cho tổng số ngày thực tế làm việc
(trong chế độ và làm thêm), và các khoản phụ cấp lương ngày, ví dụ như tiền trả cho
thời gian ngừng việc trong nội bộ ca không phải lỗi do người lao động, tiền trả cho sản
phẩm hỏng trong định mức.
- T ng quổ ỹ lương tháng (quý, năm): là tiền lương tr ng trả cho người lao độ ực
tiếp sản xuất của doanh nghiệp trong tháng (quý, năm), bao gồm tiền lương ngày và
các khoả ấ ề ản phụ c p khác trong tháng như ti n tr cho người lao i gian động: trong thờ
nghỉ phép năm, hay trong trường hợp ngừng việc cả ngày không phải lỗi do người lao
động, tiền trả các kho n phả ụ cấp thâm niên, phụ ụ cấp chức v ,. . .
3.7.2.2. Chỉ tiêu tiền lương bình quân
Tiền lương bình quân là chỉ tiêu tổ ủng hợp phản ánh thu nhập c a người lao động
trong quá trình sả ấn xu t kinh doanh, gồm các chỉ tiêu:
a. Tiền lương bình quân giờ:
T ng qu lổ ỹ ương
(3.54)
Tiền lương bình quân giờ =
Tổng số giờ công LVTT
Chỉ ề ả ậ tiêu ti n lương bình quân giờ ph n ánh thu nh p của người lao động trong
một giờ làm việc.
b.Tiền lương bình quân ngày:
T ng qu l ng ổ ỹ ươ
(3.55)
Tiền lương bình quân ngày =
Tổng số ngày công LVTT
Hay:
Tiền lương bình Tiền lương bình quân
ngày
Số giờ công LVTT bình
quân 1 ngày (3.56)
x=
quân giờ
Chỉ ề ả ậ tiêu ti n lương bình quân ngày ph n ánh thu nh p của người lao động trong
ngày làm việc.
c. Tiền lương bình quân tháng (quý, năm):
T ng qu lổ ỹ ương
(3.57)
Tiền lương bình quân =
tháng (quý, năm) Số lượng lao động bình quân
Hay:
Tiền lương bình quân Tiền lương bình Số ngày LVTT bình quân 01
= x
công nhân trong kỳ (3.58)
tháng (quý, năm) quân ngày
Chỉ tiêu tiền l p cương bình quân tháng (quý, năm), phản ánh thu nhậ ủa người
lao động trong một thời gian nhất nh, d ng n ng đị được sử ụ để phân tích tình hình biế độ
của tổng quỹ tiền lương toàn doanh nghiệp.
55
3.7.3. Phân tích tình hình sử dụng tổng quỹ l a công nhân s t ương củ ản xuấ
3.7.3.1. Ki ng tểm tra tình hình sử dụ ổng quỹ lương
Để đ ủánh giá tình hình biến động c a tổ ỹng qu lương giữa 2 kỳ, hay đánh giá
mức độ hoàn thành kế hoạch tổng quỹ l s dương, có thể ử ụng 2 phương pháp sau:
a. Kiểm tra theo phương pháp giản đơn:
Lấy quỹ lương thực tế s dử ụng trong kỳ nghiên cứu (báo cáo) so với quỹ lương
kỳ kế hoạch (kỳ gốc)
o
F
F
1
(lần, %) (3.59) - Số t ng ươ đối:
- Số tuyệt đối: F
1
- F
o
= (± ) (3.60)
Trong ó: đ
+ F
o
: tổng quỹ l g c. ương kỳ ố
+ F
1
: tổng quỹ lương kỳ nghiên c u (kứ ỳ báo cáo)
Nhận xét: Tổng quỹ lương thực tế ụ sử d ng kỳ nghiên cứu so với kỳ k ch ế hoạ đã tăng
(giảm) bao nhiêu (l ng (giần, %), cụ thể tă ảm) bao nhiêu đồng, chưa đánh giá được tình
hình sử d ng qu lụ ỹ ương tiết kiệm (lãng phí).
b. Ki t quểm tra theo phương pháp có liên hệ với kế ả sản xuất:
Được xác định bằng cách so sánh quỹ lương kỳ thực tế (báo cáo) với quỹ lương
theo kế hoạch (kỳ gốc) đã được điều chỉ ớ ệnh v i tỷ l hoàn thành kế hoạ ả ấch s n xu t.
- S t ng ố ươ đối:
=
oo
QxQF
F
/
1
1
(lần, %) (3.61)
- S t i: ố tuyệ đố
F
1
- ( F
o
x Q
1
/ Q
o
) = ( ± ) (3.62)
Nhận xét: Kết quả tính toán của phương pháp này phản ánh quỹ lương thực tế ụ sử d ng
so với kế hoạch lãng phí hay tiết kiệm bao nhiêu (%) và cụ thể là bao nhiêu (tiền):
o
Q
Q
1
+ Nếu F
1
< (F
o
): Tiết kiệm (tốt)
o
Q
Q
1
+ Nếu F
1
> ( F ): Lãng phí (xấu)
o
o
Q
Q
1
+ Nếu F
1
= ( F ): thực hiện đúng kế hoạch
o
3.7.3.2. Phân tích các nhân tố ng ảnh hưở đến tổng quỹ l ng ươ
Tổng quỹ lương t nh hăng hoặc giảm ả ưởng bỡi hai nhân t tiố ền lương bình
quân 1 lao động và số lượng lao động bình quân.
V s n ận dụng phương pháp hệ thống chỉ ố để phân tích tình hình biế động của tổng
quỹ l c ương, theo công thứ (3.52), ta xây dựng hệ thống chỉ s : ố
56
- S t ng i: ố ươ đố
oo
o
T
T
x
f
f
F
F
111
=
(3.63)
(3.64) - S t ố tuyệ đối:
oooo
fTTTffFF ).().(
1111
−+−=−
3.7.4. Phân tích nhân tố ng ảnh hưở đến tiền lương bình quân 1 lao động
Một lo i sạ ản phẩm nào đó của doanh nghiệp được sản xuất bởi nhiều công nhân
với các mức thu nhập khác nhau, do đó để phân tích những nhân tố ảnh hưởng tình
hình biến động của tiền lương bình quân chung toàn doanh nghiệ ụp, ta áp d ng công
thức sau
Tiền lương bình quân 1 lao động trong toàn doanh nghiệp:
∑
∑
=
T
Tf
f
.
(3.65)
Trong đó:
: tiền lương bình quân một công nhân trong toàn xí nghiệp. + f
+ f: tiền lương bình quân m i, phân xột công nhân trong (tổ, độ ưởng)
+ T: số lượng lao động bình quân.
+ T / t c∑T: kế ấu về lượng lao động hao phí, (ký hiệu: d)
(3.66)Æ Phương trình kinh tế:
df
f
xIII =
Từ phương trình kinh tế trên ta xây dựng hệ thống chỉ số dùng để phân tích sự
biến động của tiền lương bình quân trong toàn xí nghiệp.
- S t ng i: ố ươ đố
∑
∑
∑
∑
=
oo
o
o
o
df
df
x
df
df
f
f
.
.
.
.
1
1
11
1
(3.67)
- S t i: ố tuyệ đố
)..()..()(
11111
∑
∑
∑
∑
−+−=−
ooooo
dfdfdfdfff (3.68)
Câu hỏi ôn tập
1. Trình bày các chỉ tiêu phân tích tình hình sử dụng thời gian lao động của công nhân
sản xuất .
2. Trình bày khái niệm, phương pháp tính các chỉ tiêu m t lao ức năng suấ động.
3. Trình bày các chỉ tiêu NSLĐ và các chỉ tiêu tiền lương bình quân.
4. Vận dụng phương pháp hệ thống ch ng cỉ s n ố phân tích tình hình biế độ ủa các nhân
tố thuộc về lao động, NSL và tiĐ ền lương đến chỉ tiêu phân tích
5. Phân tích mối quan hệ giữa tốc t c tđộ ăng NSLĐ và tố độ ăng tiền lương bình quân
57
58
| 1/26
| | Tải xuống

Preview text:

Chương 3
THỐNG KÊ LAO ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP
3.1. VAI TRÒ, NHIỆM VỤ CỦA THỐNG KÊ LAO ĐỘNG TRONG DN 3.1.1. Vai trò
Quá trình sản xuất muốn tiến hành được cần phải có ba yếu tố: sức lao động, tư
liệu lao động và đối tượng lao động. Thực tế ngày nay cho thấy ở nhiều quốc gia, sự
giàu có của xã hội không những chỉ phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên, phụ thuộc
vào mức độ trang bị tài sản cố định cho nền kinh tế mà còn phụ thuộc chủ yếu vào
nhân tố con người. Đặc biệt trong thời đại ngày nay “nền kinh tế tri thức” và tri thức
của con người là một trong những nhân tố quan trọng trong quá trình sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp nói riêng và của toàn xã hội nói chung.
Lao động là một trong ba yếu tố của quá trình sản xuất, trong đó yếu tố lao động
là yếu tố quan trọng nhất, vì không có lao động của con người thì tư liệu lao động và
đối tượng lao động chỉ là những vật vô dụng, vì con người là chủ thể của quá trình sản
xuất kinh doanh. Trong quá trình lao động con người luôn sáng tạo, cãi tiến công cụ,
hợp tác cùng nhau để không ngừng nâng cao năng suất lao động, qua đó trình độ kỹ
thuật của người lao động, kinh nghiệm sản xuất, chuyên môn hóa lao động ngày càng nâng cao.
3.1.2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu số lượng, cơ cấu lao động trong doanh nghiệp. Phân tích sự biến
động về số lượng lao động, sự thay đổi về cơ cấu lao động thông qua các chỉ tiêu
thống kê. Qua đó phân tích đánh giá tình hình sử dụng lao động của doanh nghiệp về
mặt số lượng và chất lượng lao động
- Nghiên cứu sự biến động năng suất lao động và các nhân tố ảnh hưởng đồng
thời đánh giá hiệu quả sử dụng lao động của doanh nghiệp.
- Nghiên cứu thu nhập các nguồn thu nhập của người lao động. Qua đó xem xét
mối quan hệ giữa tốc đ
ộ tăng năng suất lao động và tốc đ
ộ tăng tiền lương bình quân.
3.2. THỐNG KÊ SỐ LƯỢNG LAO Đ N
Ộ G TRONG DOANH NGHIỆP
3.2.1. Phân loại lao động hiện có trong doanh nghiệp
Số lượng lao động của doanh nghiệp có thể phân loại theo nhiều tiêu thức khác
nhau phục vụ cho các mục đích nghiên cứu khác nhau. Sau đây là một số phương pháp
phân loại lao động theo một số tiêu thức chủ yếu sau:
3.2.1.1. Căn cứ vào việc quản lí lao động và trả lương: chia ra 2 loại
a. Lao động trong danh sách: Là lực lượng chủ yếu trong doanh nghiệp, bao gồm
những người do doanh nghiệp trực tiếp sử dụng và trả lương và được ghi vào sổ lao động của doanh nghiệp.
b. Lao động ngoài danh sách: Là những người không thuộc quyền quản lý sử dụng và
trả lương của doanh nghiệp.
3.2.1.2. Căn cứ vào mục đích tuyển dụng và thời gian sử dụng: chia ra 2 loại 33
a. Lao động thường xuyên: Là lực lượng lao động chủ yếu trong doanh nghiệp bao
gồm những người được tuyển dụng chính thức và làm những công việc lâu dài thuộc
chức năng và nhiệm vụ của doanh nghiệp.
b. Lao động tạm thời: Là những người làm việc theo các hợp đồng tạm tuyển ngắn hạn
để thực hiện các công tác tạm thời, theo thời vụ.
3.2.1.3.Căn cứ vào phạm vi hoạt động: chia ra 2 loại
a. Công nhân viên sản xuất kinh doanh chính: Là số lượng lao động tham gia vào các
hoạt động chủ yếu của doanh nghiệp, mà kết quả của hoạt động này chiếm tỷ trọng lớn
trong kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Ví dụ như trong công nghiệp
hoạt động sản xuất kinh doanh chính là hoạt động sản xuất ra sản phẩm công nghiệp.
b. Công nhân viên sản xuất kinh doanh khác: Là những người làm việc trong các lĩnh
vực sản xuất khác.Ví dụ như trong doanh nghiệp công nghiệp những người làm ở các
bộ phận như sản xuất xây lắp, sản xuất vật liệu xây dựng, thương mại, dịch vụ. . .
3.2.1.4. Căn cứ vào chức năng của người lao động trong quá trình sản xuất
Lao động thuộc sản xuất kinh doanh chính của doanh nghiệp được phân thành
các loại sau:
a. Công nhân: Là người trực tiếp tác động vào đối tượng lao động đ ể làm ra sản phẩm
hay là những người phục vụ trực tiếp cho quá trình sản xuất.
b.Thợ học nghề: Là những người học tập kỹ thuật sản xuất sản phẩm dưới sự hướng
dẫn của công nhân lành nghề .
c. Nhân viên kỹ thuật: Là những người đã tốt nghiệp ở các trường lớp kỹ thuật từ trung
cấp trở lên, đang làm công tác kỹ thuật và hưởng theo thang lương kỹ thuật.
d. Nhân viên quản lý kinh tế: Là những người đã tốt nghiệp ở các trường lớp kinh tế,
đang làm các công việc điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
như: giám đốc, phó giám đốc, nhân viên các phòng ban kinh tế.
e.Nhân viên quản lý hành chính: Là những người đang làm công tác tổ chức quản lý
hành chính của doanh nghiệp như nhân viên tổ chức, văn thư, lái xe, bảo vệ.
Ngoài ra, người ta còn tiến hành phân loại lao động theo một số tiêu thức khác
như: nghề nghiệp, giới tính, tuổi đời, thâm niên nghề, trình đ
ộ văn hóa, bậc thợ, . . .
Nghiên cứu phân loại lao động của doanh nghiệp trước hết phục vụ cho việc
đánh giá, phân tích thực trạng đội ngũ lao động hiện có cuối kỳ báo cáo, tuỳ theo mục
đích nghiên cứu mà vận dụng theo các tiêu thức khác nhau.
3.2.2. Các chỉ tiêu thống kê số lượng lao động
3.2.2.1. Chỉ tiêu số lượng lao động hiện có
Chỉ tiêu này phản ánh quy mô số lượng lao động của doanh nghiệp hiện có tại
một thời điểm nhất định (thường là cuối kỳ)
Số lượng lao động hiện có cuối kỳ báo cáo được xác đ
ịnh theo công thức: (3.1) Số lượng lao động Số lượng lao Số lượng lao động Số lượng lao động = + - hiện có cuối kỳ động có đ ầu kỳ tăng trong kỳ giảm trong kỳ 34
3.2.2.2. Chỉ tiêu số lượng lao động bình quân trong kỳ
Là chỉ tiêu phản ánh số lượng lao động mà doanh nghiệp sử dụng bình quân
trong một thời kỳ nhất định.
a. Nếu theo dõi thống kê số lượng lao động từng ngày: số lượng lao động bình quân được xác đ ịnh theo công thức: n
T = ∑Ti / n (3.2) i =1 Trong đó:
+ T : số lượng lao động bình quân trong kỳ (tháng, quý hoặc năm)
+ Ti: số lượng lao động có từng ngày trong kỳ (tháng, quý hoặc năm)
+ n: số ngày theo lịch trong kỳ (tháng, quý hoặc năm)
Chỉ tiêu này cho biết số lượng lao động bình quân hàng ngày của doanh nghiệp
trong một tháng (quý hoặc năm).
Lưu ý: Khi tính chỉ tiêu lao động này thì số lao động hiện có của các ngày lễ,
ngày chủ nhật qui ước lấy số lao động hiện có của ngày trước ngày lễ, ngày chủ
nhật.Ví dụ như số lượng lao động hiện có tại doanh nghiệp ngày thứ bảy là: 500 ngư i ờ
thì đó cũng chính là số lượng lao động của ngày chủ nhật tại doanh nghiệp.
b.Trường hợp không thể thống kê số lượng lao động cụ thể từng ngày: mà chỉ thống kê
được số lượng lao động trong danh sách có ở từng khoảng thời gian (có thể từ 5 - 7
ngày), số lượng lao động bình quân tính theo công thức: n ∑Ttii i = T = 1 (3.3) n ∑ti i =1 Trong đó:
+ T : số lượng lao động bình quân trong kỳ nghiên cứu (tháng, quý hoặc năm)
+Ti: số lượng lao động có trong danh sách ở từng thời điểm + t ứ ượ
i: khoảng thời gian tương ng có số l ng lao động Ti. n
+ ∑t : tổng số ngày theo lịch của kỳ nghiên cứu. i i=1
Ví dụ 3.1: Có số liệu về tình hình số lượng lao động của xí nghiệp An Phú trong tháng 01 năm 2010 như sau:
Số lượng lao động có ngày 1/01 là 500 công nhân, ngày 05/01 doanh nghiệp
tuyển dụng thêm 130 công nhân, ngày 15/01 bổ sung thêm 20 công nhân bậc cao, ngày
26/01 có 02 công nhân nghỉ chế độ và số liệu không đổi cho đến hết tháng 01.
Yêu cầu: Tính số lượng lao động bình quân trong tháng 01/2010.
Bài giải:
Số lượng lao động bình quân trong tháng 01/2010 là: 35 500x4 + 630 1 x 0 + 650 1 x 1 + 647x6 T = = 624 (người) 31
c. Số lượng lao động bình quân, tính theo chế độ báo cáo thống kê định kỳ:
Phương pháp tính số lượng lao động bình quân theo công thức (3.2) và (3.3)
tương đối chính xác, nhưng cách tính toán phức tạp, để đơn giản trong việc tính toán,
chế độ báo cáo thống kê định kỳ qui định cách tính số lượng lao động bình quân tháng
theo công thức gần đúng: T + T + T 1 15 C T = (3.4) 3
Trong đó: T1, T15,Tc: là số lượng lao động trong danh sách hiện có vào các ngày 1,15, và cuối tháng.
d. Trường hợp có số liệu lao động hiện có ở ngày đầu của các tháng thì, số lượng lao
động bình quân quý, năm tính theo công thức sau: T T 1 + T + .....+ n 2 2 2 T = (3.5) n − 1 Trong đó: T ượ ạ i (i = 1,2, . . . ,n) số l
ng lao động có ở t i các ngày đầu tháng.
e. Nếu không có số liệu lao động ở ngày đầu các tháng, mà chỉ có số liệu lao động
bình quân các tháng, thì số lượng lao động bình quân quý (năm) tính theo công thức sau:
Tổng số lao động bình quân của các tháng trong quý (năm) T = (3.6) 4 (12)
f. Ngoài ra nếu số lượng lao động trong kỳ ít biến động: ta không theo dõi được cụ thể
thời gian biến động. Số lượng lao động bình quân được xác định theo công thức: T + T DK CK T = (3.7) 2 Trong đó:
+ TDK: số lượng lao động hiện có đầu kỳ
+ TCK: số lượng lao động hiện có cuối kỳ.
Ví dụ 3.2: Có số liệu về số lượng lao động trong 6 tháng đầu năm 2009 của xí nghiệp An Thịnh như sau:
Số lượng lao động có đầu quý 1: 400 người, số lượng lao động tăng trong quý 1:
60 người, tăng trong quý 2: 80 người, số lượng lao đ n
ộ g giảm trong quý 1: 20 người,
giảm trong quý 2: 40 người.
Yêu cầu: Tính số lượng bình quân trong từng quý
Bài giải:
- Số lượng lao động hiện có cuối quý 1:
400 + 60 - 20 = 440 (người) 36
- Số lượng lao động hiện có cuối quý 2:
440 + 80 - 40 = 480 (người)
- Số lượng lao động bình quân quý 1: 400 + 440 T = = 420 (người) o 2
- Số lượng lao động bình quân quý 2: 440 + 480 T = = 460 (người). 1 2 Chú ý:
- Công thức (3.2) và (3.3) áp dụng cho tháng (quý, năm)
- Công thức (3.4) và (3.7) áp dụng cho tháng.
- Công thức (3.5) ; (3.6) và (3.7) áp dụng cho quý (năm)
3.2.3. Kiểm tra tình hình sử dụng số lượng lao động
Định mức lao động là số lượng lao động cần thiết theo quy định để hoàn thành
việc sản xuất sản phẩm. Để kiểm tra đánh giá tình hình hoàn thành định mức sử dụng
lao động thống kê dùng một trong hai phương pháp sau:
3.2.3.1. Phương pháp kiểm tra giản đơn
Chỉ tiêu này được tính bằng cách so sánh số lượng lao động bình quân kỳ báo
cáo (thực tế) với số lượng lao động bình quân kỳ gốc (kế hoạch). - Số tư n ơ g đối: T 1 1 x 00% (3.8) To
- Số tuyệt đối: T1 - To (3.9) Trong đó:
+ T1: số lượng lao động bình quân kỳ báo cáo
+ To: số lượng lao động bình quân kỳ gốc.
Nhận xét: Chỉ tiêu này phản ánh tình hình sử dụng lao động bình quân kỳ thực tế tăng
(giảm) so với kế hoạch. Kết quả tính toán trên mới chỉ phản ánh tình hình tăng (giảm)
lao động, chưa phản ánh tình hình sử dụng lao động như vậy là tiết kiệm hay lãng phí.
3.2.3.2. Phương pháp kiểm tra có liên hệ với kết quả sản xuất
Xác định bằng cách so sánh số lượng lao động bình quân kỳ báo cáo với số lượng
lao động bình quân kỳ gốc đã đư c
ợ điều chỉnh với tỷ lệ hoàn thành kế hoạch sản xuất. - Số tư n ơ g đối: T 1 x 100% (3.10) Q T x 1 o Q o 37 - Số tuyệt đối: Q T 1 1 - ( To x ) (3.11) Q0 Trong đó:
+ Q1: khối lượng sản phẩm kỳ báo cáo (thực tế) được biểu hiện bằng hiện vật (hoặc giá trị) + Q ệ ằ
o: khối lượng sản phẩm kỳ gốc (kế hoạch) được biểu hi n b ng hiện vật (hoặc giá trị) Nhận xét:
+ Nếu T1 > 1: (+) lãng phí lao động ( sử dụng nhiều hơn qui định )
+ Nếu T1 < 1: (-) tiết kiệm lao động
+ Nếu T1 = 1: sử dụng lao động đúng định mức.
Ví dụ 3.3: Có tình hình sản xuất và sử dụng lao động của doanh nghiệp Khánh Thuận
trong 2 tháng báo cáo như sau: 1. Sản phẩm sản xuất: Bảng 3-1 Sản phẩm
Số lượng sản phẩm (sp) Đơn giá cố định Tháng 01 Tháng 02 ( 1.000 đồng/ sp) A 1.000 1.500 200 B 1.800 2.400 250 C 2.200 2.000 150
2. Số lượng lao động sử dụng:
Số công nhân trong danh sách bình quân kỳ kế hoạch: 400 người, kỳ thực tế: 440 người.
Yêu cầu: Kiểm tra tình hình sử dụng lao động của doanh nghiệp theo 2 phương pháp và nhận xét.
Bài giải:
* Kiểm tra theo phương pháp đơn giản: - Số tư n
ơ g đối: T1 / To = 440 / 400 = 1,1 ( hay 110%)
- Số tuyệt đối: T1 - To = 440 - 400 = 40 ( người)
Nhận xét: Số lượng lao động bình quân thực tế sử dụng tháng 02 so với tháng 01 tăng
10%, tương ứng tăng 40 người.
* Kiểm tra theo phương pháp có liên hệ với kết quả sản xuất. Tính GO = ∑Pq
- GO1 = ( 200 x 1.500 + 250 x 2.400 +150 x 2.000 ) = 1.200 ( triệu đồng) 38
- GOo = (200 x 1.000 + 250 x 1.800 + 150 x 2.200 ) = 980 (triệu đồng) - Số tư n ơ g đối: 440 100 x % = 0,9016 (hay 90,16%) 200 . 1 400x 980
- Số tuyệt đối: 440 - 488 = - 48 (ngư i ờ )
Nhận xét: Qua kết quả tính toán ta thấy số lượng lao động bình quân thực tế sử dụng
tháng 02 so với tháng 01 tiết kiệm 9,84 % tương ứng tiết kiệm 48 người điều này rất
tốt làm giảm chi phí dẫn đến tăng lợi nhuận của doanh nghiệp.
3.3. THỐNG KÊ CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP
Trong quá trình sản xuất kinh doanh, việc bố trí sắp xếp lao động đảm nhận các
công việc phải chú trọng đến trình độ chuyên môn nghiệp vụ, thành thạo với công
việc, đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật của công việc, có như vậy mới tạo cơ sở tăng
năng suất lao động, đảm bảo chất lượng sản phẩm sản xuất, do đó ta phải thường
xuyên xem xét, đánh giá và thống kê chất lượng lao động, đặc biệt là bộ phận công
nhân trực tiếp sản xuất theo một số tiêu thức chất lượng chủ yếu sau:
3.3.1. Kết cấu lao động theo tiêu thức chất lượng
Chỉ tiêu này được xác định bằng cách so sánh số lượng lao động đạt tiêu thức
chất lượng i với tổng số lao động của doanh nghiệp tham gia vào tính kết cấu
Tiêu thức chất lượng i của lao động có thể là trình độ văn hóa, trình độ chuyên
môn, bậc thợ, thâm niên nghề,. . . Tùy theo tính chất nghiên cứu và tình hình đặc điểm
của lao động tại doanh nghiệp mà ta lựa chọn tiêu thức cho phù hợp. Công thức: T d i = 1 x 00% (3.12) T ∑ i Trong đó:
+ d: kết cấu lao động theo tiêu thức chất lượng i
+ Ti: số lượng lao động đạt tiêu thức chất lượng i + ∑T ổ ấ
i: t ng số lao động tham gia tính kết c u
Chỉ tiêu này phản ánh chất lượng từng loại lao động trong doanh nghiệp, nhằm
mục đích so sánh giữa chất lượng lao động thực tế với chất lượng theo yêu cầu của
công việc, để có kế hoạch điều chỉnh, bổ sung hay bỏ bớt nhằm đáp ứng được yêu cầu
về chất lượng lao động của sản phẩm và công việc.
3.3.2. Thâm niên nghề bình quân
Thâm niên nghề bình quân phản ánh trình độ thành thạo công việc, cũng như
phản ánh trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của người lao động tăng lên, nhưng đ n ồ g
thời tuổi đời của người lao động cũng tăng lên, vì vậy chỉ tiêu này chỉ có thể theo dõi ở 39
một giới hạn nhất định. Thâm niên nghề bình quân có thể tính cho từng người, từng tổ,
đội, phân xưởng, bộ phận hay tính chung cho toàn doanh nghiệp
Thâm niên nghề bình quân được xác định theo công thức: n ∑ N Tii i= T 1 N = (3.13) n ∑Ti = i 1 Trong đó:
+ T : thâm niên nghề bình quân N + N ứ ủ
i: m c thâm niên công tác thứ i c a lao động (i = 1, 2, 3,. . . n)
+ Ti: số lao động có mức thâm niên Ni n
+ ∑ Ti : tổng số lao động tham gia tính thâm niên nghề i =1
3.3.3. Bậc thợ bình quân
Bậc thợ bình quân phản ánh trình độ chuyên môn kỹ thuật và tay nghề của ngư i ờ
lao động tại thời điểm nghiên cứu. Bậc thợ bình quân có thể tính cho một tổ công
nhân, một phân xưởng (hay một đoạn sản xuất) thuộc bộ phận lao động trực tiếp sản
xuất kinh doanh và cũng có thể tính cho các nhóm thuộc lao động quản lý
Bậc thợ bình quân được xác định theo công thức: ∑n B Tii i = B = 1 (3.14) n ∑Ti = i 1 Trong đó: + B ậ ứ
i: b c thợ th i ( i = 1, 2,3, . . . ,n) + T ố ậ
i: s lao động ứng với b c thợ Bi n
+ ∑ T : tổng số lao động tham gia tính bậc thợ bình quân i i =1
3.3.4. Hệ số đảm nhiệm công việc của công nhân Công thức:
Cấp bậc lương bình quân
Hệ số đảm nhiệm công việc (Hđc) = (3.15)
Cấp bậc công việc bình quân Trong đó:
∑( Bậc lương x số công nhân từng bậc)
Cấp bậc lương bình quân = (3.16) Tổng số công nhân 40
∑ (Cấp bậc công nhân x thời gian định mức cho ) Cấp bậc
công việc đòi hỏi từng bậc công nhân công việc = (3.17) bình quân
Tổng thời gian định mức của cấp bậc công nhân.
Hệ số đảm nhiệm công việc của công nhân phản ánh khả năng đảm nhiệm công
việc của công nhân, chỉ tiêu này càng lớn chứng tỏ trình độ của công nhân trong xí
nghiệp càng cao và ngược lại
Nếu Hđc > 1: bộ phận lao động dư khả năng đảm nhiệm công việc được giao.
Nếu Hđc < 1: bộ phận lao động đang cố gắng thực hiện yêu cầu của công việc
lớn hơn khả năng của mình, tình hình sử dụng và bố trí lao động của doanh nghiệp
chưa đồng bộ với yêu cầu của công vệc, chất lượng của sản phẩm sẽ giảm và tổn thất
trong sản xuất kinh doanh sẽ tăng.
3.4. THỐNG KÊ BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG LAO ĐỘNG
Nghiên cứu biến động số lượng lao động là nghiên cứu tình hình tăng (giảm)
lao động. Biến động lao động có thể được thực hiện đối với tổng số lao động hiện có
của doanh nghiệp hay chỉ thực hiện đối với bộ phận lao động sản xuất kinh doanh
chính của doanh nghiệp, bỡi vì sự biến động của bộ phận lao động này gắn liền với
việc mở rộng hoặc thu hẹp quy mô sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Để nghiên
cứu biến động số lượng lao động thống kê dùng phương pháp bảng cân đối lao động
3.4.1. Lập bảng cân đối lao động
Bảng cân đối lao động của doanh nghiệp thường được lập vào cuối kỳ: cuối quý, 6
tháng đầu năm, 6 tháng cuối năm. Bảng cân đ i
ố lao động là báo cáo thống kê tổng hợp
tình hình lao động của doanh nghiệp.
Bảng cân đối số lượng lao động hiện có của doanh nghiệp.
(Đvt: người) Số tuyệt Tỷ % so với cùng Chỉ tiêu đối trọng kỳ năm trước
1. Số lượng lao động có đầu kỳ
2. Số lượng lao động tăng trong kỳ Trong đó: - Tuyển mới - Điều đ n ộ g đến
- Đi học, đi nghĩa vụ quân sự xuất ngũ về - Tăng khác
3- Số lao động giảm trong kỳ Trong đó: - Nghỉ chế độ - Điều đ n ộ g đi - Hết tuổi lao đ n ộ g
- Cho đi học, đi nghĩa vụ quân sự - Giảm khác
4- Số lượng lao động có cuối kỳ 41
Bảng cân đối lao động thuộc sản xuất kinh doanh chính của Công ty May
(Đvt: người) So nhiệm vụ kỳ sau Hiện có Chỉ tiêu cuối kỳ Thừa Thiếu Tổng số:
1. Lao động trực tiếp sản xuất (phân theo ngành nghề) - Phân xưởng Cắt. - Phân xưởng ráp.
- Phân xưởng thành phẩm đóng gói.
- Lao động phục vụ trực tiếp cho sản xuất + Cơ điện
+ Bảo trì, bảo dưỡng máy móc thiết bị + Vận chuyển. + Kho bãi
2. Lao động làm công khác - Cán bộ kỹ thuật +Quản lý kỹ thuật. + KCS - Cán bộ kinh tế:
+ Thống kê, kế hoạch, xuất nhập khẩu. + Kế toán tài vụ - Quản lý lao động
+ Tổ chức tuyển dụng đào tạo + Quản lý nhân sự + Thông tin liên lạc + Văn thư + Bảo vệ + Phục vụ, dịch vụ
Bảng cân đối lao động là cơ sở thông tin để tính ra một số chỉ tiêu phục vụ việc phân tích biến đ n
ộ g lao động của doanh nghiệp.
3.4.2. Các chỉ tiêu phân tích biến động số lượng lao động
Thống kê thường sử dụng các chỉ tiêu sau:
Số lượng lao động tăng trong kỳ do mọi nguyên nhân Hệ số tăng lao động =
Số lượng lao động bình quân (3.18)
Số lượng lao động giảm trong kỳ do mọi nguyên nhân Hệ số giảm lao động =
Số lượng lao động bình quân (3.19) 42
Số lượng lao động có trình độ chuyên môn cao tăng mới trong kỳ Tỷ lệ đổi mới = lao động
Số lượng lao động có cuối kỳ (3.20) Tỷ lệ lao động
Số lượng lao động nghỉ việc theo chế độ trong kỳ nghỉ việc theo = (3.21) chế độ
Số lượng lao động có đ u ầ kỳ
3.5. THỐNG KÊ THỜI GIAN LAO ĐỘNG
3.5.1. Các loại thời gian lao động của công nhân sản xuất
Quỹ thời gian làm việc của người lao động trong doanh nghiệp được tính theo hai
loại thời gian: giờ công và ngày công.
3.5.1.1. Các loại ngày công
Tổng lượng lao động hao phí đư c
ợ đo lường bằng thời gian lao động là ngày
công được thể hiện qua sơ đồ sau:
Sơ đồ 3.1 CÁC LOẠI NGÀY CÔNG Số ngày công theo lịch Số ngày nghỉ lễ
Số ngày công làm việc theo chế độ chủ nhật Số ngày
Số ngày công có thể sử dụng cao nhất nghỉ phép năm Số ngày công Số ngày công có mặt vắng mặt Số ngày công Số ngày Số ngày công
làm việc thực tế công ngừng làm thêm trong chế đ ộ việc
Số ngày công làm việc thực tế trong kỳ
a. Số ngày công theo lịch: Là tổng số ngày công theo dư n
ơ g lịch của kỳ nghiên cứu.
Đây là quỹ thời gian lớn nhất trong các loại ngày công. Số ngày công Số lao động
Số ngày theo lịch của kỳ = x theo lịch bình quân nghiên cứu (3.22)
b. Số ngày công làm việc theo chế độ: Là thời gian mà người lao động làm việc theo
quy định của chế độ lao động hiện hành. Số ngày công Số ngày công Số ngày công nghỉ theo = - theo chế độ theo lịch chế độ (3.23) 43
c. Số ngày công có thể sử dụng cao nhất: Là thời gian mà đơn vị có thể sử dụng tối đa
vào quá trình sản xuất kinh doanh trong kỳ. Số ngày công có Số ngày công Số ngày nghỉ = - thể sử dụng cao nhất theo chế độ phép năm (3.24)
d. Số ngày công có mặt: Là thời gian mà người lao động có mặt tại nơi làm việc và sẵn
sàng đảm nhiệm công việc. Số ngày công Số ngày công có Số ngày công = - có mặt thể sử dụng cao nhất vắng mặt (3.25)
e. Số ngày công vắng mặt: Là thời gian mà người lao động không có mặt tại đơn vị do
các nguyên nhân khác nhau (trừ thời gian nghỉ phép). Ví dụ như nghỉ ốm, thai sản, kế
hoạch hóa gia đình, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hội họp, đi học, việc riêng hoặc nghỉ không lý do.
f. Số ngày công ngừng việc: Là thời gian mà người lao động có mặt nhưng thực tế
không làm việc do nhiều nguyên nhân khác nhau ví dụ như: thiếu nguyên vật liệu, máy hỏng, mất điện, . . .
g. Số ngày công làm thêm: Là thời gian mà người lao động làm thêm ngoài chế độ
theo yêu cầu của đơn vị thường vào ngày lễ và chủ nhật.
h. Số ngày công làm việc thực tế trong kỳ: Là tổng ngày công mà người lao động thực
tế làm việc kể cả trong chế độ và ngoài chế độ.
3.5.1.2. Các loại giờ công
Nếu đơn vị theo dõi thời gian làm việc trong kỳ của công nhân theo giờ công, thời
gian lao động của công nhân được xác đ ịnh theo sơ đồ sau:
Sơ đồ 3.2 CÁC LOẠI GIỜ CÔNG
Số giờ công theo chế độ
Số giờ công làm việc thực
Số giờ công ngừng việc Số giờ công làm thêm tế trong chế độ trong nội bộ ca
Số giờ công làm việc thực tế trong kỳ
a. Số giờ công theo chế độ: Là quỹ thời gian mà đơn vị có thể sử dụng vào việc sản
xuất được tính bằng cách: lấy số ngày công làm việc thực tế nhân với số giờ làm việc
trong một ngày do nhà nước qui định.
b. Số giờ công ngừng việc trong nội bộ ca: Là thời gian mà người lao động không làm
việc do ốm đau, mất điện đột xuất hoặc do thiếu nguyên vật liệu.
c. Số giờ công làm thêm: Là tổng số giờ công làm thêm ngoài ca làm việc theo chế độ quy đinh.
d. Số giờ công làm việc thực tế trong kỳ: Là tổng thời gian thực tế làm việc kể cả trong
chế độ và ngoài chế độ 44
Ví dụ 3.4: Có số liệu thống kê về thời gian lao động của một doanh nghiệp sản xuất
công nghiệp năm 2009 như sau:
Số lượng lao động bình quân trong năm: 500 người, số ngày nghỉ lễ, chủ nhật
của người lao động trong doanh nghiệp được thực hiện theo quy định chung. Tổng số
ngày nghỉ phép trong năm của toàn doanh nghiệp: 6.000 ngày, tổng số ngày vắng mặt
của toàn doanh nghiệp trong năm: 5.000 ngày, tổng số ngày ngừng việc trong năm là:
1.200 ngày, tổng số ngày công làm thêm là: 800 ngày.
Yêu cầu tính:
1. Tổng số ngày công theo lịch.
2. Tổng số ngày công theo chế đ . ộ
3. Tổng số ngày công có thể sử dụng cao nhất.
4. Tổng số ngày công có mặt.
5. Tổng số ngày công làm việc thực tế trong kỳ.
Bài giải:
1.Tổng số ngày công theo lịch: 500 x 365 = 182.500 (ngày)
2. Tổng số ngày công theo chế đ : ộ
182.500 - (61 x 500) = 152.000 (ngày).
3. Tổng số ngày công có thể sử dụng cao nhất:
152.000 - 6.000 = 146.000 (ngày)
4. Tổng số ngày công có mặt:
146.000 - 5.000 = 141.000 (ngày)
5. Tổng số ngày công làm việc thực tế trong kỳ:
(141.000 - 1.200) + 800 = 140.600 (ngày)
3.5.2. Các chỉ tiêu phân tích tình hình sử dụng thời gian lao động của công nhân SX
3.5.2.1. Độ dài bình quân ngày làm việc thực tế (LVTT) theo chế độ
Tổng số giờ LVTT theo chế đ ộ
Độ dài bình quân ngày LVTT theo chế đ ộ = (3.26) Tổng số ngày LVTT
Chỉ tiêu này phản ánh số giờ làm việc theo chế độ hiện hành trong 1 ngày làm việc.
3.5.2.2. Độ dài bình quân ngày LVTT Tổng số giờ LVTT
Độ dài bình quân ngày LVTT = (3.27) Tổng số ngày LVTT
Chỉ tiêu này phản ánh số giờ LVTT trong một ngày làm việc 45
3.5.2.3. Hệ số làm thêm giờ:
Độ dài bình quân ngày LVTT Hệ số làm thêm giờ = (3.28)
Độ dài bình quân ngày LVTT theo chế đ ộ
Hệ số làm thêm giờ phản ánh tình hình tăng thời gian LVTT trong một ca.
3.5.2.4. Số ngày công LVTT bình quân trong chế đ
ộ của 01 công nhân trong kỳ:
Số ngày công LVTT bình quân trong
Tổng số ngày công LVTT trong chế độ chế đ
ộ của 01 công nhân trong kỳ = (3.29) Số lao động bình quân
Chỉ tiêu này phản ánh số ngày làm việc theo chế độ hiện hành trong một kỳ làm
việc (trong tháng, trong quý, trong năm)
3.5.2.5. Số ngày công LVTT bình quân trong của 01 công nhân trong kỳ:
Số ngày công LVTT bình quân
Tổng số ngày công LVTT trong kỳ
của 01 công nhân trong kỳ = (3.30) Số lao động bình quân
Chỉ tiêu này phản ánh số ngày làm việc thực tế trong một kỳ làm việc (cả ngày
qui định và ngày làm thêm)
3.5.2.6. Hệ số làm thêm ca:
Số ngày công LVTT bình quân 1 công nhân trong kỳ
Hệ số làm thêm ca = (3.31)
Số ngày LVTT bình quân trong chế độ 1 công nhân trong kỳ
Hệ số làm thêm ca phản ánh tình hình tăng (giảm) thời gian LVTT trong kỳ. Hệ
số càng lớn, điều này chứng tỏ ngày làm thêm trong kỳ tăng.
3.6. THỐNG KÊ NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG (NSLĐ)
NSLĐ là chỉ tiêu biểu hiện hiệu quả sử dụng lao động. Tăng NSLĐ đồng nghĩa
với cùng một lượng hao phí lao động nhất định, tạo ra được nhiều kết quả hơn, hoặc để
sản xuất cùng một lượng kết quả cần chi phí lao động ít hơn. Tăng NSLĐ làm tăng khả
năng cạnh tranh, và là nhân tố cơ bản nhất để tăng kết quả sản xuất, tăng tiền lương, hạ
giá thành sản phẩm và tăng tích lũy cho doanh nghiệp.
3.6.1. Khái niệm, ý nghĩa của thống kê NSLĐ
3.6.1.1. Khái niệm
NSLĐ là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh hiệu quả sử dụng lao động của doanh nghiệp đư c
ợ đo bằng khối lượng sản phẩm trên một đơn vị thời gian hoặc lượng thời
gian hao phí để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm.
3.6.1.2. Ý nghĩa
- Thống kê NSLĐ là một chỉ tiêu quan trọng đánh giá hiệu quả sử dụng lao đ n ộ g
của doanh nghiệp là tốt hay chưa tốt.
- Thông qua thống kê NSLĐ, cho biết được doanh nghiệp trong năm sẽ hoàn
thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch là bao nhiêu. 46
- Thống kê NSLĐ phản ánh được trình độ lành nghề của công nhân, qua đó cho
thấy việc sắp xếp bố trí, tổ chức quản lý và sử dụng lao động có hợp lý không.
- Là cơ sở để lập các kế hoạch khác như kế hoạch cung ứng nguyên liệu, nhiên liệu, năng lượng.
3.6.1.3. Phương pháp xác định mức NSLĐ Công thức: Q W = (3.32) T T Hoặc: t = (3.33) Q Trong đó: + W: năng suất lao động
+ t: lượng thời gian hao phí để sản xuất ra 1 đơn vị sản phẩm ( t = 1/W)
+ Q: khối lượng sản phẩm được biểu hiện bằng hiện vật (hoặc giá trị).
+ T: lượng lao động hao phí được biểu hiện là tổng số giờ, tổng số ngày (hoặc số
lượng lao động bình quân)
3.6.2.Thống kê sự biến động của NSLĐ
3.6.2.1. Các chỉ số NSLĐ
Chỉ số NSLĐ, là chỉ tiêu đánh giá biến động của hiệu quả sử dụng lao đ n ộ g.
Qua đó phản ánh hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
a. Chỉ số NSLĐ tính bằng đơn vị hiện vật: Iw(h) Công thức: W Q / T h1 1 1 I = = (3.34) Wh W Q / T ho o o Trong đó:
+ Wh1: năng suất lao động tính bằng hiện vật kỳ báo cáo + W ă
ho: n ng suất lao động tính bằng hiện vật kỳ gốc + Q ượ 1: khối l
ng sản phẩm bằng hiện vật kỳ báo cáo + Q ượ o: khối l
ng sản phẩm bằng hiện vật kỳ gốc + T ố ượ 1: s l
ng lao động bình quân kỳ báo cáo + T ố
o: s lượng lao động bình quân kỳ gốc.
Ưu nhược điểm:
- Ưu điểm: Đánh giá trực tiếp NSLĐ và có thể dùng để so sánh trực tiếp NSLĐ
giữa các xí nghiệp cùng sản xuất một loại sản phẩm.
- Nhược điểm: không tổng hợp được các loại sản phẩm khác nhau, nên không thể
tính NSLĐ cho toàn xí nghiệp. Và không thể thống kê được toàn bộ kết quả sản xuất
trong kỳ (như sản phẩm dở dang, sản phẩm dịch vụ,. . . ) 47
b. Chỉ số NSLĐ tính bằng đơn vị giá trị ( tiền)
Theo giá hiện hành: Pq ∑ 1 1 W T 1 IW = = 1 (3.35) W p q ∑ O o o To Trong đó:
+ P1: đơn giá của từng loại sản phẩm tại thời điểm kỳ báo cáo + P ạ ỳ ố
o: đơn giá của từng loại sản phẩm t i thời điểm k g c.
+ q1: khối lượng sản phẩm kỳ báo cáo.
+ qo: khối lượng sản phẩm kỳ gốc
Ưu nhược điểm: -Ưu điểm:
Phản ánh tổng hợp mức hiệu suất của lao động cụ thể. Cho phép tổng hợp
chung được các kết quả mà doanh nghiệp đã tạo ra trong kỳ ( thành phẩm, bán thành
phẩm, sản phẩm dở dang, sản phẩm dịch vụ . . . )
- Nhược điểm: Chịu ảnh hư n
ở g bởi nhân tố giá cả hàng hóa , dịch vụ thay đổi.
Theo giá cố định: Pq ∑ 1 W T I = 1 = 1 (3.36) W W pq ∑ o o To
Trong đó: P- đơn giá cố định của từng loại sản phẩm
Ưu điểm: Chỉ số NSLĐ tính theo giá cố định khắc phục được nhược điểm của chỉ số NSLĐ theo giá hiện hành.
3.6.2.2. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố thuộc về lao động đến tình hình biến
động giá trị sản xuất. Từ công thức: (3.32)
Æ Phương trình kinh tế: Q = W x T (3.37)
Từ phương trình kinh tế trên và từ mối quan hệ giữa NSLĐ và lượng lao động
hao phí lao động, ta vận dụng phương pháp hệ thống chỉ số để phân tích tình hình biến
động của kết quả sản xuất do ảnh hưởng của 2 nhân tố: NSLĐ và số lượng lao động bình quân. - Số tương đối: Q W T 1 1 = x 1 (3.38) Q W T o o o 48 - Số tuyệt đ i ố :
(Q1 - Qo) = (W1 - Wo)T1 + (T1- To)Wo (3.39)
Nhận xét: Giá trị sản xuất của xí nghiệp biến động chịu ảnh hưởng bởi 2 nhân tố:
- Do NSLĐ kỳ báo cáo so với kỳ gốc thay đổi, làm cho giá trị sản xuất tăng
(giảm) 1 lượng tương ứng. - Do số lư n
ợ g lao động bình quân kỳ báo cáo so với kỳ gốc thay đổi, làm cho
giá trị sản xuất tăng (giảm) 1 lượng tương ứng.
3.6.3. Phân tích tình hình biến động của NSLĐ theo các nhân tố sử dụng lao động
3.6.3.1. Các chỉ tiêu NSLĐ
NSLĐ là chỉ tiêu tổng hợp, phản ánh hiệu quả sử dụng lao động của quá trình sản
xuất kinh doanh, gồm các chỉ tiêu:
a. Năng suất lao động giờ: Kết quả sản xuất NSLĐ giờ = (3.40)
Tổng số giờ công làm việc thực tế
Chỉ tiêu NSLĐ giờ phản ánh hiệu quả sử dụng lao động trong một giờ làm việc.
b. Năng suất lao động ngày: Kết quả sản xuất NSLĐ ngày = (3.41)
Tổng số ngày công làm việc thực tế
Hay: NSLĐ ngày = NSLĐ giờ x Số giờ công LVTT bình quân 1 ngày (3.42)
Chỉ tiêu năng suất lao động ngày phản ánh hiệu quả sử dụng lao động trong một ngày làm việc.
c. Năng suất lao động tháng (quý, năm) Kết quả sản xuất NSLĐ tháng (quý, năm) = (3.43)
Số lượng lao động bình quân Hay: NSLĐ tháng NSLĐ Số ngày LVTT bình quân = x (quý, năm) ngày
1 công nhân trong kỳ (3.44)
Mà năng suất lao động ngày theo công thức: (3.42)
= NSLĐ giờ x Số giờ công làm việc thực tế bình quân 1 ngày
Æ Năng suất lao động tháng (quý, năm) được xác định theo công thức: NSLĐ tháng NSLĐ Số giờ LVTT bình
Số ngày LVTT bình quân 01 = x x (quý, năm) giờ quân trong 1 ngày
công nhân trong kỳ (3.45)
Chỉ tiêu NSLĐ tháng (quý, năm) phản ánh hiệu quả sử dụng lao động trong một
thời kỳ nhất định, đây là chỉ tiêu phản ánh đầy đủ và chính xác nhất nên thống kê
thường sử dụng chỉ tiêu này để phân tích tình hình biến động của năng suất lao động toàn doanh nghiệp. 49
3.6.3.2. Phân tích sự biến động NSLĐ do ảnh hưởng các nhân tố sử dụng lao đ n ộ g Gọi:
+ W: năng suất lao động tháng (quý, năm)
+ a: năng suất lao động giờ
+ b: số giờ làm việc thực tế bình quân trong 1 ngày.
+ c: số ngày làm việc thực tế bình quân 1 công nhân trong kỳ.
Ta suy ra được phương trình kinh tế: W = a x b x c. (3.46)
Từ phương trình kinh tế trên, ta xây dựng hệ thống chỉ số: - Số tương đối: W a b c 1 1 =
x 1 x 1 (3.47) W a b c o o o o - Số tuyệt đối:
(W1 - Wo) = (a1- ao)b1 c1 + (b1 - bo)aoc1 + (c1 - co)aobo (3.48)
Ví dụ 3.5: Có số liệu về tình hình sản xuất và lao động của Công ty Mai Hoa trong 2 tháng báo cáo như sau: Bảng 3-2 Chỉ tiêu Đvt Tháng 03 Tháng 04 1. Giá trị sản xuất tr.đồng 3.465 4.590
2. Số lượng lao động bình quân người 100 120
3.Tổng số ngày công LVTT toàn công ty ngày 2.800 3.000
4.Tổng số giờ công LVTT toàn công ty giờ 23.100 25.500
Yêu cầu: Dùng hệ thống chỉ số phân tích tình hình biến động NSLĐ tháng 04 so với
tháng 03 do ảnh hưởng 3 nhân tố: NSLĐ giờ, số giờ LVTT bình quân 1 ngày, số ngày
LVTT bình quân 01 công nhân trong tháng.
Bài giải: * Tháng 3:
- Wo = 3.465/100 = 34,65 (tr.đ/người)
- ao = 3.465/ 23.100 = 0,15 (tr.đ/ giờ)
- bo = 23.100 / 2.800 = 8, 25 (giờ)
- co = 2.800 / 100 = 28 (ngày) * Tháng 04:
- W1 = 4.590/120 = 38,25 (tr.đ/người)
- a1 = 4.590 / 25.500 = 0,18 (tr.đ/giờ)
- b1 = 25.500 / 3.000 = 8,5 (giờ)
- c1 = 3.000 / 120 = 25 (ngày) 50
Thế vào hệ thống chỉ số: - Số tương đối: 3 , 8 25 1 , 0 8 5 , 8 25 = x x 3 , 4 65 1 , 0 5 , 8 25 28 1,103 = 1,2 x 1,03 x 0,892
Hay: 110,3% = 120% x 103% x 89,2%
(+10,3%) (+20%) (+3%) (- 10,8 %) - Số tuyệt đ i ố :
38,25 - 34,65 = (0,18 - 0,15)x 8,5x25 +(8,5-8,25)x0,15x25+(25-28)x0,15x 8,25
3,6 = 6,375 + 0,9375 + (- 3,7125) Nhận xét:
NSLĐ tháng của công nhân tháng 04 so với tháng 03 tăng 10,3% tương ứng tăng
3,6 triệu đồng do ảnh hưởng của các nhân tố sau:
- Do NSLĐ giờ tháng 04 so với tháng 03 tăng 20% làm cho năng suất lao động
tháng tăng 6,375 triệu đồng .
- Do số giờ LVTT bình quân trong 1 ngày tháng 04 so với tháng 03 tăng 3% làm
cho năng suất lao động tháng tăng 0,9375 triệu đ n ồ g.
- Do số ngày LVTT bình quân một công nhân tháng 04 so với tháng 03 giảm
10,8% làm cho năng suất lao động tháng giảm 3,7125 triệu đồng.
3.6.3.3. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến NSLĐ bình quân
Trong trường hợp 1 loại sản phẩm được sản xuất bởi nhiều đơn vị khác nhau
(từng tổ, đội, phân xưởng. . . ), để tính NSLĐ chung của sản phẩm đó, thống kê sử
dụng chỉ tiêu NSLĐ bình quân toàn doanh nghiệp.
Được xác định theo công thức ∑W T. W = (3.49) ∑ T Trong đó:
+ W: mức NSLĐ của từng đơn vị (từng tổ, đội, phân xưởng. . . )
+ T: lượng lao động hao phí của từng đơn vị
+ W : NSLĐ bình quân của toàn doanh nghiệp
+ T / ∑T: kết cấu thời gian lao động (số lượng lao động), ký hiệu: d
Æ Phương trình kinh tế: W = ∑W d. (3.50)
Từ phương trình kinh tế trên ta xây dựng hệ thống chỉ số: - Số tư n ơ g đối: W1 ∑W .d 1 1 ∑W .d = o x 1 (3.51) W W d . W d . o ∑ o 1 ∑ o o 51 - Số tuyệt đối: ( W - Wo) = ( 1
∑W .d − W d W d W d (3.52) 1 1 ∑ . ) +( o 1 ∑ . − o 1 ∑ . ) o o
Ví dụ 3.6: Có số liệu về tình hình sản xuất của xí nghiệp Dệt trong 6 tháng cuối năm báo cáo như sau : Bảng 3-3
Khối lượng sản phẩm sản xuất
Số lượng lao động bình quân Phân (m) (người) xưởng Quý 3 Quý 4 Quý 3 Quý 4 I 45.000 54.000 150 180 II 71.400 81.200 170 200 III 90.000 120.000 180 200
Yêu cầu:
1. Tính NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp trong từng quý.
2. Phân tích tình hình biến động của NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 4 so với quý
3 do ảnh hưởng 2 nhân tố: năng suất lao động của từng phân xưởng và kết cấu lượng lao động hao phí.
Bài giải:
1. Căn cứ số liệu đề bài cho và dựa vào công thức: (3.50), ta tính toán và lập bảng Bảng 3-4 Quý 3 Quý 4 PX Qo To Wo do Q1 T1 W1 d1 (m) (người) (m/người) (%) (m) (người) (m/người) (%) I 450.000 150 3.000 30 540.000 180 3.000 31 II 714.000 170 4.020 34 812.000 200 4.006 34,5 III 900.000 180 5.000 36 1.200.000 200 6.000 34,5 Cộng 2.064.000 500 4.128 100 2.552.000 580 4.400 100
- NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 3: (Wo ) W =
W d = 4.128 (m/người) o ∑ o o
- NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 4: (W1 ) W =
W d = 4.400 (m/ người) 1 ∑ 1 1
2. Vận dụng phương pháp hệ thống chỉ số phân tích tình hình biến động của NSLĐ
bình quân toàn xí nghiệp quý 4 so với quý 3 do ảnh hưởng 2 nhân tố: NSLĐ bình quân
của từng phân xưởng và kết cấu lượng lao động hao phí.
Dựa vào phương trình kinh tế (3.50) và hệ thống chỉ số (3.51) và (3.52) Tính toán số liệu W - =
W d =4.400 (m/người) 1 ∑ 1 1 - W = W d = 4.128 (m/ người) o ∑ o o 52
- ∑Wod1 = 3.000 x 0,31 +4.200 x 0,345 + 5.000 x 0,345 = 4.104 (m/ người)
Thế số vào hệ thống chỉ số: - Số tư n ơ g đối: 4 . 4 00 4 . 4 00 1 . 4 04 = x 1 . 4 28 1 . 4 04 1 . 4 28 1,065 =1,072 x 0,994 Hay: 106,5% = 107,2% x 99,4% (+6,5%) (+7,2%) (- 0,6%) - Số tuyệt đ i ố :
(4.400 - 4.128) = (4.400 - 4.104) + (4.104 - 4.128) 272 = 296 + ( -24) Nhận xét:
NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp quý 4 so với quý 3 tăng 6,5% tương ứng tăng
272 (m/người) do ảnh hưởng 2 nhân tố:
- Do NSLĐ từng phân xưởng quý 4 so với quý 3 tăng 7,2% làm cho NSLĐ
bình quân toàn xí nghiệp tăng 296 (m/ người).
- Do kết cấu về lượng lao động hao phí quý 4 so với quý 3 thay đổi làm cho
NSLĐ bình quân toàn xí nghiệp giảm 0,6% hay giảm 24 (m/ người).
3.7. THỐNG KÊ THU NHẬP CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG TRONG DN
Thu nhập của lao động trong doanh nghiệp là số tiền người lao động nhận được
từ các nguồn trong doanh nghiệp, và họ được toàn quyền sử dụng trong tiêu dùng, cho
bản thân và gia đình. Thông qua thống kê và phân tích giúp các nhà quản trị doanh
nghiệp tìm ra giải pháp tăng thu nhập thực tế cho người lao động, đồng thời đảm bảo
sự công bằng trong phân phối các nguồn thu nhập cho người lao động trong doanh nghiệp.
3.7.1. Thu nhập và các nguồn thu nhập của người lao động
3.7.1.1. Khái niệm
Thu nhập là tất cả các khoản tiền lương mà doanh nghiệp đã trả cho người lao
động theo số lượng và chất lượng lao động của họ và các khoản phụ cấp mang tính
chất thường xuyên được tính vào quỹ lương.
3.7.1.2. Các nguồn thu nhập của người lao động trong doanh nghiệp
Thu nhập của người lao động trong các doanh nghiệp nước ta được hình thành
từ nhiều nguồn, đó là:
- Thu nhập từ lương: là khoản thu nhập mà người lao động được hưởng từ kết
quả lao động của họ trong kỳ.
- Thu nhập từ các khoản phụ cấp có tính chất lương.
- Thu nhập nhận từ quỹ bảo hiểm xã hội trả thay lương do ốm đau, thai sản, tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, kế hoạch hoá gia đình, … 53
- Thu nhập nhận từ quỹ của doanh nghiệp.
- Thu nhập do làm thuê, làm công cho bên ngoài. - Thu nhập khác.
3.7.2. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình tiền lương của lao động trong doanh nghiệp
3.7.2.1.Chỉ tiêu tổng quỹ lương
Tổng quỹ lương của doanh nghiệp là số tiền mà doanh nghiệp dùng để trả cho
người lao động căn cứ vào kết quả lao động của họ theo các hình thức, các chế độ tiền
lương và chế độ phụ cấp tiền lương hiện hành trong một thời kỳ nhất định.
Tổng quỹ tiền lương bao gồm:
- Tiền lương trả theo thời gian, trả theo sản phẩm, lương khoán.
- Các loại phụ cấp làm đêm, thêm giờ và phụ cấp độc hại,. . .
- Tiền lương trả cho người lao động sản xuất ra sản phẩm hỏng trong định mức.
- Tiền lương trả cho người lao động ngừng sản xuất do những nguyên nhân
khách quan như: đi học, đi họp, hội nghị, nghỉ phép,. . .
- Các khoản tiền thưởng có tính chất thường xuyên.
Tổng quỹ lương được xác đ ịnh theo công thức:
F = f x T (3.53) Trong đó: + F: tổng quỹ lương.
+ f : tiền lương bình quân 1 lao động trong kỳ.
+ T: số lượng lao động bình quân.
Tổng quỹ lương của doanh nghiệp được phân loại theo các tiêu thức khác nhau:
a. Căn cứ theo hình thức và chế độ trả lư n
ơ g: Chia làm 2 loại:
- Quỹ lương trả theo sản phẩm: bao gồm lương sản phẩm không hạn chế, lương
sản phẩm lũy tiến, lư n
ơ g sản phẩm có thưởng,. . . lương trả theo sản phẩm là hình thức
trả lương tiên tiến nhất hiện nay.
- Quỹ lương trả theo thời gian: gồm 2 chế đ
ộ lương thời gian giản đơn và lương thời gian có thưởng.
b. Căn cứ theo loại lao động:Chia làm 2 loại:
- Quỹ lương của nhân viên gián tiếp: là các khoản tiền lương trả cho cán bộ
quản lý sản xuất, thường trả theo thời gian lao động.
- Quỹ lương của lao động trực tiếp sản xuất: là các khoản tiền trả cho lao động
trực tiếp sản xuất và thợ học nghề được doanh nghiệp trả lương, thông thư n ờ g hình
thức lương này trả theo lương sản phẩm hay lương khoán.
c. Căn cứ theo độ dài thời gian làm việc khác nhau trong kỳ nghiên cứu: Chia làm 3 loại: 54
- Tổng quỹ lư n
ơ g giờ: là tiền lương trả cho tổng số giờ thực tế làm việc (trong
chế độ và giờ làm thêm), và tiền thưởng (nếu có), gắn liền với tiền lương giờ, ví dụ
như thưởng tăng NSLĐ, thư n
ở g tiết kiệm nguyên vật liệu, thưởng nâng cao chất lượng
sản phẩm sản xuất,. . .
- Tổng quỹ lương ngày: là tiền lương trả cho tổng số ngày thực tế làm việc
(trong chế độ và làm thêm), và các khoản phụ cấp lương ngày, ví dụ như tiền trả cho
thời gian ngừng việc trong nội bộ ca không phải lỗi do người lao động, tiền trả cho sản
phẩm hỏng trong định mức.
- Tổng quỹ lương tháng (quý, năm): là tiền lương trả cho người lao đ n ộ g trực
tiếp sản xuất của doanh nghiệp trong tháng (quý, năm), bao gồm tiền lương ngày và
các khoản phụ cấp khác trong tháng như tiền trả cho người lao động: trong thời gian
nghỉ phép năm, hay trong trường hợp ngừng việc cả ngày không phải lỗi do người lao
động, tiền trả các khoản phụ cấp thâm niên, phụ cấp chức vụ,. . .
3.7.2.2. Chỉ tiêu tiền lương bình quân
Tiền lương bình quân là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh thu nhập của người lao động
trong quá trình sản xuất kinh doanh, gồm các chỉ tiêu:
a. Tiền lương bình quân giờ: Tổng quỹ lương
Tiền lương bình quân giờ = (3.54) Tổng số giờ công LVTT
Chỉ tiêu tiền lương bình quân giờ phản ánh thu nhập của người lao động trong một giờ làm việc.
b.Tiền lương bình quân ngày: Tổng quỹ lương
Tiền lương bình quân ngày = (3.55) Tổng số ngày công LVTT Hay: Tiền lương bình quân Tiền lương bình Số giờ công LVTT bình = x ngày quân giờ quân 1 ngày (3.56)
Chỉ tiêu tiền lương bình quân ngày phản ánh thu nhập của người lao động trong ngày làm việc.
c. Tiền lương bình quân tháng (quý, năm): Tổng quỹ lương
Tiền lương bình quân = (3.57) tháng (quý, năm)
Số lượng lao động bình quân Hay: Tiền lương bình quân Tiền lương bình
Số ngày LVTT bình quân 01 = x tháng (quý, năm) quân ngày
công nhân trong kỳ (3.58)
Chỉ tiêu tiền lương bình quân tháng (quý, năm), phản ánh thu nhập của người
lao động trong một thời gian nhất định, được sử dụng để phân tích tình hình biến đ n ộ g
của tổng quỹ tiền lương toàn doanh nghiệp. 55
3.7.3. Phân tích tình hình sử dụng tổng quỹ lương của công nhân sản xuất
3.7.3.1. Kiểm tra tình hình sử dụng tổng quỹ lương
Để đánh giá tình hình biến động của tổng quỹ lương giữa 2 kỳ, hay đánh giá
mức độ hoàn thành kế hoạch tổng quỹ lương, có thể sử dụng 2 phương pháp sau:
a. Kiểm tra theo phương pháp giản đơn:
Lấy quỹ lương thực tế sử dụng trong kỳ nghiên cứu (báo cáo) so với quỹ lương
kỳ kế hoạch (kỳ gốc) F1 - Số tư n ơ g đối: (lần, %) (3.59) Fo
- Số tuyệt đối: F1 - Fo = (± ) (3.60) Trong đó: + F ươ ố o: tổng quỹ l ng kỳ g c. + F ứ ỳ
1: tổng quỹ lương kỳ nghiên c u (k báo cáo)
Nhận xét: Tổng quỹ lương thực tế sử dụng kỳ nghiên cứu so với kỳ kế hoạch đã tăng
(giảm) bao nhiêu (lần, %), cụ thể tăng (giảm) bao nhiêu đồng, chưa đánh giá được tình
hình sử dụng quỹ lương tiết kiệm (lãng phí).
b. Kiểm tra theo phương pháp có liên hệ với kết quả sản xuất:
Được xác định bằng cách so sánh quỹ lương kỳ thực tế (báo cáo) với quỹ lương
theo kế hoạch (kỳ gốc) đã được điều chỉnh với tỷ lệ hoàn thành kế hoạch sản xuất. - Số tư n ơ g đối: F1 = (lần, %) (3.61) F xQ / Q o 1 o - Số tuyệt đ i ố :
F1 - ( Fo x Q1/ Qo) = ( ± ) (3.62)
Nhận xét: Kết quả tính toán của phương pháp này phản ánh quỹ lương thực tế sử dụng
so với kế hoạch lãng phí hay tiết kiệm bao nhiêu (%) và cụ thể là bao nhiêu (tiền): Q1 + Nếu F1 < (Fo ): Tiết kiệm (tốt) Qo Q1 + Nếu F1 > ( Fo ): Lãng phí (xấu) Qo Q1 + Nếu F1 = ( Fo
): thực hiện đúng kế hoạch Qo
3.7.3.2. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến tổng quỹ lương
Tổng quỹ lương tăng hoặc giảm ảnh hưởng bỡi hai nhân tố tiền lương bình
quân 1 lao động và số lượng lao động bình quân.
Vận dụng phương pháp hệ thống chỉ số để phân tích tình hình biến động của tổng
quỹ lương, theo công thức (3.52), ta xây dựng hệ thống chỉ số: 56 - Số tương đối: F f T 1 1 = x 1 F f T (3.63) o o o
- Số tuyệt đối: F − F = ( f − f ) T . + T (
− T ). f (3.64) 1 o 1 o 1 1 o o
3.7.4. Phân tích nhân tố ảnh hư n
ở g đến tiền lương bình quân 1 lao động
Một loại sản phẩm nào đó của doanh nghiệp được sản xuất bởi nhiều công nhân
với các mức thu nhập khác nhau, do đó để phân tích những nhân tố ảnh hưởng tình
hình biến động của tiền lương bình quân chung toàn doanh nghiệp, ta áp dụng công thức sau
Tiền lương bình quân 1 lao động trong toàn doanh nghiệp: ∑ f T. f = ∑ (3.65) T Trong đó:
+ f : tiền lương bình quân một công nhân trong toàn xí nghiệp.
+ f: tiền lương bình quân một công nhân trong (tổ, đ i ộ , phân xưởng)
+ T: số lượng lao động bình quân.
+ T /∑T: kết cấu về lượng lao động hao phí, (ký hiệu: d)
Æ Phương trình kinh tế: I = I xI (3.66) f d f
Từ phương trình kinh tế trên ta xây dựng hệ thống chỉ số dùng để phân tích sự
biến động của tiền lương bình quân trong toàn xí nghiệp. - Số tương đối: f1 ∑ f .d 1 1 ∑ f .d = o x 1 (3.67) f f .d f d . o ∑ o 1 ∑ o o - Số tuyệt đ i ố : (f −f ) = ( f .d − f .d ) + ( f .d −
f .d ) (3.68) o ∑ ∑ o ∑ o ∑ 1 1 1 1 1 o o
Câu hỏi ôn tập
1. Trình bày các chỉ tiêu phân tích tình hình sử dụng thời gian lao động của công nhân sản xuất .
2. Trình bày khái niệm, phương pháp tính các chỉ tiêu mức năng suất lao động.
3. Trình bày các chỉ tiêu NSLĐ và các chỉ tiêu tiền lương bình quân.
4. Vận dụng phương pháp hệ thống chỉ số phân tích tình hình biến động của các nhân
tố thuộc về lao động, NSLĐ và tiền lương đến chỉ tiêu phân tích
5. Phân tích mối quan hệ giữa tốc độ tăng NSLĐ và tốc độ tăng tiền lương bình quân 57 58