Tài liệu lập trình C - Chương 1: Nền tảng bắt đầu | Tin học đại cương | Đại học Bách Khoa Hà Nội

Tài liệu lập trình C - Chương 1: Nền tảng bắt đầu | Tin học đại cương | Đại học Bách Khoa Hà Nội. Tài liệu được biên soạn giúp các bạn tham khảo, củng cố kiến thức, ôn tập và đạt kết quả cao kết thúc học phần. Mời các bạn đọc đón xem!

57 29 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu



Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 1 -

LỜI ĐẦU MỞ

Chào các bài trình C/C++ . mừng bạn đến với học lập

Tôi (hay giáo thích ) trong các bài sẽ là người hướng dẫn là thầy nếu bạn suốt học.

Vậy của đã từng viế nhiều hướng tôi ai? Tên tôi, hay nickname là là tôi M@teo21. Tôi là t rất bài

dẫn cũng người đã tạo khác trên , tôi http://www.siteduzero.com chính là nên trang web này.

Và khôđây ng tiên tôi bài .phải là lần đầu viết những hướng dẫn cơ bản

Nhưng về đã, khoan hãy nói tôi hãy nói về chính thân các bản bạn.

Bạn không hề trình. biết tí gì về lập

Cũng chắc đã biết “lập ” nhưng... chắc chắn bạn đang muốn học lập không trình là gì là trình

đúng không?

Và xác chính xác tiêu mình là: bạn phải định mục của “học lập trình”.

Nhưng lập nghĩa trình C / +... C+ Đó là gì?

Và nó? có thật sự tốt nếu ta bắt đầu học từ

Và trình bạn đã biết lập trước đó chưa?

Có chúng phải ta có làm trên máy tính nó?thể tất cả mọi thứ với

Nhiệm vụ trọn của chương trả lời tất những hỏi đơn giản như thế. quan g này là cả câu

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 2 -

CHƯƠNG NHỮNG ĐIỀU BẢN I – CƠ VỀ

NGÔN TRÌNH C NGỮ LẬP

1) trình" gì?"lập là

 Lập trình ?là gì

 Lập trình bằng ngôn ngữ ậ l p trình

nào ?

 Lập trình khó không ?có

 Tr Thắ ệ ếc Nghi m Ki n ức.

2) Công trìnhcụ cần có để học lập

 Nhữ ầ ế ậng công cụ c n thi t cho l p

trình.

 Các b n n... Dev-C++ạ có thể chọ

 Hay là... Visual C++

 Và này ncái ữa... Code::Blocks.

 Hoặc Mac... Xcode.

3) trình tiên Chương đầu của bạn

 Console hay c a s ?là ử ổ

 Nhữ ố ầ ảng dòng code t i thiểu c n ph i

có.

 Viế ộ ắt m t nhtin n màn hình.ra

 Nhữ ệ ụng chú thích, vô cùng ti n d ng !

4) Thế giới của những biến số

 Công vi c c a b nhệ ủ ộ ớ.

 Cách khai báo m t biộ ến.

 Hiển thị giá trị của bi n sế ố.

 Cách gán giá vào bi n strị ế ố.

5) Công tính toáncụ

 Nhữ ảng tính toán cơ b n.

 Phương ế ọ pháp vi t rút g n.

 Thư ệ ọ vi n toán h c.

 Tr Thắ ệ ếc Nghi m Ki n ức.

6) Conditions (điều kiện)

 Condition "if... else".

 Boolean, trung tâm c a ủ những

condition.

 Condition "switch".

 Ternary : những conditions rút gọn.

7) Loops (vòng lặp)

 Thế ặ nào vòng llà p.

 Vòng l p while.ặ

 Vòng l do... while.ặp

 Vòng lặp for.

8) Test Program: hay kém, trò Hơn chơi đầu

tiên của bạn

 Chuẩn b và mị ột vài g i ý.ợ

 Đáp án.

 Ý ng c i tưở ả tiến.

9) Function

 Cách t o và g i m t function.ạ ọ ộ

 Xem thêm vài ví d hi u ụ để ể rõ hơn.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 3 -

Bài 1: Lập trình gì?là

Chúng ta bắt đầu từ một câu hỏi đơn giản nhất có thể.

Nếu bạn đã biết điều này trước đó, tôi vẫn khuyên bạn nên đọc lại nó. Tôi sẽ bắt đầu bài hướng

dẫn từ zero, dành một người không biết tí gì về lập trình.

(programmer, program) “lập trình” nghĩa là gì?

Vâng tôi sẽ tránh làm giống như thầy giáo dạy văn của tôi. Tôi sẽ không đưa ra cho bạn nguồn

gốc của từ lập trình (programmer, program). Nhưng dù sao đi nữa nó xuất phát từ một từ latin

"programmeus".

Nói đơn giản, lập trình nghĩa là tạo nên những "chương trình máy tính". Những chương trình đòi

hỏi máy tính thực hiện tất cả công việc.

Máy tính bạn chứa đầy các chương trình ở tất cả mọi thể loại:

 Calculator chính là một chương trình.

 Các công cụ xử lí văn bản của bạn cũng là chương trình.

 Các software dùng để “chat” cũng là chương trình.

 Trò chơi điện tử cũng là chương trình.

Tóm lại, chương trình ở khắp mọi nơi trên máy tính và cho phép thực hiện bất cứ điều gì. những

Bạn có thể tạo ra một chương trình mang tính cách mạng nếu bạn may mắn, hoặc thực hiện một

game đánh nhau 3D trên Máy tính của bạn có thể làm tất cả (trừ những việc như làm ra internet.

café)

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 4 -

Trò chơi nổi tiêng Half life 2, được lập trình bằng C++-

Xin ý tôi không nói làm trò này hoàn toàn thông qua lưu rằng người ta ra chơi chỉ việc đánh

máy code. Ý tôi chúng làm , viết là ta có thể những điều đó nhưng chắc chắn là ngoài việc gõ

phím ra, còn khác làm.bạn có rất nhiều việc để

Bạn sẽ không bắt đầu học lập trình bằng việc tạo ra một game 3D. Chẳng khác nào tự mình kết

thúc tất cả . Chúng ta hãy bắt đầu từ những điều cơ bản. Đầu tiên là làm sao hiển thị lên màn

hình một tin nhắn.

Bạn phải học từng thứ từng thứ một, và từ từ bạn sẽ có khả năng thực hiện những chương trình

với độ khó ngày càng gia tăng. Mục đích của toàn bộ bài hướng dẫn này giúp bạn có khả năng

xoay sở trên bất kì chương trình nào được viết ngôn ngữ C hay C++ bằng

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 5 -

Lập bằng ngữ trình ngôn nào?

Thật sự mà nói, đúng là một cỗ máy kì lạ: chỉ nhận và gửi lại những số 0 và 1.máy tính nó

Ví dụ, nếu dịch câu: “thực hiện phép tính 3 + 5” về ngôn ngữ máy tính, nó sẽ có dạng như sau:

0010110110010011010011110.

(dãy số trên do tôi chế ra đấy , thật sự thì tôi không giỏi việc dịch ra ngôn ngữ máy tính )

Những số mà bạn thấy ở trên, là ngôn ngữ của máy tính, gọi là ngôn ngữ nhị phân (language

binary). Máy tính của bạn chỉ hiểu đươc ngôn ngữ này. Nhưng bạn và tôi, chúng ta hoàn toàn

không th ể hiểu và học được ngôn ngữ đó.

Và đây chính là vấn đề đầu tiên của chúng : ta

Làm nào giao máy tính dùng 0 hay 1?cách để tiếp với đơn giản hơn việc những số

Máy tính của bạn không nói được tiếng Anh cũng như tiếng Việt. Và không ai quan niệm phải

viết một chương trình bằng ngôn ngữ nhị phân, kể cả những nhà lập trình điên nhất cũng không

làm chuyện đó.

Ý tưởng là phải tạo ra một ngôn ngữ mới đơn giản hơn và sau đó nó sẽ được chuyển sang ngôn

ngữ nhị phân. Đây là việc của những nhà lập trình chuyên về ngôn ngữ. Và các chương trình

trình này đã đuợc tạo ra bởi họ, húng ta sẽ không cần phải thực hiện lại, thật là may mắn phải c

không?

Nói đơn giản:

Nếu bạn viết một lệnh bằng ngôn ngữ lập trình nào đó với nội dung :

“thực hiện phép tính 3+5”

thì chương trình dịch sẽ chuyển thành những dạng như sau:

"0010110110010011010011110"

Tôi sẽ lập một biểu đồ để giúp bạn hiểu rõ hơn:

Biểu đồ cực kì đơn giản về việc thi hành một chương trình

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 6 -

Ở đây tôi chỉ dùng những từ ngữ đơn giản để giải thích, nhưng trong tin học mỗi vấn đề đều có

một thuật ngữ riêng.

Suốt các bài học, bạn sẽ phải học không ít những thuật ngữ đó. Điều đó giúp bạn có thể dễ dàng

biểu đạt những vẫn đề về tin học, hơn nữa, bạn có thể hiểu được ý của một nhà lập trình nào đó

mà bạn sẽ trò chuyện sau này. Hẳn là lúc đó, những người h sẽ nhìn các bạn với ánh xung quan

mắt khác thường, đó là lý do mà bạn phải chú ý đến việc học những thuật ngữ

Quay lại với biểu đồ ở trên:

Trong ô đầu tiên: “Chương trình được viết bằng ngôn ngữ lập trình đơn giản”. Cụm từ “Ngôn

ngữ lập trình đơn giản” còn đuợc gọi là “ ”. (ngôn ngữ bậc cao high-level programming

language).

Có rất nhiều “cấp bậc” trong ngôn ngữ lập trình. Và ngôn ngữ bậc càng cao càng gần và giống

với ngôn ngữ của chúng ta (cũng giống như tiếng Việt hay tiếng Anh). Ngôn ngữ bậc cao giúp ta

dễ dàng hơn trong sử dụng, nhưng nó vẫn có một vài thiếu sót mà bạn sẽ thấy về sau. Có rất

nhiều ngôn ngữ bậc cao hay thấp trong tin học, trong số đó bạn có thể dùng để lập trình.

Và đây là một vài ví dụ:

 C

 C++

 Java

 Visual Basic

 Delphi

 …vv...

Nói thêm rằng ở đây tôi không sắp xếp chúng theo “cấp bậc của ngôn ngữ”, vì thế bạn đừng nghĩ

rằng ngôn ngữ đầu tiên sử dụng dễ dàng hơn hay ngược lại. Đó chỉ là một vài ví dụ bất chợt

nảy ra trong đầu của tôi.

(Còn rất nhiều ngôn ngữ khác nữa mà tôi không liệt kê ra hết, vì sẽ rất dài nếu ghi hết ra , xin

các bạn bỏ qua cho).

Một số ngôn ngữ có bậc cao hơn các ngôn ngữ khác (về mặt lí thuyết thì dễ dàng sử dụng hơn),

chúng ta sẽ xem xét điều này sau, đặc biệt là sự khác nhau giữa ngôn ngữ C và C++.

Một ngữ phải nắm đó đơn giản phần từ khác mà ta là: mã nguồn (code source). Đó là mã của

chương được viết bằng ngữ bậc tất những nguồn đó được dịch trình ngôn cao. Và cả mã sẽ thành

ngôn phân. ngữ nhị

Trong giai đoạn tiếp theo, “chương trình biên dịch” sẽ dịch ngôn ngữ bậc cao đó (C hay C++)

sang nhị phân. Chương trình này có tên là . Việc biên dịch gọi là compiler compilation.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 7 -

Quan trọng: các ngôn trình cao khác nhau các compiler khác nhau. Nói ngữ lập bậc sẽ có

cách khác, chúng ta không thể dịch ngôn ngữ C++ cùng với cách mà ta dịch ngôn ngữ Delphi.

sau Về bạn sẽ cùng ngôn nhận thấy, một ngữ sẽ khác nhau (compiler có nhiều compilers của

Microsoft, compiler GNU... tôi nói chúng sẽ về ở những chương sau). may Rất mắn là những

compiler đó gần như giống (đôi những biệt nhỏ chỉ bạn). nhau khi chúng có khác và tôi sẽ cho

Cuối cù chương trình nhị phân được tạo ra bởi compiler được gọi là: . Các chương ng, executable

trình này trên Windows có đuôi “.exe” giống như EXEcutable.

Quay lại với biểu đồ vừa rồi nhưng thay bằng những thuật ngữ tin học chính xác:

Cùng một biểu đồ nhưng biểu đồ này dùng các thuật ngữ chính xác hơn.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 8 -

Tại chọn học sao C/C++?

Như tôi đã nói với bạn ở trên, có rất nhiều ngôn ngữ bậc cao. Chúng ta sẽ bắt đầu bằng một trong

số đó.

Nhưng mà bạn phải có một sự lựa chọn giữa:

 Một ngôn ngữ lập trình có bậc rất cao: dễ dàng sử dụng, "thông dụng", như Visual

basic. Nhưng các ngôn ngữ này có rất nhiều khuyết điểm: đầu tiên là phải mua bản quyền

để sử dụng, giá thành mắc, và bị nhiều hạn chế. Ví dụ, chương trình mà bạn viết sẽ chỉ

chạy được trên Windows, đừng nghĩ đến việc chạy nó trên Linux hay Macinstosh! Hay

trên hết, bạn không có thể làm tất cả những gì bạn muốn với dạng ngôn ngữ này, và điều

đó khiến bạn cảm thấy hạn chế khi sử dụng.

 Một ngôn ngữ khác ở vị trí tương đối thấp hơn (nhưng nó không thấp lắm đâu!): có

thể nó sẽ hơi khó hơn visual basic, nhưng chắc chắn một điều là với một ngôn ngữ như C

(hay C++) thêm t sẽ giúp bạn học rấ nhiều trong việc lập trình cũng như hiểu thêm cách

hoạt động của máy tính. Và sau đó hoàn toàn đủ khả năng học thêm một vài ngôn ngữ

khác nếu bạn muốn. Bạn sẽ tự chủ hơn. Mặt khác, ngôn ngữ C và C++ được sử dụng khá

rộng rãi. Nó được dùng để lập trình phần lớn các chương trình bạn biết. Cuối cùng, để lập

trình trên C hay C++, bạn không cần phải mua bất kì chương trình nào vượt ngoài túi tiền

của bạn, vì ngôn ngữ này hoàn toàn miễn phí!

Và đó là lý do thúc đẩy tôi hướng dẫn bạn ngôn ngữ C trước tiên. Tôi không hề nói rằng chúng ta

bắt buộc phải bắt đầu từ đây, nhưng lựa chọn này sẽ giúp bạn ó được những kiến thức bền vững c

về lập trình.

Tôi xem như đây chính là bạn, và bạn ngôn ngữ lập trình đầu tiên của không biết tí gì về lập trình

trước đó. Cũng có thể, bạn đã biết lập trình rồi, nhưng việc học lại từ cơ bản không ảnh hưởng

xấu tí nào phải không

Khoan cái tôi Tôi ngôn / hay tôi đã, có một mà vẫn chưa hiểu: sẽ học một ngữ gọi là “C C++”

sẽ 2 ngôn khác nhau và học ngữ một là “C” một là “C++”?

Câu trả lời tốt nhất là bạn sẽ cùng lúc học cả 2 ngôn ngữ. Không phải là bạn phải tăng cường độ

làm việc lên hai lần đâu mà là 2 ngôn ngữ này khá giống nhau. ( Khi tôi nói đến 2 ngôn ngữ

cùng lúc, tôi sẽ viết “C / C++”).

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 9 -

Và chúng ta phải hiểu rõ sự khác nhau giữa C và C++ trước khi bắt đầu:

 Giai đoạn đầu, lúc các máy tính có khối lượng tính bằng tấn và có kích thước to như ngôi

nhà, người ta đã sáng tạo ra một ngôn ngữ lập trình gọi là . Algol

 Sau nhiều cải tiến, người ta đã tạo ra một ngôn ngữ mới gọi là , và chính nó đã phát CPL

triển thành , sau đó nó được mang tên là . (Các bạn không cần phải BCPL ngôn ngữ B

nắm tất cả những điều này, tôi viết ra chỉ để có thêm chút dáng vẻ về lịch sử mà thôi ).

 Và trong một ngày đẹp trời, người ta đã hoàn tất việc tạo ra một ngôn ngữ mới gọi là ...

ngôn ngữ C. Qua các sửa đổi, ngôn ngữ này vẫn là một trong những ngôn ngữ được sử

dụng nhiều nhất cho đến hôm nay.

 Không lâu sau đó, người ta đề xuất thêm vào ngôn ngữ C một vài thứ để cải tiến, và ngôn

ngữ mới này được gọi là hoàn toàn dựa trên nền tảng của C. Ngôn ngữ ngôn ngữ C++

C++ không có gì khác C ngoại trừ một số cái được thêm vào. (Những cái đó là gì? Chúng

ta sẽ thấy về sau).

Có rất nhiều cách để học lập trình. Nhiều người nghĩ rằng tốt hơn hết là học ngay từ “C++”. Điều

đó cũng đúng, chúng tương đối giống nhau, chỉ là C được thêm vào “những dấu +”C++ . Ngôn

ngữ C không phải là “ngôn ngữ già cỗi bị lãng quên”, ngược lại nó được sử dụng rất nhiều trong

thời đại hiện nay. Nó là nền tảng của những hệ điều hành lớn như Unix hay Windows.

Nếu bạn bắt đầu bằng ngôn ngữ C, sau này bạn học ngôn ngữ C++ sẽ nhanh và dễ dàng hơn. Và

bạn sẽ không cần phải học lại tất cả những gì đã biết, bạn chỉ cần học những cái được thêm vào ở

“C++” (và đây chính là đều tôi cần nói ).

khi cho , thì nó cho Có một số hiểu lầm có người rằng ngôn C++ Cngữ tốt hơn thật ra chỉ

phép trình theo cách khác. nói, nó giúp trình nhanh và bạn lập Có thể chỉ việc lập của ta hơn dễ

dàng trong hơn việc tổ chức mã nguồn của chương trình.

Nắm vững vấn đề: C và C++ không phải là 2 ngôn ngữ cạnh tranh, đối lập với nhau. Chúng ta

đều có thể dùng 2 ngôn ngữ này l . Chỉ là dùng 2 phương pháp lập ập trình những cái tương tự

trình khác nhau .

Điều thuận lợi hơn là sau này có thể dùng C hay C++ tùy theo ý muốn và mục đích của các bạn.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 10 -

Lập trình không ?có khó

Đây chính là câu hỏi khiến bạn phải suy nghĩ nhiều đúng không ?

Và có phải chúng ta bắt buộc phải là một nhà toán học cực giỏi sau nhiều năm học tập để có thể

bắt đầu với việc lập trình?

Câu trả lời khiến bạn yên tâm hơn là điều đó không đúng.

Bạn không cần phải có một đẳng cấp toán học thật cao. Những kiến thức bạn cần để bắt đầu học

chính là:

 Phép cộng (Tôi hi vọng bạn đã nắm vững nó )

 Phép trừ (hic... hic... )

 Phép nhân ( …)

 Phép chia

Tôi hi vọng các bạn đã biết tất cả những phép tính Và chắc chắn là tôi sẽ giải thích cho đó.

bạn trong phần tiếp theo làm sao máy tính có thể thực hiện các phép tính cơ bản, .

Tóm lại, về toán học thì không có gì khó khăn để bạn vượt qua.

Tất cả chỉ phụ thuộc vào chương trình mà bạn muốn thực hiện, nếu đó là chương trình liên quan

đến toán học, bạn bắt buộc phải hiểu biết nhiều về toán. Nếu bạn muốn làm một game 3D thì đòi

hỏi bạn phải có kiến thức về hình học không gian.

Để học ngôn ngữ “C / C++”, bạn không cần thiết phải có những kiến thức cao cấp nào cả.

cái khó ?Nhưng đâu là khăn

Chúng ta cần phải biết máy tính hoạt động như thế nào để có thể hiểu chúng ta đang làm những

gì. Và ở điểm này, hãy yên tâm, tôi sẽ cố gắng hết sức hướng dẫn cho các bạn. để

Một người lập trình cũng cần phải có một vài đặc điểm như sau:

 Kiên trì: một chương trình có thể sẽ không chạy tốt trong giai doạn đầu, vì vậy bạn phải

nhẫn nại!

 Tư duy tốt: chắc hẳn là bạn không cần phải giỏi lắm về toán, cái bạn cần là suy nghĩ một

cách logic.

 Nhẹ nhàng: Người ta không đánh máy bằng việc gõ búa lên bàn phím. Điều đó cũng

không giúp chương trình của bạn chạy tốt tí nào đâu. hơn

Tóm lại một cách đơn giản, việc học lập trình không đòi hỏi bạn phải thật sự có kiến thức chuyên

sâu trong một lĩnh vực nào đó. Một người dốt toán vẫn có thể viết ra một chương trình, cái cần

thiết chính là khả năng suy nghĩ của bạn.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 11 -

Tổng Kết:

 Để tạo ra được một chương trình máy tính, người ta phải viết những chương trình đó dựa

trên một loại ngôn ngữ mà máy tính có thể biên dịch lại để hiểu. Người ta gọi đó là

“Ngôn ngữ lập trình”.

 Có rất nhiều loại ngôn ngữ máy tính được phân theo nhiều cấp độ. Những ngôn ngữ cao

cấp thì dễ sử dụng hơn nhưng chưa chắc sẽ mang lại hiệu quả cao hơn những ngôn ngữ

cấp thấp.

 Ngôn ngữ lập trình C mà chúng ta đang được học trong tài liệu này được gọi là ngôn ngữ

cấp thấp và nó cũng đang là ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất thế giới hiện nay.

 Source code là tập hợp văn bản do bạn viết ra thể hiện ý nghĩa của ngôn ngữ lập trình.

 Compiler là một chương trình biên dịch có khả năng dịch source code sang ngôn ngữ nhị

phân, sau đó chuyển thành chương trình Executable (.exe). Chúng ta phải biết rằng trong

chương trình nhị phân thì không chứa source code. còn

 Việc lập trình không đòi hỏi bạn phải có một kiến thức chuyên sâu về một lĩnh vực nào

đó như Toán học (ngoại trừ một số trường hợp chương trình bạn viết đòi hỏi phải sử dụng

những công thức toán học chuyên sâu, vd như các phần mềm mã hóa). Tuy nhiên, một tư

duy logic, nhạy bén là điều thật sự cần thiết đối với một lập trình viên.

Chà! Chúng ta kết thúc bài 1 rồi, nhưng các bạn vẫn chưa thấy bất kì dòng code giống như nào

chúng ta đã thống nhất trước đó.

Trong chương tiếp theo, các bạn sẽ bắt đầu học cách lập trình công cụ đầu tiên. Bạn sẽ với những

được hướng dẫn đặt những chương trình cần thiết cho bất kì người học lập trình nào.cài

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 12 -

TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

Phần này sẽ giúp bạn kiểm tra lại kiến thức đã học được, bạn chỉ việc chọn câu trả lời đúng nhất

thôi.

file nào trình ?Những được tạo ra từ việc lập

A. Những file *.exe chạy trên Windows

B. Những hình ảnh (*.jpg, *.png, *.bmp...)

C. Những đoạn vidéos (*.avi, *.mov...)

C và C++, ngôn nào cho phép Giữa ngữ ta trình ?lập tốt hơn

A. C

B. C++

C. Cả hai đều mạnh mẽ như nhau

Chương trình ngôn thành ngôn phân :dịch ngữ cao cấp ngữ nhị gọi là

A. Programer

B. Brumisateur

C. Compiler

Ngôn nào ngữ bạn sẽ trong giai ?học đoạn đầu

A. C

B. C++

C. Cả hai

Đáp án:

1- A

2- C

3- C

4- C

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 13 -

Bài 2: vài công trìnMột cụ cần có để học lập h

Sau bài mở đầu, chúng ta sẽ bắt đầu đi sâu vào bài học bằng cách trả lời câu hỏi “ Cần sử dụng

chương trình nào để lập trình?”

Sẽ không có vấn đề quá khó khăn trong bài này, chúng ta sẽ dành thời gian để tìm hiểu về gì chút

một số phần mềm mới.

Hãy tận hưởng thời gian này bởi vì trong các bài tiếp theo, chúng ta sẽ thực s học cách lập trình ự

và có lẽ sẽ không có thời gian cho bạn “đánh một giấc” đâu nhé.

Những công cụ cần thiết cho việc lập trình:

Vậy theo bạn, chương trình mà chúng ta đang cần là gì ?

Nếu như các bạn có theo dõi kĩ nội dung bài học trước thì hẳn là bạn phải biết ít nhất 1 cái tên

nào đó chứ.

Bạn biết điều tôi đang muốn nói mà … đúng không ???

Vâng, đó là trình biên dịch (compiler), một chương trình chuyên dùng để biên dịch ngôn ngữ

C/C++ của bạn sang ngôn ngữ nhị phân của máy tính.

Như tôi đã từng nói sơ qua cho các bạn ở bài trước, chúng ta có 1 vài trình biên dịch phổ biến

cho ngôn ngữ lập trình C/C++. Việc lựa chọn trình biên dịch nào thật sự không phải là vấn đề

quá khó.

Nào, vậy ngoài ra chúng ta còn cần những gì nữa?

Tôi sẽ không để bạn phải thắc mắc thêm, dưới đây là những hành trang tối thiểu cho một lập

trình viên:

 Một chương (text editor program) để viết mã nguồn (source trình soạn thảo văn bản

code) của chương trình. Trên lý thuyết thì để thực hiện việc này chúng ta chỉ cần sử dụng

phần mềm “ ” trong Windows hoặc “ ” trong Linux là đủ. Nhưng sẽ lý tưởng Notepad Vi

hơn khi bạn sử dụng một trình soạn thảo văn bản có thể tô đậm màu sắc các thành phần

trong mã nguồn nhằm giúp bạn xác định rõ ràng hơn khi cần thiết.

 Một chương mã nguồn (compiler) để giúp dịch ngôn ngữ lập trình trình biên dịch

C/C++ của bạn sang ngôn ngữ nhị phân của máy tính.

 Một chương (debugger) để giúp bạn theo dõi các lỗi trong chương trình tìm và sửa lỗi

trình của mình. Tin không vui là cho tới bây giờ chúng ta vẫn chưa phát minh ra chức

năng “hiệu chỉnh” để sữa chữa những lỗi của chương trình. Điều đó cũng đồng nghĩa với

việc nếu bạn đã nắm rõ cách hoạt động của debugger, nó sẽ giúp bạn tìm ra lỗi một cách

dễ dàng, chỉ vậy thôi.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 14 -

Thời gian đầu, nếu bạn là người thích mạo hiểm thì bạn có thể làm việc mà không cần tới

debugger nhưng tôi tin chắc rằng không sớm thì muộn bạn cũng sẽ cần đến nó thôi.

Từ những điều trên chúng ta sẽ thấy có 2 trường hợp:

 TH1: Để lập trình, chúng ta sẽ phải dùng 3 chương trình riêng biệt, và đây cũng là cách

phức tạp nhất, nhưng sự thật là nó có thể hoạt động. Chẳng hạn như với Linux, nhiều lập

trình viên vẫn thích sử dụng 3 chương trình riêng biệt cho công việc lập trình của họ. Tôi

sẽ không nói chi tiết về việc này trong bài này mà tôi sẽ chỉ bạn một cách đơn giản hơn.

 TH2: Chúng ta có chương trình nào bao gồm 3 trong 1 không? Tức là một chương trình

có chứa 3 thằng “text editor”, “compiler” và “debugger”. Câu trả lời là có và người ta gọi

những chương trình này là IDE.

Chúng ta có một vài IDE phổ biến và sẽ có một chút khó khăn trong thời gian đầu để bạn có thể

chọn cho mình một IDE phù hợp. Nhưng có một điều chắc chắn là trong mọi trường hợp, bạn

đều có thể lập trình với bất kỳ loại IDE nào.

Chọn IDE phù hợp với bạn:

Sẽ khá thú vị khi giới thiệu cho bạn một vài IDE nổi tiếng nhất mà tôi biết. Dĩ nhiên tất cả đều là

miễn phí, hehe. Cá nhân tôi hơi lộn xộn trong việc sử dụng IDE cho mình, tôi có thể dùng mỗi

ngày một IDE khác nhau tùy cảm hứng.

 Một trong những IDE ưa thích của tôi đó là Code :: Blocks. Nó hoàn toàn miễn phí và

hoạt động được trên hầu hết các hệ điều hành máy tính phổ biến ngày nay. Tôi khuyên

bạn nên bắt đầu học lập trình với phần mềm này (thậm chí nó vẫn rất tốt cho tất cả mọi

người về sau). Thằng này có thể chạy mượt mà trên Windows, Mac và Linux.

 Không thể không nhắc tới một sản phẩm nổi tiếng trên Windows, nó là phần mềm

Microsoft Visual C ++. Có rất nhiều phiên bản tính phí (tất nhiên là mắc vcl). Nhưng

may thay, có một phiên bản miễn phí tên là Visual C++ Express, thằng này thật sự rất

ngon lành (nó chỉ khác phiên bản tính phí ở một số điểm nhỏ nhặt thôi). Phiên bản miễn

phí này cung cấp các chức năng rất đầy đủ và có một bộ module hiệu chỉnh lỗi tuyệt vời

(debugging). Em này thì tất nhiên là chỉ chạy được trong môi trường Windows

 Đối với hệ điều hành Mac OS X, các bạn có thể sử dụng một phần mềm tên là Xcode,

thường được cung cấp sẵn trên các đĩa cài đặt Mac OS X. IDE này được các lập trình

viên làm việc trên hệ điều hành Mac đánh giá rất cao. Và hiển nhiên luôn, nó chỉ chạy

được trên Mac OS X.

Lưu ý một chút với người dùng Linux: Có rất nhiều IDE cho hệ điều hành này, nhưng có

vẻ những lập trình viên đã có kinh nghiệm lại thích thú với việc tách biệt mọi thứ ra thay

vì sử dụng IDE 3 trong 1, cũng chỉ hơi khó hơn một chút thôi. Trong trường hợp của

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 15 -

chúng ta bây giờ, tôi khuyên các bạn nên cài đặt Code :: Blocks dù bạn đang dùng Linux,

chủ yếu là để có thể thuận tiện hơn trong việc theo dõi bài viết của tôi thôi.

Vậy thì cái IDE nào là tốt nhất ?

Tất cả những IDE tôi vừa giới thiệu cho bạn đều có thể giúp bạn lập trình tốt mà không có vấn đề

gì. Có thể sẽ có cái này cung cấp nhiều tùy chọn tốt hơn, cái kia lại cho ta trực quan sinh động dễ

nhìn, dễ xài hơn. Nhưng trong mọi trường hợp, chương trình mà bạn tạo ra sẽ đều giống nhau dù

cho bạn sử dụng IDE nào. Vì vậy đừng quá quan trọng hóa việc lựa chọn IDE tốt nhất.

Nói từ nãy đến giờ thì tôi quyết định sẽ sử dụng Code :: Blocks. Nếu bạn muốn theo dõi những

gì tôi sắp nói dưới đây một cách trực quan sinh động nhất, tôi nghĩ bạn nên cài đặt phần mềm

này đầu tiên.

Code :: Blocks (Windows, Mac, Linux)

Code :: Blocks IDE là hoàn toàn miễn phí và có thể cài đặt được trên hệ điều hành Windows,

Mac và Linux.

Hiện tại IDE này chỉ mới có phiên bản tiếng Anh thôi, đừng để điều này ngăn cản bạn sử dụng

nó.

Hãy nhớ rằng, trong suốt quá trình học lập trình, bạn sẽ còn bắt gặp nhiều tài liệu khác được viết

bằng tiếng Anh, và bây giờ chúng ta lại có thêm 1 lý do chính đáng để trau dồi khả năng ngoại

ngữ đúng không nào.

Xin mời bạn tải Code :: Blocks về theo link này http://www.codeblocks.org/downloads/binaries

(hoặc có thể lên google search là ra ngay thôi mà).

 Nếu bạn là người dùng Windows, hãy tải về phiên bản có đuôi “mingw-setup.exe”, bởi vì

chỉ có phiên b n này m i tích h p s u t i nh ng phiên b n khác ả ớ ợ ẵn compiler trong đó, nế ả ữ ả

thi b n s ph i v t v biên d ạ ẽ ả ấ ả để ịch chương trình đấy.

 Nếu b viạn đang dùng Linux thì chỉ ệc chọn phiên bản phù h p v i nhà phân phợ ớ ối hệ điều

hành c a b n. ủ ạ

 Cuối cùng là với Mac OS X, ch n là t i v phiên b n m i nh t trong danh sách ỉ đơn giả ả ề ả ớ ấ

các phiên b n mà b n nhìn th y trên website. ả ạ ấ

Hãy cẩn thận tải cho đúng phiên bản cho hệ điều hành Windows của bạn. Bạn có thể xem

hình dưới để rõ hơn.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 16 -

Nếu không nắm rõ thì cứ tải phiên bản có đuôi mingw -setup.exe như hình trên:

Giao diện chính của Code::Blocks sau khi cài đặt và chạy chương trình.

Quan sát hình trên chúng ta thấy có 4 vùng lớn được đánh số, tôi sẽ giới thiệu sơ cho các bạn về

chúng nhé:

1. Thanh công cụ (toolbar): Nó chứa rất nhiều nút chức năng nhưng chỉ một số ít trong đó là

được sử dụng thường xuyên. Tôi sẽ nói về những nút này sau.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 17 -

2. Danh sách các tập tin dự án (list of project files): Khu vực bên trái này hiển thị danh sách

các tập tin có chứa mã nguồn (source code) trong chương trình của bạn. Lưu ý rằng hình

ảnh này được chụp khi chưa có project nào được tạo, do đó bạn không thấy bất kỳ danh

sách tập tin nào được hiển thị.

3. Khu vực chính (main area): Đây chính là chỗ dành cho bạn viết mã nguồn (source code).

4. Khu vực thông báo (notification area): Hay còn được gọi là “death zone” – vùng chết

chóc, nơi này sẽ hiển thị lỗi biên dịch nếu mã của bạn có vấn đề, và điều này vẫn thường

xuyên xảy ra.

Nào, hãy nhìn vào hình dưới và để ý tới 4 nút đặc biệt trên thanh công cụ. Bạn sẽ thấy các nút

chức năng đó theo thứ tự: Buil, Run, Build and Run, Rebuild. Tất cả những nút chức năng này sẽ

được sử dụng rất thường xuyên:

Tôi sẽ nói cho bạn biết chức năng của những nút này:

1. Build: Hay còn gọi là biên dịch. Nút chức năng này sẽ chuyển tất cả các tập tin chứa mã

nguồn trong dự án của bạn đến trình biên dịch để thực thi những tác vụ. Nếu xảy ra lỗi

(chắc chắn là sẽ xảy ra ko sớm thì muộn thôi), thực thi sẽ không hoàn thành và bạn sẽ

nhìn thấy thông báo ở khu vực bên dưới Code :: Blocks như phần trên đã giới thiệu.

2. Run: Hay còn gọi là chạy chương trình. Nút này giúp chương trình của bạn chạy lên sau

khi đã được biên dịch, điều này giúp bạn kiểm tra xem chương trình bạn viết hoạt động

như thế nào, có đúng như ý bạn muốn. Theo như thứ tự thì bạn sẽ biên dịch trước rồi sau

đó chạy chương trình, nhưng có một nút thứ 3 giúp bạn hợp 2 quá trình này lại trong 1 cú

click chuột …

3. Build and Run: Chắc hẳn là bạn không cần phải là một thiên tài để hiểu được cái nút thứ

3 này chỉ là một sự giao lưu – kết hợp từ 2 nút đầu tiên. Đây dường như sẽ là nút bạn

dùng thường xuyên nhất. Lưu ý rằng, nếu có bất kỳ lỗi nào xảy ra trong quá trình biên

dịch, chương trình sẽ không chạy được và tất cả những gì bạn nhận được là một đống

thông báo lỗi ở phía dưới nhé.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 18 -

4. Rebuild: Biên dịch lại. Khi bạn biên dịch chương trình thì thực tế, Code :: Blocks sẽ biên

dịch lại những tập tin mà bạn đã thay đổi. Đôi khi … ý tôi là đôi khi thôi nhé … bạn sẽ

cần Code :: Blocks biên dịch lại tất cả các tập tin. Chúng ta sẽ được biết khi nào chúng ta

cần sử dụng chức năng này và cụ thể những gì nó sẽ làm trong những bài tiếp theo. Tại

thời điểm hiện tại tôi nghĩ chúng ta không nên nhồi nhét quá nhiều. Tạm thời nút chức

năng gần như không cần thiết đối với chúng ta.

Tôi cũng khuyên các bạn nên tập thói quen sử dụng các phím tắt thay vì nhấp chuột vào

các nút chức năng. Việc này sẽ giúp các bạn tiết kiệm được khá nhiều thời gian và nó

diễn ra rất thường xuyên. Chẳng hạn như để Build and Run, các bạn chỉ cần bấm F9 là

được.

Cách tạo một dự án (Project) mới:

Để tạo một project mới, thật sự rất đơn giản: Bạn chỉ cần chọn hoặc nhấp File / New / Project…

chuột thẳng vào dòng trên khu vực chính trước mặt bạn.Create new project

Có 2 cách để tạo 1 Project mới

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 19 -

Trong cửa sổ vừa mở ra (xem hình sau), chọn Console application

Như bạn thấy, Code::Blocks đề xuất rất nhiều loại chương trình khác nhau sử dụng các

thư viện phổ biến như SDL (2D), OpenGL (3D), Qt và wxWidgets (Windows) …Hiện tại

thì những biểu tượng này chỉ để nhìn cho đẹp thôi chứ chúng vẫn chưa được cài đặt trên

máy tính của bạn, bạn nên lướt qua chúng.

Chúng ta sẽ tập trung vào các loại chương trình khác ở các bài học sau này, thời gian này

chúng ta sẽ phải nắm vững về “Console” trước, bởi vì thật sự bạn vẫn chưa đủ trình độ để

làm việc với các loại chương trình khác đâu.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 20 -

Tiếp theo bấm Go để tạo một project mới.

Chương trình sẽ hỏi bạn muốn tạo project cho ngôn ngữ C hay C++. Hãy chọn C và click next.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 21 -

Chương trình sẽ yêu cầu bạn đặt tên cho project và chọn khu vực lưu trữ nó. Sau đó bấm next.

Ở cửa sổ cuối cùng này chúng ta có thể chọn compiler để biên dịch chương trình sau này. Tôi

thường chọn compiler tên GNU GCC và để tất cả như mặc định. Đừng quên đánh dấu chọn vào

2 ô chức năng Debug và Release nhé.

Cuối cùng chỉ cần bấm Finish là xong.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 22 -

Code::Blocks đã giúp bạn tạo một dự án mới với một chút mã nguồn (source code) được viết sẵn

trong đó. Nhìn vào phía bên trái màn hình ở khu vực hiển thị danh sách tập tin mã nguồn. Để

hiển thị các tập tin cần thiết. Ít nhất bạn sẽ thấy 1 tập tin đó là main.c

Trong tập tin này bạn sẽ thấy được vài dòng code mặc định được viết sẵn khi nhấp chuột trái 2

lần vào nó.

Vậy là các bước giới thiệu về IDE Code::Blocks đã xong và bạn đã biết cách tạo project cho

riêng mình rồi đúng không.

Tạm thời tôi xin phép không hướng dẫn cách cài đặt 2 IDE còn lại (Visual Studio Express và

Xcode). Nhưng tôi nghĩ các bạn hoàn toàn dư sức thực hiện những thao tác này đúng không. Còn

về link tải phần mềm thì chỉ cần nhờ Google là được đúng không nào.

Tổng kết

 Để bắt đầu học lập trình bạn cần có tối thiểu 3 công cụ: Trình soạn thảo văn bản (text

editor), trình biên dịch (compiler) cùng với một trình tìm và sửa lỗi (debugger).

 Các bạn có thể cài những chương trình trên riêng biệt hoặc cài một chương trình bao gồm

3 trong 1, gọi là IDE.

 Code::Blocks, Visual Studio Express, Xcode là những IDE rất phổ biến và thích hợp cho

các bạn trong thời điểm hiện tại.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 23 -

Bài 3: trình tiên Chương đầu của bạn

Chúng ta đã chuẩn bị xong sân chơi, chúng ta sẽ bắt đầu cuộc chơi ngay bây giờ, bạn đang cảm

thấy thế nào?

Mục đích của phần hướng dẫn này giúp bạn có thể tạo ra cho chính chương trình đầu tiên

mình!

Chương đầu của bạn trình tiên :

 Console hay ?cửa sổ

 Đoạn tối thiểu mã

 Viết một nhắn tin lên màn hình

 Những tiện dụng chú thích, khá !

 TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 24 -

Console hay là cửa sổ?

Có 2 loại chương trình :

 Những chương trình dạng cửa sổ.

 Những chương trình dạng console.

Những chương dạng cửa sổ: trình

Tôi nghĩ rằng các bạn đã biết cái này, lấy một ví dụ điển hình:

Chương trình paint

Đó là một chương trình dạng cửa sổ, các bạn rất muốn tạo ra những chương trình như thế này

đúng không?

Với C, chúng ta hoàn toàn có khả năng làm được. Nhưng các bạn chưa đủ sức tạo ra chúng vào

lúc này.

Tốt hơn là ta bắt đầu với việc tạo ra một chương trình dạng console.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 25 -

trình Nhưng chương dạng cửa sổ có giống với những chương dạng trình console

không?

Những chương dưới dạng trình console:

Console chính là những chương trình xuất hiện đầu tiên trên thế giới. Vào thời kì đó, máy tính

chỉ có khả năng tạo ra những dòng chữ đen và trắng và không đủ mạnh để hiển thị những cửa sổ

nhiều màu sắc và hiệu ứng như bạn thấy hiện nay.

Sau đó, Windows đã cho ra đời máy tính có khả năng chạy những chương trình dạng cửa sổ. Vì

vậy mà sản phẩm của họ được dùng rộng rãi, khiến phần lớn người sử dụng quên mất sự tồn tại

của console.

Và tôi chắc là bạn đang muốn biết console là gì phải không?

Tôi có một tin rất mới cho bạn đây ! Linux đã giữ lại sở thích sử dụng ! console vẫn tồn tại

console. Và đây là hình dạng của console trên Linux:

Một ví dụ về console trong Linux

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 26 -

Đó là console và những đặc điểm cần chú ý : là

 Console ngày nay không chỉ hiển thị trắng và đen.

 Console không được những người mới sử dụng chào đón lắm.

 Console là một công cụ mạnh mẽ nếu như chúng ta biết cách sử dụng.

Viết một chương trình dạng console đơn giản và lý tưởng hơn cho những người mới học lập

trình ( sẽ không hề đơn giản nếu bắt đầu học bằng cách tạo ra một chương trình dạng cửa sổ)

Ghi thêm rằng, console ngày nay đã được cải tiến rất nhiều: hiển thị được nhiều màu sắc, và bạn

có thể đặt một hình ảnh nào đó lên nền của console. Và đây là hình console ảnh một đã được tạo

dựng khá hoành tráng trên HĐH linux

Hê hê.. khá kinh dị

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 27 -

Trên hành Windows console hay không?hệ điều có

Có nhưng nó đã bị giấu đi, ta có thể nói như thế.

Bạn có thể gọi nó bằng cách vào Start => run => nhập “cmd”.

Và đây chính là console của Windows, thật kì diệu:

Console trên Windows

Nếu bạn đang sử dụng Windows, chương trình đầu tiên bạn sắp tạo ra sẽ tương tự như thế.

Với việc bắt đầu từ console, bạn sẽ học được những kiến thức lập trình nền tảng cần thiết để có

thể tạo ra những chương trình dạng cửa sổ về sau nên đừng nản chí nhé!

Những tối thiểu cần phải dòng code có.

Trên bất kỳ công cụ lập trình nào, chúng ta đều phải viết ra ít nhất một đoạn code, tuy rằng

chúng không thực hiện điều gì nhưng đó là điều bắt buộc.

Đó là đoạn code tối thiểu mà ta sắp sửa tìm hiểu ngay sau đây. Hầu hết các chương trình viết

bằng ngôn ngữ C đều phải sử dụng.

Tôi sẽ sử dụng IDE ( để hướng dẫn bạn.Integrated Development Environment) Code::Blocks

Điều bạn cần sau khi mở tạo một project mới như tôi đã hướng dẫn ở bài làm Code::Blocks là

trước (vào menu chọn File / New / Project…, chọn và Console Application chọn ngôn ngữ C).

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 28 -

Code::Blocks đã tạo sẵn một đoạn mã tối thiểu mà chúng ta cần:

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int main()

{

printf ("Hello world!\n");

; return 0

}

Cần ghi chú là có một dòng trắng ở cuối đoạn code. Được thực hiện bằng cách nhấn

phím "ENTER" sau dấu " } ". Mọi tập tin C bình thường đều phải kết thúc bằng một dòng trắng

và cũng không có gì nghiêm trọng nếu bạn không thực hiện nó, chỉ là có thể sẽ hiển thị compiler

một thông tin warning để thông báo.

Ghi chú thứ 2 là dòng

main ( ) int

cũng có thể được viết thành:

int main ( argc, argv[ ]) int char *

Cả hai cách viết đều đúng, nhưng cách viết thứ 2 thông dụng hơn rất nhiều. Tôi sẽ sử dụng cách

viết này ở những bài hướng dẫn kế tiếp. Hiện giờ, bạn có sử dụng cách viết nào cũng không quan

trọng vì ta vẫn chưa có đủ kiến thức để hiểu được ý nghĩa và cách hoạt động của chúng.

Nếu bạn đang sử dụng một IDE khác, hãy copy đoạn code ở trên vào file main.c

Hãy lưu lại. Tôi biết là chúng ta vẫn chưa làm gì cả, nhưng hãy lưu lại, đây là một thói quen tốt

cần tập. Bình thường bạn chỉ dùng duy nhất một file source "main.c" ( hững file còn lại là file n

project được tạo bởi IDE của bạn).

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 29 -

Ý trên: nghĩa đoạn mã tối thiểu ở

Đoạn code đó với bạn thật rắc rối nhưng với tôi đó là đoạn code hiển thị một tin nhắn lên màn

hình.

Chúng ta bắt đầ học cách đọc và hiểu chúng .u

Bắt đầu từ 2 dòng đầu tiên, chúng có vẻ giống nhau:

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

Đây chính là những dòng đặc biệt thường thấy ở đầu những file source và dễ dàng nhận biết vì

nó bắt đầu từ dấu “ ”. Ta gọi chúng là# preprocessor directives (những chỉ thị tiền xử lý) vì nó

sẽ được đọc bằng một chương trình gọi là (chương trình tiền xử lý), chương trình preprocessor

này sẽ chạy đầu tiên khi ta thực hiện compilation.

Chúng ta đã thấy hình vẽ đơn giản về compilation ở chương trước. Nhưng quá trình đó thực sự

không hề dễ dàng như vậy, có rất nhiều thứ diễn ra trong đó. Tôi sẽ nói sau này, tại thời điểm

hiện tại, các bạn chỉ cần biết cách viết những dòng đầu tiên vào file của bạn là đủ.

dòng gì? Tôi Nhưng những đó nghĩa là rất muốn biết điều đó!

Từ “include” tiếng A có nghĩa là đặt vào, bao gồm t một số file. nh . Nó cho phép thêm vào projec

Những file này sẽ được sử dụng trong quá trình compilation.

Ở đây có 2 dòng, vậy là sẽ có 2 file được thêm vào. Những file này có tên là và stdio.h stdlib.h.

Đó là những file đã tồn tại trước đó trong source và luôn sẵn sàng khi bạn gọi ra. Chúng ta

thường gọi nó là library). Và những file này chứa những đoạn code được viết sẵn cho thư viện (

phép hiển thị một đoạn văn lên màn hình.

Ghi chú: Thư viện tiếng anh là “library”. Bạn nắm vững nghĩa dịch của hãy chính xác nó.

Tôi nam mình g thôi nghĩ việt chỉ ọi là thư viện nhỉ?

Nếu những thư viện đó, thể được một đoạn không có file không ta nào ghi văn lên màn hình.

Về nguyên máy tính tắc, của bạn sẽ không hiểu gì cả.

Tóm 2 dòng tiên cho phép ghi lên màn hình lại, đầu đó ta một tin nhắn "dễ dàng".

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 30 -

C Code:

int main ( )

{

( printf "Hello world!\n");

; return 0

}

Cái mà bạn thấy ở trên, người ta gọi đó là một . Một chương trình C hầu như cấu tạo bởi function

các function, Tại thời điểm này, chương trình của chúng ta chỉ có một duy nhất. function

Một cho phép chúng ta tập hợp lại các lệnh cho máy tính, những lệfunction nh này cho phép ta

thực hiện chính xác một điều gì đó. Ví dụ, ta có thể viết một “mở_một_tập_tin” trong function

đó chứa đựng những chỉ dẫn về cách mở một tập tin cho máy tính.

Lợi ích là, một khi đã được viết ra, bạn không cần phải nói thêm gì nữa cả. Máy tính sẽ function

biết làm việc đó bằng cách nào.

Vẫn còn quá sớm để chúng ta tìm hiểu chi tiết về những thành phần cấu tạo nên một function.

Chúng ta chỉ xem xét những phần chính của nó. Ở câu đầu tiên, chữ thứ hai (main) là tên của

function. Theo nguyên tắc, main là một tên đặc biệt, nó chỉ dùng để đặt cho chính của function

chương trình, và lúc nào chương trình cũng sẽ bắt đầu từ function main.

Một luôn có mở đầu và kết thúc, giới hạn bởi những dấu . Tất cả function { và } function main

của chúng ta đều nằm trong đó. Nếu bạn đã theo kịp những gì tôi đã nói, thì main của function

chúng ta gồm 2 dòng:

C Code:

( printf "Hello world!\n");

0; return

Ta gọi những dòng trong function nằm một là các . (Hãy instruction nắm vững những từ ngữ

này ).

(instruction: chỉ thị, chỉ lệnh dẫn, câu )

Mỗi một instruction là một lệnh dành cho máy tính, và nó yêu cầu máy tính phải thực hiện chính

xác một hành động gì đó.

Như tôi đã nói với bạn, công việc của những người lập trình là động não để viết những

instruction, và khi bạn đã thành thục, bạn sẽ có thể tạo ra những như function function

“mở_một_tập_tin” hay “nhân_vật_đi_tới” trong một game nào đó.function

Một chương trình không gì khác hơn là tạo nên một dãy các instruction: instruction “hãy làm cái

này” instruction “hãy làm cái kia”... Bạn ra những lệnh đã được sắp đặt và máy tính sẽ thực hiện

các lệnh đó.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 31 -

Quan trọng: các instruction thúc . Hay Tất cả đều kết bằng một dấu chấm phấy “ ; ”

nói khác instruction. quên chúng, trình hơn đó là đặc điểm nhận biết một Nếu bạn chương của

bạn dịch được. sẽ không

Dòng đầu tiên:

C Code:

( printf "Hello world!\n");

Yêu cầu máy tính hiển thị lên màn hình "Hello world ". Khi chương trình bạn chạy đến dòng !

này, nó sẽ hiển thị tin nhắn ra màn hình, sau đó chuyển sang instruction kế tiếp.

C Code:

0; return

Có nghĩa là đã kế dòng này biểu thị rằng ta đã đến giai đoạn kết thúc t thúc, function main và

yêu cầu gửi giá trị 0.

Vậy chương phải trở về thì tại sao trình số 0?

Trên thực tế, mỗi chương trình khi kết thúc sẽ gửi về một giá trị, ví dụ như để nói rằng tất cả hoạt

động tốt ( ). Hầu như những giá trị 0= tất cả hoạt động tốt, những số khác có nghĩa là “error”

này không hề được sử dụng, nhưng thực tế nó vẫn tồn tại.

Chương trình của bạn cũng có thể chạy khi không có nhưng sẽ chính xác và đúng hơn return 0;

nếu ta thêm vào.

Vậy là! Chúng ta đã tìm hiểu một ít về cách hoạt động của đoạn mã tối thiểu trên.

Hẳn là các bạn vẫn còn một số nghi vấn khác vì chúng ta đã không tìm hiểu sâu lắm. Nhưng bạn

hãy yên tâm, tất cả những câu hỏi sẽ từng tí từng tí một được giải đáp. Tôi không muốn giải thích

cho bạn tất cả trong một lần, nếu không đầu óc bạn sẽ hoàn toàn rối bem, tôi đảm bảo.

Đến giờ, bạn vẫn theo kịp tôi đúng không? Bạn không cần thiết phải cố gắng đọc hết một mạch

đâu. Hãy nghỉ ngơi và sau đó làm việc với tinh thần minh mẫn nhất.

Tất cả những gì tôi vừa hướng dẫn cho bạn đều là tảng, còn nếu bạn cảm thấy không có vấn nền

đề gì thì ta tiếp tục.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 32 -

Tôi sẽ vẽ cho bạn lại một biểu đồ tổng hợp với những từ ngữ ta vừa học:

Test trình chương

Nhanh thôi, bạn chỉ cần biên dịch chương trình rồi chạy. (Nhấn vào nút Build & Run trong

Code::Blocks).

Nếu bạn vẫn chưa lưu file lại, sẽ yêu cầu bạn save file lại, hãy thực hiện điều đó. Code::Blocks

Nếu compilation không c hiên và thự được bạn có lỗi dạng “My-program - Release"

uses invalid compiler. Skipping... Nothing done an to be …” Điều đó có nghĩa là bạn đã tải và

sử dụng bản về tải phiên Code::Blocks không có mingw (compiler Hãy quay ). site Code::Blocks

về bản phiên mingw.có

Và đây là chương trình đầu tiên của bạn:

Chương trình đầu tiên của bạn!

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 33 -

Chương trình hiển thị "Hello world!" (dòng thứ nhất).

Những dòng kế tiếp được tạo ra bởi Code::Blocks và giải thích rằng chương trình đã được chạy

trong khoảng thời gian 0.021s kể từ lúc bắt đầu.

Sau đó Code::Blocks yêu cầu bạn nhấn vào một phím bất kì để đóng cửa sổ lại. Chương trình của

bạn sẽ dừng lại.

Vâng, tôi biết rằng cái đó chẳng có nghĩa gì cả, giống như một trò đùa nhưng đó là tất cả những

gì bạn vừa học được.

Nhưng dù sao, đó cũng là chương trình đầu tiên của bạn, hãy nhớ lại cảm giác đó, có thể nó sẽ

theo bạn suôt cả đời đấy.

Không phải vậy sao ?...

Trước khi bạn cho tôi thấy vẻ mặt của bạn lúc này, tôi xin phép chúng ta bước sang phần tiếp

theo, không chậm trễ.

Viết một nhắn tin màn hìnhlên

Kể từ bây giờ, chúng ta sẽ tự viết code của mình vào chương trình.

Nhiệm vụ của các bạn là hiển thị tin nhắn “Xin chao” lên màn hình.

Giống như trước đó console sẽ mở ra. Tin nhắn “Xin chao” sẽ xuất hiện trong đó.

Làm nào lên màn hình?cách để viết một tin nhắn

Việc này khá đơn giản. Nếu bạn sử dụng lại đoạn code ở trên, bạn chỉ cần thay "Hello world!"

bằng "Xin chao" trong câu có chứa printf.

Tôi đã nói printf là một Nó ra lệ . instruction nh cho máy tính: “Hãy hiển thị cho tôi một tin nhắn

lên màn hình”.

Cần biết thêm rằng là một đã được viết bởi những lập trình viên đi trước.printf function

function này ? Tôi function main thôi !ở đâu chỉ thấy tồn tại mỗi mà

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 34 -

Bạn có nhớ hai dòng này chứ ?

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

Tôi đã nói với bạn rằng nó cho phép ta thêm vào chương trình những thư viện. Và những thư

viện đó chứa đầy những đã được viết sẵn bên trong. chứa đựng những function stdio.h function

cho phép hiển thị một cái gì đó lên màn hình (ví dụ như nhưng nó đòi hỏi người function printf),

sử dụng phải đánh ra một cái gì đó (đây là những mà ta sẽ thấy sau này).function

Máy tính, chào bạn đi!

Trong function function . main, chúng ta gọi printf

Để gọi một rất đơn giản: ta chỉ cần ghi ra tên của nó, tiếp là mở ngoặc đóng ngoặc "function kế (

)", và một dấu chấm phẩy ";".

printf ( );

Nhưng công việc của bạn vẫn chưa xong đâu. Chúng ta phải cho rintf một tin nhắn để function p

hiển thị. Hãy mở ngoặc . Trong đó, mở ngoặc kép . Cuối cùng đánh điều gì bạn ( ) sau printf " "

cần máy tính hiển thị bên trong.

C Code:

printf ("Xin chao");

Tôi hi vọng rằng bạn không quên mất dấu chấm phẩy " ; " ở cuối cùng, tôi nhắc lại là nó rất quan

trọng! Nó cho phép máy tính hiểu rằng instruction của ta kết thúc ở đây.

Và đây là code source mà bạn phải có được:

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int int char main ( argc, *argv[])

{

("Xin chao"); printf

("PAUSE"); system

return ; 0

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 35 -

Chúng ta có 3 instruction yêu cầu máy tính thực hiện:

1. Hiển thị “Xin chao” lên màn hình.

2. Đưa chương trình vào giai đoạn nghỉ, hiển thị tin nhắn "Press any key to continue" và

chờ đợi cho đến khi ta đánh thêm 1 phím bất kì lên bàn phím để chuyển sang instruction

tiếp theo.

3. Function main kết thúc, trả về 0. Chương trình kết thúc.

trình vào thái ý nào? Chúng Việc đưa chương trạng nghỉ có nghĩa như thế ta có được

phép xóa hay không?đi câu lệnh system(“PAUSE”)

Có chứ, chắc chắn là bạn có thể. Hãy thử chạy chương trình không có instruction này và bạn

sẽ thấy.

Chương trình sẽ không dừng lại. Nói rõ hơn là, máy tính sẽ hiển thị tin nhắn “Xin chao” và tắt

chương trình. Cửa sổ của console sẽ hiện ra và biến mất với vận tốc ánh sáng, bạn sẽ không có

đủ thời gian để nhận ra điều gì.

Thật ngu ngốc, phải không?

Ghi thêm là, với một số IDE, như là tôi đã nói trước đó, nó sẽ tự động dừng lại ở cuối chương

trình. Trong trường hợp đó coi như vô dụng, bạn có thể xóa nó đi.instruction system(“PAUSE”)

Và chúng ta hãy test chương trình pause, và nó sẽ hiển thị: với

Cuối chương cùng, trình "Xin chao" hoàn thành.hiển thị đã được

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 36 -

nó không hoàn toàn xin chao , dòng khác cùng Nhưng thật sự hiển thị “ ” có một hiển thị

sau nó.

Thưa bạn, không có việc gì nghiêm trọng ở đây cả, chúng ta sẽ học cách sữa chữa nó ngay đây.

Bạn muốn kết quả sẽ đưa ra màn hình một dòng khác nằm dưới dòng “Xin chao” của chúng ta,

tương tự như việc gõ phím "enter " để dòng . xuống khi chat vậy

Tất nhiên khi chat hay viết code source bạn sẽ xuống dòng bằng cách nhấn enter nhưng chúng ta ,

đang nói đến việc xuống dòng cho đoạn văn được in ra màn hình console.

Để làm điều đó chúng ta phải sử dụng những kí tự đặc biệt.

Những đặc biệt kí tự :

Những kí tự đặc biệt là những kí tự cho máy tính hiểu rằng ta muốn xuống dòng hay nhấn tab để

cách khoảng ...

Những kí tự này tương đối dễ dàng nhận biết. Trước chúng lúc nào cũng có một dấu anti-slash

“\”, kế tiếp là một chữ cái hay một số, \n \t và là 2 kí tự đặc biệt được sử dụng khá thường xuyên

mà bạn chắc chắn cần dùng. Bên cạnh đó tôi sẽ cung cấp cho bạn 1 danh sách các ký tự đặc biệt

khác để tham khảo trong trường hợp bạn cần đến chúng.

Danh sách các ký tự đặc biệt bạn có thể sử dụng khi lập trình

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 37 -

Trong trường hợp này, chúng ta chỉ cần thêm vào để xuống dòng.\n

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int int char main ( argc, *argv[])

{

("Xin chao" printf \n);

("PAUSE"); system

return ; 0

}

Và bây giờ chương trình của bạn đã rõ ràng hơn rồi.

Một chương hiển thị trình rõ ràng

Bạn có thể viết trong printf duy nhất một ký tự \n , điều đó có nghĩa là bạn muốn xuống

dòng ở câu kế tiếp. Bạn hãy tập viết những câu thế này:

printf ("Xin chao Tam biet "); \n \n

Nó sẽ hiển thị “Xin chao” ở câu đầu tiên và “Ta ở câu kế tiếp.m biet”

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 38 -

Ví khi dụ sử Code::Blocks phiên dụng bản mới:

Cũng là một chương trình in ra màn hình câu “ in chao!” nhưng khi viết bằng Code::Blocks X

phiên bản hiện tại thì chỉ đơn giản như sau:

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int main( )

{

("Xin chao!" printf );

return ; 0

}

Chương trình hiển thị:

Code::Blocks phiên bản mới chương trình tự động dừng lại động xuống ở và tự dòng cuối.

Bạn có thể nhận ra rằng khi dùng Code::Blocks, bạn không cần phải thêm để xuống dòng cũng \n

như câu lệnh (“PAUSE”) để dừng chương trình như những dòng code tôi đã hướng dẫn system

bạn trước đó.

Code::Blocks đã thay chúng ta làm việc đó (IDE này khá thông minh đúng không)

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 39 -

Hội chứng Gérard

Xin chào, tôi tên Gérard và tôi c trình tên . là muốn sửa đổi hương với là “Hello Gérard”

Chỉ vậy nhưng thật bất ngờ thôi, khi máy tính không chính xác tôi hiển thị những gì

muốn. phải giờ Tôi làm bây gì ?

Đầu tiên xin chào bạn, Gérard

Đây là một câu hỏi khá hay dành cho tôi, và tôi rất vui thấy rằng bạn đã bắt đầu có những ý khi

tưởng cải tiến chương trình.

Và đây là câu trả lời, tôi có một tin hơi buồn dành cho bạn: console trên Windows không hiển thị

được những dấu trọng âm, nhưng ngược lại trên Linux ta có thể làm điều đó.

Trong trường hợp này bạn có 2 lựa chọn:

 Chuyển sang Linux: lựa chọn này khá là phức tạp vì lúc đó tôi phải giải thích cho riêng

bạn cách sử dụng Linux. Nếu bạn chưa đủ trình độ để sử dụng vào lúc này, hãy quên lựa

chọn này đi.

 Không sử dụng những dấu trọng âm. Cách này hơi miễn cưỡng nhưng lúc này bạn

phải lựa chọn nó. Console của Windows có những hạn chế, nó chỉ hiển thị những tin

nhắn không có dấu.

Và bạn sẽ ghi là:

C Code:

printf ("Hello Gerard\n");

Tôi xin cám ơn bạn Gérard đã giúp tôi nhớ lại vấn đề này

ps: Nếu tên các bạn cũng có dấu như bạn Gérard, thì cũng làm tương tự vậy nhé.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 40 -

Những lời tiện dụng! chú thích, cùng vô

Trước khi kết thúc phần này, tôi nhất thiết phải chỉ cho bạn một cái khá hay, mà ta gọi chúng là

các comment. Trên các ngôn ngữ lập trình ta luôn có thể thêm vào những ghi chú vào trong mã

nguồn của bạn. Và đối với ngôn ngữ cũng có thể làm như vậyC bạn .

Có nghĩa là bạn thêm t đoạn văn vào code source để giải thích là phải làm gì ở đó, dòng vào mộ

này có nhiệm vụ gì, kí hiệu này cho mục đích gì ..v.v..

Đó thật sự là một điều không thể thiếu vì kể cả những thiên tài về lập trình cũng cần phải thêm

vào các chú th này : ích ở đây hay ở kia. Những ghi chú sẽ giúp bạn có thể

 Dễ dàng đi vào trọng tâm của những gì bạn đã viết. Vì ta có thể dễ dàng quên mất nguyên

tắc hoạt động chương trình mà bạn đã viết. Bạn có thể mất nhiều ngày để suy nghĩ lại

điều đó, bạn sẽ cần những chú thích của bản thân bạn để có thể tự hiểu lại ý nghĩa của

việc mình làm.

 Nếu bạn đưa mã nguồn của bạn cho một ai khác v ếu người đó không hiểu nhiều lắm à n

về nguyên tắc hoạt động chương trình của bạn, thì những ghi chú đó sẽ giúp họ làm quen

nhanh hơn.

 Cuối cùng, cái đó cho phép tôi có thể thêm những chú thích vào những đoạn mã trong bài

học khi hướng dẫn cho bạn. Điều đó giúp tôi giải thích cho bạn tốt hơn về tác dụng của

những dòng code.

Có nhiều cách để thêm vào một lời chú thích. Tất cả phụ thuộc vào chiều dài của lời chú thích

mà bạn muốn viết:

 Nếu : chỉ gồm 1 dòng, hoặc vài từ. Trong trường hợp đó bạn đánh vào double slash ngắn

( // ) sau đó là chú thích của bạn.

Ví dụ:

C Code:

// Day la mot chu thich ngan.

hoặc

printf ( ); "Xin chao" // instruction nay hien thi len man hinh "Xin chao"

 Nếu lời chú thích của bạn : bạn có nhiều cái để thuật lại, bạn cần viết rất nhiều câu và dài

trên rất nhiều dòng. Trong trường hợp này :

i. Để mở đầu lời chú thích: hãy đánh một slash sau đó đánh dấu sao (/*)

ii. Để kết thúc: Đánh dấu sao rồi sau đó là slash (*/)

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 41 -

Ví dụ:

C Code:

/* Đây là một chú thích gồm nhiều dòng */

Trở lại với chương trình hiển thị “Xin chao”, và thêm vào những lời chú thích để luyện tập:

C Code:

Sau day la nhung preprocessor directives.

Nhung dong nay cho phep them mot so file vao project cua ban, nhung nay thuong duoc file

chung ta goi ten la “thu vien”

Nho vao cac file thu vien, chung ta luon co nhung ham san sang lam viec.

vi du nhu ham printf: hien thi mot doan van len man hinh

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

Sau day la function chinh cua chuong trinh ten function nay ma chuong trinh cua la “main”. Nho

ban co the bat dau

Chuong trinh nay se hien thi “Xin chao” len man hinh, dua chuong trinh vao trang thai pause,

ket thuc

int main(int argc, char *argv[])

{

); printf ("Xin chao" // instruction nay hien thi “Xin chao” len man hinh

return 0; // Chuong trinh tra ve gia tri 0 va ket thuc

}

Trên đây là một chương trình với những dòng chú thích

Khi biên ta dịch chương trình, tất cả những chú thích sẽ được bỏ qua, máy tính sẽ không đọc các

dòng này chúng dành cho . Những chú thích sẽ không xuất hiện khi ta chạy chương trình, chỉ

những người lập trình.

Bình thường thì ta không ghi chú mỗi dòng của chương trình. Tôi đã nói rằng viế ở code t chú

thích trong code source là một điều quan trọng nhưng chúng ta cần biết khi nào cần dùng đến, vì

chú thích từng dòng như vậy sẽ tốn thời gian vô ích.

VD như mọi người đã biết rằng printf là hàm hiển thị một tin nhắn lên màn hình, bạn không khi

cần phải chú thích thêm nữa về tác dụng của nó mỗi lần lập trình .

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 42 -

Tốt hơn là bạn hãy chú thích nhiều cái trong một lần, chẳng hạn như để giải thích ý nghĩa của

một y instruction nào đó, nó sẽ được sử dụng vào việc gì. dã

Và người lập trình chỉ cần ngó qua những lời chú thích, họ sẽ tự hiểu lấy toàn bộ.

Nắm vững: Những lời chú thích hướng dẫn người lập trình trong code source, nó cho phép

chúng ta nhận ra nó, vì vậy hãy tập chú thích từng nhóm lúc hơn là bạn chú thích cho từng cùng

dòng.

Và để kết thúc bài học này, tôi xin trích dẫn : một luật của IBM

Nếu đọc những bạn hiểu chương hoạt động thế bỏ tất cả. chú thích mà không trình nào, hãy xóa

Như bạn nhận thấy, chúng ta vẫn chưa hoàn toàn kết thúc hết toàn bộ bài học.

Và đây cũng là lần đầu tiên bạn thấy thế nào là mã lập trình thật sự, các từ kí hiệu ngữ, các , có

thể khiến đầu óc hơi choáng váng một tí.

Thật ra điều đó cũng bình thường thôi, tất cả ai cũng đều như vậy trong lần đầu tiên.

Trước khi bạn bước sang một giai đoạn mới, bạn hãy test lại những gì bạn đã biết.

Tôi cố tránh việc dạy bạn nhiều thứ trong một lúc, đơn giản là bạn sẽ không lãnh ngộ được gì cả

nếu bạn học một cách quá nhanh và nhồi nhét.

Và tôi xin báo trong trước cho bạn biết, các phần tiếp theo sẽ có rất nhiều điều mới lạ mà bạn

chưa biết.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 43 -

TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

Một dòng preprocessor directives được bắt đầu bởi

A. #

B. {

C. //

Tên function chính trong trình ?của chương là

A. printf

B. master

C. main

Thư gì?viện là

A. Những file source đã được viết trước đó gồm các luôn sẵn sàng chờ function

bạn gọi ra.

B. Một file cho phép bạn viết một đoạn văn lên màn hình

C. Một nơi để ta có thể mượn những quyển sách về khoa học viễn tưởng

Một instruction luôn thúc kí nào ?được kết bởi tự

A. /*

B. ;

C. }

Tên hàm cho phép lên màn hình ?của hiển thị một đoạn văn

A. printf

B. print

C. afficher

Kí nào cho phép dòng khi lên màn hình console?tự ta xuống hiển thị tin nhắn

A. \t

B. \n

C. Chỉ đơn giản là nhấn phím enter để xuống dòng.

Chú thích dành cho dòng :chỉ một bắt đầu bởi

A. /*

B. */

C. //

Đáp án:

1 A –

2 C –

3 A –

4 B –

5 A –

6 B –

7 C –

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 44 -

Bài 4: các (variable)Thế giới của biến số

Đây một chương trọng, bạn cần phải tập nhiều đây phải là quan và trung (Nói cách khác, không

thời điểm để bạn đường của một ruồi đang quẩn cạnh) phân tích bay con quanh bên .

Tóm tắt lại những gì đã học:

Ở những trước trước, bạn đã được học để tạo một mới bài cách project trên IDE Code::Blocks.

Tôi thích đã đặc biệt giải với bạn rằng việc tạo ra một chương trình trên khá à cửa sổ phức tạp (v

tôi không nói game 3D trên cũng với bạn về việc tạo ra một chơi mạng ).

Chúng trình cách làm trên console. chúng ta bắt đầu học lập với việc học việc Và ta đã học

những điều như việc hiển thị một nhắn khá hay ho tin lên màn hình.

Tôi tôi giúp biết rằng bạn sắp sửa bảo với rằng cái đó chưa bạn điều gì cả.

Và tại thời điểm này, bạn vẫn chưa biết cách làm nào thế gọi ra một biến số, thứ mà tất cả những

ngôn trình C ngữ lập như đều bắt buộc phải sử dụng.

Nào chúng hãy nói nó ! ta về

thì chính xác ?Vậy biến số là gì

Tôi sẽ giải tất phần bạn phải chờ đợi đâu một thích cả về nó trong này, sẽ không lâu , nhìn cách

tổng quát chúng ta con vào trong máy tính.sẽ học cách đưa những số bộ nhớ của

Tôi sẽ bắt đầu với những lời giải thích về bộ nhớ của máy tính, nguyên máy tính tắc hoạt động,

có bao nhiêu khác nhau? thể nhớ thứ

Vấn đề thể đơn giản đối với một người, nhưng này có số bài tôi dành cho giảng của chỉ những

người vẫn chưa máy tính gì. biết bộ nhớ là

Phần này ta : sẽ học

Công việc của : bộ nhớ

 Khai báo một biến số

 Hiển thị trị một biến giá số

 Lưu lại trị được chọn giá

 TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 45 -

Công việc của bộ nhớ

Bài này liên máy tính. giảng có mối hệ trực tiếp với bộ nhớ của

Con máy tính con duy người cũng như đều cần lưu giữ lại một số cái gì đó, người chỉ có nhất bộ

não trên máy tính thì khác nhau. nhưng có nhiều dạng bộ nhớ

sao máy tính khác nhau? duy không cho máy Tại cần nhiều loại bộ nhớ Một bộ nhớ nhất đủ

tính, không?có phải vậy

Không, thực tế người chỉ một bộ nhớ (để ta cần có tốc lưu năng chứa lớn độ nhanh và khả có

thể lưu lại nhiều thứ trọng). quan

Nhưng đến thời điểm hiện tại, cho chúng ta vẫn chưa tạo được những bộ nhớ giống như vậy.

Vì các nhanh thì nên thành dung bộ nhớ đắt tiền các bộ nhớ được tổ chức nhiều cấp, cấp có

lượng nhưng đắt tiền hơn lượng hơn. Những bộ nhớ tốc độ lưu ít thì nhanh cấp có dung cao có

càng nhanh dung càng . sẽ có lượng nhỏ

Vậy máy tính chúng của ta được lắp đặt gồm:

 Những bộ nhớ tốc độ lưu nhưng khả năng chứa nhỏ. có nhanh

 Những bộ nhớ tốc độ lưu chậm nhưng khả năng chứa lớn hơn rất nhiều. có

Bạn vẫn kịp chứ theo tôi

Những khác biệt về bộ nhớ:

Để cho khác nhau trong máy tính bạn dễ hiểu, đây là những loại bộ nhớ có một được sắp xếp từ

nhanh đến chậm:

1. Registers: Bộ nhớ cực nhanh được đặt trực tiếp trong bộ xử lý máy tính (processor). của

2. Memory cache: Làm cầu nối giữa registers và RAM.

3. Main memory (RAM): Là một bộ nhớ chúng mà ta sử xuyên dụng thường nhất.

4. Ổ cứng (Hard Disk Drive): Cái này các bạn biết đến nhiều nhất, người ta thường lưu trữ

dữ liệu đây ở .

Những chỉ thể chứa được một số, ngược hẳn với ổ cứng thể chứa một registers có vài trái có số

lượng lớn tập các tin.

Khi tôi nói theo thang máy tính, 8 nghìn giây một bộ nhớ “chậm” là đang dựa đo phần để

vào n quá lâu!đế ổ cứng thật sự là

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 46 -

Có c n ầ phải nắm tất cả này? những điều

Từ bây các giờ, bạn sẽ học về lập trình, và các bạn thường chỉ làm trên RAM nên các b việc ạn

cần biết đôi hiểu đọc lưu tập ổ cứng (nhưng chút về nó. Chúng ta sẽ tìm cách và các tin lên có lẽ

là trong các bài sau Còn v Memory cache registers thì không vì máy học ). ề và cần phải chạm đến

tính làm của bạn sẽ tự việc đó.

Trong ngôn trình assembler "ASM"), ngôn tôi ngữ lập bậc thấp, như (viết tắt của một ngữ đã

từng dụng, phải việc trực tiếp với việc một sử chúng ta làm register s, làm phép toán nhân

đơn giản thật một chiến đấu mắn sự là cả quá trình gian nan! May trên C (và trên là việc đó

nhiều ngữ lập thực hiện đơn giản hơn rất nhiều ngôn trình khác) .

Cần phải một điều trọng cuối chỉ ổ cứng giữ lại tất những nói thêm quan cùng: có cả gì mà nó

chứa. Tất cả các khác (registers, Memory cache, RAM) bộ nhớ đều là những bộ nhớ nhất

thời: bạn tắt đi tất dữ liệu đó mất đi khi mà máy tính thì cả trong sẽ .

May ong không máy tính tình mắn là dữ liệu tr ổ cứng của bạn vẫn đổi để nhắc nhở của bạn ở

trạng bật nào khi lên.

Hình : ảnh của RAM

Chúng làm RAM, tôi tôi nên nó ta sắp sửa việc với nghĩ rằng giới thiệu với bạn

Đây của bạn: máy tính là

Các nào bạn đã biết thế là bàn phím, màn hình và thùng máy. chuột,

Bây chúng giờ ta chỉ đến của bạn, của chứa tất quan tâm thùng máy trung tâm máy tính, nó cả

các loại bộ nhớ:

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 47 -

Cái thú bên trong thùng máy, khi ra: mà ta đang hứng tìm hiểu nằm mở

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 48 -

Bạn thấy có cảm thích nó không?

Các hãy yên tâm, tôi không yêu các chúng nào, tôi bạn sẽ cầu bạn phải biết hoạt động như thế

chỉ muốn bạn biết chỗ để thấy nằm tìm RAM trong thùng máy, nó trong ô màu chữ nhật đỏ.

Tôi không khác (registers và cache) nó khá sẽ chỉ ra những bộ nhớ nằm ở đâu vì nhỏ để có thể

thấy được bằ ng chúng ta. mắt của

Và hình dáng RAM: đây là thật sự của

Biểu của đồ RAM:

Nếu một thường chẳng thấy được Nhưng, điều trọng ta nhìn cách bình trên RAM thì gì cả. quan

là là bên trong nó nào. chính cần biết hoạt động như thế Đây tôi các điều muốn hướng dẫn bạn.

Tôi cho RAM, nó kì sẽ vẽ các bạn một biểu đồ về cách hoạt động của cực đơn giản. Nếu bạn

nắm được biểu đồ điều đó tốt đối với này thì vô cùng bạn.

Biểu đồ hoạt động của RAM

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 49 -

Như bạn thấy, được cột: nó chia làm 2

o Một cột địa chỉ địa chỉ (address): là một số cho phép máy tính có thể xác đinh vị

trí trong RAM. Nó bắt đầu từ địa chỉ kết địa chỉ 0 và thúc ở 3 448 765 900 126...

Hic, tôi không trong RAM, tôi biêt nó hề biết rõ số lượng địa chỉ chứa chỉ rằng có

rất nhiều. Bởi phụ thuộc lượng bộ nhớ bạn Chỉ thể vì nó vào dung mà có. có nói

là, RAM, vào bạn có bạn có thể để đó nhiều thứ.

o Và mỗi địa chỉ chứa một giá trị (một số, value Máy tính ): của bạn đưa vào RAM

những thể nhớ lập tức. người thể đưa một số này để có ngay Và ta chỉ có vào số

cho trong RAM! một địa chỉ

Và RAM không khác ngoài con thể chứa gì những số.

làm cách nào Vậy để chúng ?ta có thể lưu lại những chữ cái

Đó thú trên máy tính thì ng là một câu hỏi vị, thực tế, đối với nhữ chữ cũng những cái là con số!

Một văn một những câu chính là dãy con số !

Có một bảng viết về sự tương ứng giữ chữ cái và số (bảng mã ASCII), ví dụ số 67 tương ứng với

chữ Y, tôi không nói nhiều về vấn đề nếu hội này, có cơ chúng ta nó sau. sẽ tìm hiểu về

Trở lại với biểu đồ của một vấn đề đơn giản: nếu muốn lưu lại chúng ta. Hãy xem xét máy tính

giá 5 (có nhân trong game nào nó 5 vào trị thể là số mạng sống của vật mà bạn chơi đó), sẽ đặt số

một vị đó nhớ.(Ví dụ tại địa chỉ trí nào trong bộ 3 062 199 902).

Sau khi giá này, máy tính , nó tìm đó, muốn tìm lại trị sẽ đến “ô” bộ nhớ n° 3 062 199 902 tại đó

thấy 5 !

Và đó là nguyên tắc hoạt động của bộ nhớ, có thể bạn vẫn còn chút ích một mập mờ (Đâu là lợi

của việc đặt một một địa chỉ của bộ nhớ?), bạn số vào sẽ hiểu rõ hơn vấn đề này ở những phần

sau bài của hướng dẫn.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 50 -

Cách khai báo một biến số

Bạn hãy tôi tin rằng một ít giới thiệu về bộ nhớ sẽ rất tiện lợi tốt hơn bạn, bạn thể và cho giúp có

tưởng tượng dễ hơn. dàng

Nhưng giờ phải biết để dụng bây chúng ta làm nào cách sử nó.

Vậy thế một biến nào là số ?

Chỉ đơn giản một nhỏ được là thông tin trong RAM. lưu trữ

Chúng nó « » vì nó thay trong quá trình trình. ta gọi là biến số có thể đối thực hiện chương Ví

dụ vừa rồi của khả năng bị giảm đi vật bạn chết mạng sống, số 5 chúng ta có (khi nhân mà thì sẽ

giảm xuống). trị tiến đến chơi kết Khi giá mà này 0 thì trò sẽ thúc, game over.

Các trình chúng bạn sẽ thấy chương của ta bi sẽ chứa đầy những ến số.

Trên ngôn 2 thành : ngữ C, một biến số có phần

 Một đó chứa, dụ như giá trị: là số nó mà ví 5.

 Một gọi nhận ngữ tên gọi: tên này sẽ giúp ta ra nó. Trên ngôn chúng C, ta không cần phải

nhớ địa chỉ của biến số, chỉ chỉ của biến số. bộ dịch chúng ta cần ra tên Và (Compiler) sẽ

thực hiện việc chuyển đổi giữa chữ số. và

Gọi một biến tên số:

Trong ngôn chúng ta, nhân trong trò n ngữ của biến số chỉ số mạng sống của vật một chơi điệ tử

nào đó thường được gọi là “mạng sống vật” hoặc một loại. nhân , tên nào khác cùng

Trong ngôn tên ngữ C, mỗi biến số có một gọi, nhưng không tên nào tùy theo phải muốn đặt thế

ý thích . của bạn cũng được đâu Dưới đây là nguyên khi tên cho : một số tắc đặt biến số

 Chúng tên nó cái hay hoa và con ta chỉ có thể đặt bằng những chữ viết thường viết những

số (abcABC012…).

 Tên . Chúng của biến số phải bắt đầu bằng một chữ cái ta không được sử dụng khoảng

trống « thay vào chúng », đó ta có thể sử dụng kí tự « _ » (underscore). kí duy Đó là tự

nhất thuộc dạng chữ được dụng. không hay cái số phép sử

 Bạn cũng được dụng chữ dấu trọng dụ éèêà…). không phép sử cái mang âm. (ví

Và một điều hết sức quan trọng mà bạn cần phải nắm đó ngữ cũng như là trong ngôn C (C++

thế) có sự khác nhau giữa chữ thường chữ và hoa: chieu_rong, CHIEU_RONG và

CHieu_RoNg tên 3 khác nhau trong ngôn chúng thì chúng là của biến số ngữ C. Đối với ta có vẻ

hoàn toàn giống đây biến được đặt nhau! Và là các số tên chính xác: mangsongNhanvat,

mangsong_nhanvat, ho, ten, so_dien_thoai, sodidong.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 51 -

Mỗi người thức gọi biến phần giới thiệu bạn cách có tên số khác nhau. Trong này, tôi cho cách

thức gọi biến của tên số riêng tôi:

 Tên tôi luôn của biến số, bắt đầu bằng chữ cái thường.

 Nếu của biến gồm nhiều chữ, mỗi chữ viết đầu tên số thì tôi sẽ hoa ở kí tự tiên

Tôi thích tôi, vì giúp chúng làm dàng bạn thực hiện giống như điều đó ta có thể việc dễ với

nhau.

hãy cho Bạn đặt biến số những tên ràng. Chúng rút tên gọi rõ ta có thể ngắn của

mangsong_NhanVat ms_NV. giúp tên không bằng Điều đó có thể gọi ngắn hơn, nhưng hề

rõ ràng khi trình. tên dài cho vì bạn viết chương Bạn đừng ngại việc đặt biến số điều đó sẽ

giúp trình , chương của bạn dễ đọc dễ hiểu hơn.

Những dạng của biến số:

Các xem máy tính không khác máy dành cho công tính toán, nó bạn có thể gì một cỗ lớn việc

không khác ngoài con biết gì hơn những số.

Và tôi ! có một tin đặc biệt là có nhiều dạng biến số

Ví nhiên : dụ, có những số tự dương

 45

 398

 7650

Cũng những thực có số :

 75,909

 1,7741

 9810,7

Hơn nữa cũng những có số nguyên : âm

 -87

 -916

Và âm: những số thực

 -76,9

 -100,11

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 52 -

Và chiếc máy tính ! Khi yêu đáng thương của bạn cần sự hỗ trợ bạn cầu nó lưu lại một số, bạn

phải đó thuộc dạng của bạn thể khả năng nhận biết nói con số nào. Máy tính không nào có tự

chúng, giúp nó trong và cách điều đó rất nhiều việc tự tổ chức, hạn chế việc sử dụng bộ nhớ một

vô ích.

Khi . bạn tạo một biến số, phải ghi nàonó thuộc dạng

Đây là những dạng biến số cơ bản thường dùng trong ngôn C còn ngữ (sẽ một số loại biến số

khác trong C++):

Type

Dung lượng (octets)

Giá trị chấp nhận

signed char

-128 đến 127

int

2 (on processor 16 bits)

4 (on processor 32 bits)

-32 768 32 767 đến

-2 147 483 648 2 147 483 647đến

long

-2 147 483 648 2 147 483 647đến

float

-3.4*10 3.4*10

-38

đến

double

-1.7*10 1.7*10

-308

đến

308

3 cho phép chúng khai báo nguyên (1, 2 ,3 ,4...) dạng đầu ta những số

2 khai báo (13.8, 16.911...) dạng cuối những số thực

float và double cho phép khai báo những số thực rất lớn.

Nếu nhưng bạn hiểu lắm về lũy thừa của hơn bạn rằng không rõ 10, tôi sẽ nói rõ cho

những dạng thể lưu lại được viết bởi tiếp số double có số số 1 và 308 số 0 theo !

10000000000000000000000000000000000000000000000000 00000000000000000000…

(xin tôi không ghi 308 0 cho nhìn lỗi nhưng rảnh để hết số bạn thấy đâu)

ý int và long nhau thì int Bạn cần lưu rằng có vẻ như giống nhưng thực sự sẽ nhỏ hơn

long, ngày nay phát và chúng nhưng bộ nhớ đã triển rất nhiều ta luôn đủ chỗ để chứa

những lớn, lắm đến biệt của Thực số vô cùng chúng không ta cần chú ý sự khác chúng. tế

tôi dùng chỉ thường những dạng char, long và double.

Và chúng bạn sẽ thấy phần lớn ta nhiên vì nó chỉ sử dụng những số tự dễ dàng sử dụng.

Hãy chú ý Máy tính không với những số thực! của bạn hiểu dấu phẩy là gì đâu,

chúng ta không 54,9, thay vào chỉ sử dụng dấu chấm. Bạn thể viết đó là 54.9!

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 53 -

Và không ! nhiên (char, int, long), còn thêm các chỉ như vậy Đối với những biến số dạng số tự có

loại đặc biệt khác mang tên « unsigned » (không chúng vào có dấu), tại đó ta chỉ có có thể đưa

những dụng, chỉ đặt số tự nhiên. Để sử cần « unsigned » phía : ở trước

Như bạn đã thấy, những biến dạng unsigned không thể chứa những số âm, nó nhưng có lợi thế là

mở rộng giới hạn chứa những dương gấp đôi dụ: giới hạn số lên (ví signed char có 128, trong khi

đó giới hạn unsigned char có 255).

Bạn ý char nên khai báo signed, cần lưu rằng dạng biến số được hoặc có hoặc

unsigned, không nên mình. do này hay đứng một Lý đơn giản là dạng biến số sẽ có dấu

không tùy vào các máy tính khác nhau. khi khai báo hãy suy dấu loại Trước một biến số,

nghĩ dạng biến bạn đến. số nào sẽ cần dùng

Tại sao 3 cho nhiên Chúng phải tạo ra dạng biến số những số tự như vậy? ta chỉ cần

1 mà, không sao?dạng là đủ rồi phải vậy

Người tạo nhiều ta dạng biến số khác nhau như thế để tiết kiệm bộ nhớ. Khi chúng mà ta bảo

máy tính chúng thì máy tính khi rằng ta cần một biến số dạng “char”, sẽ sử dụng bộ nhớ ít hơn

chúng ta bảo rằng cần bộ nhớ dạng “long”.

Việc này sẽ ý trong giai máy tính còn Ngày nay, RAM máy có nghĩa đoạn bộ nhớ nhiều giới hạn.

tính tiên nên này không còn Chúng không đã tiến hơn rất nhiều việc là vấn đề thật sự nữa. ta cần

nghĩ nhiều đến việc chọn dạng biến để dụng. Nếu biến của bạn nhận một số nào sử số có nhu cầu

giá thì hãy long. trị tương đối lớn nghĩ đến việc sử dụng

Tôi nói nghiêm túc không suy cách trong rằng bạn cần phải nghĩ nhiều lắm về chọn dạng biến số

thời điểm hiện tại.

Chúng phân khác ta chỉ cần biệt sự biệt giữa dạng số nguyên và số thực:

 Đối với người thường số tự nhiên, ta dùng int.

 Đối với thực, người thường số ta dùng double.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 54 -

Khai báo một biến số

Cuối cũng đến được đây, giờ bạn tạo một mới lấy cùng chúng ta và bây hãy project tên là

“variables”.(biến số)

Bạn thấy để một biến số, bạn sẽ làm cách nào chúng khai báo ta hay nói khác cách là sẽ yêu cầu

quyền dụng một sử ít bộ nhớ máy tínhcủa .

Bạn chỉ cần làm theo trình tự sau:

1. Chỉ ra dạng của biến số cần tạo.

2. Nhấn phím spacebar để cách khoảng.

3. Chỉ tên ra của biến số cần tạo.

4. Cuối cùng là chấm phẩy ; đừng quên điều đó.

Ví tôi khai mangsongNhanVat, tôi làm sau: dụ nếu như muốn một biến số sẽ như

C Code:

int mangsongNhanVat ;

Chỉ đơn giản vậy thôi!

Và vài ví khá ngu khác : một dụ

C Code:

int diemToan ;

double tongChiPhiNhanDuoc ;

unsigned soluongNguoiChuanBiXemTenCuaMotBienSoKhaLaDai ;

Tôi nghĩ bạn cũng đã nguyên hiểu được tắc của nó rồi.

Việc vừa gọi nắm vững thuật ngữ chúng ta làm là variable declaration (khai báo biến số) , hãy

này

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 55 -

Bạn phải thực hiện việc biến vị bắt đầu của thời điểm khai báo số ở trí các function. trong Và này

chúng ta duy function (function hãy khai báo sau: chỉ có được nhất một main), bạn biến số như

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int int char main( argc, *argv[]) // Tuong voi int main( )tu

{

mangsongNhanVat; int

return ; 0

}

Nếu bạn thực hiện việc dịch chạy chương chắc hẳn bạn và trình vào lúc này thì sẽ nhiên ngạc

rằng chẳng xảy có gì ra cả

Giải thích

Trước bạn rằng đùa với bạn giải khi cho tôi thì hãy nghe tôi thích vài lời.

Thực tế đã nó vài không nào Khi trình một thứ diễn ra nhưng bạn thể thấy được. mà chương

chạy đến đoạn mã khai báo bi nó yêu máy tính nó ến số của bạn, chỉ cầu một cách lịch sự rằng sẽ

sử ít trong RAM máy tính. dụng một khoảng trống của

Nếu trả lời đi, như vậy không vcó ấn đề gì, máy tính sẽ « dùng tự nhiên ở nhà mày ».

khi không còn May Vấn đề chỉ xảy ra bộ nhớ của bạn khoảng trống nữa. mắn là điều

này vô cùng khó xảy ra nếu sử dụng những biến số dạng để đầy bộ nhớ của int làm máy

tính.

Và cách hoàn biến số của bạn đã được tạo ra một hảo.

khai báo Có một điều bạn cần biết: nếu bạn có nhiều biến số cần và các này biến số

cùng không khai báo cho dòng. một dạng, bạn cần thiết phải mỗi biến số mỗi Bạn chỉ

cần phân biệt các biến số trên cùng dòng : bởi những dấu phẩy một

C Code:

int mangsongNhanVat, capdoTroChoi, capdoNhanVat;

Đoạn đã biến dạng biến code này khai báo 3 số cho int các số , mangsongNhanVat

capdoTroChoi capdoNhanVat, .

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 56 -

Và bây ?giờ

Sau khi khai báo xong chúng cho chúng giá đã biến số, ta có thể đưa những trị.

Đưa trị biến giá vào số

Không khó cho mangsongNhanVat giá có gì là khăn, nếu bạn muốn biến số một trị, bạn chỉ cần

làm sau :như

C Code:

mangsongNhanVat = 5;

Vậy rồi, bạn cần điều Bạn chỉ cần đặt của biến số, một là xong không làm thêm gì khác. tên cho

dấu bằng, kế tiếp trị bạn muốn đặt đây giá là vào nó. Ở chúng cho mangsongNhanVat á 5. ta gi trị

Dưới đây là trình hoàn chương thiện:

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int int char main( argc, *argv[])

{

mangsongNhanVat; int

mangsongNhanVat = 5;

return ; 0

}

Và khi trình thì màn hình thay nó trong chạy chương vẫn chưa có gì đổi, chỉ diễn ra bộ nhớ.

Tại một bộ nhớ đó trị đã được đặt Tuyệt vời đúng ô nào trong máy tính, giá 5 vào. không?

Và hay là: hơn nữa

C Code:

int mangsongNhanVat;

mangsongNhanVat = 5;

mangsongNhanVat = 4;

mangsongNhanVat = 3;

Trong ví này, khi trình, giá 5 tiên, sau 4 và cùng dụ chạy chương biến nhận trị đầu đó là cuối là

3. này vô cùng nhanh trên máy tính, trình thúc khi Việc diễn ra chương kết bạn chưa kịp chớp

mắt xong

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 57 -

Giá trị của một biến mới số

Đây một hỏi trọng muốn nhấn mạnh là câu khá quan tôi mà :

Khi khai báo thì nó giá nào tiên ?mà ta một biến, sẽ nhận trị đầu

Thực tế, bạn đọc khi máy tính mà dòng này :

C Code:

int mangsongNhanVat;

Đồng biến chiếm vị bộ nhớ của Nhưng trị của biến ý là sẽ 1 trí trong RAM. giá số lúc này bao là

nhiêu ? 0 lúc không ? Là khởi đầu đúng

Câu không. Không, không và không. Không giá nào lúc trả lời là có trị khởi đầu cả. Bộ nhớ sẽ

giành cho trí giá không Máy tính không xóa nhchỗ biến số nhưng tại vị đó, trị sẽ đổi. sẽ hề ững

gì đã được đặt vào trước đó (có trí thể vị đó đã được dùng cho một chương trình cũ từng chạy

trên máy tính trước đây)

Nếu vị vẫn chưa dụng lần thể trí này sử qua n thì ào có nó sẽ mang giá 0. trị là Nhưng nếu một

chương đã dụng rồi thể trị một trình nào khác sử qua thì nó có mang giá là 368, 18 hay số nào

khác bất kỳ.

Chúng chú ý này tránh các sai sót sau. hãy gán cho nó ta cần phải kĩ vấn đề để về Tốt nhất bạn

giá t ngay sau khi khai báo xong. Trình biên khai báo và rị vừa dịch có thể hiểu được nếu như ta

gán giá trong cùng lúc:trị một biến số một

C Code:

int mangsongNhanVat = 5;

Như biến đã được nhận tức khắc trị trên, số mangsongNhanVat khai báo và giá 5.

Lợi của việ bạn chắc rằng biến đó nhận trị như bạn muốn. ích c này là luôn số luôn giá chính xác

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 58 -

Những constants (hằng số)

Đôi cần dụng những trị đổi suốt dụng chương khi chúng ta sử giá không trong quá trình sử trình.

Có nghĩa là sau khi khai báo, biến số sẽ nhận một giá trị mà không cách nào có thể thay đổi

được.

Những biến gọi (hằng số này chúng ta là các constants số), lý do giá nó mang luôn là trị mà sẽ

được giữ như thế. nguyên

Để khai báo constant, làm sau: chúng thêm một ta như ta từ « const » trước dạng biến số mà bạn

khai báo.

Mặt bắt buộc phải một trị khác, chúng ta gán cho nó giá ngay trong khai báo nó. thời điểm bạn

Giống như thấy vừa rồi. đó, bạn thể đổi trị đó nữa, mọi cách mà ta đã Sau không nào thay giá vì

thứ đã được định hết rồi. qui xong

Ví cách khai báo constants: dụ về một

C Code:

const MANGSONG_NHANVAT_KHOIDAU = 5;

Việc chỉ dụng những chữ đặt bắt buộc. tôi sử hoa cái in để tên cho constants không là

Làm giúp tôi dàng phân constant Ghi như thế để có thể dễ biệt những biến số với những s.

thêm tôi underscore _ vào trí « rằng vẫn sử dụng dấu vị của khoảng trống ».

Sau constants bình Khác duy đó, bạn có thể sử dụng như một biến số thường. biệt nhất là nếu

bạn thử đổi trị của đó thực hiện dịch chương lỗi. thay giá nó sau và trình thì compiler sẽ báo

Tôi nó « death zone » (hay vùng Trong compiler lên gọi là là chết). trường hợp đó, sẽ hiển thị

màn hình: [Warning] assignment of read-only variable 'MANGSONG_NHANVAT_KHOIDAU'

(Dịch “bạn thật ngốc, tại bạn lại gắng ra: ngu là sao cố thay giá constant đổi trị của một chứ?”)

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 59 -

Hiển thị trị của biến giá số

Chúng function . ta đã biết cách hiển thị một đoạn văn với printf

Bây chúng giờ, ta sẽ xem làm sao giá function này. để hiển thị một trị của biến số cũng với

Chúng pháp thêm vào kí trí ta cũng sẽ sử dụng printf với phương cũ, nhưng một tự đặc biệt tại vị

mà ta chúng giá muốn trị của biến số đó.

Ví : dụ

C Code:

printf ("Ban con %d hoisinh");

Kí tự đặc biệt mà tôi nói đã với bạn đó là một « » sau « kí % đó là những chữ cái d ». Những tự

này cho phép chúng ta hiển thị dạng của biến số.

« d » tôi int. có nghĩa là muốn hiển thị một số dạng

Còn kí khác rất nhiều tự đặc biệt có thể sử dụng. Nhưng để dễ dàng, lúc này bạn chỉ cần nắm

những loại sau:

Format

Type

"%d"

int

"%ld"

long

"%f"

float

"%f"

double

Cần lưu rằng để hiển thị một một giống ý format dùng float và double là nhau.

Tôi nói cho kí khác sau. sẽ bạn biết những tự đặc biệt về

Chúng xong chúng trí chúng ta sắp rồi, ta đã chỉ ra vị cần hiển thị một số, nhưng ta vẫn chưa nói

là nào. chúng hiển thị số Vì thể ta cho function nào. cần chỉ printf biết phải hiển thị biến số

Bằng đánh của biến đó một dấu hẩy kết dấu giống cách tên số sau khi thêm vào p sau khi thúc ’’

như sau:

C Code:

printf ("Ban con %d hoisinh", mangsongNhanVat);

%d thay sẽ thế bởi biến số mà ta sau đã chỉ ra dấu phẩy, trường hợp này mangsongNhanVat. là

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 60 -

Chúng trình nhé ta thử chạy chương ?

<-----------------------

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int int char main( argc, *argv[])

{

mangsongNhanVat = 5; int // Khoi dau, ban co 5 lan hoi sinh

("Ban co %d lan hoi sinh\n", mangsongNhanVat); printf

("**** B U M ****\n"); printf // Ban bi trung mot phat sung vao dau

mangsongNhanVat = 4; // Ban bi mat mot lan hoi sinh !

("Xin chia buon, ban chi con %d lan hoi sinh !\n\n", mangsongNhanVat); printf

return 0;

}

Cái này gần giống game hãy như một điện tử rồi (bạn tưởng tượng nhiều một tí)

Chương hiển thị trình này màn hình: cái ra

Console:

Ban co 5 lan hoi sinh

**** B U M ****

Xin chia buon, ban chi con 4 lan hoi sinh !

Press any key to continue.

Bạn phải hiểu được điều diễn chương của bạn gì trong ra trình :

1. Đầu tiên, nhân vật có 5 mạng sống, chúng ta hiển thị bằng printf

2. Sau đó, « bùm » nhân vật trúng phải một phát súng vào đầu.

3. Cuối cùng, nhân vật còn 4 mạng sống, chúng ta hiển thị bằng printf.

Đơn giản như vậy. là

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 61 -

Hiển thị nhiều biến số trong một function printf

Chúng luôn giá trong function duy ta có thể hiển thị trị của nhiều biến số chỉ một printf nhất.

Chỗ hiển thị chỗ hiển thị bạn muốn, chỉ thứ lần này sẽ %ld và kia %lf, tùy theo sau đó ra theo tự

lượt những biến tương ứng, bởi những dấu phẩy số cách nhau .

Ví dụ :

printf ("Ban co lan hoi sinh va dang o man choi thu ", %d %d mangsongNhanVat, capdo);

Hãy giá theo . %d tiên thay chỉ ra những trị của bạn đúng thứ tự đầu sẽ thế bằng biến đ số ầu

tiên (mangsongNhanVat), và %d hai thay hai (capdo). thứ sẽ thế bởi biến số thứ Nếu như bạn

nhầm lẫn vị những bạn muốn hiển thị đúng nữa. trí, gì sẽ không còn

Và chúng hãy test tí, ghi thêm trong code bên tôi không ghi ta thử lại một rằng đoạn dưới những

dòng trên cùng preprocessor directives #), và tôi ở (những bắt đầu bởi những sẽ giả định rằng

bạn ở đầu chương sẽ luôn thêm vào nó trình.

C Code:

int int char main( argc, *argv[])

{

mangsongNhanVat = 5, capdo = 1; int

( printf "Ban co %d lan hoi sinh va ban dang o man choi thu %d\n", mangsongNhanVat, capdo);

return 0;

}

Và nó sẽ hiển thị:

Console:

Ban co 5 lan hoi sinh va ban dang o man choi thu 1

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 62 -

Cách gán cho giá trị biến số

Những biến bắt đầu học vị hơn rồi nhỉ. học số làm bài này thú Chúng ta sẽ cách yêu cầu người

dùng vào console. này khi nhập một số Số sẽ được một biến số lưu lại. Một bạn thực hiện được

điều thể rất nhiều việc này, bạn có làm thêm sau đó.

Để yêu dùng vào vào trong console, chúng cầu người đưa một cái gì đó ta sẽ sử dụng một

function khác, và function này đã trong function có sẵn thư viện của bạn: đó là scanf

Cách scanf khá . t hay %lf trong sử dụng giống với printf Bạn phải đặ %d cặp dấu " "... để giải

thích máy tính dùng vào nguyên hay Sau với rằng bạn muốn người đưa một số một số thực. đó

bạn phải chỉ của biến nhận lấy trị đó. tên ra số sẽ giá

Bạn thấy điều đó dụ sẽ trong ví này :

C Code:

scanf ("%d", &tuoi);

Chúng %lf) trong "..." ta phải đặt %d (hoặc cặp dấu

Mặt trước khác chúng thêm vào ta & tên của biến số.

sao thêm & tên ?Vậy tại phải trước của biến số

Tôi không thích cho sẽ giải bạn tất cả ở đây. Nhưng giải bạn vấn đề hãy tôi, tôi tin sẽ thích cho

này trong bài khác sau này, tôi !một hứa đấy

Trở lại, chương của bạn chạy đến dừng lại đợi người dụng đưa khi mà trình scanf, nó sẽ và sử

vào này một số. Số sẽ vào « tuoi được đưa biến số ».

Hãy chú vài khác nhau printf và scanf ! gán giá ý, có một sự giữa Để một trị dạng

float, dùng format "%f", gán giá ta nhưng để một trị dạng double dùng format "%lf"ta

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 63 -

Đây trình yêu và nó sau :là một chương nhỏ cầu biết tuổi của người sử dụng sẽ hiển thị ra đó

Code C:

int int char main( argc, *argv[])

{

tuoi = 0; // int Khoi tao bien so gia tri la 0

("Ban bao nhieu tuoi?\n"); printf

("%d", &tuoi); scanf // May tinh yeu cau nhap tuoi voi scanf

("Oh! tuoi cua ban la %d !\n\n", tuoi); printf

return 0;

}

Console:

Ban bao nhieu tuoi?

Oh! tuoi cua ban la 20 !

Chương dừng lại hiển thị Dấu xuất hiện trình sẽ và « Ban bao nhieu tuoi? ». nháy sẽ trên màn

hình. Các vào nhiên Sau Enter xác và bạn phải đánh một số tự (tuổi của bạn). đó nhấn để nhận,

chương tiếp tục hoạt động. trình sẽ

Sau ng trình giá « tuoi » lên màn hình ! tuoi cua ban 20 đó, chươ sẽ hiển thị trị của biến số (“Oh la

!”).

Nguyên tắc hoạt động là như vậy.

Nhờ thể người dụng đưa một vào function scanf chúng ta có yêu cầu sử ra số thông nhân.tin cá

Viết rằng bạn chỉ thể đưa thêm có vào nhiên : đó một số tự

 Nếu bạn nhập đó một thực, dụ như động nghĩa vào số ví 2.9, nó sẽ tự làm tròn, là nó chỉ

giữ lại phần trường hợp nguyên. Trong này số 2 sẽ được biến số lưu lại.

 Nếu bạn đánh bất một chữ đó vào kì cái nào («éèydf »), không thay giá biến số sẽ đổi trị.

Điều cũng tốt trước biến trị nhập những chữ này vì chúng ta đã gán cho số giá 0. Sau khi

cái vào thì ngay trình « 0 tuoi scanf không lập tức, chương hiển thị », chứng tỏ được thực

hiện. Nếu biến trị chương sau khi khai báo số chúng không n cho nó giá ta gá nào, trình

bạn thể hiển thị bất có cứ ! cái gì

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 64 -

Chúng thúc bài các ta sắp kết học về biến số

Tôi xin xuyên khi trình. nhắc lại là biến số sẽ được sử dụng thường lập Nếu như bạn hiểu rằng

biến một được đưa số là thông tin vào thì bài này. Không bộ nhớ tạm thời bạn đã hiểu giảng có

điều việc bạn biết những dạng biến double…). khác ngoài gì cần số (char, int, long,

Hãy tự luyện tập hiển thị những biến nhập trị một biến cách số lên màn hình và cách vào giá số

bằng với bàn phím anf. sc

Trong theo, chúng chương tiếp ta sẽ học cách làm sao tính toán trên ngôn thực hiện các ngữ C.

Yêu và . cầu bạn phải sử dụng tốt printf scanf

TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

Khi khai báo nào ta một biến số, bộ nhớ sẽ được sử ? dụng

A. Registers

B. Memory cache

C. RAM (main memory)

D. Hard Disk Drive

Khi máy tính, nào không ?tắt bộ nhớ sẽ bị mất dữ liệu

A. Registers

B. Memory cache

C. RAM (main memory)

D. Hard Disk Drive

Biến nào không tên chính xác ?số được đặt

A. vitriMenu

B. chieurongCửaSổ

C. tuoi_Capital

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 65 -

Dạng nào 76.8 ?biến số có thể lưu trữ số

A. char

B. long

C. double

D. int

? Dạng nào -1000 biến số có thể lưu trữ số

A. int

B. unsigned int

C. unsigned double

Nếu "taikhoanNganHang" int giá 6 500 000 , màn hình như biến số thuộc dạng có trị là sẽ

hiển thị đoạn thế này mã nào ?

Code:

printf("Ban co %d dong trong tai khoan", taikhoanNganHang);

A. Ban %d dong trong tai khoan co

B. Ban 6 500 000 dong trong tai khoan co

C. Ban d dong trong tai khoan, taikhoanNganHangco

Đáp án:

1- C

2- D

3- B

4- C

5- A

6- B

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 66 -

Bài 5: Các công tính cụ để toán

Tôi đã nói vấn đề này ở phần trước: máy tính của các bạn cũng giống như một cỗ máy tính toán

khổng lồ.

Khi mà bạn muốn nghe nhạc, xem film hay chơi game điện tử, máy tính của bạn không làm điều

gì khác hơn việc tính toán

Ở phần này tôi sẽ hướng dẫn cho các bạn thực hiện phần lớn những phép tính mà máy tính có thể

thực hiện. Các bạn đã biết thế nào là biến số, và ý tưởng là chúng ta sẽ thực hiện những tính toán

trên các biến số đó: hãy cho một biến số giá trị nào đó, sau đó hãy nhân nó lên, và giá trị nhận

được sẽ đưa vào một biến số khác .v.v…

Kể cả khi bạn không phải là một fan của toán học, các bạn cũng nên biết nội dung của phần

hướng dẫn này.

Sự thật là nếu bạn không biết cách thực hiện phép cộng, bạn không thể nào có thể thực hiện việc

lập trình.

Nội dung bài học này sẽ gồm:

Những phép toán cơ bản

 Những viết gọn cách rút

 Thư viện học toán

 TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 67 -

Những bản phép toán cơ

Những gì c tìm hiểu không gì khác ngoài những phép toán bình thường, máy tính húng ta sẽ có

của bạn là một cỗ máy tính toán đơn giản vì nó chỉ có thể làm những phép toán:

 Phép cộng

 Phép trừ

 Phép nhân

 Phép chia

 Phép module (Tôi sẽ giải thích nếu như bạn không biết nó là gì)

Nếu như bạn muốn sử dụng những phép toán phức tạp hơn (bình phương, lũy thừa, logarit , và

một số những phép toán khác mà bạn thích) thì bạn phải lập trình ra nó, có nghĩa là bạn sẽ hướng

dẫn thể thực hiện máy tính làm nào cách những phép toán đó.

May mắn là bạn có thể mượn những quyển sách này trong thư viện của ngôn ngữ C: có rất nhiều

function toán học được viết sẵn. Bạn không cần phải viết lại chúng nữa

Chúng ta bắt đầu với phép cộng.

Để thực hiện một phép cộng, chúng ta sử dụng kí tự + (đúng không nhỉ? )

Bạn cần phải đưa kết quả nhận được vào trong một biến số. Chúng ta sẽ sử dụng biến số

«ketqua» dạng int để thực hiện phép tính:

C Code:

int ketqua = 0;

ketqua = 5 + 3;

Bạn không cần phải có một đầu óc pro về tính toán để có thể hiểu rằng « ketqua » sẽ mang giá trị

8 sau khi ta chạy chương trình.

Chắc chắn là, màn hình sẽ không hiển thị bất cứ điều gì nếu như ta chỉ sử dụng đoạn mã trên,

hãy thêm vào một function printf.

Trên màn hình sẽ cho ta :

Console:

Ket qua = 8

Và đó là phép cộng.

Và với những phép toán khác, cũng tương tự, chỉ cần thay đổi kí tự tính toán :

 Phép cộng: +

 Phép trừ: -

 Phép nhân: *

 Phép chia: /

 Module: %

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 68 -

Nếu như bạn đã từng tính toán trên máy tính của bạn thì chắc hẳn là bạn biết những kí tự này .

"Dấu trừ" tương ứng với dấu gạch ngang "-", "dấu nhân" tương ứng dấu sao "dấu chia" " ", *

tương ứng dấu slash " " và "module" ". / sẽ tương ứng với dấu phần trăm "%

Không có gì đặc biệt khó khăn để sử dụng được chúng. Ở hai phép tính cuối cùng (phép chia và

module) có một số khác biệt nhỏ, chúng ta sẽ nói rõ hơn.

Phép chia

Phép chia hoạt động bình thường trên máy tính nếu như không có số dư. Ví dụ, 6 / 3 bằng 2, máy

tính của bạn sẽ cho một kết quả đúng, không hề sai sót.

Bây giờ chúng ta thử thực hiện một phép chia có dư như 5 / 2.

5 / 2 theo như ta tính sẽ cho kết quả là 2.5.

Tuy nhiên ! hãy xem kĩ kết quả của đoạn mã này :

C Code:

int ketqua=0;

ketqua = 5 / 2;

printf ("5 / 2 = %d",ketqua);

Console:

Ket qua = 2

Có một vấn đề lớn ở đây, chúng ta yêu cầu máy tính thực hiện 5 / 2, chúng ta chờ đợi kết quả là

2.5, nhưng máy tính cho kết quả là 2 !

Có một cái gì đó kì lạ ở đây. Không lẽ máy tính của chúng ta bị ngu ở phép tính này ?

Thực sự, khi máy tính nhận được những số 5 và 2, máy tính của bạn thực hiện phép tính với

dạng số tự nhiên, điều đó có nghĩa là máy tính đã làm tròn kết quả, nó chỉ giữ lại phần nguyên

(số 2).

Tôi ! vì « ketqua » mà chúng khai báo int! nó biết rồi tại biến số ta có dạng nếu ở dạng

double thì nó sẽ chứa một số thực!

Cũng không phải.

Hãy trên chúng « ketqua » thành double, nó thử lại đoạn mã nhưng ta đổi biến số cũng chỉ hiển

thị kết quả 2.là

Nếu như muốn hiển thị một kết quả phải biến đổi những ta máy tính chính xác, chúng ta số 5 và

2 5.0 và 2.0 chúng ta, chúng nhau y đó về dạng số thực, nghĩa là (Đối với giống nhưng đối với má

tính, khác nhiên và nó phép toán :những số thực với số tự sẽ thực hiện với dạng số thực)

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 69 -

C Code:

double ketqua = 0;

ketqua = 5.0 / 2.0;

printf ("5 / 2 = %lf", ketqua);

Console:

Ket qua = 2.500000

Mặc dù nó hiển thị một dãy những số 0 ở phía sau nhưng kết quả này hoàn toàn chính xác.

Đặc điểm này của phép chia rất quan trọng, bạn cần chú ý:

5 / 2 = 2

10 / 3 = 3

4 / 5 = 0

Những số trong phép tính phải thuộc dạng số thực :

5.0 / 2.0 = 2.5

10.0 / 3.0 = 3.33333

4.0 / 5.0 = 0.8

Thực tế, nếu ta thực hiện phép tính « 5 / 2 », ở dạng số tự nhiên. Máy tính sẽ trả lời câu hỏi:

«Trong 5, có bao nhiều lần 2 ?». Câu trả lời là 2 lần. Giống như vậy, « trong 10, có bao nhiêu lần

3 ? đáp án là 3 lần ».

Nhưng làm sao để giữ lại số dư của phép chia ?

Và đây c ính là công việc của phép moduleh .

Phép module

Module . Module là một phép toán cho ta số dư của một phép chia ít được biết đến hơn các phép

toán cơ bản còn lại, nhưng nó giúp máy tính có thể thực hiện đầy đủ tất cả những phép toán với

những số tự nhiên. được biểu thị bởi kí tự %.Module

Một số ví dụ :

 5 % 2 = 1

 14 % 3 = 2

 4 % 2 = 0

Module cho 5 % 2 là số dư của 5 / 2, bằng 1. Máy tính tính toán như sau 5 = 2 * 2 + 1 (module

kết quả 1).

Tương tự, 14 % 3, tính như sau 14 = cho kết quả 2) 3 * 4 + 2 (module .

Cuối cùng, phép chia không có dư nên module sẽ cho kết quả là 0. 4 % 2,

Và không nói gì nhiều hơn về module, tôi chỉ giải thích với những bạn nào chưa biết.

Và tôi có thêm một tin tốt nữa, chúng ta đã biết tất cả những phép toán cơ bản.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 70 -

Những tính toán sử dụng biến số

Vấn đề này khá lý thú, bạn đã biết cách sử dụng các phép toán cơ bản, chúng ta hãy luyện tập

bằng cách tính toán với nhiều biến số, bạn có thể thực hiện :

C Code:

Đoạn mã này tính tổng của các biến số so1 và so2, sau đó kết quả sẽ đưa vào biến số ketqua.

Ah! tôi có một ý tưởng cho bạn đây, bây giờ bạn có khả năng thực hiện một công cụ tính toán

nhỏ. Chắc mà, tôi bảo đảm các bạn có thể làm đươc !

Hãy tưởng tượng một chương trình đòi hỏi người sử dụng nhập vào 2 số hạng. Đó là giá trị của 2

biến số, sau đó bạn hãy thực hiện tổng của 2 biến số này, kết quả là giá trị của biến số « ketqua ».

Sau đó bạn hiển thị nó lên màn hình. Chương trình này khá đơn giản, hãy luyện tập với nó.

Đây là kết quả:

C Code:

int int char main( argc, *argv[])

{

ketqua = 0, so1 = 0, so2 = 0; int

// Chung ta yeu cau nguoi su dung nhap vao gia tri cua so1 va so2 :

("Gia tri so thu 1 : "); printf

("%d", &so1); scanf

("Gia tri so thu 2 : "); printf

("%d", &so2); scanf

// Thuc hien phep tinh :

ketqua = so1 + so2;

// Va ta hien thi len man hinh :

"%d + %d = %d\n", so1, so2, ketqua); printf (

return 0;

}

Console:

Gia tri thu 1 : 30 so

Gia tri thu 2 : 25 so

30 + 25 = 55

ketqua = so1 + so2;

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 71 -

Các bạn có thể thử chương trình này với bất kì số hạng nào (nếu số hạng đó không nằm ngoài

giới hạn của biến số dạng int), máy tính của bạn sẽ hoàn thành phép tính với vận tốc ánh sáng .

Tôi khuyên bạn hãy tạo thêm các chương trình sử dụng những ác (phép trừ, phép phép toán kh

nhân…)

Bạn hoàn toàn có thể thực hiện với nhiều biến số hơn nữa, không vấn đề gì nếu như ta dùng 3

biến số cùng lúc:

C Code:

ketqua = so1 + so2 + so3;

Phương viết pháp rút gọn

Như tôi đã nói với các bạn, chúng ta không còn phép toán nào mới để học nữa, đó là tất cả.

Chúng ta không cần thêm các phép toán nào khác vì chúng ta có thể tạo ra chúng.

Thật khó tin nếu như tôi nói rằng một game 3D chỉ sử dụng không gì khác ngoài phép cộng và

phép trừ. Nhưng đó hoàn toàn là sự thật.

Và cũng giống như dưới đây, trong C có những phương pháp giúp ta viết ngắn gọn những phép

toán.

Tại sao phải dùng phương pháp viết rút gọn ?

Tại vì chúng ta thường xuyên phải lặp lại một phép toán. Bạn sẽ hiểu rõ hơn những gì tôi nói.

Với cái gọi là increment.

Incrementing pháp (Phương tăng trị) giá

Bạn sẽ thấy rằng bạn sẽ phải thường xuyên tăng giá trị một biến số lên 1. Ví dụ như biến số của

bạn là « sohang » . Và ta làm như sau:

C Code:

sohang = sohang + 1;

Và chuyện gì diễn ra ở đây lấy sohang + 1, và sau đó chúng ta đưa giá trị nhận được ? Chúng ta

vào chính « soha bang ». Nếu số hạng này có giá trị n đầu là 4 thì nó sẽ thành 5, nếu là 8 thì sẽ

thành 9…

Thao tác này sẽ được sử dụng lại. Những nhà lập trình đều là những người đặc biệt lười biếng,

hầu như họ đều không hứng thú với việc viết lại một cái nào đó đã có (việc này khá mệt nhọc !).

Và họ đã tạo ra một cách viết rút gọn gọi là . Đoạn mã sau increment cũng biểu thị điều tương tự

với đoạn vừa thấy mã ta ở trên :

C Code:

sohang++;

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 72 -

Đoạn mã này khá ngắn so với những gì ta thấy trước đó, nó có nghĩa là « thêm 1 vào biến số

sohang ». Chỉ cần viết tên biến số, sau đó thêm vào hai dấu +, và đừng quên dấu chấm phẩy đặt ở

cuối cùng.

Chỉ là như vậy, chúng ta sẽ gặp lại nó thường xuyên vì có rất nhiều trường hợp cần sử dụng

phương pháp này.

Nếu bạn chịu để ý này trong « C++ một tí, bạn sẽ thấy dấu hiệu được tìm thấy ». Và

với mắt của một lập bạn thể hiểu được nghĩa của con nhà trình, có ý nó!

C++ ngôn C « thêm » , dù C nó có nghĩa là ngữ được tăng một cấp mặc vậy so với

không hề hơn.

Decrementing (Phương giảm pháp giá trị)

Đơn giản có thể hiểu phương pháp này trái ngược hoàn toàn với . Chúng ta sẽ giảm là increment

giá trị của biến số đi 1.

Và . chúng ta cũng sẽ sử dụng nó thường xuyên như increment

Nếu như ta viết nó đầy đủ :

C Code:

sohang = sohang - 1;

Thì đây là dạng rút gọn :

C Code:

sohang--;

Hẳn là bạn có thể tự đoán ra được, ở vị trí ta đặt ++, thì thay thế bằng . Nếu biến số có giá trị là --

6 ban đầu, thì nó sẽ thành 5 sau khi thực hiện decrement.

Những dạng viết rút khácgọn

Trong C còn nhiều cách viết rút gọn khác cũng hoạt động tương tự. Tất cả các phép toán cơ bản :

+ - * / đều có phương pháp viết rút gọn.

Nó giúp ta phải viết lại tên của biến số cùng một dòng.

Và nếu bạn muốn tăng lên 2 lần giá trị của một biến số :

C Code:

sohang = sohang * 2;

Bạn có thể viết dưới dạng rút gọn :

C Code:

sohang *= 2;

Nếu số đó là 5 lúc ban đầu thì sau đó nó sẽ trở thành 10.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 73 -

Với những phép toán cơ bản khác cũng hoạt động y như vậy, đây là một chương trình làm ví dụ :

C Code:

int sohang = 5;

sohang += 4; // sohang tro thanh 9...

sohang -= 3; // ... sohang tro thanh 2

sohang *= 5; // ... sohang tro thanh 25

sohang /= 3; // ... sohang tro thanh 1

sohang %= 3; // ... sohang tro thanh 2 (vi 5 = 1 * 3 + 2)

Đó là những cách viết rút gọn mà bạn sẽ sử dụng trong một ngày nào đó, hãy nắm vững

increment vì đây là phương pháp viết rút gọn được sử dụng nhiều nhất.

Thư viện học toán

Trong ngôn ngữ C, tồn một số cái gọi là những thư viện « standard », đó là những thư viện tại

«cơ bản» luôn sẵn sàng để sử dụng, và được sử dụng thường xuyên.

Tôi unction xin nhắc lại, thư viện là tập hợp những f đã được viết sẵn bởi những nhà lập trình

khác trước đó để tránh việc phải viết lại.

Chúng ta đã từng sử dụng trong thư viện function và printf scanf «stdio.h» .

Chúng ta phải biết rằng còn nhiều thư viện khác nữa, trong đó có «math.h», nó chứa một số lớn

những toán học đã được viết trước.function

Ngoài phép toán thì toán phép toán cơ bản mà bạn đã biết, thư viện học chứa những

phức tạp chắc bạn khác tôi mà là sẽ cần ví các hàm đến, dụ như là lũy thừa (nếu như bạn

không biết đây là gì thì còn quá h có thể bạn trẻ ay là toán bạn học vẫn chưa đủ).

Trong trường hợp, chúng ta muốn thực hiện những lũy thừa t ! Làm sao tính một phép tính rong C

số mũ 2 ? Bạn có thể viết 5² trong đoạn mã của bạn, nhưng máy tính sẽ không hiểu cái đó là gì

cả… Ít nhất bạn phải giải thích cho nó bằng cách sử dụng những thư viện toán học !

Để có thể sử dụng những trong thư viện toán học, chúng ta bắt buộc phải thêm function

preprocessor directives ở đầu chương trình:

C Code:

#include <math.h>

Một khi mà bạn đã làm điều đó, bạn có thể sử dụng tất cả các trong thư viện này.function

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 74 -

Tôi nghĩ là tôi nên giới thiệu chúng với bạn. Tôi sẽ không làm một list đầy đủ ở đây, vì nó có rất

nhiều, các ngón tay đáng thương của tôi sẽ phồng lên trước khi kết thúc phần hướng dẫn này.

Tôi chỉ hướng dẫn các bạn một số chính, những có vẻ quan trọng nhất.function function

trình toán không Có thể độ học của bạn đủ để làm nào c hiểu cách có thể viết đượ những

function này. Nếu đúng là không v này như vậy, bạn cần phải lo lắng gì cả. Chỉ cần đọc, iệc

không cho có hại bạn đâu.

Và tôi cho khuyên phí: hãy chú tâm vào toán, không nói sẽ bạn một lời miễn những tiết họ

như đây đâu tôi ở .

fabs

Function này sẽ trả về giá trị tuyệt đối của một số, trong toán học viết là |x|.

 Nếu bạn đưa này giá trị là 53, nó sẽ trả về giá trị 53.function -

 Nếu bạn đưa này giá trị là 53, nó sẽ trả về giá trịfunction 53.

C Code:

double giatri_tuyetdoi = 0, sohang = -27;

giatri_tuyetdoi (sohang); = fabs // gia tri tuyet doi cua sohang se la 27

Function này sẽ trả về một số dạng double vì vậy biến số của bạn đưa vào cũng phải thuộc

dạng double.

Trong « stdlib.h » function thư viện cũng có một tương tự gọi cũng hoạt « abs nó là »,

động như vậy, chỉ trừ việc dụng những nó sử số nguyên « int » và nó giá trả về trị dạng số

nguyên int.

ceil

Function này sẽ trả về giá trị dạng số nguyên nếu như ta đưa cho nó một số thực.

Đó là một dạng làm tròn. Nó sẽ luôn cho một số nguyên có giá trị lớn hơn.

Ví dụ, nếu như ta cho nó giá trị là 26.512, sẽ trả lại 27.function

Nó : sử dụng và trả lại giá trị dạng double

C Code:

double lamtronLen = 0, sohang = 52.71;

lamtronLen = (sohang); ceil // lamtronLen se bang 53

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 75 -

floor

Trái ngược với function ceil, function này cho ta . số nguyên có giá trị nhỏ hơn

Nếu như ta cho nó 37.91, sẽ trả lại 37.function floor

C Code:

double lamtronXuong = 0, sohang = 37.91;

lamtronXuong (sohang); = floor // gia tri cua lamtronXuong se bang 37

pow

Function này cho phép tính lũy thừa một số. Chúng ta phải chỉ ra cho nó 2 giá trị: số hạng và cấp

lũy thừa của số đó. Đây là cấu trúc của function này:

C Code:

pow(sohang, capLuyThua);

Ví dụ, « 2 lũy thừa 3 » (chúng ta thường ghi là 2^3 trên máy tính), là phép toán 2 * 2 * 2, cho kết

quả là 8 :

C Code:

double ketqua = 0, sohang = 2;

ketqua = (sohang, 3); // pow ketqua se duoc 2^3 = 8

Bạn thể dụng phương có sử function này để tính bình của một số.

sqrt

Function này tính căn bậc 2 của một số, nó cho ta giá trị dạng double.

C Code:

double ketqua = 0, sohang = 100;

ketqua = (sohang); sqrt // ketqua tro thanh 10

sin, cos, tan

Đây là 3 được sử dụng trong lượng giác.function

Cách hoạt động của chúng như nhau, trả về giá trị dạng double.

Chúng ta phải cho nó giá trị . radian

(một bằng độ) radian 180

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 76 -

asin, acos, atan

Đây là những function arc sinus (arcsin), arc cosinus (arccos) và arc tangente (arctan), các

function giác khác. lượng

Cũng hoạt động tương tự như trên, trả về giá trị dạng double.

exp

Function tính exponential . . , hay còn gọi là lũy thừa cơ số e Trả về giá trị dạng double

VD: exp(4) = e

log

Function tính logarit . (chúng tự nhiên, là logarit cơ số e ta thường ghi là « ln »)

ngày còn ông cái này « lóc trước đi học thầy bảo đọc là nê be »

log10

Function này tính le logarit cơ số 10 của một số.

ông « lóc » thầy bảo đọc là mười

Lời kết:

Tóm lại, tôi đã không nói về các (Thật sự là tôi không biêt là chúng được dùng function khác.

để làm gì )

Với những này bạn có thể sử dụng cho phần lớn các trường hợp liên quan đến toán học.function

Xin nói thêm lần nữa, nếu bạn không hiểu những điều tôi nói ở trên cũng thì không có gì nghiêm

trọng cả vì những phép toán này chúng ta không nhất thiết cần đến. Trừ khi bạn phải làm một

chương trình tính toán một vấn đề khoa học nào đó.

Dù gì bạn cũng nên nắm vững , nó rất cần thiết cho chúng ta trong function floor, ceil, và pow

tính toán.

Bài hướng dẫn ết về các công thức toán tôi xin nhường cho những thầy giáo dạy toán. Nếu chi ti

bạn vẫn còn đi học, tôi cho bạn một lời khuyên chân thành: Hãy học tốt môn toán, điều đó sẽ

giúp ích rất nhiều trong lập trình. Nhưng chúng ta rất ít khi phải tính lũy thừa tiếp tuyến và khi

viết chương trình, nó phụ thuộc vào chương trình mà chúng ta viết, tôi nói lại.

Ví dụ, nếu có ai trong các bạn hứng thú với những việc liên quan đến 3D (tôi sẽ hướng dẫn về

3D sau , vec- ), bạn cần phải có một số hiểu biết về hình học không gian (đồ thị tơ…)

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 77 -

TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

"Dấu nhân" trên máy tính kí nào ?là hiệu

A. *

B. +

C. /

D. -

E. %

Một module câu hỏi đơn giản về

Kết quả sẽ bao nhiêu: 17 % 5 ?là

A. 0

B. 1

C. 2

D. 3

E. 4

F. 5

G. 15

"Ketqua" mang giá bao nhiêu ?sẽ trị

C Code:

int ketqua = 0;

ketqua = / 3) - 2; (8

A. -2

B. 0

C. 1

D. 2

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 78 -

Phương pháp này ?là gì

C Code:

sohang++;

A. Increment

B. Increasing

C. Supplementation

Biến "sohang" mang giá bao nhiêu ?số sẽ trị

C Code:

int sohang = 4;

sohang--;

sohang *= 4;

sohang 12; %=

sohang 1; +=

A. 1

B. 4

C. 12

D. 14

Function nào sau làm tròn 5.47 thành 5 ?đây sẽ

A. pow

B. ceil

C. floor

D. sqrt

Đáp án:

1- A

2- C

3- B

4- A

5- A

6- C

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 79 -

Bài 6: Condition (Điều kiện)

Trong bài 1, ta đã thấy rằng có rất nhiều ngôn ngữ lập trình, trong đó một số ngôn ngữ hoạt động

tương tự nhau, ví dụ như ngôn ngữ PHP khá giống với C, tuy nhiên người ta sử dụng PHP để

thiết kế web nhiều hơn.

Các ngôn ngữ thường có một số điểm giống nhau do chúng cùng sử dụng lại các nguyên tắc cơ

bản của ngôn ngữ đời trước. Ngôn ngữ C được tạo ra cách đây khá lâu, và mô hình của phần lớn

các ngôn ngữ mới hiện giờ đều được ra dựa tạo trên C.

Nguyên tắc cơ bản thì có rất nhiều như cách khai báo biến số, các cách thực hiện phép tính (hầu

như các ngôn ngữ lập trình đều giống nhau ở mặt này!) và cách sử dụng condition.

Phần gồm này :

 Condition "if... else"

 Boolean, trung tâm conditionscủa những

 Condition "switch"

 Ternaries: condition rút những gọn

 TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC .

Condition « if…else »

Chúng ta thường muốn kiểm tra giá trị của một biến số. Ví dụ « Nếu biến số maymoc có giá trị là

50, hãy thực hiện công việc …» . Hoặc nếu biến số nhỏ hơn 50, nhỏ hơn hoặc bằng 50, lớn hơn,

lớn hơn hoặc bằng…

Điều đó có thể được thực hiện trong C thông qua việc sử dụng condition if…else. Condition

dùng để kiểm tra giá trị của biến số. Và để biết cách sử dụng nó, chúng ta sẽ đi theo sơ đồ sau:

1. Một số kí tự cần biết trước khi bắt đầu.

2. Test if

3. Test else

4. Test “else if”

5. Cách thiết lập nhiều conditions cùng lúc

6. Những sai phạm thường gặp mà người mới học cần tránh

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 80 -

Một hiệu bản cần biết trước vài kí cơ khi cách học sử dụng condition

“if…else” Ctrên

Chúng ta cần phải bảng kí hiệu này: thuộc lòng

Hãy chú tra nhau, 2 « ý, để kiểm bằng ta cần nhập kí tự == ». Những người bắt

đầu học lập thường mắc lỗi chỉ nhập một trình kí tự chúng không cùng ý trong =, có nghĩa

ngôn tôi nói này ngữ C, sẽ về vấn đề ở dưới.

Chúng ta sẽ thực hiện một chương trình đơn giản, nó sẽ nói với máy tính:

NẾU biến số thỏa điều kiện ...

THÌ thực hiện ...

Trong anh, « » thành « này trong C khai báo tiếng từ nếu sẽ dịch if », từ cũng được sử dụng để

một condition.

Để viết một đầu viết condition if, tiên hãy từ , if kế đó mở ngoặc đơn. Trong ngoặc đơn, hãy viết

điều kiện.

Sau và hãy phía sau . Trong s instruction đó, mở một dấu gộp { đóng lại ở } đó ẽ chứa tất cả những

sẽ mãn. được thực hiện nếu điều kiện thỏa

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 81 -

Chúng ta sẽ viết như sau:

C Code:

if ( ) /* Điều kiện của bạn */

{

// Các Instructions sẽ được thực hiện nếu như điều kiện thỏa mãn

}

Tại vị trí chú thích « điều kiện của bạn », chúng ta sẽ viết một điều kiện để kiểm tra biến số.

Ví dụ chúng ta có thể kiểm tra một biến số « tuoi » sẽ chứa giá trị là tuổi của bạn. Chúng ta sẽ

xét xem bạn có phải là người trưởng thành hay không, có nghĩa là tuổi của bạn có lớn hơn hoặc

bằng 18 hay không:

C Code:

if (tuoi >= 18)

{

printf ("Ban la nguoi truong thanh !");

}

Kí tự có nghĩa là « >= lớn hơn hoặc bằng », chúng ta đã thấy trong bảng liệt kê các kí tự đặc biệt

ở trên.

Các dấu gộp {...} không bắt buộc nếu bên trong nó chỉ chưa duy nhất một instruction.

Bạn thể viết như dưới nhưng bạn đặt những dấu gộp để chương có bên tôi khuyên hãy luôn

trình ràng.bạn được rõ

C Code:

if (tuoi >= 18)

printf ("Ban la nguoi truong thanh !");

Test code trênthử đoạn

Nếu như bạn muốn test những đoạn mã trước để xem if hoạt động như thế nào, chúng ta phải đặt

condition if bên trong một main và đừng quên khai báo biến số tuổi, và cho nó một giá function

trị nào đó theo ý thích của bạn.

Tôi nghĩ rằng bạn có thể tự mình viết ra đoạn mã này và sau đó chạy thử nó.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 82 -

Đây là đoạn mã hoàn chỉnh:

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int int char main( argc, *argv[])

{

long tuoi = 20;

(tuoi >= 18) if

{

printf ("Ban la nguoi truong thanh !\n");

}

return ; 0

}

Ở đây, biến số tuổi bằng 20, vậy « Ban la nguoi truong thanh ! » sẽ được hiển thị

Hãy thử thay đổi giá trị của biến số. Cho giá trị mới là 15: điều kiện không thỏa mãn và « Ban la

nguoi truong thanh ! » không hiển thị lần này.

Hãy giữ lại đoạn mã này để sử dụng cho ví dụ tiếp theo.

Vấn đề cần giải thích

Cách bạn đặt những dấu gộp { } không quan trọng, chương trình của bạn sẽ cũng chạy tốt nếu

như bạn viết tất cả trên cùng một hàng. Ví dụ:

C Code:

if (tuoi >= 18) { ( ); } printf "Ban la nguoi truong thanh !"

Mặc dù bạn có thể viết như vây nhưng cách viết này điều này không khíchhề được khuyến (

thực sự rất quan trọng nhé).

Thực sự là viết tất cả trên cùng một hàng sẽ khiến cho việc đọc đoạn mã của bạn vô cùng khó

khăn. Bạn cần tập cách trình bày mã nguồn của mình ngay từ bây giờ, nếu không sau này khi

bạn viết các chương trình lớn hơn, bạn sẽ không tìm thấy được cái bạn cần tìm trong đó!

Hãy thử trình bày lại mã nguồn của bạn theo cách thức của tôi: một dấu gộp mở { duy nhất trên 1

hàng, các dòng sau đó là các instruction (nhấn tab để có thể « cách về bên phải »), sau đó một

dấu gộp đóng } duy nhất trên một hàng.

Có cách hay trình bày rất nhiều thức để mã và nó không làm thay nguồn đổi hoạt động

của chương trình.

Trong quá trình sau suốt từ giờ về bạn sẽ bắt gặp đoạn được bởi các mã trình bày các

style khác. cách trình bày thoáng và hơi Nhưng về cơ bản hầu hết các đoạn mã đó đều có

dễ nhìn.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 83 -

« else » nói « không »để nếu

Chúng ta đã biết cách viết condition đơn giản, hãy đi xa hơn một chút: điều kiện không thỏa mãn

(sai), chúng ta sẽ yêu cầu máy tính thi hành một instruction khác.

Trong ngôn ngữ của chúng ta, điều đó sẽ được ghi với dạng tương tự như sau :

NẾU biến số thỏa điều kiện...

THÌ thực hiện ...

NẾU KHÔNG hãy thực hiện ...

Chỉ dấu gộp kết của cần thêm vào từ else sau thúc if.

Một dụ nhỏ ví :

C Code:

if (tuoi >= 18) // Neu tuoi lon hon hoac bang 18

{

("Ban la nguoi truong thanh !"); printf

}

else // Neu khong...

{

("Hehe, ban con la con nit !"); printf

}

Ta có thể hiểu đơn giản: nếu như biến số tuổi có giá trị lớn hơn hoặc bằng 18, sẽ hiển thị « Ban

la nguoi truong thanh ! »

Nếu không hiển thị « Hehe, ban con la con nit ! »

« else » nói « không » if để nếu nếu

Chúng ta đã thấy bằng cách nào để tạo một « nếu » và một « nếu không ». Chúng ta cũng có thể

tạo một “nếu không nếu”. Nếu như điều kiện đầu không thỏa mãn, chúng ta sẽ kiểm tra biến số

với một điều kiện khác. “Nếu không nếu” đặt bên trong if và else.

Chúng ta yêu cầu máy tính:

NẾU biến số thỏa điều kiện 1

THÌ thực hiện việc 1

NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 2

THÌ thực hiện việc 2

NẾU KHÔNG thực hiện việc 3

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 84 -

Dịch ngữ sang ngôn C:

C Code:

if ( tuoi >= 18) // Neu tuoi lon hon hoac bang 18

{

("Ban la nguoi truong thanh !"); printf

}

else if ( tuoi > 4 ) // Neu khong, Neu tuoi nho hon 18 va lon hon 4

{

("Hehe, ban con la con nit !"); printf

}

else // Neukhong...

{

("Oe oe"); printf // Ngon ngu tre so sinh, ban khong the hieu duoc dau

}

Máy tính sẽ thực hiện những kiểm tra theo thứ tự:

 Đầu tiên nó sẽ kiểm tra if đầu tiên: nếu như điều kiện được thỏa mãn, nó sẽ thi hành các

instructions có trong các dấu gộp {...} đầu tiên.

 Nếu không, nó sẽ đi đến « nếu không nếu » để kiểm tra các điều kiện mới: nếu đúng, thì

nó sẽ thi hành các instruction trong các dấu gộp {...} thứ 2 của else if.

 Cuối cùng, nếu không có điều kiện nào được thỏa mãn, nó sẽ chạy những instruction của

else « nếu không»

« else » « else » không có. và if bắt buộc phải Cần phải có ít nhất một “if” để tạo

một condition

Chúng ta có thể đặt bao nhiều “else if” nếu như ta muốn. Chúng ta có thể viết như sau:

NẾU biến số thỏa điều kiện 1

THÌ thực hiện việc 1

NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 2

THÌ thực hiện việc 2

NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 3

THÌ thực hiện việc 3

NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 4

THÌ thực hiện việc 4

NẾU KHÔNG thực hiện việc 5

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 85 -

Thiết lập nhiều điều kiện cùng lúc

Ta có thể kiểm tra nhiều điều kiện cùng lúc trong if. Ví dụ, các bạn muốn xem thử nếu như tuổi

lớn hơn 18 VÀ nhỏ hơn 25.

Chúng ta cần phải sử dụng các kí hiệu sau đây:

Kí hiệu

Ý nghĩa

VÀ

HOẶC

KHÔNG

Test VÀ

Đoạn mã sử dụng kí hiệu vừa nêu

C Code:

if (age > 18 && age < 25);

Những kí hiệu « && » có nghĩa là VÀ. Diễn dạt bằng ngôn ngữ của chúng ta : « Nếu tuổi lớn

hơn 18 VÀ bé hơn 25 »

Test HOẶC

Để tạo một HOẶC, chúng ta sử dụng 2 kí tự ||.

Chúng ta hãy tưởng tượng một chương trình kiểm tra và quyết định quyền mở tài khoản ngân

hàng. Để mở một tài khoản ngân hàng, tuổi khách hàng không được nhỏ quá (chúng ta sẽ tùy

tiện đặt điều kiện tuổi phải lớn hơn 30) hoặc khách hàng có nhiều tiền (tất nhiên ngân hàng sẽ

dang tay đón chào kể cả khi tuổi bạn bé hơn 10)

Đây là đoạn mã nhận biết quyền mở một tài khoản ngân hàng :

C Code:

if (tuoi > 30 || tien > 100000)

{

printf("Chao mung ban den voi chung toi !");

}

else

{

printf("Cut !");

}

Điều kiện sẽ được thỏa mãn nếu người này có tuổi trên 30 hoặc có số tiền nhiều hơn 100.000

euros.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 86 -

Test KHÔNG

Kí tự cuối cùng còn lại để test là dấu chấm than. Trong tin học, dấu chấm than có nghĩa là

«Không»

Các bạn phải đặt kí tự này trước : điều kiện để nói rằng «Nếu điều này không đúng »

C Code:

if (!(tuoi < 18))

Đoạn mã trên có thể dịch là « » Nếu người này không phải là trẻ con

Nếu dấu « ! » ở phía trước bị lấy đi, đoạn mã sẽ có nghĩa trái ngược : « Nếu người này là trẻ

con »

Một lỗi thường gặp của người mới học số

Đừng đến dấu quên có 2 ==

Nếu chúng ta muốn kiểm tra xem người này có phải 18 tuổi hay không, chúng ta phải ghi:

C Code:

if (tuoi == 18)

{

("Ban vua moi truong thanh !"); printf

}

Đừng quên việc đặt trong một if, như thế này 2 kí « »tự bằng : ==

Nếu bạn chỉ đặt mỗi một kí tự =, thì biến số của bạn sẽ nhận giá trị 18 (giống như ta đã học trong

phần biến số). Tất cả những điều ta muốn ở đây, là kiểm tra giá trị của biến số chứ không phải

thay đổi nó! Hãy chú ý điểm này, có rất nhiều người trong các bạn chỉ đặt một dấu = và khi

chương trình bạn được bắt đầu thì tất nhiên là nó không chạy giống như ý họ muốn.

Dấu chấm phẩy dư thừa

Một khác xuyên trình: khi lỗi rất thường của những người mới bắt đầu học lập có các

bạn đặt một dấu chấm phẩy của sau dòng if.

if là ta condition, chúng một không sẽ đặt dấu chấm phẩy condition ở cuối mà phải là

cuối một instruction.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 87 -

Đoạn đây chạy một dấu chấm phẩy cuối code sau sẽ không vì có ở condition :if

C Code:

if (tuoi == 18); // dau cham phay nay KHONG duoc phep o day

{

("Ban chi vua moi truong thanh"); printf

}

Có một vấn đề khó khăn nữa là "condition if...else..." không biết phải dịch như thế nào là đúng,

vì if...else..." thì bên ong nếu dịch là "điều kiện có thể bạn sẽ nhầm lẫn bởi điều kiện tr dấu ngoặc

(...), "hàm thì nếu dịch là điều kiện..." có thể hiểu nhầm là cần đặt một dấu chấm phẩy ở cuối

cùng vì nó hàm. cũng là một

Nên mình quyết định, gọi nếu cập đến gọi "điều kiện" nếu đề là "condition" đề "if...else...", cập

đến điều kiện của bên trong (...) . if

Booleans, trung tâm conditions của những

Chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết hơn về cách thức hoạt động của condition if…else.

Thực tế, condition được tác động bởi một thứ mà trong tin học người ta gọi là những Boolean.

Đây là một khái niệm khá quan trọng, cần phải nghe rõ (đúng hơn là phải nhìn rõ )

Một thể hiểu hơn số ví dụ để có rõ

Trong những bài học về Vật Lý–Hóa học, thầy giáo của tôi thường có thói quen bắt đầu từ một

số thí nghiệm nhỏ trước khi giảng về một khái niệm mới.

Bây giờ tôi sẽ bắt chước ông ấy

Bạn hãy chạy thử đoạn mã đơn giản sau :

C Code:

if (1)

{

("Dung"); printf

}

else

{

("Sai"); printf

}

Kết quả :

Console:

Dung

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 88 -

Chúng không vào trong if, chúng cho nó Nhưng ??? ta hề đưa điều kiện ta chỉ một số. Vậy đó

nghĩa ?là gì

Chúng ví khác, bây hãy thay 1 0 : ta thử một dụ giờ bạn thế bởi

C Code:

if (0)

{

("Dung"); printf

}

else

{

("Sai"); printf

}

Kết quả:

Console:

Sai

Thử một số những ví dụ khác, thay thế 0 bởi bất kì một số nguyên nào,như là 4,15, 226 ,-10, -36

.v.v...

Mỗi lần như vậy, nó đưa ra kết quả là gì ? Nó trả lời là : . « »Điều đó đúng

Tóm các trêntắt lại thử nghiệm : 0, không mãn, và chúng vào nếu đặt điều kiện thỏa nếu ta để

giá 1 hay kì nào, mãn.trị bất một số hạng điều kiện thỏa

Giải thích

Thực tế, mỗi khi ta kiểm tra một điều kiện trong một if, nó sẽ trả về giá trị là 1 nếu điều đó đúng

và 0 nếu điều đó sai.

Ví dụ :

C Code:

if (tuoi >= 18)

Ở đây, chúng ta cần kiểm tra điều kiện “tuoi >= 18”.

Giả định rằng tuổi có giá trị là 23, sẽ cho kết quả đúng, và máy tính « thay thế » « tuoi >= 18 »

bởi 1. Sau đó, máy tính sẽ ghi nhớ một « ». Khi mà số này là 1, như chúng ta đã thấy, máy if (1)

tính sẽ hiểu là điều kiện này là đúng, và nó sẽ thi thành các instruction khi điều kiện đúng.

Tương tự nếu như điều kiện này là sai, máy tính sẽ thay thế “ bởi số 0, và ngay tức tuoi >= 18”

khắc máy tính hiểu điều kiện là sai. Máy tính sẽ thi hành instruction của « else ».

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 89 -

Kiểm với một biến tra số

Bây giờ chúng ta làm cái khác: gửi kết quả của điều kiện vào trong một biến số, hư chúng ta n

làm một phép tính (bởi vì đối với máy tính điều kiện cũng là một phép tính !).

C Code:

int tuoi = 20;

int truongthanh = 0;

truongthanh = tuoi >= 18;

printf ("truongthanh co gia tri: %ld\n", truongthanh);

Consle:

Truongthanh co gia tri: 1

Như các bạn vừa thấy, điều kiện đã trả về giá trị 1 vì 20>=18 (đúng). tuoi 18>=

Biến số truongthanh nhận giá trị 1, chúng ta kiểm chứng bằng cách làm một để thấy rõ printf

truongthanh đã thay đổi giá trị từ 0 thành 1.

Thực hiện lại ví dụ trên, cho Trong trường hợp này, truongthanh có giá trị 0. tuổi = 10.

Biến truongthanh số là một Boolean

Hãy nắm vững :

Biến nhận trị số giá 0 và 1 được gọi là một Boolean.

Và :

0 = Sai

1 = Đúng

Chính xác hơn, 0 = sai và tất cả các số còn lại là đúng (đã được kiểm chứng). Để đơn giản, chúng

ta không » sử dụng những số khác, sử dụng 0 và 1 để nói « điều đó là đúng hay sai

Trong ngôn không « Boolean ngữ C, có dạng biến số ». Một dạng biến số mới là “bool” được

thêm vào trong C++ , sử dụng Boolean.để tạo ra những biến số dạng

Trong này, chúng thời điểm ta chỉ làm trên chúng không các việc C, ta có dạng biến số đặc biệt

khác.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 90 -

Booleans trong các conditions

Chúng ta sẽ làm một kiểm tra condition "if" bằng cách sử dụng một boolean :

C Code:

int truongthanh = 1;

if (truongthanh)

{

("Ban la nguoi truong thanh !"); printf

}

else

{

("Ban la con nit"); printf

}

Vì biến số truongthanh m ng giá trị 1, điều kiện đúng, "Ban la nguoi truong thanh !" sẽ hiển thị.a

Điều này rất tiện lợi, người khác đọc điều kiện của bạn sẽ được dễ dàng hơn. Khi họ thấy « if

(truongthanh) » » thì họ có thể hiểu là « Nếu bạn là người trưởng thành

Những điều kiện dùng boole n thường rõ ràng và dễ hiểu nhưng ít nhất bạn cũng phảia đặt tên rõ

ràng cho biến số, như tôi đã nói kể từ khi bắt đầu.

Đây là một ví dụ khác giúp bạn hiểu rõ hơn :

C Code:

if (truongthanh && nam)

Có nghĩa là "Nếu bạn la người thành trưởng và nam". bạn là

nam boolean ở đây là một biến số khác dạng có giá trị là 1 nếu bạn là nam, và 0 nếu bạn là nữ.

Câu : chúng hỏi nếu ta « (truongthanh » thì nó không?viết if == 1) vẫn hoạt động đúng

Vẫn hoạt động như thường nhưng nếu bình ghi « (truongthanh) » thì là if dễ hiểu hơn

Nắm vững vấn đề : nếu biến số của bạn mang giá trị là một số, hãy viết điều kiện dưới dạng « if

(variable == number) ».

Ngược lại, nếu biến số của bạn mang giá trị là một boolean (có nghĩa là sẽ mang giá trị 1 hoặc 0

để nói rằng điều đó là đúng hay sai), thì hãy viết điều kiện dưới dạng «if (boolea n)».

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 91 -

Condition "switch"

Chúng ta thấy rằng condition "if... else" là dạng condition được dùng thường xuyên nhất.

Đôi khi "if... else" bị lặp lại khá thường xuyên. Xem ví dụ này:

C Code:

if (tuoi == 2)

{

("Chao baby !"); printf

}

else if (tuoi == 6)

{

("Chao nhoc !"); printf

}

else if (tuoi == 12)

{

("Chao cau be !"); printf

}

else if (tuoi == 16)

{

("Chao chang trai !"); printf

}

else if (tuoi == 18)

{

("Chao anh !"); printf

}

else if (tuoi == 68)

{

("Chao ong !"); printf

}

else

{

("Toi khong co cau chao danh cho ban "); printf

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 92 -

Thiết một lập switch

Những người lập trình rất ghét việc làm một việc gì đó nhiều lần, chúng ta đã có cơ hội chứng

minh điều này trước đó. Và để tránh lặp đi lặp lại nhiều lần việc kiểm tra giá trị của mỗi một biến

số, người ta đã tạo ra một cấu trúc khác ngoài "if... else"

Và người ta gọi nó là "switch".Đây là một switch được thực hiện trên ví dụ mà ta vừa thấy :

C Code:

switch (tuoi)

{

2: case

("Chao baby !"); printf

; break

6: case

("Chao nhoc !"); printf

; break

12: case

("Chao cau be !"); printf

; break

16: case

("Chao chang trai !"); printf

; break

18: case

("Chao anh!"); printf

k; brea

68: case

("Chao ong !"); printf

; break

: default

("Toi khong co cau chao danh cho ban "); printf

; break

}

Hãy lấy ví dụ của tôi làm cơ sở cho việc tạo một switch khác của riêng bạn. Tuy rằng chúng ta ít

sử dụng nó, nhưng việc này khá tiện lợi vì nó giúp ta viết ít hơn.

Ý nghĩa viết "switch (bienso) Tôi tra giá bienso" là " sẽ kiểm trị của biến số ".

Tiếp đó bạn hãy mở một dấu gộp và đóng nó lại ở phía sau { … }

Bên trong, bạn sẽ tạo nên tất cả các trường hợp: case 1, case 2, case 4, case 5, case 45 …

Các ghi instruction break không bạn bắt buộc phải ở cuối mỗi trường hợp. Nếu bạn

làm, nó instruction dành cho các khác phía sẽ đọc những trường hợp ở dưới.

Instruction break ; yêu máy tính là lệnh cầu ra khỏi những dấu gộp.

Cuối trường hợp cùng, « default » « else » chúng tương ứng với mà ta đã biết trước đó. Nếu biến

số không mang giá nào nêu trị được ra ở trước đó, thì máy tính instruction trong sẽ đọc nằm

default.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 93 -

Tạo một menu switchvới

switch thường xuyên được sử dụng để tạo những menu trên console.

Trên console, để tạo một menu, chúng ta sử dụng để hiển thị những lựa chọn khác nhau. printf

Mỗi lựa chọn sẽ được đánh số, người sử dụng phải nhập vào số của lựa chọn mà họ muốn

Đây là một ví dụ mà console sẽ phải hiển thị:

Console:

=== Menu ===

1. Pho

2. Bun bo Hue

3. Mi Quang

4. Thit cay

Lua chon cua ban ?

(Bạn cần phải biết là khi tôi đánh ra các dòng này tôi đang cảm thấy rất đói bụng)

Và đây là nhiệm vụ của các bạn: Hãy tạo lại một menu như thế nhờ vào hàm (quá dễ), sử printf

dụng scanf luachonMenu để lưu lại lựa chọn của người sử dụng vào biến số (quá dễ ), và cuối

cùng hãy sử dụng một để nói với người sử dụng biết rằng "Bạn đã lựa chọn ". switch

Nào, tiến hành thôi.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 94 -

Đáp án

Đây là kết quả mà tôi mong muốn rằng tự bạn có thể tìm ra :

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int char main(int argc, argv[]) *

{

luachonMenu; int

("=== Menu ===\n\n"); printf

("1. Pho\n"); printf

("2. Bun bo Hue\n"); printf

("3. Mi Quang\n"); printf

("4. Thit cay\n"); printf

\nLua chon cua ban ? "); printf("

("%d", &luachonMenu); scanf

\n"); printf("

(luachonMenu) switch

{

1: case

("Ban da chon Pho. Lua chon tuyet voi !"); printf

; break

2: case

("Ban da chon Bun bo Hue. Lua chon chinh xac !"); printf

; break

3: case

("Ban da chon Mi Quang. Qua tuyet !"); printf

; break

4: case

("Ban da chon Thit cay. Hay den quan nhau !"); printf

; break

: default

("Ban da khong nhap dung so can thiet, ban khong duoc an gi het !"); printf

; break

}

\n\n"); printf("

return 0;

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 95 -

Tôi hi vọng rằng bạn đã không quên việc đặt ở cuối của"default" ! switch

Trên thực tế, nếu bạn lập trình thì bạn hợp. Bạn đã nói rõ ràng phải nghĩ đến tất cả các trường

rằng hãy nhập vào một số từ 1 đến 4, nhưng sẽ có một thằng đần nào đó sẽ nhập vào “10” hay có

thể là “gkfhgs”. Tất nhiên đó không phải là điều chúng ta mong muốn.

Tóm lại bạn hãy luôn cẩn trọng: đừng ba giờ tin tưởng vào người dùng, đôi khi họ có thể nhập o

vào bất cứ cái gì.

Hãy tiên đoán trước một trường hợp « « default » hoặc một else » nếu bạn thực hiện ví dụ trên

bởi if.

Tôi khuyên hãy làm quen menu trên console. chúng bạn với cách hoạt động của những Vì ta

sẽ xuyên trình trình trên console thường lập những chương chạy và tôi chắc là bạn sẽ cần đến.

Ternary: conditions rút những gọn

Có một cách khác để viết những condition, nhưng rất hiếm.

Chúng ta gọi đó là . ternary expression

Cụ thể, nó cũng tương tự như "if... else", chỉ trừ việc tất cả chỉ nằm trên 1 dòng !

Thay vì phải giải thích dài dòng, tôi sẽ cho bạn 2 condition giống nhau: cái thứ nhất sử dụng

“if... else”, và cái thứ 2 cũng như thế nhưng sẽ sử dụng dạng ternary.

Một được biết đến nhiều condition if... else khá

Hãy giả định rằng chúng ta có một biến số dạng ” mang giá trị đúng (1), và boolean “truongthanh

sai (0) nếu người đó là con nít.

Chúng ta muốn thay đổi giá trị của biến số dựa vào hoạt động của , sẽ cho giá trị “ ”tuoi boolean

« 18 17 » nếu người đó trưởng thành và « » nếu người đó là con nít. Tôi đồng ý rằng đây là một

ví dụ khá ngu ngốc, nhưng để giới thiệu cho bạn thấy làm cách nào chúng ta có thể sử dụng

những . ternary

Chúng ta sẽ thực hiện điều đó với if... else :

C Code:

if (truongthanh)

tuoi = 18;

else

tuoi = 17;

Chú thích tôi xóa { .. } vì rằng đã đi những dấu gộp ở đây chỉ một có instruction duy tôi nhất,

đã giải bạn điều trước đó. thích cho này

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 96 -

Condition ternary

Đây là một đoạn mã vừa rồi, nhưng lần này chúng ta sẽ viết dưới đoạn mã hoàn toàn tương tự

dạng ternary:

C Code:

tuoi = (truongthanh) ? 18 : 17;

Các ternary cho phép, chỉ trên 1 dòng, thay đổi giá trị của biến số dựa vào hoạt động của một

điều kiện. Ở đây, điều kiện của chúng ta chỉ đơn giản là « », truongthanh nhưng nó còn có thể

hoạt động trên bất kì điều kiện khác không kể là dài hay ngắn.

Dấu chấm hỏi ở đây có nghĩa là "?" « ». có thành ?phải bạn là người trưởng Nếu đúng, nó sẽ đưa

giá trị 18 vào biến số nếu không ( dấu có nghĩa là tuoi, ":" else ở đây), nó sẽ đưa giá trị 17.

Những ternary thật sự không cần thiết, về cá nhân tôi nghĩ là không nên sử dụng nó nhiều quá vì

nó có thể khiến cho việc đọc một đoạn mã khó khăn hơn.

Tuy nhiên, bạn cũng phải hiểu rõ nó vì sẽ có một ngày, bạn rơi vào một đoạn mã với đầy những

ternary với mọi cách . Bạn sẽ hiểu được nó hoạt động như thế nào.

Và kể từ giây phút này, bạn sẽ thực hiện các khắp mọi nơi trong chương trình của bạn, condition

vì vậy tốt hơn bạn hãy luyện tập với nó

Đây là một ý tưởng để luyện tập (lần này sẽ không có đáp án hãy tạo một công cụ tính toán ):

trên console. Hiển thị đầu tiên menu yêu cầu người sử dụng chọn lựa những phép tính: (cộng,

trừ, nhân, chia… có thể thêm vào căn bậc 2, bằng cách sử dụng thư viện toán học)

Khi mà người sử dụng lựa chọn xong, hãy yêu cầu họ nhập vào các giá trị cần thiết và hiển thị

đáp án!

Bạn sẽ sử dụng những gì bạn học được từ trong phần này, tôi muốn nhấn mạnh ở một điểm khác:

những boolean.

Thật sự cực kì quan trọng việc nắm vững rằng là những biến số có nghĩa là đúng hay sai boolean

tùy theo giá trị của nó (0 là sai, 1 là đúng).

Chương tiếp theo sẽ sử dụng lại những vì vậy bạn hãy chuẩn bị tốt boolean và các condition,

trước khi sẵn sàng

Cố gắng lên nào !

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 97 -

Bài 7: Loop (Vòng Lặp)

Chúng ta đã biết làm cách nào để thiết lập những conditions, bây giờ chúng ta sẽ học cách thực

hiện các vòng lặp Vậy loop (vòng lặp) là gì ?.

Là một phương pháp giúp ta có thể lặp lại nhiều lần một nhóm các instruction . Rất tiện lợi, đặc s

biệt là trong bài thực hành đầu tiên đang đợi bạn sau khi kết thúc phần này

Hãy thư giãn, không có gì phức tạp cả. Ở phần trước, chúng ta đã thấy thế nào là những Boolean,

tương đối khó nuốt.

Nhưng bây giờ thì trôi chảy hơn rồi, và bài thực hành sắp tới cũng không khiến bạn gặp quá

nhiều rắc rối đâu.

Nói chung là hãy cố hiểu rõ nó, vì chúng ta chuẩn bị bước vào chương thứ II, và sẽ có nhiều điều

hứng thú hơn rất nhiều.

Thế nào vòng là một lặp?

Tương tự như các conditions, có nhiều cách để thực hiện một vòng lặp. Nhưng dù thực hiện bằng

cách nào, thì . chúng đều thực hiện một chức năng: lặp lại nhiều lần các instruction

Chúng ta sẽ tìm hiểu 3 dạng vòng lặp thường sử dụng trong C:

1. while

2. do... while

3. for

Biểu đồ thể hiện cách hoạt động của các vòng lặp

Máy tính instruction cao khi) thực hiện những từ xuống thấp (giống như mọi

i. Khi vòng , nó quay instruction tiên.đã đến cuối của lặp trở lại đầu

ii. Nó instruction lại đọc những từ cao xuống thấp...

iii. ... Và lại bắt đầu từ instruction tiên.đầu

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 98 -

Vấn đề xảy ra là nếu ta không dừng nó lại thì máy tính sẽ không ngừng lặp lại những instruction

này. Điều này không khiến ta bận tâm vì nó lặp lại theo yêu cầu của chúng ta.

Và tại đây lại xuất hiện ... ! những điều kiện

Khi chúng ta tạo một vòng lặp, chúng ta luôn phải tạo một điều kiện. Điều kiện này có nghĩa là

“Lặp lại vòng p nếu điều kiện này vẫn đúng.” lặ

Có rất nhiều cách để thực hiện nó giống như tôi đã nói. Và đây là cách thực hiện một vòng sau

lặp while trên C

While loop (vòng While) lặp

Cách tạo ra một vòng lặp while.

Code C:

while ( ) /* Dieukien */

{

// Cac instructions duoc lap lai

}

Chỉ đơn giản như vậy

While có nghĩa là "hễ còn". Chúng ta sẽ nói với máy tính “Hễ thì các điều kiện vẫn đúng lặp lại

instruction trong được viết dấu gộp.”

Tôi thực hiện một ví dụ đơn giản: Yêu cầu người sử dụng nhập vào số 47. Hễ người sử dụng

không thực hiện đúng, thì máy tính sẽ tiếp tục yêu cầu nhập vào số 47. Chương trình sẽ không

dừng lại nếu như người sử dụng vẫn không nhập vào số 47.

Code C:

int giatriCanNhap = 0;

while (giatriCanNhap != 47)

{

("Hay nhap vao so 47 ! "); printf

("%d", &giatriCanNhap); scanf

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 99 -

Và đây là cách mà ví dụ trên thực hiện. Ghi thêm rằng tôi đã ép mình đánh sai 2 3 lần trước khi -

đánh vào số chính xác.

Console:

Hay nhap vao so 47 ! 10

Hay nhap vao so 47 ! 27

Hay nhap vao so 47 ! 40

Hay nhap vao so 47 ! 47

Chương trình tự dừng lại cho đến khi số 47 được nhập vào.

Vòng lặp sẽ lặp lại các instruction nếu như người sử dụng vẫn không nhập vào đúng số 47. Chỉ

đơn giản như vậy.

Bây giờ, chúng ta sẽ thử làm một vài điều thú vị hơn: chúng ta muốn vòng lặp sẽ lặp lại nhiều

lần một instruction.

Chúng ta sẽ tạo một biến số “ ” có giá trị 0 lúc bắt đầu, chúng ta sẽ tăng dần giá trị đócounter lên.

Bạn c ? Chúng ta sẽ cộng hêm 1 vào biến số bằng cách viếtòn nhớ increment ko t “bienso++”.

Hãy đọc kĩ đoạn mã này và hãy thử hiểu cách hoạt động:

Code C:

long counter = 0;

while (counter < 10)

{

("Xin chao cac ban !\n"); printf

counter++;

}

Kết quả :

Console:

Xin chao cac ban !

Đoạn mã này sẽ lặp lại 10 lần “Xin chao cac ban !”.câu

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 100 -

Chính xác nó nào?hoạt động như thế

Trình tự hoạt động của vòng lặp như sau:

1. Lúc bắt đầu, chúng ta có một biến số counter có giá trị là 0.

2. Vòng lặp while vẫn lặp lại hễ giá trị counter vẫn bé hơn 10, vì counter có giá trị là 0 lúc

bắt đầu, máy tính sẽ đi vào vòng lặp

3. Hàm ra màn hình câu printf sẽ hiển thị “Xin chao cac ban !”

4. Máy tính sẽ tăng giá trị của biến số counter lên 1, nhờ v ;”. ào instruction “counter++

Bây giờ có giá trị là 1counter

5. Đã đến cuối của vòng lặp (dấu }), bây g iờ chúng ta quay lại từ khi bắt đầu, từ while.

Chúng ta sẽ kiểm tra lại điều kiện: “ ?”. Vâng, có phải giá trị của vẫn bé hơn 10counter

giá trị của nó hiện giờ là 1, vậy hãy lặp lại các instruction của vòng lặp.

Và cứ thế tiếp tục... tăng dần các giá trị 0, 1 ,2 ,3 ,...,8 ,9 ,10. Đến khi có giá trị Counter counter

là 10, điều kiện < 10 không còn chính xác, nên chúng ta sẽ ra khỏi vòng lặpcounter

Mặt khác, chúng ta có thể thấy giá trị của biến tăng dần theo kích cỡ của vòng lặpcounter

Nếu bạn đã hiểu vấn đề này, thì xem như bạn đã hiểu tất cả về vòng lặp while .

Bạn có thể tăng giới hạn của vòng lặp (“<100” thay vì “<10”). Việc này rất hữu ích nếu bỗng

dưng bạn bị chép phạt 100 lần

Chú ý vòng những lặp không giới hạn

Khi bạn tạo một vòng lặ ! Nếu p,hãy chắc chắn rằng nó có thể dừng lại tại một thời điểm nào đó

điều kiện luôn luôn đúng, chương trình của bạn sẽ không bao giờ dừng lại !

Đây là một ví dụ về một vòng lặp không giới hạn:

Code C:

while (1)

{

("Vong lap khong gioi han\n"); printf

}

Bạn có nhớ những . Tại đây, điều kiện luôn luôn đúng, và máy tính sẽ Boolean: 1 = đúng, 0 = sai

hiển thị “vong lap khong gioi han” liên tục và không ngừng !

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 101 -

Để trình, trên Windows không nào khác ngoài dừng lại chương bạn có lựa chọn

việc nhấn dấu phải của bạn thể nhấn vào X ở góc bên trên console. Trên Linux, có Ctrl + C

để dừng chương trình.

Tóm lại hãy chú ý: bằng mọi cách phải tránh rơi vào vòng lặp không giới hạn.

Đôi khi vòng lặp không giới hạn sẽ có lợi, nhất là trong các game điện tử ta sẽ thấy sau này.

Do… lặp while loop òng (v do... while)

Dạng vòng lặp này tương tự như while, chỉ khác một điều là nó ít được sử dụng hơn.

Điều khác biệt so với while là vị trí của điều kiện. Đối với điều kiện nằm ở vị trí bắt đầu while

vòng lặp, còn ở do... while, : điều kiện nằm ở cuối cùng

Code C:

long counter = 0;

{

("Xin chao cac ban !\n"); printf

counter++;

} while (counter < 10);

Có điều gì khác biệt ở đây ?

Rất đơn giản: vòng lặp while luôn chắc chắn rằng nó sẽ không bao giờ hoạt động nếu như điều

kiện sai từ khi bắt đầu. Ví dụ, nếu như ta gán cho giá trị là 50, nhưng điều kiện sai kể từ counter

khi bắt đầu thì chương trình sẽ không tiến vào vòng lặp.

Đối với ặp do... while thì khác . Thực tế, vòng l : vòng lặp này luôn luôn thực hiện ít nhất một lần

điều kiện sẽ được kiểm tra ở vị trí kết thúc giống như ta đã thấy. Nếu như có giá trị biến counter

là 50, . mặc dù điều kiện bị sai nhưng vòng lặp vẫn sẽ thực hiện ít nhất một lần

Đôi khi vòng lặp này khá tiện dụng vì luôn chắc rằng chương trình luôn chạy nó một lần. Nhưng

dù gì thì nó vẫn khá hiếm.

Có trong vòng do... while một điều đặc biệt lặp là có phía sau một dấu chấm phẩy

while, quên không nó, trình không biên bạn đừng điều đó. Nếu có chương của bạn sẽ thể

dịch được

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 102 -

For loop òng for) (v lặp

Về nguyên tắc, vòng lặp while cho phép thực hiện tất cả những vòng lặp mà ta muốn. Nhưng

trong nhiều trường hợp, người ta cần một loại vòng lặp khác gọn gàng hơn.

Vòng lặp for được sử dụng khá nhiều trong lập trình. Tôi không thể tính chính xác nhưng tôi

chắc rằng nó được sử dụng gấp nhiều lần while, vì vậy bạn cần phải biết rõ 2 loại vòng lặp này.

Như tôi đã nói với bạn, vòng lặp for cũng chính là một . Đây là một ví dụ về dạng khác của while

while mà ta đã thấy trước đó

Code C:

long counter = 0;

while (counter < 10)

{

("Xin chao cac ban !\n"); printf

counter++;

}

Cũng trong trường hợp tương tự nhưng ta nếu ta dùng vòng lặp for:

Code C:

long counter;

for (counter = 0 ; counter < 10 ; counter++)

{

("Xin chao cac ban !\n"); printf

}

Có bao nhiêu điểm khác biệt?

 Bạn có thể thấy rằng chúng ta đã không khai báo giá trị của biến số ngay sau khi tạo ra nó

(nhưng chúng ta có quyền làm điều đó).

 Có rất nhiều thứ trong ngoặc sau for (chúng ta sẽ xem xét sau).

 Cũng không có ++ trong vòng lặp giống như khi dùng vòng lặp whilecounter .

Nó được tìm thấy trong ngoặc và cũng chính điểm này khiến vòng lặp trở nên thú vị. ( ) for

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 103 -

Có 3 instructions viết ngắn gọn trong ngoặc và chúng cách nhau bởi những dấu chấm phẩy:

 instruction đầu : khai báo biến số Trong trường hợp của tiên dùng để khai báo counter.

chúng ta, biến số có giá trị là 0.

 instruction thứ hai là : giống như vòng lặp while, đây là điều kiện để vòng lặp điều kiện

được thực hiện. Khi điều kiện vẫn còn đúng, thì vòng lặp lại sẽ được tiếp tục.

 Cuối cùng có một ở đây: instruction cuối cùng sẽ được thực hiện ở cuối mỗi increment

vòng lặp để cập nhật giá trị của biến số Tương tự, c có thể thực hiện counter. húng ta cũng

decrement (counter ;-- ) hoặc bất kì dạng phép tính nào (counter += 2); để tăng hoặc giảm

giá trị cho những biến số.

Tóm lại, giống như ta đã thấy vòng lặp ó gì khác biệt ngoài một số thứ được viết for không c

ngắn gọn hơn so với vòng lặp while

Hãy nắm vững nó, chúng ta sẽ cần sử dụng nó rất nhiều lần chương tiếp theo, có lẽ ! Trong chúng

ta sẽ mệt mỏi với một ít bài thực hành.

Như bạn đã biết, trong những bài thực hành hầu như sẽ không có thêm kiến thức mới, đây là cơ

hội để bạn có thể ứng dụng những gì đã được học trong những bài học trước.

Để kết thúc phần này với một hình vui mà tôi chắc là bạn đã có thể hiểu được ý nghĩa của nó

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 104 -

Bài 8 : Test Program: Lớn hơn hay nhỏ hơn

Test Program: L n hay ớ hơn nhỏ hơn, chương đầ trình u tiên c a bủ ạn

Bây giờ chúng ta đến phần đầu tiên. Phần này sẽ kiểm chứng xem bạn có thể thực Test Program

hiện lại những gì bạn đã học được . Bởi vì, lí thuyết chỉ có vậy nhưng nếu chúng ta không thì

không biết cách thực hành như thế nào thì thật uổng phí thời gian bạn bỏ ra để học chúng.

Bạn có tin không? Nếu bạn đã đến được đây có nghĩa là bạn đã có đủ khả năng tạo ra một

chương trình khá thú vị rồi đấy.

Một trò chơi trên console. Khá đơn giản, vì thế tôi chọn nó làm đề bài đầu tiên.Test Program

Chuẩn b ị và m t g i ýộ vài ợ

Nguyên t c c a trìnhắ ủ chương

Trước tiên, tôi phải giải thích các bạn chương trình của chúng ta hoạt động dựa vào đâu.

Đây là một trò chơi gọi là «Lớn hơn hay nhỏ hơn»

Nguyên tắc là như sau:

1. Máy tính sẽ chọn ngẫu nhiên một số từ n 100. 1 đế

2. Máy tính sẽ yêu cầu b ạn đoán số đó là bao nhiêu.

3. Máy tính sẽ so sánh số bạn chọn và số « bí m t » g i ý cho b n bi t s bí ậ đó. Máy tính sẽ ợ ạ ế ố

mật này l n hay nh mà b n. N ng lớ ỏ hơn số ạn đã chọ ếu đoán đúng thì chương trình dừ ại.

4. N ếu b ạn đoán sai ở bước 3, thì máy tính lại kêu b p. ạn đoán tiế

5. ... Và máy tính lại g i ý sợ ố bí mật lớn hơn hay nhỏ hơn.

6. Và nó vẫn tiếp t n khi bục cho đế ạn tìm th y sấ ố bí m . ật đó

Mục đích của trò chơi đương nhiên là tìm số bí ẩn với số lần đoán nhỏ nhất

Và đây là màn hình của một phần chơi, và đấy là những gì bạn phải làm :

Console:

So can tim la bao nhieu ? 50

Lon hon !

So can tim la bao nhieu ? 75

Lon hon !

So can tim la bao nhieu ? 85

Nho hon !

So can tim la bao nhieu ? 80

Nho hon !

So can tim la bao nhieu ? 78

Lon hon !

So can tim la bao nhieu ? 79

Chuc mung ! Ban da tim duoc so bi mat !!!

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 105 -

Cách n u nhiên m t s chọ ngẫ ộ ố

Vậy để chọn ngẫu một vẫn chưa biết như thế làm sao máy tính nhiên số? Tôi làm nào !

Và.

Đế ạ ầ ọ ộ ố ẫn lúc này, b n v t cách yêu cẫn chưa biế u máy tính ch n ra m t s ng u nhiên. Tuy máy tính

tính r t gi i vi bi c hi n công vi u ấ ỏ ệc tính toán nhưng nó không ết cách nào để thự ệ ệc trên nên điề

này không h n. ề đơn giả

Trên thực tế, để « thử » có được một số ngẫu nhiên, người ta phải yêu cầu máy tính thực hiện

những phép toán khá phức tạp...

Ta có 2 cách sau:

 Ta yêu c i s d ng nh p vào m t s ng u nhiên v u này ầu ngườ ử ụ ậ ộ ố ẫ ới hàm scanf trước. Điề

dẫn đế ải có hai người cùng chơi trò chơi này: một ngườn ph i nhập vào số bí mật ngẫu

nhiên và ngườ ại đoán số ật đó.i còn l bí m

 Hoặ ố ắ ế ự ạ ộ ố ẫ ếc là ta c g ng khi n máy tính t t o ra m t s ng u nhiên. Lợi th là chúng ta có thể

chơi ngay trò này mộ ải hướ ạn làm cách nào đểt mình. Bất lợi... là tôi ph ng dẫn các b thực

hiện

Chúng ta sẽ chọn cách thứ hai, và tôi không hề ngăn cản bạn code cách thứ nhất nếu như bạn

muốn.

Để tạo ra một số ngẫu nhiên, người ta sử dụng này sẽ tạo ra một số function . Function rand( )

ngẫu nhiên bất kì. Nhưng chúng ta lại cần một số ngẫu nhiên từ 1 đến 100. (Vì nếu chúng ta

không biết được giới hạn của số bí mật, thì trò chơi sẽ vô cùng khó).

Để làm được những việc trên, chúng ta sẽ sử dụng công thức sau (tất nhiên tôi sẽ giải thích cho

bạn ý nghĩa của nó là gì ! ):

Code C:

srand (time(NULL));

soBiMat = (rand( ) % (MAX - MIN + 1)) + MIN;

Dòng thứ nhất (với ) nó có tác dụng hỗ trợ cho các hàm random bắt đầu công việc hàm srand

khởi tạo một số ngẫu nhiên. Vâng, hơi phức tạp một tí, tôi đã báo trước cho bạn rồi, soBiMat là

một biến số chứa số được chọn ra ngẫu nhiên.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 106 -

Instruction srand duy trình). phải được chạy nhất một lần (ở đầu chương Bắt buộc chỉ

một lần, nhất một lần. dụng của để chương duy Tác dòng srand (time(NULL)); là giúp

trình tránh trùng 2 nhiên này hi gặp phải trường hợp chọn số ngẫu (trường hợp rất hữu

nhưng vẫn xảy nó ra, và ta tránh nó) phải

Sau rand( ) bao nhiêu tùy thích quên không đó bạn có thể sử dụng lần nhưng đừng rằng để

máy tính srand hai trong trình. thực hiện nhiều hơn lần một chương

MAX và MIN là những biến số constants, số đầu tiên là giới hạn lớn nhất (100) và số thứ hai là

giới hạn nhỏ nhất (1). Tôi khuyên bạn nên xác định những constants này ở đầu chương trình.

Như sau:

Code C:

const int MAX = 100, MIN = 1;

Những vi n kèm theothư ệ

Để chương trình bạn không bị lỗi, chúng ta cần phải thêm vào ba thư viện: stdlib, và stdio time

(cái cuối cùng dùng cho nhiên). những số ngẫu

Và chương trình phải được bắt đầu bởi:

Code C:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

#include <time.h>

Tôi ch ỉ nói nhiêu đó thôi !

Tôi sẽ không giải thích thêm cho bạn vì nếu tiếp tục tôi sẽ lộ ra hết toàn bộ code của chương

trình !

Để bạn có thể tạo được những số nhiên, tôi bu cho dòng ngẫu bắt ộc chỉ bạn những

codes « » trên không thích nó nào. Tôi ăn liền ở và giải rõ hoạt động như thế thực sự

không thích này vì tôi không còn nào khác trong điều lắm, nhưng lựa chọn thời điểm hiện

tại. Sau này tôi giúp trên.sẽ chỉ bạn những kiến thức mới bạn hiểu được những vấn đề

Tóm lại, bạn đã có đủ kiến thức, tôi cũng đã giải thích cho bạn nguyên tắc của trò chơi, tôi đã

cho bạn thấy một phần chơi của chương trình.màn hình trò

Với nhiêu đó thông tin, tôi nghĩ bạn đã có thể tự mình viết chương trình này.

Nào hãy b t u thôi !ắ đầ

Chúc b n may m n !ạ ắ

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 107 -

Đáp "Lớn hơn hơn" Test Program án hay Nhỏ

Đây là đáp án tôi đưa ra cho bạn:

C Code:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

#include <time.h>

int main(int argc,char** argv)

{

soBiMat = 0, soHienTai =0 ; int

MAX= 100, MIN=1; const int

// Tao mot so ngau nhien

(time(NULL)); srand

soBiMat = (rand() % (MAX - MIN + 1) + MIN);

/*Vong lap cua chuong trinh. No se tu lap lai cho den khi nguoi

choi tim duoc so bi mat*/

{

//Yeu cau doan so bi mat

("So can tim la bao nhieu ? "); printf

("%d",&soHienTai); scanf

//So sanh so hien tai voi so bi mat

(soBiMat>soHienTai) if

("Lon hon !\n"); printf

(soBiMat<soHienTai) else if

("Nho hon !\n"); printf

else

printf("Chuc mung ! Ban da tim duoc so bi mat !!!\n");

(soHienTai!=soBiMat); } while

return 0;

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 108 -

Giải thích

Bây giờ tôi sẽ giải thích cho bạn đoạn code của tôi, chúng ta bắt đầu từ dòng đầu tiên.

Preprocessor directives

(những chỉ thị tiền xử lý)

Đó là những dòng bắt đầu bằng ở đầu đoạn code. Nó tích hợp các thư viện ta cần vào chương #

trình. Tôi vừa đưa luôn 3 dòng này cho bạn ở phần , nếu bạn có lỗi ở chỗ này, khả Test Program

năng của bạn thật sự bá đạo.

Những biến số

Chúng ta không cần nhiều lắm. Chỉ một biến số để chứa số mà người dùng đoán (soHienTai) và

một biến số khác chứa số bí mật được chọn ngẫu nhiên bởi máy tính (soBiMat).

Tôi cũng khai b o những mà tôi giới thiệu với bạn ở đầu chương hướng dẫn này. Lợi á constants

ích của việc khai báo ở đầu chương trình, là bạn có thể thay đổi độ khó của trò chơi dễ constant

dàng (ví dụ = 1000). Chúng ta đơn giản chỉ cần thay đổi giá trị của dòng này và dịch lại MAX

chương trình.

Vòng lặp

Tôi chọn vòng lặp . Về mặt lý thuyết, vòng lặp cũng hoạt động, nhưng tôi thấy do...while while

rằng ý tưởng sẽ có tính logic hơn. do...while

Tại sao? Bởi vì, bạn hãy nhớ lại xem, là vòng lặp chạy ít nhất một lần. Và chúng ta do...while

cũng yêu cầu người chơi đoán số bí mật ít nhất một lần (người chơi không thể nào có được kết

quả nếu chưa đoán lần nào, làm được thì là thánh rồi !).

Mỗi lần vòng lặp hoạt động, ta sẽ yêu cầu người chơi đoán một số. Ta sẽ đặt số đó vào biến số

soHienTai soBiMat. Sau đó so sánh với biến số . Có 3 khả năng xảy ra:

1. soBiMat lớn hơn soHienTai, sẽ thông báo "Lon hon !".

2. soBiMat nhỏ hơn soHienTai, sẽ thông báo "Nho hon !"

3. k Vậy nếu soBiMat hong lớn hơn cũng không nhỏ hơn ? Bằng nhau là điều soHienTai

chắc chắn ! ở vị trí . Tại trường hợp này, thông báo "Chuc mung ! Ban da tim duoc so else

bi mat !!!"

Cần phải có một điều kiện cho vòng lặp. Khá đơn giản để nhận ra: vòng lặp vẫn còn lặp lại hễ

soHienTai khác với soBiMat. Nếu 2 số bằng nhau, đồng nghĩa với người chơi đã tìm ra đáp án,

vòng lặp ngừng. Chương trình kết thúc.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 109 -

Ý tưởng cải tiến

Bạn tưởng phần kết thúc ở đây à? Tôi muốn bạn tiếp tục cải tiến chương trình, Test Program

đồng thời tập luyện. Đừng bao giờ quên rằng chỉ có luyện tập thường xuyên mới có thể khiến

bạn ngày càng tiến bộ! Với những ai đọc bài hướng dẫn của tôi mà không test lại một lần nào thì

đó là một sai lầm rất lớn, tôi đã nói điều này và tôi sẽ tiếp tục nói lại đấy! từng

Báo cho bạn biết đầu tôi lúc nào cũng đầy ý tưởng, kể cả với một chương trình nhỏ như thế này,

tôi không hề thiếu ý tưởng để cải tiến nó đâu !

Chú ý: lần này tôi sẽ không đưa cho bạn đáp án nữa, bạn cần phải tự xoay sở lấy! Nếu bạn thật

sự gặp vấn đề nan giải, hãy lên các diễn đàn có liên quan đến C. Tìm kiếm trước để xem thắc

mắc của bạn đã có người giải thích chưa, nếu không thì tạo một topic khác để đặt câu hỏi.

 Tạo một bộ đếm "số lần đoán". Bộ đếm này sẽ là một biến số tăng dần mỗi khi vòng lặp

được lặp lại. hi người chơi tìm ra đáp án, sẽ thông báo "Chuc mung ! Ban da tim VD: K

duoc so bi mat trong 8 lan doan !!!"

 Khi người chơi tìm ra đáp án, chương trình dừng lại. Tại sao ta không hỏi người chơi có

muốn chơi một ván khác không? Nếu bạn thực hiện điều này, chúng ta cần một vòng lặp

bao lấy gần như toàn bộ chương trình, hễ người chơi không muốn dừng thì trò chơi vẫn

được thực hiện lại. Tôi khuyên bạn hãy tạo một biến số dạng khởi Boolean tieptucGame

tạo với giá trị 1. Nếu người chơi muốn dừng lại, hãy cho biến số giá trị 0 để chương trình

dừng lại.

 Thêm vào mode chơi cho 2 người ! Cần chú ý là người chơi cần chọn giữa mode dành

cho một người hay mode dành cho 2 người ! Bạn phải thêm vào một Menu ở đầu chương

trình yêu cầu người chơi lựa chọn mode mong muốn. Sự khác nhau giữa 2 mode chơi là

cách tạo , trường hợp sử dụng như ta vừa thấy, trường hợp sử dụngsoBiMat rand() . scanf

 Tạo ra nhiều cấp độ khó khác nhau cho người chơi lựa chọn. Bắt đầu, tạo một Menu yêu

cầu người chơi lựa chọn. Ví dụ:

 1 = từ 1 đến 100.

 2 = từ 1 đến 1000.

 3 = từ 1 đến 10000.

Nếu bạn thực hiện, bạn cần thay đổi ... Vâng! một thì không thể nào thay constant MAX constant

đổi giá trị suốt quá trình chạy chương trình! Đổi tên biến ồng thời bạn cần xóa thành soToiDa (đ

đi từ khóa nếu không giá trị đó vẫn là một đấy !). Giá trị của biến số này phụ const constant

thuộc vào cấp độ người chơi lựa chọn

Vậy đó, việc này sẽ khiến bạn phải mất thêm chút ít thời gian.

Hãy tận hưởng nó và đừng ngại thêm vào những ý tưởng khác để cải tiến thêm trò chơi của bạn.

Và nếu như bạn có câu hỏi, đừng ngại lên các 4rum để thảo luận nhé ..

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 110 -

Bài 9: Function

(Hàm)

Bài hướng dẫn về function trong ngôn ngữ C sẽ khép lại chương thứ nhất. Tôi sắp giới thiệu bạn

trong phần hướng dẫn này một yếu tố mà mọi chương trình viết bằng ngôn ngữ C đều phải dùng

đến.

Chúng ta sẽ học xây dựng chương trình từng chút một... giống như cách bạn chơi Lego.cách một

Tất cả chương trình viết bằng C là tập hợp bởi những mảnh code, và các mảnh code này được

gọi là các functions !

Cách tạo và gọi một function

Trong các phần trước, chúng ta đã biết t chương trình viết bằng C được bắt đầu bởi một mộ

function gọi là . Tôi có một biểu đồ để nhắc lại một số từ ngữ đã học. Chờ tí, để tôi tìm lại... main

Ah thấy rồi, nó đây...

Quen không? Thấy quen chứ?

Ở trên, chúng ta thấy có những Những chỉ thị tiền xử lý). Những (Preprocessor directives

directives file sourcenày khá dễ dàng nhận ra: nó bắt đầu bởi dấu và luôn đặt ở phần đầu # .

Kế tiếp, có một đoạn code mà ta gọi đó là một " h vẽ bạn nhận ra đó là function". Và trong hìn

function . main

Tôi từng nói với bạn là một chương trình viết bằng ngôn ngữ C bắt đầu bởi function main, tôi

bảo đảm với bạn rằng, điều đó luôn đúng !

Nhưng có một điều cần nói, những bài học trước chúng ta chỉ hoạt động trong function main,

chúng ta chưa bao giờ ra khỏi nó. Hãy nhìn lại các dòng code trước mà chúng ta đã viết, chúng

đều nằm trong hai dấu ngoặc { ... } của function . main

Vậy, việc tốt này không có gì à ?

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 111 -

Không phải, việc này vẫn tốt nhưng đấy không phải là một chương trình viết bằng C trong thực

tế. Hầu như chẳng có chương trình C nào được viết toàn bộ trong những dấu ngoặc này. Và cho

đến thời điểm này, chương trình của chúng ta vẫn còn khá ngắn, nên việc này cũng không xảy ra

bất cứ vấn đề nào, nhưng hãy tưởng tượng đến các chương trình viết bởi hàng triệu dòng code!

Nếu tất cả đều nằm trong function , loạn ngay !main

Bây giờ chúng ta bắt đầu học cách sắp xếp chúng. Chúng ta sẽ cắt chương trình ra thành nhiều

mảnh ghép (cố gắng liên tưởng đến những mảnh lego mà tôi nói với bạn lúc nãy). Mỗi mảnh

ghép này chúng ta sẽ gọi là một function.

Một function sẽ thực thi hành động và gửi một kết quả. Đấy là một đoạn code dùng để làm

những việc có chủ đích nào đó. Một function có đầu vào và ra.

Xem hình:

1. In (đầu vào): ta sẽ đưa vào các thông tin sẽ sử dụng trong function

2. Tính toán: Nhờ vào những thông tin đó mà function hoạt động

3. Out (đầu ra): khi được tính toán xong, function sẽ gửi kết quả. Người ta gọi là Out hay

return.

Cụ thể hơn, chúng ta sẽ xem ví dụ về function có tác dụng nhân 3 một số đưa vàotriple .

Mục đích của các functions là để đơn giản hóa , để không phải đánh đi đánh lại cùng code source

một đoạn nhiều lần.code

Tưởng tượng một trường hợp sau: về sau, chúng ta sẽ tạo ra một function có tác dụng moCuaSo

mở một cửa sổ trên màn hình. Một khi function được viết xong (viết là giai đoạn khó khăn nhất),

chúng ta chỉ cần bảo "Ê ! function moCuaSo, mở giúp tao một cửa sổ !".

Ngoài ra, chúng ta còn dùng nó để viết một function , mục đích là di chuyển dichuyenNhanVat

một nhân vật trong một trò chơi ra màn hình, v...v...

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 112 -

Biểu của một đồ function

Bạn đã nhận ra cách tạo một function với function . Bây giờ để bạn có thể hiểu rõ hơn, tôi main

sẽ chỉ ra cho bạn làm cách nào để tạo một function.

Đoạn code sau đây sẽ là biểu đồ của một function. Bạn cần biết và hiểu rõ nó:

Code C:

type tenFunction (parameters)

{

// Các instructions sẽ được thêm vào đây

}

Về cấu tạo của function là như vậy, và đây là những điều bạn cần biết thêm:

 Type (tương ứng với ạng của function. Giống như các unction cũng out): là d biến số, các f

có dạng tương ứng. function phụ thuộc vào kết quả cho ra của function. Ví dụ, nếu Type

function cho kết quả , bạn sẽ đặt vào đây . Nếu là , bạn một số thực double một số tự nhiên

sẽ đặt vào đây hoặc . Nhưng có những function ! Điều int long không cho ra kết quả gì cả

này dẫn đến có 2 loại function khác nhau:

 Những function : ta đặt vào đấy mà ta biết (cho ra giá trị type char, int,

double,...).

 Những function : ta đặt vào đấy một biệt (có nghĩa không cho giá trị type đặc void

là trống rỗng).

 tenFunction: tên function của bạn. Bạn có thể đặt bất cứ tên gì, nhưng bạn phải tuân thủ

cách đặt tên giống như đặt tên . (Không dấu, không khoảng trống, ...)biến số

 parameters hay có thể gọi là tham số (tương ứng với in): Trong dấu ngoặc (...), bạn có

thể đưa vào đấy những cho function. Đó là những giá trị sẽ được dùng đến. parameters

Lấy ví dụ, ở trên, bạn sẽ gửi một số vào vị trí function triple parameter. Function triple

sẽ lấy giá trị của số đó và nhân 3 lên. Và sau đó nó sẽ gửi cho ta kết quả

Bạn thể gửi đây cũng được. Bạn cũng thể có bao nhiêu vào parameter có không

gửi nhưng việc xảy hơn. parameter nào vào này ít ra

 Kế tiếp bạn có dấu mở và đóng ngoặc {...} tương ứng với đầu và cuối của function.

Trong đó, bạn sẽ đưa vào những mà bạn muốn. Trong ví dụ functioninstructions triple,

bạn phải viết trị nhận được.instruction nhân 3 giá

Function giống như một cỗ máy, nó nhận những giá trị ở đầu vào và cho kết quả ở đầu ra.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 113 -

Cách tạo một function

Chúng ta sẽ xem ngay ví dụ về function mà tôi cứ nhắc đi nhắc lại nãy giờ. Ta sẽ cho triple

function này nhận dạng và gửi kết quả cũng dạng một số tự nhiên int một số tự nhiên int.

Function này sẽ thực hiện phép tính nhân 3 cho giá trị ta cho nó :

Code C:

int triple(int soHang)

{

ketqua = 0; int

ketqua = 3 * soHang; // Ta nhan gia tri nhan duoc len 3 lan

return ketqua; // Ta tra ve bien so ketqua co gia tri gap 3 lan soHang

}

Và đó là function thứ nhất của chúng ta !

Có một điều khá quan trọng ở đây: bạn nhận thấy rằng function này . Nó sẽ trả về giá trị type int

cũng type int.

Trong dấu ngoặc (...) đó là những biến số mà function sẽ . Tại đây, function nhận được triple

nhận một biến số dạng gọi là int soHang.

Dòng return có tác dụng "trả về một giá trị" sau khi tính toán và thường nằm ở cuối của function

Code C:

return ketqua;

Dòng code này bảo với function: " của dừng lại ở đây và trả về giá trị chứa trong ketqua".Type

biến số bắt buộc phải là bởi vì function trả về một như tôi nói ở trên. ketqua int int

Biến số được khai báo trong function . Điều đó có nghĩa là nó chỉ được dùng trong ketqua triple

function này, chứ không dùng cho bất kì một function nào khác ví dụ ( như function ). Tóm main

lại đây là một biến số riêng của function triple.

Nhưng đó có phải là cách viết ngắn gọn nhất của function triple không?

Không, vì người ta còn có thể viết chỉ trong một dòng như sau:

Code C:

int triple (int soHang)

{

return 3 * soHang;

}

function này thực hiện chính xác như function ở trên và nó được viết lại ngắn gọn

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 114 -

Có parameter không parameter chứa hoặc có

Chứa parameter

Function triple của chúng ta chỉ chứa duy nhất một , ta còn có thể tạo ra những parameter

function khác có chứa nhiều . Lấy ví dụ function thực hiện việc tính tổng parameter congHaiSo

hai số a và b:

Code C:

int addition(int a, int b)

{

return a+b;

}

Chúng ta chỉ cần phân biệt hai bằng dấu phẩy như các bạn thấy.parameter

Không chứa parameters

Có nhiều function khác xuất hiện ít hơn, không chứa bất kì nào. Những function này parameter

sẽ thực hiện những công việc giống nhau. Nếu như function không nhận bất kì giá trị nào để làm

việc thì nó chỉ dùng để thực hiện các công việc, ví dụ hiển thị một đoạn text : lên màn hình.

Ta xem ví dụ function có tác dụng hiển thị xinchao "Xin Chao" lên màn hình:

Code C:

void xinchao()

{

("Xin Chao"); printf

}

Trong ngoặc (...) tôi không đặt vào đó thứ gì tại vì function này không . Thêm nữa, cần parameter

tôi sử dụng mà tôi đã giới thiệu với bạn cho function một function không trả type void xinchao vì

về bất cứ giá trị nào sẽ mang type void.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 115 -

Cách function gọi một

Chúng ta sẽ cùng test một đoạn code để xem lại những gì ta vừa học. Chúng ta sẽ sử dụng

function triple để nhân 3 giá trị của một số.

Trong thời điểm hiện tại, tôi yêu cầu bạn viết function TRƯỚC function . Nếu bạn đặt triple main

ở phía sau, chương trình sẽ không hoạt động. Tôi sẽ giải thích lí do ở các phần sau.

Và đây là đoạn code bạn cần hiểu và test lại:

Code C:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int triple(int soHang)

{

return 3 * soHang;

}

int main(int argc, char *argv[])

{

soNhapVao = 0, soTriple = 0; int

("Nhap vao mot gia tri... "); printf

("%d", &soNhapVao); scanf

soTriple = triple(soNhapVao);

("Triple (x3) cua gia tri vua roi la %d\n", soTriple); printf

return ; 0

}

Chương trình bắt đầu bằng function như chúng ta đã biết. Ta yêu cầu người dùng cho một main

giá trị số. Chúng ta sẽ đưa giá trị này vào function , và sau đó ta thu được kết quả là giá trị triple

của soTriple. Hãy chú ý dòng code này, đó là cách ta gọi một function:

Code C:

soTriple = triple(soNhapVao);

Trong dấu ngoặc, ta đưa vào biến số , giá trị của sẽ được sử dụng trong soNhapVao soNhapVao

function triple. Sau đó function này sẽ cho ra một giá trị, giá trị này sẽ được chứa trong biến số

soTriple. Cũng giống như ta ra lệnh bảo với máy tính : "Yêu cầu function triple tính cho tao 3 lần

giá trị của soNhapVao, và chứa kết quả nhận được trong biến số soTriple".

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 116 -

Giải dạng biểu thích lại theo đồ

Tôi nghĩ bạn vẫn còn khó hiểu về việc nó hoạt động chính xác như thế nào đúng không?

Không sao, tôi chắc bạn sẽ hiểu rõ hơn qua biểu đồ sau đây.

Đoạn code sau đã được chú thích thứ tự hoạt động của chương trình. Chương trình sẽ hoạt động

theo thứ tự bắt đầu từ 1 đến 9 (tôi nghĩ bạn đã bắt đầu hiểu được vấn đề rồi đó ) :

Code C:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int triple(int soHang) //6

{

return 3 * soHang; //7

}

int main(int argc, char *argv[]) //1

{

soNhapVao = 0, soTriple = 0; int //2

("Nhap vao mot gia tri... "); printf //3

("%d", &soNhapVao); scanf //4

soTriple = triple(soNhapVao); //5

("Triple (x3) cua gia tri vua roi la %d\n", soTriple); printf //8

return 0; //9

}

Và đây là những gì diễn ra.

1. Chương trình bắt đầu bằng function main.

2. Nó chạy những theo thứ tự dòng trước đến dòng sau.instructions

3. Nó chạy kế tiếp và thực hiện lệnh đó yêu cầu (instruction instruction printf).

4. Vẫn thế, nó chạy kế tiếp và thực hiện lệnh đó yêu cầu (instruction instruction scanf).

5. Nó chạy kế tiếp .... À! ở đây yêu cầu gọi function instruction triple, nên nó phải nhảy lên

đoạn code của function phía trên. triple

6. ( Nó chạy function và nhận giá trị cho triple parameter soHang).

7. Nó tính toán giá trị và kết thúc function. có nghĩa là kết thúc function và cho ra giá return

trị kết quả.

8. Nó quay về và chạy kế tiếp.main instruction

9. Một return main nữa xuất hiện! Vậy là function kết thúc và chương trình kết thúc

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 117 -

Nếu bạn hiểu thứ tự máy tính đọc những , coi như bạn đã hiểu vấn đề. instruction

Bây giờ, bạn cần hiểu cách một function nhận giá trị vào tại vị trí và trả lại một giá parameters

trị khác ở return.

Chú thích: Đây không phải trường hợp cho hầu hết các function. Vì nhiều lúc, function không có

parameter nào, hoặc có rất nhiều parameter. Và đôi khi function cho ra một giá trị, hoặc nó

không trả về một giá trị nào cả (trường hợp không có return).

Test trìnhchương

Màn hình test chương trình:

Console:

Nhap vao mot gia tri ... 10

Triple (x3) cua gia tri vua roi la 30

Bạn bắt buộc phải đưa trị của không giá kết vào quả nhận được một biến số!

Bạn thể gửi trực tiếp trị kết quả nhận được của một có giá function vào triple nction fu

khác, xem giống như việc triple(soNhapVao) là một biến số.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 118 -

Tham khảo đoạn code dưới đây, cũng tương tự với đoạn code trên nhưng ở dòng cuối cùng printf

có một chút thay đổi và ta không sử dụng biến số soTriple.

Code C:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

int triple(int soHang)

{

return 3 * soHang;

}

int main(int argc, char *argv[])

{

soNhapVao = 0; int

("Nhap vao mot gia tri... "); printf

("%d", &soNhapVao); scanf

// ket qua cua function triple duoc gui truc tiep den printf ma khong can dua vao bat ki bien so nao

("Triple (x3) cua gia tri vua roi la %d\n", triple(soNhapVao)); printf

return ; 0

}

Nhận thấy, được đưa trực tiếp vào . Máy tính hoạt động như thế nào nếu triple(soNhapVao) printf

nó đọc đến dòng này?

Khá đơn giản. Nó đọc đến dòng bắt đầu bằng , nó sẽ gọi function tiếp tục đưa printf printf. Nó

cho printf parameter Parameter nhưng cần thiết. đầu tiên là đoạn văn cần hiển thị và thứ hai là

một số. Máy tính thấy rằng để đưa số này vào thì nó cần dùng function . Và nó gọi printf triple

function triple, nó thực hiện những phép toán có trong triple và khi nó có được kết quả, nó sẽ gửi

trực tiếp vào function printf !

Thấy có vẻ hơi lằng nhằng giữa các functions phải không?

Để nói đơn giản hơn, một function được phép gọi một function khác khi đến lượt nó, hoặc tự gọi

lại chính nó,... Đấy là nguyên tắc cơ bản của lập trình trên ngôn ngữ C ! Và tất cả sẽ được tập

hợp lại, giống như việc lắp ghép Lego vậy.

Cuối cùng, việc khó khăn nhất chính là cách bạn viết ra các functions. Khi đã viết xong, bạn chỉ

cần gọi lại chúng để thực hiện những công việc mà nó có thể làm bằng những phép toán được

chứa bên trong. Việc này sẽ đơn giản hóa cách viết chương trình của chúng ta. Và hãy tin tôi,

chúng ta sẽ dùng rất thường xuyên đấy!

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 119 -

Xem thêm vài ví dụ để hiểu rõ hơn

Bạn có thể coi tôi như một kẻ bị ám ảnh bởi những ví dụ. Thật sự lý thuyết rất tốt, nhưng nếu

chúng ta chỉ học mỗi lý thuyết thì có nguy cơ trong đầu sẽ không giữ lại nhiều điều đã học và

trên có hết đôi khi ta không biết sử dụng như thế nào, bạn thấy tiếc thời gian bỏ ra không ?

Bây giờ, tôi sẽ chỉ cho bạn một vài ví dụ về cách sử dụng function và để cho bạn cảm thấy thích

nó hơn, tôi bắt buộc phải cho bạn những ví dụ khác nhau trong các trường hợp khác nhau, mục

đích cho bạn thấy các sự khác nhau của các function có thể tồn tại.type

Tôi cũng không chỉ bạn thêm điều mới mẻ nào ở đây. Và nếu bạn đã hiểu những gì tôi hướng

dẫn trước đó thì những ví dụ sau đây bạn có thể hiểu được dễ dàng

Chuyển từ euros sang vietnamese dong

Chúng ta bắt đầu bởi một function khá giống với , không phải vì thế mà bạn mất hứng thú triple

nhé: một function cho phép ta chuyển từ euros sang vietnamdong. Cho những bạn không thường

xuyên theo dõi về tiền tệ thì 1 euro = ( cập nhật ngày 10/03/2015) 22864.0426 vietnamese dong

Chúng ta sẽ tạo một function gọi là unction này sẽ nhận một biến số conversion. F type double và

trả lại một giá trị vì chúng ta cần sử dụng đến những số thực. Hãy nghiên cứu đoạn type double

code sau:

Code C:

double conversion(double euros)

{

vietnamdongs= 0; double

vietnamdongs = 22864.0426* euros;

return vietnamdongs;

}

int int char main( argc, *argv[])

{

("10 euros = %f VND\n", conversion(10)); printf

("50 euros = %f VND\n", conversion(50)); printf

("100 euros = %f VND\n", conversion(100)); printf

("200 euros = %f VND\n", conversion(200)); printf

return 0;

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 120 -

Console:

Như đã báo trước, không có thay đổi lớn nào so với function . Mặt khác, function triple

conversion này có vẻ dài hơn một tí và có thể rút ngắn lại trong một dòng, tôi để bạn làm điều

này vì tôi hình như đã hướng dẫn ở phía trên rồi.

Trong function main, tôi cố ý để thật nhiều để bạn thấy lợi ích của việc sử dụng function. printf

Để có được giá trị của 50 euros, tôi viết . Và để có được giá trị của conversion(50) 100 euros tôi

chỉ cần thay đổi mà tôi đưa vào (50 thành 100).parameter

Và bây giờ đến phiên bạn ! Hãy viết một function thứ 2 (luôn đặt trước function main) có tác

dụng chuyển đổi ngược lại: từ vietnamese dong thành euros.

Việc này không có gì là khó khăn cả, các bạn chỉ việc thay đổi một phép tính.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 121 -

Chép phạt

Chúng ta sẽ tham khảo một function không trả về một giá trị nào. Là một function thực hiện việc

hiển thị lên màn hình những câu giống nhau với số lượng tùy theo ta yêu cầu. Function này có

một : là số lượng câu mà bạn phải chép phạt.parameter ở in

Code C:

void chepPhat(int soDong)

{

int i;

(i = 0 ; i < soDong; i++) for

{

("Toi khong duoc phep quay cop trong gio kiem tra\n"); printf

}

int int char main( argc, *argv[])

{

chepPhat(10);

return 0;

}

Console:

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 122 -

Đến đây, tôi đã thực hiện một function không trả về giá trị nào. Function dạng này được dùng để

thi hành một hành động cụ thể nào đó (ở đây, nó hiển thị lên màn hình những tin nhắn).

Function không trả về giá trị nào có , cũng chính vì thế trước tên function tôi viết type voidlà

void.

Nâng cấp thú vị hơn của bài tập này là ta tạo một function khác để có thể sử dụng cho chepPhat

bất kì một trường hợp chép phạt nào.

Chúng ta sẽ cho nó 2 (tham số): đoạn văn cần chép phạt và số lần cần chép phạt. Vấn parameter

đề là, bạn vẫn chưa biết cách sử dụng chuỗi kí tự trong C.

Bạn sẽ được học cách sử dụng những biến số để chứa những chuỗi kí tự ở những phần sau.

Diện của tích một chữ nhật hình

Khá đơn giản để tính diện tích của một hình chữ nhật: chiều dài x chiều rộng. Và function với

tên gọi là sẽ nhận 2 (tham số) , nó sẽ dientichHinhChuNhat parameters : chieuDai và chieuRong

trả về giá trị diện tích.

Code C:

double dientichHinhChuNhat(double chieuRong, double chieuDai)

{

return chieuRong * chieuDai;

}

int int char main( argc, *argv[])

{

("Hinh chu nhat voi chieu rong 5 va chieu dai 10 co dien tich la %f\n", printf

dientichHinhChuNhat(5, 10));

("Hinh chu nhat voi chieu rong 2.5 va chieu dai 3.5 co dien tich la %f\n", printf

dientichHinhChuNhat(2.5, 3.5));

("Hinh chu nhat voi chieu rong 4.2 va chieu dai 9.7 co dien tich la %f\n", printf

dientichHinhChuNhat(4.2, 9.7));

return 0;

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 123 -

Console:

Có nào khác không?cách viết

Có chứ! Trong trường hợp này, function sẽ không trả về kết quả nào, nó sẽ tính toán diện tích và

hiển thị luôn kết quả.

Code C:

void dientichHinhChuNhat(double chieuRong, double chieuDai)

{

dientich = 0; double

dientich = chieuRong * chieuDai;

("Hinh chu nhat voi chieu rong %f va chieu dai %f co dien tich la %f\n", chieuRong, printf

chieuDai, dientich);

}

int int char main( argc, *argv[])

{

dientichHinhChuNhat(5, 10);

dientichHinhChuNhat(2.5, 3.5);

dientichHinhChuNhat(4.2, 9.7);

return 0;

}

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 124 -

Console:

Giống như bạn thấy, nằm bên trong function và hiển thị tương tự printf dientichHinhChuNhat

đoạn code trước.

Đây là ví dụ về hai cách viết khác nhau của cùng một chương trình.

Một Menu

Đoạn code sau khá thú vị và cụ thể, người ta tạo một không nhận bất kì menu( ) (tham parameter

số) nào.

Function này sẽ hiện thị một menu và yêu cầu người sử dụng lựa chọn. Function sẽ trả về lựa

chọn đó.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 125 -

Code C:

int menu()

{

luachon = 0; int

(luachon < 1 || luachon > 4) while

{

("=== Menu ===\n"); printf

("1. Pho\n"); printf

("2. Bun bo Hue\n"); printf

("3. Mi Quang\n"); printf

("4. Thit cay\n"); printf

("Lua chon cua ban ? "); printf

("%d", &luachon); scanf

}

return luachon;

}

int int char main( argc, *argv[])

{

(menu()) switch

{

1: case

("Ban da chon Pho. Mot lua chon tuyet voi !\n"); printf

; break

2: case

("Ban da chon Bun bo Hue. Mot lua chon chinh xac !\n"); printf

; break

3: case

("Ban da chon Mi Quang. Qua tuyet !\n"); printf

break;

4: case

("Ban da chon Thit cay. Nao ta cung den quan nhau !\n"); printf

; break

}

return 0;

}

Tranh thủ, tôi đã cải tiến luôn menu trên mà bạn đã thấy trước đó. Lần này menu sẽ hiển thị lại

mỗi khi người sử dụng không nhập đúng giá trị từ 1 đến 4. Như vậy, không có lỗi xảy ra nếu như

function trả lại một con số không liên quan gì đến các lựa chọn trong menu !

Trong main, bạn thấy ta sử dụng một Một khi function kết thúc, nó sẽ tr switch (menu()). menu() ả

về lựa chọn của người sử dụng trực . Một phương pháp khá nhanh và tiếp vào function switch

hiệu quả.

Tài li ng d n lệu hướ ẫ ập trình C www.siteduzero.com

Apprenez à programmer en C Tác gi : M@teo21 ả

Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M

daihung.pham@yahoo.fr thaibaminh2512@gmai.com - 126 -

Nào đến phiên bạn! Đoạn code trên vẫn có thể cải tiến tiếp được: Thay đổi chương trình để hiển

thị một thông báo lỗi nếu như người sử dụng lựa chọn một số khác ngoài menu thay vì hiển thị

lại toàn bộ menu như trên.

Một tập trước kết bài nhỏ khi thúc

Bạn còn nhớ trò chơi "Lớn hơn hay nhỏ hơn" không? Tôi hi vọng bạn vẫn không quên nó.

Bạn sẽ thay đổi bằng cách sử dụng những function. Bạn sẽ tạo ra 2 function: taoSoNgauNhien

(có tác dụng tạo ngẫu nhiên một số nằm giữa (có tác dụng so sánh 2 số MIN sosanh và MAX) và

và hiển thị lớn hơn, nhỏ hơn hay kết quả đúng)

Bạn không cần gấp gáp để tiến sang chương II của bài hướng dẫn vì ở đó tôi sẽ hướng dẫn các

bạn về con trỏ. Khá khó nuốt đấy

Và chương hiện tại là con đường bắt buộc bạn phải bước qua để thể học những kiến thức mới có

hơn, nên hãy cố gắng nắm thật vững.

Nhớ là phải luôn cố gắng, đừng bỏ dở giữa chừng, vì phần khó khăn nhất bạn sẽ học nằm ở

chương 2, nếu qua được, bạn sẽ thu được kết quả lớn hơn rất nhiều.

Sau đó, ở chương 3, bạn sẽ học cách viết những trò chơi, mở những cửa sổ, sử dụng bàn phím,

chuột, joystick, âm thanh ...

Bạn thấy hứng thú hơn chưa?

Thế là xong những kiến thức nền tảng cho một người mới tập tành về C.

Những điều mới mẻ nghiêm túc hơn sẽ bắt đầu ở chương thứ 2 !!!

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/126

| | Tải xuống

Preview text:

Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
LỜI MỞ ĐẦU
Chào mừng các bạn đến với bài học t lập rình C/C++ . Tôi sẽ là
người hướng dẫn (hay là thầy giáo nếu bạn thích ) trong suốt các bài học.
Vậy tôi là ai? Tên tôi, hay là nickname của tôi là M@teo21. Tôi đã từng viết rất nhiều bài hướng
dẫn khác trên http://www.siteduzero.com, tôi cũng chính là người đã tạo nên trang web này. Và đây không phải là
lần đầu tiên tôi viết những bài hướng dẫn c ơ bản .
Nhưng khoan hãy nói về tôi đã, hãy nói về chính bản thân các bạn.
Bạn không hề biết tí gì về t lập rình.
Cũng không chắc đã biết “lập trình” là gì nhưng... chắc chắn là bạn đang muốn học lập trình đúng không?
Và bạn phải xác định chính xác t
mục iêu của mình là: “học lập trình”. Nhưng lập
trình C / C++... Đó nghĩa là gì? Và c
ó thật sự tốt nếu ta bắt đầu học từ nó? Và bạn đã biết t lập rình trước đó chưa? Có c
phải húng ta có thể làm tất c ả
mọi thứ trên máy tính với nó? Nhiệm vụ quan trọn của g
chương này là trả lời tất cả những câu hỏi đơn giản như thế.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 1 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
CHƯƠNG I – NHỮNG ĐIỀU CƠ BẢN VỀ
NGÔN NGỮ LẬ P TRÌNH C 1) t "lập rình" là gì? 5) Công c t ụ ính toán  Lập trình là g ? ì  Những tính toán cơ ả b n. 
Lập trình bằng ngôn ngữ lập trình 
Phương pháp viết rút gọn. nào ?  Thư viện toán học.  Lập trình c khó không ? ó  Trắc Nghiệm K ế i n Thức.  Trắc Nghiệm K ế i n Thức. 6) Conditions (điều kiện) 2) Công cụ cầ n c ó để học lập trình  Condition "if... else". 
Những công cụ cần thiết cho lập  Boolean, trung tâm c a ủ những trình. condition.  Các bạn c ó thể ch n... D ọ ev-C++  Condition "switch".  Hay là... Visual C++ 
Ternary : những conditions rút gọn.  Và cá nà i y nữa... Code::Blocks.  Hoặc Mac... Xcode. 7) Loops (vòng lặp)  Thế nào là vòng lặp.  Vòng lặp while.
3) Chương trình đầu tiên của bạn  Vòng lặp do... while.  Console hay là cửa s ? ổ  Vòng lặp for. 
Những dòng code tối thiểu cầ ả n ph i có. 8) Test Program: ha Hơn y kém, trò chơi đầu  Viết một tin ắ nh n r m a àn hình. tiên của bạn 
Những chú thích, vô cùng tiệ ụ n d ng ! 
Chuẩn bị và một vài gợi ý.  Đáp án.  Ý tưởng cải tiến. 4) Thế giới của những biến số  Công việc c a ủ b nh ộ ớ. 9) Function  Cách khai báo m t ộ biến.  Cách tạo và g i ọ m t ộ function. 
Hiển thị giá trị của biến số.  Xem thêm vài ví d ụ để hiểu r õ hơn. 
Cách gán giá trị vào biến số.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 2 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 1: Lập trình là gì?
Chúng ta bắt đầu từ một câu hỏi đơn giản nhất có thể.
Nếu bạn đã biết điều này trước đó, tôi vẫn khuyên bạn nên đọc lại nó. Tôi sẽ bắt đầu bài hướng
dẫn từ zero, dành một người không biết tí gì về lập trình.
“lập trình” (programmer, program) nghĩa là gì?
Vâng tôi sẽ tránh làm giống như thầy giáo dạy văn của tôi. Tôi sẽ không đưa ra cho bạn nguồn
gốc của từ lập trình (programmer, program). Nhưng dù sao đi nữa nó xuất phát từ một từ latin "programmeus".
Nói đơn giản, lập trình nghĩa là tạo nên những "chương trình máy tính". Những chương trình đòi
hỏi máy tính thực hiện tất cả công việc.
Máy tính bạn chứa đầy các chương trình ở tất cả mọi thể loại: 
Calculator chính là một chương trình. 
Các công cụ xử lí văn bản của bạn cũng là chương trình. 
Các software dùng để “chat” cũng là chương trình. 
Trò chơi điện tử cũng là chương trình.
Tóm lại, những chương trình ở khắp mọi nơi trên máy
tính và cho phép thực hiện bất cứ điều gì.
Bạn có thể tạo ra một chương trình mang tính cách mạng nếu bạn may mắn, hoặc thực hiện một
game đánh nhau 3D trên internet. Máy tính của bạn có thể làm tất cả (trừ những việc như làm ra café)
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 3 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Trò chơi nổi tiêng Half-life 2, được lập trình bằng C++
Xin lưu ý rằng tôi không nói người ta làm r a trò chơi này hoàn toàn
chỉ thông qua việc đánh
máy viết code. Ý tôi là chúng ta c
ó thể làm những điều đó, nhưng chắc chắn là ngoài việc g õ phím ra, bạn còn có
rất nhiều việc khác để làm.
Bạn sẽ không bắt đầu học lập trình bằng việc tạo ra một game 3D. Chẳng khác nào tự mình kết
thúc tất cả . Chúng ta hãy bắt đầu từ những điều cơ bản. Đầu tiên là làm sao hiển thị lên màn hình một tin nhắn.
Bạn phải học từng thứ từng thứ một, và từ từ bạn sẽ có khả năng thực hiện những chương trình
với độ khó ngày càng gia tăng. Mục đích của toàn bộ bài hướng dẫn này giúp bạn có khả năng
xoay sở trên bất kì chương trình nào được viết bằng ngôn ngữ C hay C++
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 4 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Lập trình bằng ngôn ngữ nào?
Thật sự mà nói, máy tính đúng là một cỗ máy kì lạ:
chỉ nhận và gửi lại những số 0 và 1. nó
Ví dụ, nếu dịch câu: “thực hiện phép tính 3 + 5” về ng
ôn ngữ máy tính, nó sẽ có dạng như sau: 0010110110010011010011110.
(dãy số trên do tôi chế ra đấy
, thật sự thì tôi không giỏi việc dịch ra ngôn ngữ máy tính )
Những số mà bạn thấy ở trên, là ngôn ngữ của máy tính, gọi là ngôn ngữ nhị phân (language
binary). Máy tính của bạn chỉ hiểu đươc ngôn ngữ này. Nhưng bạn và tôi, chúng ta hoàn toàn
không thể hiểu và học được ngôn ngữ đó.
Và đây chính là vấn đề đầu tiên của chúng ta: Làm các nà h
o để giao tiếp với máy tính đơn giản hơn việc dùng những số 0 hay 1?
Máy tính của bạn không nói được tiếng Anh cũng như tiếng Việt. Và không ai quan niệm phải
viết một chương trình bằng ngôn ngữ nhị phân, kể cả những nhà lập trình điên nhất cũng không làm chuyện đó.
Ý tưởng là phải tạo ra một ngôn ngữ mới đơn giản hơn và sau đó nó sẽ được chuyển sang ngôn
ngữ nhị phân. Đây là việc của những nhà lập trình chuyên về ngôn ngữ. Và các chương trình
trình này đã đuợc tạo ra bởi họ, chúng ta sẽ không cần phải thực hiện lại, thật là may mắn phải không? Nói đơn giản:
Nếu bạn viết một lệnh bằng ngôn ngữ lập trình nào đó với nội dung :
“thực hiện phép tính 3+5”
thì chương trình dịch sẽ chuyển thành những dạng như sau: "0010110110010011010011110"
Tôi sẽ lập một biểu đồ để giúp bạn hiểu rõ hơn:
Biểu đồ cực kì đơn giản về việc thi hành một chương trình
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 5 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Ở đây tôi chỉ dùng những từ ngữ đơn giản để giải thích, nhưng trong tin học mỗi vấn đề đều có một thuật ngữ riêng.
Suốt các bài học, bạn sẽ phải học không ít những thuật ngữ đó. Điều đó giúp bạn có thể dễ dàng
biểu đạt những vẫn đề về tin học, hơn nữa, bạn có thể hiểu được ý của một nhà lập trình nào đó
mà bạn sẽ trò chuyện sau này. Hẳn là lúc đó, những người xung quanh sẽ nhìn các bạn với ánh
mắt khác thường, đó là lý do mà bạn phải chú ý đến việc học những thuật ngữ
Quay lại với biểu đồ ở trên:
Trong ô đầu tiên: “Chương trình được viết bằng ngôn ngữ lập trình đơn giản”. Cụm từ “Ngôn
ngữ lập trình đơn giản” còn đuợc gọi là “ngôn ngữ bậc cao”. (high-level programming language).
Có rất nhiều “cấp bậc” trong ngôn ngữ lập trình. Và ngôn ngữ bậc càng cao càng gần và giống
với ngôn ngữ của chúng ta (cũng giống như tiếng Việt hay tiếng Anh). Ngôn ngữ bậc cao giúp ta
dễ dàng hơn trong sử dụng, nhưng nó vẫn có một vài thiếu sót mà bạn sẽ thấy về sau. Có rất
nhiều ngôn ngữ bậc cao hay thấp trong tin học, trong số đó bạn có thể dùng để lập trình.
Và đây là một vài ví dụ:  C  C++  Java  Visual Basic  Delphi  …vv...
Nói thêm rằng ở đây tôi không sắp xếp chúng theo “cấp bậc của ngôn ngữ”, vì thế bạn đừng nghĩ
rằng ngôn ngữ đầu tiên sử dụng dễ dàng hơn hay ngược lại.
Đó chỉ là một vài ví dụ bất chợt
nảy ra trong đầu của tôi.
(Còn rất nhiều ngôn ngữ khác nữa mà tôi không liệt kê ra hết, vì sẽ rất dài nếu ghi hết ra , xin các bạn bỏ qua cho).
Một số ngôn ngữ có bậc cao hơn các ngôn ngữ khác (về mặt lí thuyết thì dễ dàng sử dụng hơn),
chúng ta sẽ xem xét điều này sau, đặc biệt là sự khác nhau giữa ngôn ngữ C và C++.
Một từ ngữ khác mà ta phải nắm đó là: mã nguồn (code source). Đó đơn giản là phần mã của
chương trình được viết bằng ngữ ngôn
bậc cao. Và tất cả những mã nguồn đó sẽ được dịch thành ngôn ngữ nhị phân.
Trong giai đoạn tiếp theo, “chương trình biên dịch” sẽ dịch ngôn ngữ bậc cao đó (C hay C++)
sang nhị phân. Chương trình này có tên là compiler. Việc biên dịch gọi là compilation.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 6 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Quan trọng: các ngôn ngữ lập trình bậc cao khác nhau sẽ c
ó các compiler khác nhau. Nói
cách khác, chúng ta không thể dịch ngôn ngữ C++ cùng với cách mà ta dịch ngôn ngữ Delphi. V s ề au bạn sẽ nhận c
thấy, ùng một ngôn ngữ sẽ có
nhiều compilers khác nhau (compiler của
Microsoft, compiler GNU... tôi sẽ nói về chúng ở những chương sau). m Rất ay mắn là những compiler
đó gần như giống nhau (đôi khi chúng có những khác biệt nhỏ và tôi sẽ chỉ cho bạn). Cuối cù chương trình ng,
nhị phân được tạo ra bởi compiler được gọi là: executable. Các chương
trình này trên Windows có đuôi “.exe” giống như EXEcutable.
Quay lại với biểu đồ vừa rồi nhưng thay bằng những thuật ngữ tin học chính xác:
Cùng một biểu đồ nhưng biểu đồ này dùng các thuật ngữ chính xác hơn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 7 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tại sao chọn học C/C++?
Như tôi đã nói với bạn ở trên, có rất nhiều ngôn ngữ bậc cao. Chúng
ta sẽ bắt đầu bằng một trong số đó.
Nhưng mà bạn phải có một sự lựa chọn giữa: 
Một ngôn ngữ lập trình có bậc rất cao: dễ dàng sử dụng, "thông dụng", như Visual
basic. Nhưng các ngôn ngữ này có rất nhiều khuyết điểm: đầu tiên là phải mua bản quyền
để sử dụng, giá thành mắc, và bị nhiều hạn chế. Ví dụ, chương trình mà bạn viết sẽ chỉ
chạy được trên Windows, đừng nghĩ đến việc chạy nó trên Linux hay Macinstosh! Hay
trên hết, bạn không có thể làm tất cả những gì bạn muốn với dạng ngôn ngữ này, và điều
đó khiến bạn cảm thấy hạn chế khi sử dụng. 
Một ngôn ngữ khác ở vị trí tương đối thấp hơn (nhưng nó không thấp lắm đâu!): có
thể nó sẽ hơi khó hơn visual basic, nhưng chắc chắn một điều là với một ngôn ngữ như C
(hay C++) sẽ giúp bạn học thêm r t
ấ nhiều trong việc lập trình cũng như hiểu thêm cách
hoạt động của máy tính. Và sau đó hoàn toàn đủ khả năng học thêm một vài ngôn ngữ
khác nếu bạn muốn. Bạn sẽ tự chủ hơn. Mặt khác, ngôn ngữ C và C++ được sử dụng khá
rộng rãi. Nó được dùng để lập trình phần lớn các chương trình bạn biết. Cuối cùng, để lập
trình trên C hay C++, bạn không cần phải mua bất kì chương trình nào vượt ngoài túi tiền
của bạn, vì ngôn ngữ này hoàn toàn miễn phí!
Và đó là lý do thúc đẩy tôi hướng dẫn bạn ngôn ngữ C trước tiên. Tôi không hề nói rằng chúng ta
bắt buộc phải bắt đầu từ đây, nhưng lựa chọn này sẽ giúp bạn có được những kiến thức bền vững về lập trình.
Tôi xem như đây chính là ngôn ngữ lập trình đầu tiên của bạn, và bạn
không biết tí g ìvề lập trình
trước đó. Cũng có thể, bạn đã biết lập trình rồi, nhưng việc học lại từ cơ bản không ảnh hưởng xấu tí nào phải không Khoan đã, c ó một cái mà tôi vẫn
chưa hiểu: Tôi sẽ học một ngôn ngữ gọi là “ / C C++” hay tôi
sẽ học 2 ngôn ngữ khác nhau một là và “C” một là “C++”?
Câu trả lời tốt nhất là bạn sẽ cùng lúc học cả 2 ngôn ngữ. Không phải là bạn phải tăng cường độ
làm việc lên hai lần đâu mà
là 2 ngôn ngữ này khá giống nhau. (Khi tôi nói đến 2 ngôn ngữ
cùng lúc, tôi sẽ viết “C / C++”).
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 8 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Và chúng ta phải hiểu rõ sự khác nhau giữa C và C++ trước khi bắt đầu: 
Giai đoạn đầu, lúc các máy tính có khối lượng tính bằng tấn và có kích thước to như ngôi
nhà, người ta đã sáng tạo ra một ngôn ngữ lập trình gọi là Algol. 
Sau nhiều cải tiến, người ta đã tạo ra một ngôn ngữ mới gọi là CPL, và chính nó đã phát
triển thành BCPL, sau đó nó được mang tên là ngôn ngữ B. (Các bạn không cần phải
nắm tất cả những điều này, tôi viết ra chỉ để có thêm chút dáng vẻ về lịch sử mà thôi ). 
Và trong một ngày đẹp trời, người ta đã hoàn tất việc tạo ra một ngôn ngữ mới gọi là ...
ngôn ngữ C. Qua các sửa đổi, ngôn ngữ này vẫn là một trong những ngôn ngữ được sử
dụng nhiều nhất cho đến hôm nay. 
Không lâu sau đó, người ta đề xuất thêm vào ngôn ngữ C một vài thứ để cải tiến, và ngôn
ngữ mới này được gọi là ngôn ngữ C++ hoàn toàn dựa trên nền tảng của C. Ngôn ngữ
C++ không có gì khác C ngoại trừ một số cái được thêm vào. (Những cái đó là gì? Chúng ta sẽ thấy về sau).
Có rất nhiều cách để học lập trình. Nhiều người nghĩ rằng tốt hơn hết là học nga y từ “C++”. Điều
đó cũng đúng, chúng tương đối giống nhau, C++ chỉ là C được thêm vào “những dấu +”. Ngôn
ngữ C không phải là “ngôn ngữ già cỗi bị lãng quên”, ngược lại nó được sử dụng rất nhiều trong
thời đại hiện nay. Nó là nền tảng của những hệ điều hành lớn như Unix hay Windows.
Nếu bạn bắt đầu bằng ngôn ngữ C, sau này bạn học ngôn ngữ C++ sẽ nhanh và dễ dàng hơn. Và
bạn sẽ không cần phải học lại tất cả những gì đã biết, bạn chỉ cần học những cái được thêm vào ở
“C++” (và đây chính là đều tôi cần nói ). Có một số hiểu lầm khi c
ó người cho rằng ngôn C
ngữ ++ tốt C hơn , thật r t a hì nó c chỉ ho
phép bạn lập trình theo cách khác. Có thể nói, nó chỉ giúp việc lập trình của ta nhanh hơn và dễ dàng hơn trong việc tổ chức mã
nguồn của chương trình.
Nắm vững vấn đề: C và C++ không phải là 2 ngôn ngữ cạnh tranh, đối lập với nhau. Chúng ta
đều có thể dùng 2 ngôn ngữ này lập trình những cái tương tự. Chỉ là dùng 2 phương pháp lập trình khác nhau .
Điều thuận lợi hơn là sau này có thể dùng C hay C++ tùy theo ý muốn và mục đích của các bạn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 9 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Lập trình có kh không ? ó
Đây chính là câu hỏi khiến bạn phải suy nghĩ nhiều đúng không?
Và có phải chúng ta bắt buộc phải là một nhà toán học cực giỏi sau nhiều năm học tập để có thể
bắt đầu với việc lập trình?
Câu trả lời khiến bạn yên tâm hơn là điều đó không đúng.
Bạn không cần phải có một đẳng cấp toán học thật cao. Những kiến thức bạn cần để bắt đầu học chính là: 
Phép cộng (Tôi hi vọng bạn đã nắm vững nó )  Phép trừ (hic... hic... )  Phép nhân ( …)  Phép chia
Tôi hi vọng các bạn đã biết tất cả những phép tính đó. Và chắc chắn là tôi sẽ giải thích cho
bạn trong phần tiếp theo làm sao máy tính có thể thực hiện các phé , p tính cơ bản.
Tóm lại, về toán học thì không có gì khó khăn để bạn vượt qua.
Tất cả chỉ phụ thuộc vào chương trình mà bạn muốn thực hiện, nếu đó là chương trình liên quan
đến toán học, bạn bắt buộc phải hiểu biết nhiều về toán. Nếu bạn muốn làm một game 3D thì đòi
hỏi bạn phải có kiến thức về hình học không gian.
Để học ngôn ngữ “C / C++”, bạn không cần thiết phải có những kiến thức cao cấp nào cả.
Nhưng đâu là cái khó khăn ?
Chúng ta cần phải biết máy tính hoạt động như thế nào để có thể hiểu chúng ta đang làm những
gì. Và ở điểm này, hãy yên tâm, tôi sẽ cố gắng hết sức để hướng dẫn cho các bạn.
Một người lập trình cũng cần phải có một vài đặc điểm như sau: 
Kiên trì: một chương trình có thể sẽ không chạy tốt trong giai doạn đầu, vì vậy bạn phải nhẫn nại! 
Tư duy tốt: chắc hẳn là bạn không cần phải giỏi lắm về toán, cái bạn cần là suy nghĩ một cách logic. 
Nhẹ nhàng: Người ta không đánh máy bằng việc gõ búa lên bàn phím. Điều đó cũng
không giúp chương trình của bạn chạy tốt hơn tí nào đâu.
Tóm lại một cách đơn giản, việc học lập trình
không đòi hỏi bạn phải thật sự có kiến thức chu yên
sâu trong một lĩnh vực nào đó. Một người dốt toán vẫn có thể viết ra một chương trình, cái cần
thiết chính là khả năng suy nghĩ của bạn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 10 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Tổng Kết: 
Để tạo ra được một chương trình máy tính, người ta phải viết những chương trình đó dựa
trên một loại ngôn ngữ mà máy tính có thể biên dịch lại để hiểu. Người ta gọi đó là
“Ngôn ngữ lập trình”. 
Có rất nhiều loại ngôn ngữ máy tính được phân theo nhiều cấp độ. Những ngôn ngữ cao
cấp thì dễ sử dụng hơn nhưng chưa chắc sẽ mang lại hiệu quả cao hơn những ngôn ngữ cấp thấp. 
Ngôn ngữ lập trình C mà chúng ta đang được học trong tài liệu này được gọi là ngôn ngữ
cấp thấp và nó cũng đang là ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất thế giới hiện nay.  Source code
là tập hợp văn bản do bạn viết ra thể hiện ý nghĩa của ngôn ngữ lập trình. 
Compiler là một chương trình biên dịch có khả năng dịch source code sang ngôn ngữ nhị
phân, sau đó chuyển thành chương trình Executable (.exe). Chúng ta phải biết rằng trong
chương trình nhị phân thì không còn chứa source code. 
Việc lập trình không đòi hỏi bạn phải có một kiến thức chuyên sâu về một lĩnh vực nào
đó như Toán học (ngoại trừ một số trường hợp chương trình bạn viết đòi hỏi phải sử dụng
những công thức toán học chuyên sâu, vd như các phần mềm mã hóa). Tuy nhiên, một tư
duy logic, nhạy bén là điều thật sự cần thiết đối với một lập trình viên.
Chà! Chúng ta kết thúc bài 1 rồi, nhưng các bạn vẫn chưa thấy bất kì dòng code nào giống như
chúng ta đã thống nhất trước đó.
Trong chương tiếp theo, các bạn sẽ bắt đầu học cá
ch lập trình với những công cụ đầu tiên. Bạn sẽ
được hướng dẫn cài đặt những chương trình cần thiết cho bất kì người học lập trình nào.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 11 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC.
Phần này sẽ giúp bạn kiểm tra lại kiến
thức đã học được, bạn chỉ việc chọn câ u trả lời đúng nhất thôi. Những file nào được tạo r a từ việc lập trình ?
A. Những file *.exe chạy trên Windows
B. Những hình ảnh (*.jpg, *.png, *.bmp...)
C. Những đoạn vidéos (*.avi, *.mov...) Giữa C và C++, ngôn nà ngữ o cho phép ta t lập rình tốt hơn ? A. C B. C++
C. Cả hai đều mạnh mẽ như nhau Chương trình ngôn dịch ngữ ca o cấp thành ngôn ngữ nhị phân gọi là : A. Programer B. Brumisateur C. Compiler
Ngôn ngữ nào bạn sẽ học trong giai đoạn đầu ? A. C B. C++ C. Cả hai Đáp án: 1- A 2- C 3- C 4- C
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 12 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 2: Một vài công cụ cần có để học tr lập ình
Sau bài mở đầu, chúng ta sẽ bắt đầu đi sâu vào bài học bằng cách trả lời câu hỏi “ Cần sử dụng
chương trình nào để lập trình?”
Sẽ không có vấn đề gì quá khó khăn trong bài này, chúng ta sẽ dành chút thời gian để tìm hiểu về
một số phần mềm mới.
Hãy tận hưởng thời gian này bởi vì trong các bài tiếp theo, chúng ta sẽ thực sự học cách lập trình
và có lẽ sẽ không có thời gian cho bạn “đánh một giấc” đâu nhé.
Những công cụ cần thiết cho việc lập trình:
Vậy theo bạn, chương trình mà chúng ta đang cần là gì ?
Nếu như các bạn có theo dõi kĩ nội dung bài học trước thì hẳn là bạn phải biết ít nhất 1 cái tên nào đó chứ.
Bạn biết điều tôi đang muốn nói mà … đúng không ???
Vâng, đó là trình biên dịch (compiler), một chương trình chuyên dùng để biên dịch ngôn ngữ
C/C++ của bạn sang ngôn ngữ nhị phân của máy tính.
Như tôi đã từng nói sơ qua cho các bạn ở bài trước, chúng ta có 1 vài trình biên dịch phổ biến
cho ngôn ngữ lập trình C/C++. Việc lựa chọn trình biên dịch nào thật sự không phải là vấn đề quá khó.
Nào, vậy ngoài ra chúng ta còn cần những gì nữa?
Tôi sẽ không để bạn phải thắc mắc thêm, dưới đây là những hành trang tối thiểu cho một lập trình viên:
 Một chương trình soạn thảo văn bản (text editor program) để viết mã nguồn (source
code) của chương trình. Trên lý thuyết thì để thực hiện việc này chúng ta chỉ cần sử dụng
phần mềm “Notepad” trong Windows hoặc “V ” trong Linux là đủ. Nhưng sẽ lý tưởng i
hơn khi bạn sử dụng một trình soạn thảo văn bản có thể tô đậm màu sắc các thành phần
trong mã nguồn nhằm giúp bạn xác định rõ ràng hơn khi cần thiết.
 Một chương trình biên dịch mã nguồn (compiler) để giúp dịch ngôn ngữ lập trình
C/C++ của bạn sang ngôn ngữ nhị phân của máy tính.
 Một chương trình tìm và sửa lỗi (debugger) để giúp bạn theo dõi các lỗi trong chương
trình của mình. Tin không vui là cho tới bây giờ chúng ta vẫn chưa phát minh ra chức
năng “hiệu chỉnh” để sữa chữa những lỗi của chương trình. Điều đó cũng đồng nghĩa với
việc nếu bạn đã nắm rõ cách hoạt động của debugger, nó sẽ giúp bạn tìm ra lỗi một cách
dễ dàng, chỉ vậy thôi.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 13 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Thời gian đầu, nếu bạn là người thích mạo hiểm thì bạn có thể làm việc mà không cần tới
debugger nhưng tôi tin chắc rằng không sớm thì muộn bạn cũng sẽ cần đến nó thôi.
Từ những điều trên chúng ta sẽ thấy có 2 trường hợp:
 TH1: Để lập trình, chúng ta sẽ phải dùng 3 chương trình riêng biệt, và đây cũng là cách
phức tạp nhất, nhưng sự thật là nó có thể hoạt động. Chẳng hạn như với Linux, nhiều lập
trình viên vẫn thích sử dụng 3 chương trình riêng biệt cho công việc lập trình của họ. Tôi
sẽ không nói chi tiết về việc này trong bài này mà tôi sẽ chỉ bạn một cách đơn giản hơn.
 TH2: Chúng ta có chương trình nào bao gồm 3 trong 1 không? Tức là một chương trình
có chứa 3 thằng “text editor”, “compiler” và “
debugger”. Câu trả lời là có và người ta gọi
những chương trình này là IDE.
Chúng ta có một vài IDE phổ biến và sẽ có một chút khó khăn trong thời gian đầu để bạn có thể
chọn cho mình một IDE phù hợp. Nhưng có một điều chắc chắn là trong mọi trường hợp, bạn
đều có thể lập trình với bất kỳ loại IDE nào.
Chọn IDE phù hợp với bạn:
Sẽ khá thú vị khi giới thiệu cho bạn một vài IDE nổi tiếng nhất mà tôi biết. Dĩ nhiên tất cả đều là
miễn phí, hehe. Cá nhân tôi hơi lộn xộn trong việc sử dụng IDE cho mình, tôi có thể dùng mỗi
ngày một IDE khác nhau tùy cảm hứng.
 Một trong những IDE ưa thích của tôi đó là Code :: Blocks. Nó hoàn toàn miễn phí và
hoạt động được trên hầu hết các hệ điều hành máy tính phổ biến ngày nay. Tôi khuyên
bạn nên bắt đầu học lập trình với phần mềm này (thậm chí nó vẫn rất tốt cho tất cả mọi
người về sau). Thằng này có thể chạy mượt mà trên Windows, Mac và Linux.
 Không thể không nhắc tới một sản phẩm nổi tiếng trên Windows, nó là phần mềm
Microsoft Visual C ++. Có rất nhiều phiên bản tính phí (tất nhiên là mắc vcl). Nhưng
may thay, có một phiên bản miễn phí tên là Visual C++ Express, thằng này thật sự rất
ngon lành (nó chỉ khác phiên bản tính phí ở một số điểm nhỏ nhặt thôi). Phiên bản miễn
phí này cung cấp các chức năng rất đầy đủ và có một bộ module hiệu chỉnh lỗi tuyệt vời
(debugging). Em này thì tất nhiên là chỉ chạy được trong môi trường Windows
 Đối với hệ điều hành Mac OS X, các bạn có thể sử dụng một phần mềm tên là Xcode,
thường được cung cấp sẵn trên các đĩa cài đặt Mac OS X. IDE này được các lập trình
viên làm việc trên hệ điều hành Mac đánh giá rất cao. Và hiển nhiên luôn, nó chỉ chạy được trên Mac OS X.
Lưu ý một chút với người dùng Linux: Có rất nhiều IDE cho hệ điều hành này, nhưng có
vẻ những lập trình viên đã có kinh nghiệm lại thích thú với việc tách biệt mọi thứ ra thay
vì sử dụng IDE 3 trong 1, cũng chỉ hơi khó hơn một chút thôi. Trong trường hợp của
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 14 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
chúng ta bây giờ, tôi khuyên các bạn nên cài đặt Code :: Blocks dù bạn đang dùng Linux,
chủ yếu là để có thể thuận tiện hơn trong việc theo dõi bài viết của tôi thôi.
Vậy thì cái IDE nào là tốt nhất ?
Tất cả những IDE tôi vừa giới thiệu cho bạn đều có thể giúp bạn lập trình tốt mà không có vấn đề
gì. Có thể sẽ có cái này cung cấp nhiều tùy chọn tốt hơn, cái kia lại cho ta trực quan sinh động dễ
nhìn, dễ xài hơn. Nhưng trong mọi trường hợp, chương trình mà bạn tạo ra sẽ đều giống nhau dù
cho bạn sử dụng IDE nào. Vì vậy đừng quá quan trọng hóa việc lựa chọn IDE tốt nhất.
Nói từ nãy đến giờ thì tôi quyết định sẽ sử dụng Code :: Blocks. Nếu bạn muốn theo dõi những
gì tôi sắp nói dưới đây một cách trực quan sinh động nhất, tôi nghĩ bạn nên cài đặt phần mềm này đầu tiên.
Code :: Blocks (Windows, Mac, Linux)
Code :: Blocks IDE là hoàn toàn miễn phí và có thể cài đặt được trên hệ điều hành Windows, Mac và Linux.
Hiện tại IDE này chỉ mới có phiên bản tiếng Anh thôi, đừng để điều này ngăn cản bạn sử dụng nó.
Hãy nhớ rằng, trong suốt quá trình học lập trình, bạn sẽ còn bắt gặp nhiều tài liệu khác được viết
bằng tiếng Anh, và bây giờ chúng ta lại có thêm 1 lý do chính đáng để trau dồi khả năng ngoại ngữ đúng không nào.
Xin mời bạn tải Code :: Blocks về theo link này http://www.codeblocks.org/downloads/binaries
(hoặc có thể lên google search là ra ngay thôi mà).
 Nếu bạn là người dùng Windows, hãy tải về phiên bản có đuôi “mingw-setup.exe”, bởi vì
chỉ có phiên bản này mới tích hợp s u t
ẵn compiler trong đó, nế ải nh ng phi ữ ên bản khác
thi bạn sẽ phải vất vả để biên dịch chương trình đấy.
 Nếu bạn đang dùng Linux thì chỉ việc chọn phiên bản phù hợp với nhà phân phối hệ điều hành c a ủ bạn.
 Cuối cùng là với Mac OS X, chỉ đơn giản là tải về phiên bản mới nhất trong danh sách
các phiên bản mà bạn nhìn thấy trên website.
Hãy cẩn thận tải cho đúng phiên bản cho hệ điều hành Windows của bạn. Bạn có thể xem hình dưới để rõ hơn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 15 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Nếu không nắm rõ thì cứ tải phiên bản có đuôi mingw-setup.exe như hình trên:
Giao diện chính của Code::Blocks sau khi cài đặt và chạy chương trình.
Quan sát hình trên chúng ta thấy có 4 vùng lớn được đánh số, tôi sẽ giới thiệu sơ cho các bạn về chúng nhé:
1. Thanh công cụ (toolbar): Nó chứa rất nhiều nút chức năng nhưng chỉ một số ít trong đó là
được sử dụng thường xuyên. Tôi sẽ nói về những nút này sau.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 16 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
2. Danh sách các tập tin dự án (list of project files): Khu vực bên trái này hiển thị danh sách
các tập tin có chứa mã nguồn (source code) trong chương trình của bạn. Lưu ý rằng hình
ảnh này được chụp khi chưa có project nào được tạo, do đó bạn không thấy bất kỳ danh
sách tập tin nào được hiển thị.
3. Khu vực chính (main area): Đây chính là chỗ dành cho bạn viết mã nguồn (source code).
4. Khu vực thông báo (notification area): Hay còn được gọi là “death zone” – vùng chết
chóc, nơi này sẽ hiển thị lỗi biên dịch nếu mã của bạn có vấn đề, và điều này vẫn thường xuyên xảy ra.
Nào, hãy nhìn vào hình dưới và để ý tới 4 nút đặc biệt trên thanh công cụ. Bạn sẽ thấy các nút
chức năng đó theo thứ tự: Buil, Run, Build and Run, Rebuild. Tất cả những nút chức năng này sẽ
được sử dụng rất thường xuyên:
Tôi sẽ nói cho bạn biết chức năng của những nút này:
1. Build: Hay còn gọi là biên dịch. Nút chức năng này sẽ chuyển tất cả các tập tin chứa mã
nguồn trong dự án của bạn đến trình biên dịch để thực thi những tác vụ. Nếu xảy ra lỗi
(chắc chắn là sẽ xảy ra ko sớm thì muộn thôi), thực thi sẽ không hoàn thành và bạn sẽ
nhìn thấy thông báo ở khu vực bên dưới Code :: Blocks như phần trên đã giới thiệu.
2. Run: Hay còn gọi là chạy chương trình. Nút này giúp chương trình của bạn chạy lên sau
khi đã được biên dịch, điều này giúp bạn kiểm tra xem chương trình bạn viết hoạt động
như thế nào, có đúng như ý bạn muốn. Theo như thứ tự thì bạn sẽ biên dịch trước rồi sau
đó chạy chương trình, nhưng có một nút thứ 3 giúp bạn hợp 2 quá trình này lại trong 1 cú click chuột …
3. Build and Run: Chắc hẳn là bạn không cần phải là một thiên tài để hiểu được cái nút thứ
3 này chỉ là một sự giao lưu – kết hợp từ 2 nút đầu tiên. Đây dường như sẽ là nút bạn
dùng thường xuyên nhất. Lưu ý rằng, nếu có bất kỳ lỗi nào xảy ra trong quá trình biên
dịch, chương trình sẽ không chạy được và tất cả những gì bạn nhận được là một đống
thông báo lỗi ở phía dưới nhé.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 17 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
4. Rebuild: Biên dịch lại. Khi bạn biên dịch chương trình thì thực tế, Code :: Blocks sẽ biên
dịch lại những tập tin mà bạn đã thay đổi. Đôi khi … ý tôi là đôi khi thôi nhé … bạn sẽ
cần Code :: Blocks biên dịch lại tất cả các tập tin. Chúng ta sẽ được biết khi nào chúng ta
cần sử dụng chức năng này và cụ thể những gì nó sẽ làm trong những bài tiếp theo. Tại
thời điểm hiện tại tôi nghĩ chúng ta không nên nhồi nhét quá nhiều. Tạm thời nút chức
năng gần như không cần thiết đối với chúng ta.
Tôi cũng khuyên các bạn nên tập thói quen sử dụng các phím tắt thay vì nhấp chuột vào
các nút chức năng. Việc này sẽ giúp các bạn tiết kiệm được khá nhiều thời gian và nó
diễn ra rất thường xuyên. Chẳng hạn như để Build and Run, các bạn chỉ cần bấm F9 là được.
Cách tạo một dự án (Project) mới:
Để tạo một project mới, thật sự rất đơn giản: Bạn chỉ cần chọn File / New / Project… hoặc nhấp
chuột thẳng vào dòng Create new project trên khu vực chính trước mặt bạn.
Có 2 cách để tạo 1 Project mới
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 18 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Trong cửa sổ vừa mở ra (xem hình sau), chọn Console application
Như bạn thấy, Code::Blocks đề xuất rất nhiều loại chương trình khác nhau sử dụng các
thư viện phổ biến như SDL (2D), OpenGL (3D), Qt và wxWidgets (Windows) …Hiện tại
thì những biểu tượng này chỉ để nhìn cho đẹp thôi chứ chúng vẫn chưa được cài đặt trên
máy tính của bạn, bạn nên lướt qua chúng.
Chúng ta sẽ tập trung vào các loại chương trình khác ở các bài học sau này, thời gian này
chúng ta sẽ phải nắm vững về “Console” trước, bởi vì thật sự bạn vẫn chưa đủ trình độ để
làm việc với các loại chương trình khác đâu.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 19 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tiếp theo bấm Go để tạo một project mới.
Chương trình sẽ hỏi bạn muốn tạo project cho ngôn ngữ C hay C++. Hãy chọn C và click next.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 20 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Chương trình sẽ yêu cầu bạn đặt tên cho project và chọn khu vực lưu trữ nó. Sau đó bấm next.
Ở cửa sổ cuối cùng này chúng ta có thể chọn compiler để biên dịch chương trình sau này. Tôi
thường chọn compiler tên GNU GCC và để tất cả như mặc định. Đừng quên đánh dấu chọn vào
2 ô chức năng Debug và Release nhé.
Cuối cùng chỉ cần bấm Finish là xong.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 21 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Code::Blocks đã giúp bạn tạo một dự án mới với một chút mã nguồn (source code) được viết sẵn
trong đó. Nhìn vào phía bên trái màn hình ở khu vực hiển thị danh sách tập tin mã nguồn. Để
hiển thị các tập tin cần thiết. Ít nhất bạn sẽ thấy 1 tập tin đó là main.c
Trong tập tin này bạn sẽ thấy được vài dòng code mặc định được viết sẵn khi nhấp chuột trái 2 lần vào nó.
Vậy là các bước giới thiệu về IDE Code::Blocks đã xong và bạn đã biết cách tạo project cho
riêng mình rồi đúng không.
Tạm thời tôi xin phép không hướng dẫn cách cài đặt 2 IDE còn lại (Visual Studio Express và
Xcode). Nhưng tôi nghĩ các bạn hoàn toàn dư sức thực hiện những thao tác này đúng không. Còn
về link tải phần mềm thì chỉ cần nhờ Google là được đúng không nào. Tổng kết
 Để bắt đầu học lập trình bạn cần có tối thiểu 3 công cụ: Trình soạn thảo văn bản (text
editor), trình biên dịch (compiler) cùng với một trình tìm và sửa lỗi (debugger).
 Các bạn có thể cài những chương trình trên riêng biệt hoặc cài một chương trình bao gồm 3 trong 1, gọi là IDE.
 Code::Blocks, Visual Studio Express, Xcode là những IDE rất phổ biến và thích hợp cho
các bạn trong thời điểm hiện tại.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 22 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 3: Chương trình đầu tiên của bạn
Chúng ta đã chuẩn bị xong sân chơi, chúng ta sẽ bắt đầu cuộc chơi ngay bây giờ, bạn đang cảm thấy thế nào?
Mục đích của phần hướng dẫn này giúp bạn có thể tạo ra chương trình đầu tiên cho chính mình!
Chương trình đầu tiên của bạn :  Console hay cửa sổ ?  Đoạn mã tối thiểu  Viết một tin nhắn lên màn hình 
Những chú thích, khá tiện dụng !  TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 23 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Console hay là cửa sổ?
Có 2 loại chương trình : 
Những chương trình dạng cửa sổ. 
Những chương trình dạng console. Những chương trình dạng cửa sổ:
Tôi nghĩ rằng các bạn đã biết cái này, lấy một ví dụ điển hình: Chương trình paint
Đó là một chương trình dạng cửa sổ, các bạn rất muốn tạo ra những chương trình như thế này đúng không?
Với C, chúng ta hoàn toàn có khả năng làm được. Nhưng các bạn chưa đủ sức tạo ra chúng vào lúc này.
Tốt hơn là ta bắt đầu với việc tạo ra một chương trình dạng console.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 24 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Nhưng t chương rình dạng
cửa sổ có giống với những
chương trình dạng console không? Những chương trình dưới dạng console:
Console chính là những chương trình xuất hiện đầu tiên trên thế giới. Vào thời kì đó, máy tính
chỉ có khả năng tạo ra những dòng chữ đen và trắng và không đủ mạnh để hiển thị những cửa sổ
nhiều màu sắc và hiệu ứng như bạn thấy hiện nay.
Sau đó, Windows đã cho ra đời máy tính có khả năng chạy những chương trình dạng cửa sổ. Vì
vậy mà sản phẩm của họ được dùng rộng rãi, khiến phần lớn người sử dụng quên mất sự tồn tại của console.
Và tôi chắc là bạn đang muốn biết console là gì phải không?
Tôi có một tin rất mới cho bạn đây!
! Linux đã giữ lại sở thích sử dụng console vẫn tồn tại
console. Và đây là hình dạng của console trên Linux:
Một ví dụ về console trong Linux
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 25 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Đó là console và những đặc điểm cần chú ý là: 
Console ngày nay không chỉ hiển thị trắng và đen. 
Console không được những người mới sử dụng chào đón lắm. 
Console là một công cụ mạnh mẽ nếu như chúng ta biết cách sử dụng.
Viết một chương trình dạng console đơn giản và lý tưởng hơn cho những người mới học lập trình (
sẽ không hề đơn giản nếu bắt đầu học bằng cách tạo ra một chương trình dạng cửa sổ)
Ghi thêm rằng, console ngày nay đã được cải tiến rất nhiều: hiển thị được nhiều màu sắc, và bạn
có thể đặt một hình ảnh nào đó lên nền của console. Và đây là hình ảnh một console đã được tạo
dựng khá hoành tráng trên HĐH linux Hê hê.. khá kinh dị
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 26 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Trên hệ điều hành Windows c c ó onsole hay không?
Có nhưng nó đã bị giấu đi, ta có thể nói như thế.
Bạn có thể gọi nó bằng cách vào Start => run => nhập “cmd”.
Và đây chính là console của Windows, thật kì diệu: Console trên Windows
Nếu bạn đang sử dụng Windows, chương trình đầu tiên bạn sắp tạo ra sẽ tương tự như thế.
Với việc bắt đầu từ console, bạn sẽ học được những kiến thức lập trình nền tảng cần thiết để có
thể tạo ra những chương trình dạng cửa sổ về sau nên đừng nản chí nhé!
Những dòng code tối thiểu cần phải có.
Trên bất kỳ công cụ lập trình nào, chúng ta đều phải viết ra ít nhất một đoạn code, tuy rằng
chúng không thực hiện điều gì nhưng đó là điều bắt buộc.
Đó là đoạn code tối thiểu mà ta sắp sửa tìm hiểu ngay sau đây. Hầu hết các chương trình viết
bằng ngôn ngữ C đều phải sử dụng.
Tôi sẽ sử dụng IDE (Integrated Development Environment) Code::Blocks để hướng dẫn bạn.
Điều bạn cần làm sau khi mở Code::Blocks là tạo một project mới như tôi đã hướng dẫn ở bài
trước (vào menu chọn File / New / Project…, chọn Console Application và chọn ngôn ngữ C).
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 27 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Code::Blocks đã tạo sẵn một đoạn mã tối thiểu mà chúng ta cần: C Code: #include #include int main() { printf ("Hello world!\n") ; return ; 0 }
Cần ghi chú là có một dòng trắng ở cuối đoạn code. Được thực hiện bằng cách nhấn
phím "ENTER" sau dấu " } ". Mọi tập tin C bình thường đều phải
kết thúc bằng một dòng trắng
và cũng không có gì nghiêm trọng nếu bạn không thực hiện nó, chỉ là compiler có thể sẽ hiển thị
một thông tin warning để thông báo. Ghi chú thứ 2 là dòng int main ( )
cũng có thể được viết thành:
int main (int argc, char *argv[ ])
Cả hai cách viết đều đúng, nhưng cách viết thứ 2 thông dụng hơn rất nhiều. Tôi sẽ sử dụng cách
viết này ở những bài hướng dẫn kế tiếp. Hiện giờ, bạn có sử dụng cách viết nào cũng không quan
trọng vì ta vẫn chưa có đủ kiến thức để hiểu được ý nghĩa và cách hoạt động của chúng.
Nếu bạn đang sử dụng một IDE khác, hãy copy đoạn code ở trên vào file main.c
Hãy lưu lại. Tôi biết là chúng ta vẫn chưa làm gì cả, nhưng hãy lưu lại, đây là một thói quen tốt
cần tập. Bình thường bạn chỉ dùng duy nhất một file source "main.c" (những file còn lại là file
project được tạo bởi IDE của bạn).
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 28 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Ý nghĩa đoạn mã tối thiểu ở trên:
Đoạn code đó với bạn thật rắc rối nhưng với tôi đó là đoạn code hiển thị một tin nhắn lên màn hình.
Chúng ta bắt đầ học cách đọc và hiểu chúng . u
Bắt đầu từ 2 dòng đầu tiên, chúng có vẻ giống nhau: C Code: #include #include
Đây chính là những dòng đặc biệt thường thấy ở đầu những file source và dễ dàng nhận biết vì
nó bắt đầu từ dấu “#”. Ta gọi chúng là preprocessor directives (những chỉ thị tiền xử lý) vì nó
sẽ được đọc bằng một chương trình gọi là preprocessor (chương trình tiền xử lý), chương trình
này sẽ chạy đầu tiên khi ta thực hiện compilation.
Chúng ta đã thấy hình vẽ đơn giản về compilation ở chương trước. Nhưng quá trình đó thực sự
không hề dễ dàng như vậy, có rất nhiều thứ diễn ra trong đó. Tôi sẽ nói sau này, tại thời điểm
hiện tại, các bạn chỉ cần biết cách viết những dòng đầu tiên vào file của bạn là đủ. Nhưng những dòng đó nghĩa là gì? Tôi rất muốn biết điều đó!
Từ “include” tiếng Anh có nghĩa là đặt vào, bao gồm. Nó cho phép thêm vào project một số file.
Những file này sẽ được sử dụng trong quá trình compilation.
Ở đây có 2 dòng, vậy là sẽ có 2 file được thêm vào. Những file này có tên là stdio.h và stdlib.h.
Đó là những file đã tồn tại trước đó trong source và luôn sẵn sàng khi bạn gọi ra. Chúng ta
thường gọi nó là thư viện (library). Và những file này chứa những đoạn code được viết sẵn cho
phép hiển thị một đoạn văn lên màn hình. Ghi chú: Thư
viện tiếng anh là “library”. Bạn hãy nắm vững nghĩa dịch chính xác của nó.
Tôi nghĩ việt nam mình chỉ gọi là thư t viện hôi nhỉ? Nếu không có những file thư viện đó, ta thể không
nào ghi được một đoạn văn lên màn hình.
Về nguyên tắc, máy tính của bạn sẽ không hiểu g ìcả.
Tóm lại, 2 dòng đầu tiên c đó ho phép ta ghi
một tin nhắn lên màn hình "dễ dàng".
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 29 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 C Code: int main ( ) { printf ("Hello world!\n") ; return ; 0 }
Cái mà bạn thấy ở trên, người ta gọi đó là một function. Một chương trình C hầu như cấu tạo bởi
các function, Tại thời điểm này, chương trình của chúng ta chỉ có một function duy nhất.
Một function cho phép chúng ta tập hợp lại các lệnh cho máy tính, những lệnh này cho phép ta
thực hiện chính xác một điều gì đó. Ví dụ, ta có thể viết một function “mở_một_tập_tin” trong
đó chứa đựng những chỉ dẫn về cách mở một tập tin cho máy tính.
Lợi ích là, một khi function đã được viết ra, bạn không cần phải nói thêm gì nữa cả. Máy tính sẽ
biết làm việc đó bằng cách nào.
Vẫn còn quá sớm để chúng ta tìm hiểu chi tiết về những thành phần cấu tạo nên một function.
Chúng ta chỉ xem xét những phần chính của nó. Ở câu đầu tiên, chữ thứ hai (main) là tên của
function. Theo nguyên tắc, main là một tên đặc biệt, nó chỉ dùng để đặt cho function chính của
chương trình, và lúc nào chương trình cũng sẽ bắt đầu từ function main.
Một function luôn có mở đầu và kết thúc, giới hạn bởi những dấu { và }. Tất cả function main
của chúng ta đều nằm trong đó. Nếu bạn đã theo kịp những gì tôi đã nói, thì function main của chúng ta gồm 2 dòng: C Code: printf ("Hello world!\n") ; return 0;
Ta gọi những dòng nằm trong một function là các instruction. (Hãy nắm vững những từ ngữ này ) .
(instruction: chỉ thị, chỉ dẫn, câu lệnh)
Mỗi một instruction là một lệnh dành cho máy tính, và nó yêu cầu máy tính phải thực hiện chính
xác một hành động gì đó.
Như tôi đã nói với bạn, công việc của những người lập trình là động não để viết những
instruction, và khi bạn đã thành thục, bạn sẽ có thể tạo ra những function như function
“mở_một_tập_tin” hay function “nhân_vật_đi_tới” trong một game nào đó.
Một chương trình không gì khác hơn là tạo nên một dãy các instruction: instruction “hãy làm cái
này” instruction “hãy làm cái kia”... Bạn ra những lệnh đã được sắp đặt và máy tính sẽ thực hiện các lệnh đó.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 30 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Quan trọng: Tất c
ả các instruction đều kết thúc bằng một dấu chấm phấy “ ; ”. Hay
nói khác hơn đó là đặc điểm nhận biết một instruction. Nếu bạn quên chúng, chương trình của bạn sẽ dịch không được. Dòng đầu tiên: C Code: printf ("Hello world!\n") ;
Yêu cầu máy tính hiển thị lên màn hình "Hello world!". Khi chương trình bạn chạy đến dòng
này, nó sẽ hiển thị tin nhắn ra màn hình, sau đó chuyển sang instruction kế tiếp. C Code: return 0;
Có nghĩa là đã kết thúc, dòng
này biểu thị rằng ta đã đến giai đoạn kết thúc function main và
yêu cầu gửi giá trị 0.
Vậy thì tại sao chương trình phải trở về số 0?
Trên thực tế, mỗi chương trình khi kết thúc sẽ gửi về một giá trị, ví dụ như để nói rằng tất cả hoạt
động tốt (0= tất cả hoạt động tốt, những số khác có nghĩa là “error”). Hầu như những giá trị
này không hề được sử dụng, nhưng thực tế nó vẫn tồn tại.
Chương trình của bạn cũng có thể chạy khi không có return 0; nhưng sẽ chính xác và đúng hơn nếu ta thêm vào.
Vậy là! Chúng ta đã tìm hiểu một ít về cách hoạt động của đoạn mã tối thiểu trên.
Hẳn là các bạn vẫn còn một số nghi vấn khác vì chúng ta đã không tìm hiểu sâu lắm. Nhưng bạn
hãy yên tâm, tất cả những câu hỏi sẽ từng tí từng tí một được giải đáp. Tôi không muốn giải thích
cho bạn tất cả trong một lần, nếu không đầu óc bạn sẽ hoàn toàn rối bem, tôi đảm bảo.
Đến giờ, bạn vẫn theo kịp tôi đúng không? Bạn không cần thiết phải cố gắng đọc hết một mạch
đâu. Hãy nghỉ ngơi và sau đó làm việc với tinh thần minh mẫn nhất.
Tất cả những gì tôi vừa hướng dẫn cho bạn đều là nền tảng, còn nếu bạn cảm thấy không có vấn
đề gì thì ta tiếp tục.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 31 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tôi sẽ vẽ cho bạn lại một biểu đồ tổng hợp với những từ ngữ ta vừa học:
Test chương trình
Nhanh thôi, bạn chỉ cần biên dịch chương trình rồi chạy. (Nhấn vào nút Build & Run trong Code::Blocks).
Nếu bạn vẫn chưa lưu file lại,
Code::Blocks sẽ yêu cầu bạn save file lại, hãy thực hiện điều đó.
Nếu compilation không thực hiên được và bạn có lỗi dạng “My-program - Release" uses a
n invalid compiler. Skipping... Nothing to be done …” Điều đó có nghĩa là bạn đã tải và
sử dụng phiên bản Code::Blocks không có mingw (compiler) H . ãy qua về y site Code::Blocks tải về phiên bản c m ó ingw.
Và đây là chương trình đầu tiên của bạn:
Chương trình đầu tiên của bạn!
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 32 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Chương trình hiển thị "Hello world!" (dòng thứ nhất).
Những dòng kế tiếp được tạo ra bởi Code::Blocks và giải thích rằng chương trình đã được chạy
trong khoảng thời gian 0.021s kể từ lúc bắt đầu.
Sau đó Code::Blocks yêu cầu bạn nhấn vào một phím bất kì để đóng cửa sổ lại. Chương trình của bạn sẽ dừng lại.
Vâng, tôi biết rằng cái đó chẳng có nghĩa gì cả, giống như một trò đùa nhưng đó là tất cả những
gì bạn vừa học được.
Nhưng dù sao, đó cũng là chương trình đầu tiên của bạn, hãy nhớ lại cảm giác đó, có thể nó sẽ
theo bạn suôt cả đời đấy. Không phải vậy sao ?...
Trước khi bạn cho tôi thấy vẻ mặt của bạn lúc này, tôi xin phép chúng ta bước sang phần tiếp theo, không chậm trễ.
Viết một tin nhắn lên màn hình
Kể từ bây giờ, chúng ta sẽ tự viết code của mình vào chương trình.
Nhiệm vụ của các bạn là hiển thị tin nhắn “Xin chao” lên màn hình.
Giống như trước đó console sẽ mở ra. Tin nhắn “Xin chao” sẽ xuất hiện trong đó. Làm các nà h o để viết
một tin nhắn lên màn hình?
Việc này khá đơn giản. Nếu bạn sử dụng lại đoạn code ở trên, bạn chỉ cần thay "Hello world!"
bằng "Xin chao" trong câu có chứa printf.
Tôi đã nói printf là một instruction. Nó ra lệnh cho máy tính: “Hãy hiển thị cho tôi một tin nhắn lên màn hình”.
Cần biết thêm rằng printf là một
function đã được viết bởi những lập trình viên đi trước.
function này ở đâu ? Tôi chỉ thấy tồn tại f
mỗi unction main mà thôi !
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 33 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bạn có nhớ hai dòng này chứ ? C Code: #include #include
Tôi đã nói với bạn rằng nó cho phép ta thêm vào chương trình những thư viện. Và những thư
viện đó chứa đầy những function đã được viết sẵn bên trong. stdio.h chứa đựng những function
cho phép hiển thị một cái gì đó lên màn hình (ví dụ như function printf), nhưng nó đòi hỏi người
sử dụng phải đánh ra một cái gì đó (đây là những function mà ta sẽ thấy sau này).
Máy tính, chào bạn đi! Trong function main f
, chúng ta gọi unction printf.
Để gọi một function rất đơn giản: ta chỉ cần ghi ra tên của nó, kế tiếp là mở ngoặc đóng ngoặc "(
)", và một dấu chấm phẩy ";". printf ( );
Nhưng công việc của bạn vẫn chưa xong đâu. Chúng ta phải cho function rintf p một tin nhắn để
hiển thị. Hãy mở ngoặc ( ) sau printf. Trong đó, mở ngoặc kép " " . Cuối cùng đánh điều gì bạn
cần máy tính hiển thị bên trong. C Code: printf ("Xin chao");
Tôi hi vọng rằng bạn không quên mất dấu chấm phẩy " ; " ở cuối cùng, tôi nhắc lại là nó rất quan
trọng! Nó cho phép máy tính hiểu rằng instruction của ta kết thúc ở đây.
Và đây là code source mà bạn phải có được: C Code: #include #include
int main (int argc, char *argv[]) { printf ("Xin chao"); system ("PAUSE"); return ; 0 }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 34 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Chúng ta có 3 instruction yêu cầu máy tính thực hiện:
1. Hiển thị “Xin chao” lên màn hình.
2. Đưa chương trình vào giai đoạn nghỉ, hiển thị tin nhắn "Press any key to continue" và
chờ đợi cho đến khi ta đánh thêm 1 phím bất kì lên bàn phím để chuyển sang instruction tiếp theo. 3. Function main
kết thúc, trả về 0. Chương trình kết thúc. Việc đưa t chương rình vào t trạng hái nghỉ c ý ó nghĩa như nà thế o? Chúng ta c ó được phép xóa đi câ u lệnh ha system(“PAUSE”) y không? Có chứ, chắc
chắn là bạn có thể. Hãy thử chạy chương trình không có instruction này và bạn sẽ thấy.
Chương trình sẽ không dừng lại. Nói rõ hơn là, máy tính sẽ hiển thị tin nhắn “Xin chao” và tắt
chương trình. Cửa sổ của console sẽ hiện ra và biến mất với vận tốc ánh sáng, bạn sẽ không có
đủ thời gian để nhận ra điều gì.
Thật ngu ngốc, phải không?
Ghi thêm là, với một số IDE, như là tôi đã nói trước đó, nó sẽ tự động dừng lại ở cuối chương
trình. Trong trường hợp đó instruction system(“PAUSE”) coi như vô dụng, bạn có thể xóa nó đi.
Và chúng ta hãy test chương trình với pause, và nó sẽ hiển thị:
Cuối cùng, chương trình hiển thị "Xin chao" đã được hoàn thành.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 35 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Nhưng thật sự nó không hoàn toàn hiển thị “xin chao”, c ó một dòng khác cùng hiển thị sau nó.
Thưa bạn, không có việc gì nghiêm trọng ở đây cả, chúng ta sẽ học cách sữa chữa nó ngay đây.
Bạn muốn kết quả sẽ đưa ra màn hình một dòng khác nằm dưới dòng “Xin chao” của chúng ta,
tương tự như việc gõ phím "enter " để dòng xuống khi chat vậy.
Tất nhiên khi chat hay viết code source bạn sẽ xuống dòng bằng cách nhấn enter, nhưng chúng ta
đang nói đến việc xuống dòng cho đoạn văn được in ra màn hình console.
Để làm điều đó chúng ta phải sử dụng những kí tự đặc biệt.
Những k ítự đặc biệt:
Những kí tự đặc biệt là những kí tự cho máy tính hiểu rằng ta muốn xuống dòng hay nhấn tab để cách khoảng ...
Những kí tự này tương đối dễ dàng nhận biết. Trước chúng lúc nào cũng có một dấu anti-slash
“\”, kế tiếp là một chữ cái hay một số, \n và \t là 2 kí tự đặc biệt được sử dụng khá thường xuyên
mà bạn chắc chắn cần dùng. Bên cạnh đó tôi sẽ cung cấp cho bạn 1 danh sách các ký tự đặc biệt
khác để tham khảo trong trường hợp bạn cần đến chúng.
Danh sách các ký tự đặc biệt bạn có thể sử dụng khi lập trình
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 36 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Trong trường hợp này, chúng ta chỉ cần thêm vào \n để xuống dòng. #include #include
int main (int argc, char *argv[]) { printf ("Xin chao"\n) ; system ("PAUSE"); return ; 0 }
Và bây giờ chương trình của bạn đã rõ ràng hơn rồi.
Một chương trình hiển thị rõ ràng
Bạn có thể viết trong printf duy nhất một ký tự \n , điều đó có nghĩa là bạn muốn xuống
dòng ở câu kế tiếp. Bạn hãy tập viết những câu thế này:
printf ("Xin chao\nTam biet\n");
Nó sẽ hiển thị “Xin chao” ở câu đầu tiên và “Tam biet” ở câu kế tiếp.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 37 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Ví dụ khi sử dụng Code::Blocks phiên bản mới:
Cũng là một chương trình in ra màn hình câu “Xin chao!” nhưng khi viết bằng Code::Blocks
phiên bản hiện tại thì chỉ đơn giản như sau: C Code: #include #include int main( ) { printf ("Xin chao!") ; return ; 0 } Chương trình hiển thị:
Code::Blocks phiên bản mới chương trình tự động dừng lại và tự động xuống dòng ở cuối.
Bạn có thể nhận ra rằng khi dùng Code::Blocks, bạn không cần phải thêm \n để xuống dòng cũng
như câu lệnh system (“PAUSE”) để dừng chương trình như những dòng code tôi đã hướng dẫn bạn trước đó.
Code::Blocks đã thay chúng ta làm việc đó (IDE này khá thông minh đúng không)
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 38 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Hội chứng Gérard
Xin chào, tôi tên là Gérard và tôi muốn sửa đổi chương trình với tên là “Hello Gérard”.
Chỉ vậy thôi, nhưng thật bất ngờ khi máy tính không hiển thị chính xác những g ì tôi muốn. Tôi phải làm g bâ ì y giờ?
Đầu tiên xin chào bạn, Gérard
Đây là một câu hỏi khá hay dành cho tôi, và tôi rất vui khi thấy rằng bạn đã bắt đầu có những ý
tưởng cải tiến chương trình.
Và đây là câu trả lời, tôi có một tin hơi buồn dành cho bạn: console trên Windows không hiển thị
được những dấu trọng âm, nhưng ngược lại trên Linux ta có thể làm điều đó.
Trong trường hợp này bạn có 2 lựa chọn: 
Chuyển sang Linux: lựa chọn này khá là phức tạp vì lúc đó tôi phải giải thích cho riêng
bạn cách sử dụng Linux. Nếu bạn chưa đủ trình độ để sử dụng vào lúc này, hãy quên lựa chọn này đi. 
Không sử dụng những dấu trọng âm. Cách này hơi miễn cưỡng nhưng lúc này bạn
phải lựa chọn nó. Console của Windows có những hạn chế, nó chỉ hiển thị những tin nhắn không có dấu. Và bạn sẽ ghi là: C Code: printf ("Hello Gerard\n");
Tôi xin cám ơn bạn Gérard đã giúp tôi nhớ lại vấn đề này
ps: Nếu tên các bạn cũng có dấu như bạn Gérard, thì cũng làm tương tự vậy nhé.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 39 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Những lời chú thích, vô cùng tiện dụng!
Trước khi kết thúc phần này, tôi nhất thiết phải chỉ cho bạn một cái khá hay, mà ta gọi chúng là
các comment. Trên các ngôn ngữ lập trình ta luôn có thể thêm vào những ghi chú vào trong mã
nguồn của bạn. Và đối với ngôn ngữ C bạn cũng có thể làm như vậy.
Có nghĩa là bạn thêm vào một đoạn văn vào code source để giải thích là phải làm gì ở đó, dòng
này có nhiệm vụ gì, kí hiệu này cho mục đích gì ..v.v..
Đó thật sự là một điều không thể thiếu vì kể cả những thiên tài về lập trình cũng cần phải thêm
vào các chú thích ở đây hay ở kia. Những ghi chú này sẽ giúp bạn có thể: 
Dễ dàng đi vào trọng tâm của những gì bạn đã viết. Vì ta có thể dễ dàng quên mất nguyên
tắc hoạt động chương trình mà bạn đã viết.
Bạn có thể mất nhiều ngày để suy nghĩ lại
điều đó, bạn sẽ cần những chú thích của bản thân bạn để có thể tự hiểu lại ý nghĩa của việc mình làm. 
Nếu bạn đưa mã nguồn của bạn cho một ai khác và nếu người đó không hiểu nhiều lắm
về nguyên tắc hoạt động chương trình của bạn, thì những ghi
chú đó sẽ giúp họ làm quen nhanh hơn. 
Cuối cùng, cái đó cho phép tôi có thể thêm những chú thích vào những đoạn mã trong bài
học khi hướng dẫn cho bạn. Điều đó giúp tôi giải thích cho bạn tốt hơn về tác dụng của những dòng code.
Có nhiều cách để thêm vào một lời chú thích. Tất cả phụ thuộc vào chiều dài của lời chú thích mà bạn muốn viết: 
Nếu ngắn: chỉ gồm 1 dòng, hoặc vài từ. Trong trường hợp đó bạn đánh vào double slash
( // ) sau đó là chú thích của bạn. Ví dụ: C Code: // Day la mot chu thich ngan. hoặc
printf ("Xin chao"); // instruction nay hien thi len man hinh "Xin chao" 
Nếu lời chú thích của bạn dài: bạn có nhiều cái để thuật lại, bạn cần viết rất nhiều câu và
trên rất nhiều dòng. Trong trường hợp này :
i. Để mở đầu lời chú thích: hãy đánh một slash sau đó đánh dấu sao (/*)
ii. Để kết thúc: Đánh dấu sao rồi sau đó là slash (*/)
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 40 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Ví dụ: C Code:
/* Đây là một chú thích gồm nhiều dòng */
Trở lại với chương trình hiển thị “Xin chao”, và thêm vào những lời chú thích để luyện tập: C Code: /*
Sau day la nhung preprocessor directives.
Nhung dong nay cho phep them mot so file vao project cua ban, nhung file nay thuong duoc
chung ta goi ten la “thu vien”
Nho vao cac file thu vien, chung ta luon co nhung ham san sang lam viec.
vi du nhu ham printf: hien thi mot doan van len man hinh */ #include #include /*
Sau day la function chinh cua chuong trinh ten la “main”. Nho function nay ma chuong trinh cua ban co the bat dau
Chuong trinh nay se hien thi “Xin chao” len man hinh, dua chuong trinh vao trang thai pause, ket thuc */
int main(int argc, char *argv[]) {
printf ("Xin chao"); // instruction nay hien thi “Xin chao” len man hinh
return 0; // Chuong trinh tra ve gia tri 0 va ket thuc }
Trên đây là một chương trình với những dòng chú thích
Khi ta biên dịch chương trình, tất cả những chú thích sẽ được bỏ qua, máy tính sẽ không đọc các
dòng này. Những chú thích sẽ không xuất hiện khi ta chạy chương trình, chúng chỉ dành cho những người lập trình.
Bình thường thì ta không ghi chú ở mỗi dòng code của chương trình. Tôi đã nói rằng viết chú
thích trong code source là một điều quan trọng nhưng chúng ta cần biết khi nào cần dùng đến, vì
chú thích từng dòng như vậy sẽ tốn thời gian vô ích.
VD như khi mọi người đã biết rằng printf là hàm hiển thị một tin nhắn lên màn hình, bạn không
cần phải chú thích thêm nữa về tác dụng của nó mỗi lần lập trình .
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 41 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tốt hơn là bạn hãy chú thích nhiều cái trong một lần, chẳng hạn như để giải thích ý nghĩa của
một dãy instruction nào đó, nó sẽ được sử dụng vào việc gì.
Và người lập trình chỉ cần ngó qua những lời chú thích, họ sẽ tự hiểu lấy toàn bộ.
Nắm vững: Những lời chú thích hướng dẫn người lập trình trong code source, nó cho phép
chúng ta nhận ra nó, vì vậy hãy tập chú thích từng nhóm cùng lúc hơn là bạn chú thích cho từng dòng.
Và để kết thúc bài học này, tôi xin trích dẫn một luật của IBM: Nếu đọc những chú thích mà bạn
không hiểu chương trình hoạt động thế nào, hãy xóa bỏ tất cả.
Như bạn nhận thấy, chúng ta vẫn chưa hoàn toàn kết thúc hết toàn bộ bài học.
Và đây cũng là lần đầu tiên bạn thấy thế nào là mã lập trình thật sự, các từ ngữ, các kí hiệu, có
thể khiến đầu óc hơi choáng váng một tí.
Thật ra điều đó cũng bình thường thôi, tất cả ai cũng đều như vậy trong lần đầu tiên.
Trước khi bạn bước sang một giai đoạn
mới, bạn hãy test lại những gì bạn đã biết.
Tôi cố tránh việc dạy bạn nhiều thứ trong một lúc, đơn giản là bạn sẽ không lãnh ngộ được gì cả
nếu bạn học một cách quá nhanh và nhồi nhét.
Và tôi xin báo trước cho bạn biết, trong
các phần tiếp theo sẽ có rất nhiều điều mới lạ mà bạn chưa biết.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 42 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC.
Một dòng preprocessor directives được bắt đầu bởi A. # B. { C. // Tên f
của unction chính trong chương trình là ? A. printf B. master C. main Thư viện là gì?
A. Những file source đã được viết trước đó gồm các function luôn sẵn sàng chờ bạn gọi ra.
B. Một file cho phép bạn viết một đoạn văn lên màn hình
C. Một nơi để ta có thể mượn những quyển sách về khoa học viễn tưởng
Một instruction luôn được t
kết húc bởi kí tự nào ? A. /* B. ; C. } Tên hà của m cho phép hiển
thị một đoạn văn lên màn hình ? A. printf B. print C. afficher Kí tự nào cho phép ta dòng khi xuống
hiển thị tin nhắn lên màn hình console? A. \t B. \n
C. Chỉ đơn giản là nhấn phím enter để xuống dòng. Chú thích chỉ dành cho dòng một bắt đầu bởi : A. /* B. */ C. // Đáp án: 1 A – 4 B – 7 C – 2 C – 5 A – 3 A – 6 B –
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 43 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 4: Thế giới của các biến số (variable)
Đây là một chương quan trọng, và bạn cần phải tập trung nhiều (Nói cách khác, đây không phải thời điểm để bạn
phân tích đường bay của một con ruồi đang quanh quẩn bên cạnh).
Tóm tắt lại những gì đã học: Ở những bài trước trước, bạn
đã được học cách để tạo một project mới trên IDE Code::Blocks.
Tôi đã đặc biệt giải thích với bạn rằng việc tạo ra
một chương trình trên cửa sổ khá phức tạp ( à v
tôi cũng không nói với bạn về việc tạo r a ga một me 3D chơi trên mạng ) .
Chúng ta bắt đầu học lập trình với việc học cách làm việc trên console. V à chúng ta đã học những điều khá hay ho như việc
hiển thị một tin nhắn lên màn hình.
Tôi biết rằng bạn sắp
sửa bảo với tôi rằng cá i đó gi
chưa úp bạn điều g ìcả.
Và tại thời điểm này, bạn vẫn
chưa biết cách làm thế nào gọi r a
một biến số, thứ mà tất c ả những ngôn ngữ t lập rình như C đều bắt buộc phải sử dụng.
Nào chúng ta hãy nói về nó ! t
Vậy hì chính xác biến số là g ? ì
Tôi sẽ giải thích tất cả về nó trong phần này, bạn sẽ không phải chờ đợi lâu đâu, nhìn một cách
tổng quát chúng ta sẽ học các h đưa c những on số vào trong bộ nhớ của máy tính.
Tôi sẽ bắt đầu với những lời giải thích về
bộ nhớ của máy tính, nguyên tắc hoạt động, máy tính có
thể nhớ bao nhiêu thứ khác nhau?
Vấn đề này có thể đơn giản đối với một số người, nhưng bài giảng của tôi chỉ dành cho những người vẫn chưa biết
bộ nhớ máy tính là gì. Phần này ta sẽ học : Công việc của bộ nhớ:  Khai báo một biến số 
Hiển thị giá trị một biến số  Lưu lại giá trị được chọn  TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 44 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Công việc của bộ nhớ Bài giảng này c ó l
mối iên hệ trực tiếp với bộ nhớ của máy tính.
Con người cũng như máy tính đều cần lưu giữ lại một số cái gì đó, con người chỉ c ó duy nhất bộ
não nhưng trên máy tính thì c ó nhiều dạng bộ nhớ khác nhau. Tại sao máy tính cầ n nhiều loại bộ nhớ khác nhau? Một bộ nhớ duy không nhất c đủ ho máy tính, c ó phải vậy không?
Không, thực tế người ta chỉ cần một bộ nhớ có tốc độ lưu nhanh và khả năng chứa lớn (để có thể lưu lại nhiều thứ quan trọng). Nhưng cho đến thời điểm
hiện tại, chúng ta vẫn chưa tạo
được những bộ nhớ giống như vậy.
Vì các bộ nhớ nhanh thì đắt tiền nên các bộ nhớ được tổ
chức thành nhiều cấp, cấp c ó dung
lượng ít thì nhanh nhưng đắt tiền hơn cấp có dung lượng cao hơn. Những bộ nhớ c ó tốc độ lưu càng nhanh sẽ c dung ó lượng càng . nhỏ Vậy máy tính c của húng ta được lắp đặt gồm:  Những bộ nhớ có tốc độ
lưu nhanh nhưng khả năng c hứa nhỏ.  Những bộ nhớ có tốc độ lưu chậm nhưng khả năng
chứa lớn hơn rất nhiều. Bạn vẫn theo kịp tôi chứ
Những khác biệt về b ộ nhớ:
Để cho bạn dễ hiểu, đây là những loại bộ nhớ khác nhau có trong
một máy tính được sắp xếp từ nhanh đến chậm: 1. Registers: B
ộ nhớ cực nhanh được đặt trực tiếp trong bộ xử lý của máy tính (processor).
2. Memory cache: Làm cầu nối giữa registers và RAM.
3. Main memory (RAM): Là một bộ nhớ mà chúng ta sử dụng xuyên thường nhất. 4. Ổ cứng
(Hard Disk Drive): Cái này các bạn biết đến nhiều nhất, người ta thường lưu trữ dữ liệu ở đây. Những registers chỉ c
ó thể chứa được một vài số, trái ngược hẳn với ổ cứng c ó thể chứa một số lượng lớn các tập tin. Khi tôi nói một
bộ nhớ “chậm” là đang dựa theo thang m
đo áy tính, 8 phần nghìn giây để vào đến
ổ cứng thật sự là quá lâu!
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 45 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Có cần phải nắm tất cả những nà điều y?
Từ bây giờ, các bạn sẽ học về lập trình, và các bạn thường chỉ làm việc trên RAM nên các bạn
cần biết đôi chút về nó. Chúng ta sẽ tìm hiểu cách đọc và lưu các tập tin lên ổ cứng (nhưng có lẽ
là trong các bài học sau) C
. òn về Memory cache và registers thì không cần phải chạm đến vì máy tính
của bạn sẽ tự làm việc đó. Trong ngôn ngữ t lập rình bậc
thấp, như assembler (viết tắt "A của SM"), ngôn một ngữ tôi đã từng sử dụng, chúng ta phải làm việc trực tiếp với
registers, việc làm một phép toán nhân đơn giản thật
sự là cả một quá trình chiến đấu gian nan! May mắn là việc t đó rên C (và trên nhiều ngôn ngữ lập
trình khác) thực hiện đơn giản hơn rấ t nhiều .
Cần phải nói thêm một điều quan trọng cuối cùng: chỉ c
ó ổ cứng giữ lại tất cả những gì mà nó
chứa. Tất cả các bộ nhớ khác (registers, Memory cache, RAM) đều là những bộ nhớ nhất thời: khi mà bạn tắt
máy tính đi thì tất cả dữ liệu trong đó sẽ mất đi.
May mắn là dữ liệu trong ổ cứng của bạn vẫn không đổi để nhắc nhở máy tính của bạn ở tình trạng nào khi bật lên.
Hình ảnh của RA : M Chúng ta sắp l
sửa àm việc với RAM, tôi nghĩ rằng tôi nên giới thiệu nó với bạn
Đây là máy tính của bạn:
Các bạn đã biết thế nào là bàn phím, chuột, màn hình và thùng máy.
Bây giờ chúng ta chỉ quan tâm đến thùng máy của bạn, trung tâm của máy tính, nó chứa tất cả các loại bộ nhớ:
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 46 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Cái mà ta đang hứng thú tìm
hiểu nằm bên trong thùng máy, khi mở ra:
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 47 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Bạn có cảm thấy thích nó không?
Các bạn hãy yên tâm, tôi sẽ không yêu
cầu các bạn phải biết chúng hoạt động như thế nào, tôi chỉ muốn bạn biết chỗ để
tìm thấy RAM trong thùng máy, nó nằm trong ô chữ nhật màu đỏ. Tôi sẽ không chỉ r
a những bộ nhớ khác (registers và cache) nằm ở đâu vì nó khá nhỏ để có thể thấy được bằ ng mắt của chúng ta.
Và đây là hình dáng thật sự R của AM: Biểu đồ của RAM:
Nếu ta nhìn một cách bình thường trên RAM thì chẳng thấy được gì cả. Nhưng, điều quan trọng là cầ
n biết bên trong nó hoạt động như thế nào. c
Đây hính là điều tôi muốn hướng dẫn các bạn.
Tôi sẽ vẽ cho các bạn một biểu đồ về cách hoạt động của RAM, nó
cực kì đơn giản. Nếu bạn nắm được biểu đồ
này thì điều đó vô cùng tốt đối với bạn.
Biểu đồ hoạt động của RAM
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 48 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Như bạn thấy, được nó chia làm 2 cột:
o Một cột địa chỉ (address): địa chỉ là một số cho phép máy tính có thể xác đinh vị
trí trong RAM. Nó bắt đầu từ địa chỉ 0 và kết thúc ở địa chỉ 3 448 765 900 126...
Hic, tôi không hề biết rõ số lượng địa chỉ t
chứa rong RAM, tôi chỉ biêt rằng nó c ó
rất nhiều. Bởi vì nó phụ thuộc vào dung lượng bộ nhớ mà bạn có. Chỉ có thể nói là, bạn c R ó AM, bạn c ó thể để vào đó nhiều thứ. o Và mỗi địa chỉ
chứa một giá trị (một số, value) :Máy tính của bạn đưa vào RAM những số này để c
ó thể nhớ ngay lập tức. V à người ta chỉ c
ó thể đưa vào một số cho một địa chỉ trong RAM! Và RAM không thể
chứa gì khác ngoài những con số. l
Vậy àm cách nào để chúng ta c ó thể lưu lại những chữ cá ? i Đó là một câ u hỏi thú vị, trên thực
tế, đối với máy tính thì những chữ cái cũng là những con số! Một câ u văn chính là một dãy những con số !
Có một bảng viết về sự tương ứng giữ chữ cái và số (bảng mã ASCII), ví dụ số 67 tương ứng vớ i
chữ Y, tôi không nói nhiều về vấn đề này, nếu có cơ hội chúng ta sẽ tìm hiểu về nó sau.
Trở lại với biểu đồ của chúng ta. Hãy xem xét một vấn đề đơn giản: nếu máy tính muốn lưu lại giá trị 5 (có thể là số mạng sống của nhân
vật mà bạn chơi trong game nào đó), nó sẽ đặt số 5 vào một vị
trí nào đó trong bộ nhớ.(Ví dụ tại địa chỉ 3 062 199 902). Sau
đó, khi muốn tìm lại giá trị này, máy tính sẽ đến “ô” bộ nhớ n° 3 062 199 , 902 tại đó nó tìm thấy 5 ! Và đó là nguyên tắc hoạt động của bộ nhớ, c ó thể bạn vẫn còn
một chút mập mờ (Đâu là lợi ích
của việc đặt một số vào một địa chỉ của bộ nhớ?), bạn sẽ hiểu r
õ hơn vấn đề này ở những phần sau bà của i hướng dẫn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 49 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Cách khai báo một biến số
Bạn hãy tin tôi rằng một ít giới thiệu về bộ nhớ sẽ rất tiện lợi và tốt hơn cho bạn, giúp bạn có thể tưởng tượng dễ dàng hơn.
Nhưng bây giờ chúng ta phải biết làm các nà h o để sử dụng nó. Vậy thế nào là một biến số ? Chỉ đơn giản là một thông tin nhỏ
được lưu trữ trong RAM.
Chúng ta gọi nó là « biến số » vì nó có
thể thay đối trong quá trình thực hiện chương trình. Ví
dụ, số 5 vừa rồi của chúng ta có khả năng bị giảm đi (khi mà nhân vật bạn chết thì mạng sống sẽ giảm xuống).
Khi mà giá trị này tiến đến 0 thì trò chơi sẽ kết thúc, game over. Các bạn sẽ thấy t
chương rình của chúng ta sẽ chứa đầy những biế n số.
Trên ngôn ngữ C, một biến số c 2 t ó hành phần: 
Một giá trị: đó là số mà chứa nó , ví dụ như 5. 
Một tên gọi: tên gọi này sẽ giúp ta nhận ra nó. Trên ngôn ngữ C, chúng ta không cầ n phải
nhớ địa chỉ của biến số, chúng ta chỉ cần chỉ ra tên của biến số. V
à bộ dịch (Compiler) sẽ thực hiện việc chuyển đổi giữa chữ và số.
Gọi tên một biến số:
Trong ngôn ngữ của chúng ta, biến số chỉ số mạng sống
của nhân vật trong một trò chơi n điệ tử nào
đó thường được gọi là “mạng sống nhân vật”, hoặc một
tên nào khác cùng loại.
Trong ngôn ngữ C, mỗi biến số c
ó một tên gọi, nhưng không phải muốn
đặt tên thế nào tùy theo
ý thích của bạn cũng được đâu. Dưới đây là
một số nguyên tắc khi đặt tên cho biến số:  Chúng ta chỉ c ó thể t
đặt ên nó bằng những chữ cái viết thường hay viết hoa và nhữn c g on số (abcABC012…). 
Tên của biến số phải bắt đầu
bằng một chữ cái. Chúng ta không được sử dụng khoảng trống « » ,thay vào
đó chúng ta có thể sử dụng kí tự « _ » (underscore). Đó là kí tự duy nhất không thuộc dạng chữ cá ha i y số được phép sử dụng.  Bạn cũng được không phép sử dụng chữ cái mang dấu trọng âm. (ví dụ éèêà…). Và một
điều hết sức quan trọng mà bạn cần phải nắm đó là trong ngôn ngữ C (C++ cũng như
thế) có sự khác nhau giữa chữ thường và chữ hoa: chieu_rong, CHIEU_RONG và
CHieu_RoNg là tên của 3 biến số khác nhau trong ngôn ngữ C. Đối với chúng ta thì chúng có vẻ
hoàn toàn giống nhau! Và đây là các biến số được đặt tên chính xác: mangsongNhanvat,
mangsong_nhanvat, ho, ten, so_dien_thoai, sodidong.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 50 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Mỗi người c c
ó ách thức gọi tên biến số khác nhau. Trong phần này, tôi giới thiệu cho bạn cách thức gọi tên biến số của riêng tôi:  Tên của biến số, tôi luôn
bắt đầu bằng chữ cá i thường.  Nếu tên của biến số gồm nhiều c
hữ, thì mỗi chữ tôi sẽ viết
hoa ở kí tự đầu tiên
Tôi thích bạn thực hiện giống như tôi, vì điều
đó giúp chúng ta có thể làm việc dễ dàng với nhau. Bạn hãy c
đặt ho biến số những tên gọi rõ ràng. Chúng ta c
ó thể rút ngắn tên của
mangsong_NhanVat bằng ms_NV. Điều đó c
ó thể giúp tên gọi ngắn hơn, nhưng không hề
rõ ràng khi bạn viết chương trình. Bạn đừng ngại việc t
đặt ên dài cho biến số vì điều đó sẽ giúp t
chương rình của bạn dễ đọc, dễ hiểu hơn.
Những dạng của biến số: Các bạn có
thể xem máy tính không khác gì một c
ỗ máy lớn dành cho công việc tính toán, nó không biết g khác ì hơn ngoài những con số. Và tôi c ó một tin
đặc biệt là có nhiều dạng biến số ! Ví dụ, c
ó những số tự nhiên dương:  45  398  7650 Cũng c ó những số thực :  75,909  1,7741  9810,7 Hơn nữa cũng có những số nguyên â : m  -87  -916 Và những số â thực m:  -76,9  -100,11
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 51 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Và chiếc máy tính đáng thương của bạn cần sự hỗ trợ! Khi bạn yêu cầu nó lưu lại một số, bạn
phải nói con số đó thuộc dạng nào. Máy tính của bạn không thể nào có khả năng tự nhận biết chúng, điều đó giúp nó rất t nhiều rong việc tự tổ và chức,
hạn chế việc sử dụng bộ nhớ một cách vô ích. Khi bạn tạo
một biến số, phải ghi nó thuộc dạng nào.
Đây là những dạng biến số cơ bản thường dùng trong ngôn n gữ C
(sẽ còn một số loại biến số khác trong C++): Type Dung lượng (octets) Giá trị chấp nhận signed char 1 -128 đến 127 int 2 (on processor 16 bits)
-32 768 đến 32 767
4 (on processor 32 bits) -2 147 483 648 đến 2 147 483 647 long 4
-2 147 483 648 đến 2 147 483 647 float 4
-3.4*10-38 đến 3.4*10 38 double 8
-1.7*10-308 đến 1.7*10308
3 dạng đầu cho phép chúng ta khai báo
những số nguyên (1, 2 ,3 ,4...) 2 dạng khai cuối báo những số ( thực 13.8, 16.911...)
float và double cho phép khai báo những số thực rất lớn. Nếu nhưng bạn hiểu không rõ lắm về lũy thừa
của 10, tôi sẽ nói rõ hơn cho bạn rằng
những số dạng double có thể lưu
lại số được viết bởi số 1 và 308 số tiếp 0 theo !
10000000000000000000000000000000000000000000000000 00000000000000000000…
(xin lỗi nhưng tôi không rảnh để ghi hết 308 số 0 cho bạn nhìn thấy đâu) . Bạn
cần lưu ý rằng int và long c ó vẻ như giống nhau nhưng
thực sự thì int sẽ nhỏ hơn long, ngày nay nhưng bộ nhớ đã phát triển
rất nhiều và chúng ta luôn đủ chỗ để chứa
những số vô cùng lớn, chúng ta không cần chú ý lắm đến
sự khác biệt của chúng. Thực tế tôi chỉ thường dùng
những dạng char, long và double.
Và bạn sẽ thấy phần lớn chúng ta chỉ sử dụng
những số tự nhiên vì nó dễ dàng sử dụng.
Hãy chú ý với những số M thực! áy tính của bạn không
hiểu dấu phẩy là gì đâu, chúng ta chỉ sử
dụng dấu chấm. Bạn không
thể viết 54,9, thay vào đó là 54.9!
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 52 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Và không chỉ như vậy! Đối với những biến số dạng số tự nhiên (char, int, long), còn c ó thêm các
loại đặc biệt khác mang tên « unsigned » (không có dấu), tại đó chúng ta chỉ c ó c ó thể đưa vào
những số tự nhiên. Để sử dụng, chỉ cần đặt
« unsigned » ở phía trước : Như bạn đã
thấy, những biến dạng unsigned không thể chứa
những số âm, nhưng nó c ó lợi thế là
mở rộng giới hạn chứa những số dương lên gấp đôi (ví dụ: signed char có giới hạn 128, trong khi
đó unsigned char có giới hạn 255). Bạn
cần lưu ý rằng dạng biến số char nên được khai báo hoặc c s ó igned, hoặc unsigned, không nên đứng một mình. L do ý đơn
giản là dạng biến số này sẽ c ó dấu hay
không dấu tùy vào các loại máy tính khác nhau. Trước khi khai báo một biến số, hãy suy nghĩ dạng biến số nào bạn sẽ cần đến. dùng
Tại sao phải tạo ra 3
dạng biến số cho
những số tự nhiên như C vậy? húng ta chỉ cần 1 dạng là đủ m
rồi à, không phải vậy sao?
Người ta tạo nhiều dạng biến số khác nhau như thế để tiết kiệm
bộ nhớ. Khi mà chúng ta bảo
máy tính rằng chúng ta cần một biến số dạng
“char”, thì máy tính sẽ sử dụng bộ nhớ ít hơn khi chúng ta bảo rằng cầ n bộ nhớ dạng “long”. Việc này sẽ c ó ý t nghĩa rong giai đoạn
bộ nhớ máy tính còn nhiều giới hạn. Ngày nay, RAM máy
tính đã tiên tiến hơn rất nê nhiều
n việc này không còn là vấn đề thật sự nữa. Chúng ta không cầ n
nghĩ nhiều đến việc chọn dạng biến số nào để sử dụng. Nếu biến số của bạn có nhu cầu nhận một
giá trị tương đối lớn thì hãy nghĩ đến việc sử l dụng ong.
Tôi nói nghiêm túc rằng bạn không cần phải suy nghĩ nhiều lắm về cách chọn dạng biến số trong thời điểm hiện tại. Chúng ta
chỉ cần phân biệt sự khác biệt giữa dạng
số nguyên và số thực:  Đối với
số tự nhiên, người ta thường dùng int.  Đối với số thực, người ta thường dùng double.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 53 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Khai báo một biến số
Cuối cùng chúng ta cũng đến được đây, và bây giờ bạn hãy tạo một project mới lấy tên là “variables”.(biến số)
Bạn sẽ thấy làm cách nào để chúng ta khai báo một biến số, hay nói cách khác là bạn sẽ yêu cầu quyền sử dụng một
ít bộ nhớ m của áy tính. Bạn chỉ
cần làm theo trình tự sau: 1. Chỉ r
a dạng của biến số cần tạo.
2. Nhấn phím spacebar để cách khoảng. 3. Chỉ r t
a ên của biến số cần tạo.
4. Cuối cùng là chấm phẩy ; đừng quên điều đó.
Ví dụ nếu như tôi muốn khai một
biến số mangsongNhanVat, tôi sẽ làm s như au: C Code: int mangsongNhanVat; Chỉ đơn giản vậy thôi!
Và một vài ví khá ngu khác dụ : C Code: int diemToan; double tongChiPhiNhanDuoc;
unsigned soluongNguoiChuanBiXemTenCuaMotBienSoKhaLaDai;
Tôi nghĩ bạn cũng đã hiểu nguyên được tắc của nó rồi. Việc chúng ta vừa
làm gọi là variable declaration (khai báo biến số) , hãy nắm vững thuật ngữ này
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 54 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Bạn phải thực hiện việc
khai báo biến số ở vị trí bắt đầu của các function. V t à rong thời điểm này chúng ta chỉ c ó được duy nhất f
một unction (function main) ,bạn hãy khai báo biến số như sau: C Code: #include #include
int main(int argc, char *argv[]) // Tuong tu voi int main( ) { int mangsongNhanVat; return ; 0 } Nếu bạn thực hiện việc dịch
và chạy chương trình vào lúc này thì chắc hẳn bạn sẽ ngạc nhiên rằng chẳng c ó gì xảy ra cả Giải thích
Trước khi bạn cho rằng tôi đùa với bạn
thì hãy nghe tôi giải thích vài lời.
Thực tế đã nó một vài thứ diễn ra nhưng bạn không thể nào thấy được. Khi mà chương trình
chạy đến đoạn mã khai báo biến số của bạn, nó chỉ yêu cầ
u máy tính một cách lịch sự rằng nó sẽ sử
dụng một ít khoảng trống trong RAM của máy tính. Nếu không c v
ó ấn đề gì, máy tính sẽ trả
lời « dùng đi, tự nhiên như ở nhà mày vậy ». Vấn đề chỉ xảy r khi a
bộ nhớ của bạn không còn khoảng trống nữa. May mắn là điều này vô cùng khó xảy r a nếu sử dụng
những biến số dạng int để làm đầy bộ nhớ của máy tính. Và biến số của bạn đã được tạo r a c một ách hoàn hảo. Có một điều bạn cầ n biết: nếu bạn có nhiều biến số cầ khai n báo và các biến số này
cùng một dạng, bạn không cần thiết phải khai báo mỗi biến số cho dòng. mỗi Bạn chỉ cần phân biệt các
biến số bởi những dấu phẩy trên cùng một dòng : C Code:
int mangsongNhanVat, capdoTroChoi, capdoNhanVat;
Đoạn code này đã khai báo 3 biến số dạng int cho các biến số mangsongNhanVat, capdoTroChoi c , apdoNhanVat.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 55 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Và bây giờ ? Sau khi đã khai báo xong biến số, chúng ta c
ó thể đưa cho chúng những giá trị. Đưa giá trị biến vào số
Không có gì là khó khăn, nếu bạn muốn cho biến số mangsongNhanVat một giá trị, bạn chỉ cần làm s như au : C Code: mangsongNhanVat = 5;
Vậy là xong rồi, bạn không cần làm thêm điều gì khác. Bạn chỉ cần đặt tên của biến số, cho một dấu bằng, kế tiếp
là giá trị bạn muốn đặt
vào nó. Ở đây chúng ta cho mangsongNhanVat giá trị 5. Dưới đây là t chương rình hoàn thiện: C Code: #include #include
int main(int argc, char *argv[]) { int mangsongNhanVat; mangsongNhanVat = 5; return ; 0 } Và khi chạy t
chương rình thì màn hình vẫn chưa c ó g t
ì hay đổi, nó chỉ diễn r t a rong bộ nhớ. Tại một ô bộ nhớ
nào đó trong máy tính, giá trị 5 đã được đặt
vào. Tuyệt vời đúng không? Và hay hơn nữa là: C Code: int mangsongNhanVat; mangsongNhanVat = 5; mangsongNhanVat = 4; mangsongNhanVat = 3; Trong ví
dụ này, khi chạy chương trình, biến nhận giá trị 5 đầu tiên, sau đó là 4 và cuối cùng là 3. Việc này diễn r
a vô cùng nhanh trên máy tính, chương trình kết thúc khi bạn chưa kịp chớp mắt xong
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 56 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Giá trị của một biến số mới Đây là một câ
u hỏi khá quan trọng mà tôi muốn nhấn mạnh :
Khi mà ta khai báo một biến, thì nó sẽ nhận giá trị nào đầu tiên ? Thực tế,
khi mà máy tính bạn đọc dòng này : C Code: int mangsongNhanVat;
Đồng ý là biến sẽ chiếm 1 vị trí trong bộ nhớ của RAM. Nhưng giá trị của biến số lúc này là bao
nhiêu ? Là 0 lúc khởi đầu không ? đúng
Câu trả lời là không. Không, không và không. Không c
ó giá trị nào lúc khởi đầu cả .Bộ nhớ sẽ
giành chỗ cho biến số nhưng tại vị trí đó, giá trị s
ẽ không đổi. Máy tính sẽ không hề xóa những
gì đã được đặt vào trước đó (có thể vị trí
đó đã được dùng cho một chương trình c ũ từng chạy
trên máy tính trước đây)
Nếu vị trí này vẫn chưa sử dụng qua lần nà
o thì có thể nó sẽ mang giá trị là 0. Nhưng nếu một
chương trình nào khác đã sử dụng qua rồi thì nó có thể mang giá trị là 368, 18 hay một số nào khác bất kỳ.
Chúng ta cần phải chú ý kĩ vấn đề này để tránh các sai sót về sau. Tốt nhất bạn hãy gán cho nó
giá tr ịngay sau khi vừa khai báo xong. Trình biên dịch c
ó thể hiểu được nếu như ta khai báo và gán giá trị một biến số trong cùng l một úc: C Code: int mangsongNhanVat = 5;
Như trên, biến số mangsongNhanVat đã được khai báo và nhận tức khắc giá trị 5.
Lợi ích của việc này là bạn luôn chắc rằng biến số đó
luôn nhận giá trị chính xác như bạn muốn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 57 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Những constants (hằng số)
Đôi khi chúng ta cần sử dụng những giá trị không đổi trong suốt quá trình sử dụng chương trình.
Có nghĩa là sau khi khai báo,
biến số sẽ nhận một giá trị mà không cách nào c ó thể thay đổi được.
Những biến số này chúng ta gọi là các constants (hằng số), lý do là giá trị mà nó mang sẽ luôn được giữ nguyên như thế.
Để khai báo một constant, ta làm như sau: chúng ta thêm từ « const » trước dạng biến số mà bạn khai báo.
Mặt khác, chúng ta bắt buộc phải gán cho nó một giá trị ngay trong thời điểm bạn khai báo nó.
Giống như cách mà ta đã thấy vừa rồi. Sau đó, bạn không thể nào thay đổi giá trị đó nữa, vì mọi thứ đã được
qui định xong hết rồi.
Ví dụ về cách khai báo một constants: C Code:
const MANGSONG_NHANVAT_KHOIDAU = 5; Việc tôi chỉ sử dụng những
chữ cá iin hoa để đặt tên cho constants là không bắt buộc. Làm như thế để giúp tôi c
ó thể dễ dàng phân biệt những biến số với c những onstants. Ghi thêm rằng tôi vẫn sử
dụng dấu underscore _ vào vị trí của khoảng trống « ».
Sau đó, bạn có thể sử
dụng constants như một biến số bình thường. Khác biệt duy nhất là nếu bạn thử
thay đổi giá trị của nó sau đó và thực hiện
dịch chương trình thì compiler sẽ báo lỗi.
Tôi gọi nó là « death zone » (hay là vùng chết). Trong trường hợp đó, compiler sẽ hiển thị lên
màn hình: [Warning] assignment of read-only variable 'MANGSONG_NHANVAT_KHOIDAU' (Dịch ra: “bạn thật là ngốc, ngu
tại sao bạn lại cố gắng thay đổi giá trị
của một constant chứ?”)
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 58 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Hiển thị giá trị của biến số Chúng ta đã biết các h hiển
thị một đoạn văn với function printf.
Bây giờ, chúng ta sẽ xem làm sao để hiển thị gi một á trị của
biến số cũng với function này. Chúng ta cũng sẽ sử
dụng printf với phương pháp cũ, nhưng thêm vào một kí tự đặc biệt tại vị trí
mà chúng ta muốn giá trị của biến số đó. Ví dụ : C Code:
printf ("Ban con %d hoisinh");
Kí tự đặc biệt mà tôi đã nói với bạn
đó là một « % » sau đó là những chữ cá i« d ». Những kí tự này cho phép chúng ta
hiển thị dạng của biến số. « d » c ó nghĩa là tôi muốn hiển thị một số dạng int. Còn rất
nhiều kí tự đặc biệt khác có thể sử dụng. Nhưng để dễ dàng, lúc này bạn chỉ cầ n nắm những loại sau: Format Type "%d" int "%ld" long "%f" float "%f" double Cần lưu rằng ý format dùng để hiển
thị một float và một double là giống nhau.
Tôi sẽ nói cho bạn biết kí
những tự đặc biệt khác về sau. Chúng ta
sắp xong rồi, chúng ta đã chỉ ra vị trí cần hiển thị một số,
nhưng chúng ta vẫn chưa nói là hiển thị số nào. V ì c thể húng ta cần c
chỉ ho function printf biết phải hiển thị biến số nào.
Bằng cách đánh tên của biến số đó sau khi thêm vào một dấu hẩ
p y sau khi kết thúc dấu ’’ giống như sau: C Code:
printf ("Ban con %d hoisinh", mangsongNhanVat); %d sẽ thay
thế bởi biến số mà ta đã chỉ ra sau dấu phẩy, trường hợp này là mangsongNhanVat.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 59 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Chúng ta thử chạy t chương rình nhé ? <----------------------- C Code: #include #include
int main(int argc, char *argv[]) {
int mangsongNhanVat = 5; // Khoi dau, ban co 5 lan hoi sinh
printf ("Ban co %d lan hoi sinh\n", mangsongNhanVat);
printf ("**** B U M ****\n"); // Ban bi trung mot phat sung vao dau
mangsongNhanVat = 4; // Ban bi mat mot lan hoi sinh !
printf ("Xin chia buon, ban chi con %d lan hoi sinh !\n\n", mangsongNhanVat); return 0; }
Cái này gần giống như một game
điện tử rồi (bạn hãy
tưởng tượng nhiều một tí) Chương trình hiển thị cá nà i y r m a àn hình: Console: Ban co 5 lan hoi sinh **** B U M ****
Xin chia buon, ban chi con 4 lan hoi sinh ! Press any key to continue. Bạn phải hiểu được điều gì diễn
ra trong chương trình của bạn :
1. Đầu tiên, nhân vật có 5 mạng sống, chúng ta hiển thị bằng printf
2. Sau đó, « bùm » nhân vật trúng phải một phát súng vào đầu.
3. Cuối cùng, nhân vật còn 4 mạng sống, chúng ta hiển thị bằng printf. Đơn giản là như vậy.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 60 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Hiển thị nhiều biến số trong một function printf
Chúng ta luôn có thể hiển
thị giá trị của nhiều biến số chỉ trong một function printf duy nh ất.
Chỗ này sẽ hiển thị %ld và chỗ kia hiển thị %lf, tùy theo bạn muốn, sau đó chỉ ra theo thứ tự lần lượt những biến số tương ứng,
cách nhau bởi những dấu phẩy. Ví dụ : printf ("Ban co % l
d an hoi sinh va dang o man choi thu % ", d mangsongNhanVat, capdo); Hãy chỉ r
a những giá trị của bạn theo
đúng thứ tự. %d đầu tiên sẽ thay thế bằng biến số đ ầu
tiên (mangsongNhanVat), và %d thứ hai sẽ thay
thế bởi biến số thứ hai (capdo). Nếu như bạn nhầm lẫn vị
trí, những gì bạn muốn
hiển thị sẽ không còn đúng nữa.
Và chúng ta hãy thử test lại một tí, ghi thêm rằng trong đoạn code bên dưới tôi không ghi những dòng ở trên cùng
(những preprocessor directives bắt đầu bởi
những #), và tôi sẽ giả định rằng
bạn sẽ luôn thêm nó vào ở đầu
chương trình. C Code:
int main(int argc, char *argv[]) {
int mangsongNhanVat = 5, capdo = 1;
printf ("Ban co %d lan hoi sinh va ban dang o man choi thu %d\n", mangsongNhanVat, capdo) ; return 0; } Và nó sẽ hiển thị: Console:
Ban co 5 lan hoi sinh va ban dang o man choi thu 1
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 61 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Cách gán gi
á trị cho biến số
Những biến số bắt đầu làm bài học này thú vị hơn rồi nhỉ. Chúng ta sẽ học cách yêu cầu người
dùng nhập một số vào console. Số này sẽ được một biến số lưu lại.
Một khi bạn thực hiện được điều này, bạn có thể
làm thêm rất nhiều việc sau đó.
Để yêu cầu người dùng đưa vào một cái gì
đó vào trong console, chúng ta sẽ sử dụng một
function khác, và function này đã c ó sẵn trong thư viện của bạn: function đó là scanf Cách sử
dụng scanf khá giống với printf. Bạn phải đặt %
d hay %lf trong cặp dấu "..." để giải
thích với máy tính rằng bạn muốn
người dùng đưa vào một số nguyên hay một số thực. Sau đó bạn phải chỉ r t
a ên của biến số sẽ nhận lấy giá trị đó. Bạn sẽ thấy điều đó trong ví dụ này : C Code: scanf ("%d", &tuoi); Chúng ta phải đặt % d % (hoặc lf) trong cặ p dấu "..."
Mặt khác chúng ta thêm vào & trước tên của biến số.
Vậy tại sao phải thêm & trước tên của biến số ?
Tôi sẽ không giải thích cho bạn tất c
ả ở đây. Nhưng hãy tin tôi, tôi sẽ giải thích cho bạn vấn đề này trong bà một
i khác sau này, tôi hứa đấy !
Trở lại, khi mà chương trình của bạn chạy đến scanf, nó sẽ dừng lại và đợi người sử dụng đưa
vào một số. Số này sẽ được đưa vào biến số « tuoi ». Hãy chú ý, c ó và một i sự khác nhau pr giữa intf và scanf ! Đ ể gán gi một á trị dạng float, ta dùng format "%f",
nhưng để gán một giá trị dạng double ta dùng format "%lf"
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 62 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Đây là một chương trình yê nhỏ u cầ u biết tuổi của người sử và dụng nó sẽ hiển thị r s a au : đó Code C:
int main(int argc, char *argv[]) {
int tuoi = 0; // Khoi tao bien so gia tri la 0
printf ("Ban bao nhieu tuoi?\n");
scanf ("%d", &tuoi); // May tinh yeu cau nhap tuoi voi scanf
printf ("Oh! tuoi cua ban la %d !\n\n", tuoi); return 0; } Console: Ban bao nhieu tuoi? 20 Oh! tuoi cua ban la 20 !
Chương trình sẽ dừng lại và hiển thị « Ban bao nhieu tuoi? ». Dấu nháy sẽ xuất hiện trên màn
hình. Các bạn phải đánh vào một số tự nhiên (tuổi của bạn). Sau đó nhấn Enter để xác nhận, và chương trình sẽ tiếp tục hoạt động. Sau đó, ng t chươ rình sẽ hiển
thị giá trị của biến số « tuoi » lên màn hình (“O ! h tuoi cua ban la 20 !”). Nguyên tắc hoạt động là như vậy.
Nhờ vào function scanf chúng ta có thể
yêu cầu người sử dụng đưa ra một số thông tin c nhân. á Viết thêm rằng bạn chỉ có thể đưa vào đó một số tự nhiên : 
Nếu bạn nhập vào đó một số thực, ví dụ như 2.9, nó sẽ tự động làm tròn, nghĩa là nó chỉ giữ lại phần
nguyên. Trong trường hợp này số 2 sẽ
được biến số lưu lại. 
Nếu bạn đánh vào bất kì một chữ cái nào đó («éèydf »), biến số sẽ không thay đổi giá trị.
Điều này cũng tốt vì trước chúng ta đã gán cho biến số giá trị 0. Sau khi nhập những chữ
cái vào thì ngay lập tức, t chương rình hiển
thị « 0 tuoi », chứng tỏ scanf không được thực
hiện. Nếu sau khi khai báo biến số chúng ta không g n
á cho nó giá trị nào, chương trình bạn có thể hiển thị bất cứ cái g ! ì
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 63 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Chúng ta
sắp kết thúc bài học về các biến số Tôi xin nhắc lại là
biến số sẽ được sử dụng thường xuyên khi t lập rình.
Nếu như bạn hiểu rằng
biến số là một thông tin được đưa vào
bộ nhớ tạm thời thì bạn đã bà hiểu i giảng này. Không c ó điều g khác ngoài ì việc b ạn cần biết những dạng biến
số (char, int, long, double…).
Hãy tự luyện tập cách hiển thị những biến số lên màn hình và cách nhập vào giá trị một biến số
bằng bàn phím với scanf.
Trong chương tiếp theo, chúng ta sẽ học cách làm sao thực hiện cá
c tính toán trên ngôn ngữ C. Yêu cầ u bạn phải sử dụng
tốt printf và scanf.
TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC. Khi ta khai báo
một biến số, bộ nhớ nào sẽ được sử ? dụng A. Registers B. Memory cache C. RAM (main memory) D. Hard Disk Drive
Khi tắt máy tính, bộ nhớ nào sẽ không bị mất dữ liệu ? A. Registers B. Memory cache C. RAM (main memory) D. Hard Disk Drive
Biến số nào không được t đặt ên chính xác ? A. vitriMenu B. chieurongCửaSổ C. tuoi_Capital
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 64 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Dạng biến số nào c
ó thể lưu trữ số 76.8 ? A. char B. long C. double D. int Dạng biến số nào c
ó thể lưu trữ số -1000 ? A. int B. unsigned int C. unsigned double Nếu như
biến số "taikhoanNganHang" thuộc dạng int c gi
ó á trị là 6 500 000 , màn hình sẽ hiển thị đoạn mã này thế nào ? Code:
printf("Ban co %d dong trong tai khoan", taikhoanNganHang); A. Ban c %d o dong trong tai khoan B. Ban c 6 500 000 d o ong trong tai khoan C. Ban c d
o dong trong tai khoan, taikhoanNganHang Đáp án: 1- C 2- D 3- B 4- C 5- A 6- B
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 65 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 5: Các công cụ đ tí ể nh toán
Tôi đã nói vấn đề này ở phần trước: máy tính của các bạn cũng giống như một cỗ máy tính toán khổng lồ.
Khi mà bạn muốn nghe nhạc, xem film hay chơi game điện tử, máy tính của bạn không làm điều
gì khác hơn việc tính toán
Ở phần này tôi sẽ hướng dẫn cho các bạn thực hiện phần lớn những phép tính mà máy tính có thể
thực hiện. Các bạn đã biết thế nào là biến số, và ý tưởng là chúng ta sẽ thực hiện những tính toán
trên các biến số đó: hãy cho một biến số giá trị nào đó, sau đó hãy nhân nó lên, và giá trị nhận
được sẽ đưa vào một biến số khác .v.v…
Kể cả khi bạn không phải là một fan của toán học, các bạn cũng nên biết nội dung của phần hướng dẫn này.
Sự thật là nếu bạn không biết cách thực hiện phép cộng, bạn không thể nào có thể thực hiện việc lập trình.
Nội dung bài học này sẽ gồm: Những phép toán c ơ bản 
Những cách viết rút gọn  Thư viện toán học  TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 66 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Những phép toán cơ bản
Những gì chúng ta sẽ tìm hiểu không có gì khác ngoài những phép toán bình thường, máy tính
của bạn là một cỗ máy tính toán đơn giản vì nó chỉ có thể làm những phép toán:  Phép cộng  Phép trừ  Phép nhân  Phép chia 
Phép module (Tôi sẽ giải thích nếu như bạn không biết nó là gì)
Nếu như bạn muốn sử dụng những phép toán phức tạp hơn (bình phương, lũy thừa, logarit, và
một số những phép toán khác mà bạn thích) thì bạn phải lập trình ra nó, có nghĩa là bạn sẽ hướng dẫn máy tính làm các nà h o thể thực hiện những phép toán đó.
May mắn là bạn có thể mượn những quyển sách này trong thư viện của ngôn ngữ C: có rất nhiều
function toán học được viết sẵn. Bạn không cần phải viết lại chúng nữa
Chúng ta bắt đầu với phép cộng.
Để thực hiện một phép cộng, chúng ta sử dụng kí tự + (đúng không nhỉ? )
Bạn cần phải đưa kết quả nhận được vào trong một biến số. Chúng ta sẽ sử dụng biến số
«ketqua» dạng int để thực hiện phép tính: C Code: int ketqua = 0; ketqua = 5 + 3;
Bạn không cần phải có một đầu óc pro về tính toán để có thể hiểu rằng « ketqua » sẽ mang giá trị
8 sau khi ta chạy chương trình.
Chắc chắn là, màn hình sẽ không hiển thị bất cứ điều gì nếu như ta chỉ sử dụng đoạn mã trên,
hãy thêm vào một function printf.
Trên màn hình sẽ cho ta : Console: Ket qua = 8 Và đó là phép cộng.
Và với những phép toán khác, cũng tương tự, chỉ cần thay đổi kí tự tính toán :  Phép cộng: +  Phép trừ: -  Phép nhân: *  Phép chia: /  Module: %
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 67 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Nếu như bạn đã từng tính toán trên máy tính của bạn thì chắc hẳn là bạn biết những kí tự này .
"Dấu trừ" tương ứng với dấu gạch ngang "-", "dấu nhân" tương ứng dấu sao "*", "dấu chia"
tương ứng dấu slash "/" và "module" sẽ tương ứng với dấu phần trăm "%".
Không có gì đặc biệt khó khăn để sử dụng được chúng. Ở hai phép tính cuối cùng (phép chia và
module) có một số khác biệt nhỏ, chúng ta sẽ nói rõ hơn. Phép chia
Phép chia hoạt động bình thường trên máy tính nếu như không có số dư. Ví dụ, 6 / 3 bằng 2, máy
tính của bạn sẽ cho một kết quả đúng, không hề sai sót.
Bây giờ chúng ta thử thực hiện một phép chia có dư như 5 / 2.
5 / 2 theo như ta tính sẽ cho kết quả là 2.5. Tuy nhiên
! hãy xem kĩ kết quả của đoạn mã này : C Code: int ketqua=0; ketqua = 5 / 2; printf ("5 / 2 = %d",ketqua); Console: Ket qua = 2
Có một vấn đề lớn ở đây, chúng ta yêu cầu máy tính thực hiện 5 / 2, chúng ta chờ đợi kết quả là
2.5, nhưng máy tính cho kết quả là 2 !
Có một cái gì đó kì lạ ở đây. Không lẽ máy tính của chúng ta bị ngu ở phép tính này ?
Thực sự, khi máy tính nhận được những số 5 và 2, máy tính của bạn thực hiện phép tính với
dạng số tự nhiên, điều đó có nghĩa là máy tính đã làm tròn kết quả, nó chỉ giữ lại phần nguyên (số 2). Tôi biết rồi! tại vì
biến số « ketqua » mà chúng ta khai báo c
ó dạng int! nếu nó ở dạng double thì nó sẽ chứa một số thực! Cũng không phải.
Hãy thử lại đoạn mã trên nhưng chúng ta đổi biến số « ketqua » thành double, nó cũng chỉ hiển thị kết quả là 2.
Nếu như ta muốn máy tính hiển thị một kết quả chính xác, chúng ta phải biến đổi những số 5 và 2 đó về dạng số
thực, nghĩa là 5.0 và 2.0 (Đối với chúng ta, chúng giống nhau nhưng đối với máy tính, những số khác thực
với số tự nhiên và nó sẽ thực phép toán hiện với dạng số thực) :
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 68 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 C Code: double ketqua = 0; ketqua = 5.0 / 2.0;
printf ("5 / 2 = %lf", ketqua); Console: Ket qua = 2.500000
Mặc dù nó hiển thị một dãy những số 0 ở phía sau nhưng kết quả này hoàn toàn chính xác.
Đặc điểm này của phép chia rất quan trọng, bạn cần chú ý: 5 / 2 = 2 10 / 3 = 3 4 / 5 = 0
Những số trong phép tính phải thuộc dạng số thực : 5.0 / 2.0 = 2.5 10.0 / 3.0 = 3.33333 4.0 / 5.0 = 0.8
Thực tế, nếu ta thực hiện phép tính « 5 / 2 », ở dạng số tự nhiên. Máy tính sẽ trả lời câu hỏi:
«Trong 5, có bao nhiều lần 2 ?». Câu trả lời là 2 lần. Giống như vậy, « trong 10, có bao nhiêu lần 3 ? đáp án là 3 lần ».
Nhưng làm sao để giữ lại số dư của phép chia ?
Và đây c ính là công việc của phép module h . Phép module Module
là một phép toán cho ta số dư của một phép chia. Module ít được biết đến hơn các phép
toán cơ bản còn lại, nhưng nó giúp máy tính có thể thực hiện đầy đủ tất cả những phép toán với
những số tự nhiên. Module được biểu thị bởi kí tự %. Một số ví dụ :  5 % 2 = 1  14 % 3 = 2  4 % 2 = 0
Module 5 % 2 là số dư của 5 / 2, bằng 1. Máy tính tính toán như sau 5 = 2 * 2 + 1 (module cho kết quả 1).
Tương tự, 14 % 3, tính như sau 14 = 3 * 4 + 2 (module cho kết quả 2).
Cuối cùng, 4 % 2, phép chia không có dư nên module sẽ cho kết quả là 0.
Và không nói gì nhiều hơn về module, tôi chỉ giải thích với những bạn nào chưa biết.
Và tôi có thêm một tin tốt nữa, chúng ta đã biết tất cả những phép toán cơ bản.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 69 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Những tính toán sử dụn g biến s ố
Vấn đề này khá lý thú, bạn đã biết cách sử dụng các phép toán cơ bản, chúng ta hãy luyện tập
bằng cách tính toán với nhiều biến số, bạn có thể thực hiện : C Code: ketqua = so1 + so2;
Đoạn mã này tính tổng của các biến số so1 và so2, sau đó kết quả sẽ đưa vào biến số ketqua.
Ah! tôi có một ý tưởng cho bạn đây, bây giờ bạn có khả năng thực hiện một công cụ tính toán
nhỏ. Chắc mà, tôi bảo đảm các bạn có thể làm đươc !
Hãy tưởng tượng một chương trình đòi hỏi người sử dụng nhập vào 2 số hạng. Đó là giá trị của 2
biến số, sau đó bạn hãy thực hiện tổng của 2 biến số này, kết quả là giá trị của biến số « ketqua ».
Sau đó bạn hiển thị nó lên màn hình. Chương trình này khá đơn giản, hãy luyện tập với nó. Đây là kết quả: C Code:
int main(int argc, char *argv[]) {
int ketqua = 0, so1 = 0, so2 = 0;
// Chung ta yeu cau nguoi su dung nhap vao gia tri cua so1 va so2 :
printf ("Gia tri so thu 1 : "); scanf ("%d", &so1);
printf ("Gia tri so thu 2 : "); scanf ("%d", &so2); // Thuc hien phep tinh : ketqua = so1 + so2;
// Va ta hien thi len man hinh :
printf ("%d + %d = %d\n", so1, so2, ketqua); return 0; } Console: Gia tri so thu 1 : 30 Gia tri so thu 2 : 25 30 + 25 = 55
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 70 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Các bạn có thể thử chương trình này với bất kì số hạng nào (nếu số hạng đó không nằm ngoài
giới hạn của biến số dạng int), máy tính của bạn sẽ hoàn thành phép tính với vận tốc ánh sáng .
Tôi khuyên bạn hãy tạo thêm các chương trình sử dụng những phép toán khác (phép trừ, phép nhân…)
Bạn hoàn toàn có thể thực hiện với nhiều biến số hơn nữa, không vấn đề gì nếu như ta dùng 3 biến số cùng lúc: C Code: ketqua = so1 + so2 + so3;
Phương pháp viết rút gọn
Như tôi đã nói với các bạn, chúng ta không còn phép toán nào mới để học nữa, đó là tất cả.
Chúng ta không cần thêm các phép toán nào khác vì chúng ta có thể tạo ra chúng.
Thật khó tin nếu như tôi nói rằng một game 3D chỉ sử dụng không gì khác ngoài phép cộng và
phép trừ. Nhưng đó hoàn toàn là sự thật.
Và cũng giống như dưới đây, trong C có những phương pháp giúp ta viết ngắn gọn những phép toán.
Tại sao phải dùng phương pháp viết rút gọn ?
Tại vì chúng ta thường xuyên phải lặp lại một phép toán. Bạn sẽ hiểu rõ hơn những gì tôi nói.
Với cái gọi là increment.
Incrementing (Phương pháp tăng giá trị)
Bạn sẽ thấy rằng bạn sẽ phải thường xuyên tăng giá trị một biến số lên 1. Ví dụ như biến số của
bạn là « sohang » . Và ta làm như sau: C Code: sohang = sohang + 1;
Và chuyện gì diễn ra ở đây? Chúng ta lấy sohang + 1, và sau đó chúng ta đưa giá trị nhận được
vào chính « sohang ». Nếu số hạng này có giá trị ban đầu là 4 thì nó sẽ thành 5, nếu là 8 thì sẽ thành 9…
Thao tác này sẽ được sử dụng lại. Những nhà lập trình đều là những người đặc biệt lười biếng,
hầu như họ đều không hứng thú với việc viết lại một cái nào đó đã có (việc này khá mệt nhọc !).
Và họ đã tạo ra một cách viết rút gọn gọi là increment. Đoạn mã sau cũng biểu thị điều tương tự với đoạn mã ta vừa thấy ở trên : C Code: sohang++;
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 71 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Đoạn mã này khá ngắn so với những gì ta thấy trước đó, nó có nghĩa là « thêm 1 vào biến số
sohang ». Chỉ cần viết tên biến số, sau đó thêm vào hai dấu +, và đừng quên dấu chấm phẩy đặt ở cuối cùng.
Chỉ là như vậy, chúng ta sẽ gặp lại nó thường xuyên vì có rất nhiều trường hợp cần sử dụng phương pháp này. Nếu bạn chịu để ý
một tí, bạn sẽ thấy dấu hiệu này được tìm t thấy rong « C++ » .V à với con mắt của
một nhà lập trình, bạn có thể
hiểu được ý nghĩa của nó! C++ c ó nghĩa là ngôn C ngữ « được t tăng hêm một cấ
p » , mặc dù vậy so với C nó không hề hơn.
Decrementing (Phương pháp giảm giá trị)
Đơn giản có thể hiểu là phương pháp này trái ngược hoàn toàn với increment. Chúng ta sẽ giảm
giá trị của biến số đi 1.
Và chúng ta cũng sẽ sử dụng nó thường xuyên như increment.
Nếu như ta viết nó đầy đủ : C Code: sohang = sohang - 1;
Thì đây là dạng rút gọn : C Code: sohang--;
Hẳn là bạn có thể tự đoán ra được, ở vị trí ta đặt ++, thì thay thế bằng - . Nếu biến số - có giá trị là
6 ban đầu, thì nó sẽ thành 5 sau khi thực hiện decrement.
Những dạng viết rút gọn khác
Trong C còn nhiều cách viết rút gọn khác cũng hoạt động tương tự. Tất cả các phép toán cơ bản :
+ - * / đều có phương pháp viết rút gọn.
Nó giúp ta phải viết lại tên của biến số cùng một dòng.
Và nếu bạn muốn tăng lên 2 lần giá trị của một biến số : C Code: sohang = sohang * 2;
Bạn có thể viết dưới dạng rút gọn : C Code: sohang *= 2;
Nếu số đó là 5 lúc ban đầu thì sau đó nó sẽ trở thành 10.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 72 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Với những phép toán cơ bản khác cũng hoạt động y như vậy, đây là một chương trình làm ví dụ : C Code: int sohang = 5;
sohang += 4; // sohang tro thanh 9...
sohang -= 3; // ... sohang tro thanh 2
sohang *= 5; // ... sohang tro thanh 25
sohang /= 3; // ... sohang tro thanh 1
sohang %= 3; // ... sohang tro thanh 2 (vi 5 = 1 * 3 + 2)
Đó là những cách viết rút gọn mà bạn sẽ sử dụng trong một ngày nào đó, hãy nắm vững
increment vì đây là phương pháp viết rút gọn được sử dụng nhiều nhất.
Thư viện toán học
Trong ngôn ngữ C, tồn tại một số cái gọi là những thư viện « standard », đó là những thư viện
«cơ bản» luôn sẵn sàng để sử dụng, và được sử dụng thường xuyên.
Tôi xin nhắc lại, thư viện là tập hợp những function đã được viết sẵn bởi những nhà lập trình
khác trước đó để tránh việc phải viết lại.
Chúng ta đã từng sử dụng function printf và scanf trong thư viện «stdio.h» .
Chúng ta phải biết rằng còn nhiều thư viện khác nữa, trong đó có «math.h», nó chứa một số lớn
những function toán học đã được viết trước. Ngoài phép toán c
ơ bản mà bạn đã biết, thì thư t viện oán học chứa những phép toán phức tạp
khác mà tôi chắc là bạn sẽ cần đến, ví dụ như là các hàm lũ y thừa (nếu như bạn
không biết đây là gì thì c ó thể bạn còn quá h
trẻ ay là bạn học toán vẫn chưa đủ).
Trong trường hợp, chúng ta muốn thực hiện những phép tính lũy thừa t rong C! Làm sao tính một
số mũ 2 ? Bạn có thể viết 5² trong đoạn mã của bạn, nhưng máy tính sẽ không hiểu cái đó là gì
cả… Ít nhất bạn phải giải thích cho nó bằng cách sử dụng những thư viện toán học !
Để có thể sử dụng những function trong thư viện toán học, chúng ta bắt buộc phải thêm
preprocessor directives ở đầu chương trình: C Code: #include
Một khi mà bạn đã làm điều đó, bạn có thể sử dụng tất cả các function trong thư viện này.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 73 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tôi nghĩ là tôi nên giới thiệu chúng với bạn. Tôi sẽ không làm một list đầy đủ ở đây, vì nó có rất
nhiều, các ngón tay đáng thương của tôi sẽ phồng lên trước khi kết thúc phần hướng dẫn này.
Tôi chỉ hướng dẫn các bạn một số function chính, những function có vẻ quan trọng nhất. Có t thể rình t độ oán học của bạn không
đủ để hiểu làm các nà h o c
ó thể viết được những function này. Nếu
đúng là như vậy, bạn không cần phải lo lắng g ì cả. Chỉ cầ n đọc, việc này không c ó hại cho bạn đâu. Và tôi sẽ cho bạn
một lời khuyên miễn phí: hãy chú tâm vào
những tiết toán, không nói họ như tôi ở đây đâu . fabs
Function này sẽ trả về giá trị tuyệt đối của một số, trong toán học viết là |x|. 
Nếu bạn đưa function này giá trị là -53, nó sẽ trả về giá trị 53. 
Nếu bạn đưa function này giá trị là 53, nó sẽ trả về giá trị 53. C Code:
double giatri_tuyetdoi = 0, sohang = -27;
giatri_tuyetdoi = fabs(sohang); // gia tri tuyet doi cua sohang se la 27
Function này sẽ trả về một số dạng double vì vậy biến số của bạn đưa vào cũng phải thuộc dạng double. Trong thư « st viện dlib.h » cũng c ó f một unction
tương tự gọi là « abs », nó cũng hoạt động như vậy, chỉ trừ việc nó sử dụng
những số nguyên « int » và nó
trả về giá trị dạng số nguyên int. ceil
Function này sẽ trả về giá trị dạng số nguyên
nếu như ta đưa cho nó một số thực.
Đó là một dạng làm tròn. Nó sẽ luôn cho một số nguyên có giá trị lớn hơn.
Ví dụ, nếu như ta cho nó giá trị là 26.512, function sẽ trả lại 27.
Nó sử dụng và trả lại giá trị dạng double: C Code:
double lamtronLen = 0, sohang = 52.71;
lamtronLen = ceil(sohang); // lamtronLen se bang 53
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 74 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 floor
Trái ngược với function ceil, function này cho ta số nguyên có giá trị nhỏ hơn.
Nếu như ta cho nó 37.91, function floor sẽ trả lại 37. C Code:
double lamtronXuong = 0, sohang = 37.91;
lamtronXuong = floor(sohang); // gia tri cua lamtronXuong se bang 37 pow
Function này cho phép tính lũy thừa một số. Chúng ta phải chỉ ra cho nó 2 giá trị: số hạng và cấp
lũy thừa của số đó. Đây là cấu trúc của function này: C Code: pow(sohang, capLuyThua);
Ví dụ, « 2 lũy thừa 3 » (chúng ta thường ghi là 2^3 trên máy tính), là phép toán 2 * 2 * 2, cho kết quả là 8 : C Code:
double ketqua = 0, sohang = 2;
ketqua = pow(sohang, 3); // ketqua se duoc 2^3 = 8 Bạn có thể sử dụng
function này để tính bình phương của một số. sqrt
Function này tính căn
bậc 2 của một số, nó cho ta giá trị dạng double. C Code:
double ketqua = 0, sohang = 100;
ketqua = sqrt(sohang); // ketqua tro thanh 10 sin, cos, tan
Đây là 3 function được sử dụng trong lượng giác.
Cách hoạt động của chúng như nhau, trả về giá trị dạng double.
Chúng ta phải cho nó giá trị radian. (một radian bằng độ) 180
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 75 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 asin, acos, atan
Đây là những function arc sinus (arcsin), arc cosinus (arccos) và arc tangente (arctan), các function gi lượng ác khác.
Cũng hoạt động tương tự như trên, trả về giá trị dạng double. exp
Function tính exponential, hay còn gọi là lũy thừa cơ số e. Trả về giá trị dạng double. VD: exp(4) = e4 log
Function tính logarit tự nhiên, là logarit cơ số e. (chúng ta thường ghi là « ln »)
ngày trước còn đi học ông thầy bảo đọc cái này là « lóc nê be » log10 Function
này tính le logarit cơ số 10 của một số. ông
thầy bảo đọc là « lóc mười » Lời kết:
Tóm lại, tôi đã không nói về các function khác. (Thật sự là tôi không biêt là chúng được dùng để làm gì )
Với những function này bạn có thể sử dụng cho phần lớn các trường hợp liên quan đến toán học.
Xin nói thêm lần nữa, nếu bạn không hiểu những điều tôi nói ở trên thì cũng không có gì nghiêm
trọng cả vì những phép toán này chúng ta không nhất thiết cần đến. Trừ khi bạn phải làm một
chương trình tính toán một vấn đề khoa học nào đó.
Dù gì bạn cũng nên nắm vững function floor, ceil, và pow, nó rất cần thiết cho chúng ta trong tính toán.
Bài hướng dẫn chi tiết về các công thức toán tôi xin nhường cho những thầy giáo dạy toán. Nếu
bạn vẫn còn đi học, tôi cho bạn một lời khuyên chân thành: Hãy học tốt môn toán, điều đó sẽ
giúp ích rất nhiều trong lập trình. Nhưng chúng ta rất ít khi phải tính lũy thừa và tiếp tuyến khi
viết chương trình, nó phụ thuộc vào chương trình mà chúng ta viết, tôi nói lại.
Ví dụ, nếu có ai trong các bạn hứng thú với những việc liên quan đến 3D (tôi sẽ hướng dẫn về
3D sau), bạn cần phải có một số hiểu biết về hình học không gian (đồ thị, vec-tơ …)
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 76 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC.
"Dấu nhân" trên máy tính là kí nà hiệu o ? A. * B. + C. / D. - E. % Một câ
u hỏi đơn giản về module Kết quả
sẽ là bao nhiêu: 17 % 5 ? A. 0 B. 1 C. 2 D. 3 E. 4 F. 5 G. 15
"Ketqua" sẽ mang giá trị bao nhiêu ? C Code: int ketqua = 0; ketqua = ( / 8 3) - 2; A. -2 B. 0 C. 1 D. 2
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 77 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Phương pháp này là g ? ì C Code: sohang++; A. Increment B. Increasing C. Supplementation
Biến số "sohang" sẽ mang giá trị bao nhiêu ? C Code: int sohang = 4; sohang--; sohang *= 4; sohang % 12; = sohang + 1; = A. 1 B. 4 C. 12 D. 14
Function nào sau đây sẽ làm tròn 5.47 thành 5 ? A. pow B. ceil C. floor D. sqrt Đáp án: 1- A 2- C 3- B 4- A 5- A 6- C
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 78 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 6: Condition (Điều kiện)
Trong bài 1, ta đã thấy rằng có rất nhiều ngôn ngữ lập trình, trong đó một số ngôn ngữ hoạt động
tương tự nhau, ví dụ như ngôn ngữ PHP khá giống với C, tuy nhiên người ta sử dụng PHP để
thiết kế web nhiều hơn.
Các ngôn ngữ thường có một số điểm giống nhau do chúng cùng sử dụng lại các nguyên tắc cơ
bản của ngôn ngữ đời trước. Ngôn ngữ C được tạo ra cách đây khá lâu, và mô hình của phần lớn
các ngôn ngữ mới hiện giờ đều được tạo ra dựa trên C.
Nguyên tắc cơ bản thì có rất nhiều như cách khai báo biến số, các cách thực hiện phép tính (hầu
như các ngôn ngữ lập trình đều giống nhau ở mặt này!) và cách sử dụng condition. Phần này gồm :  Condition "if... else"  Boolean, trung tâm của những conditions  Condition "switch"  Ternaries: c những ondition rút gọn  TRẮC NGHIỆM KIẾN THỨC.
Condition « if…else »
Chúng ta thường muốn kiểm tra giá trị của một biến số. Ví dụ « Nếu biến số maymoc có giá trị là
50, hãy thực hiện công việc …» . Hoặc nếu biến số nhỏ hơn 50, nhỏ hơn hoặc bằng 50, lớn hơn, lớn hơn hoặc bằng…
Điều đó có thể được thực hiện trong C thông qua việc sử dụng condition if…else. Condition
dùng để kiểm tra giá trị của biến số. Và để biết cách sử dụng nó, chúng ta sẽ đi theo sơ đồ sau:
1. Một số kí tự cần biết trước khi bắt đầu. 2. Test if 3. Test else 4. Test “else if”
5. Cách thiết lập nhiều conditions cùng lúc
6. Những sai phạm thường gặp mà người mới học cần tránh
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 79 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Một vài kí hiệu cơ bản cần biết trước khi học cách sử dụng condition
“if…else” trên C
Chúng ta cần phải thuộc lòng bảng kí hiệu này:
Hãy chú ý, để kiểm tra bằng nhau, ta cần nhập 2 kí tự « == ». Những người bắt đầu học lập
trình thường mắc lỗi chỉ nhập một kí tự = c , húng không c c ó ùng ý nghĩa trong
ngôn ngữ C, tôi sẽ nói về vấn đề này ở dưới. if
Chúng ta sẽ thực hiện một chương trình đơn giản, nó sẽ nói với máy tính:
NẾU biến số thỏa điều kiện ... THÌ thực hiện ... .
Trong tiếng anh, từ « nế
u » sẽ dịch thành « if », từ này cũng được sử
dụng trong C để khai báo một condition.
Để viết một condition if, đầu tiên hãy viết từ if, kế đó mở
ngoặc đơn. Trong ngoặc đơn, hãy viết điều kiện. Sau đó, mở
một dấu gộp { và hãy
đóng lại ở phía sau }. Trong s đó ẽ chứa tất c ả i những nstruction sẽ được thực hiện nếu điều kiện thỏa mãn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 80 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Chúng ta sẽ viết như sau: C Code:
if (/* Điều kiện của bạn */) {
// Các Instructions sẽ được thực hiện nếu như điều kiện thỏa mãn }
Tại vị trí chú thích « điều kiện của bạn », chúng ta sẽ viết một điều kiện để kiểm tra biến số.
Ví dụ chúng ta có thể kiểm tra một biến số « tuoi » sẽ chứa giá trị là tuổi của bạn. Chúng ta sẽ
xét xem bạn có phải là người trưởng thành hay không, có nghĩa là tuổi của bạn có lớn hơn hoặc bằng 18 hay không: C Code: if (tuoi >= 18) {
printf ("Ban la nguoi truong thanh !") ; } Kí tự >= có
nghĩa là « lớn hơn hoặc bằng », chúng ta đã thấy trong bảng liệt kê các kí tự đặc biệt ở trên. Các dấu
gộp {...} không bắt buộc nếu bên trong nó chỉ chưa duy nhất một instruction. Bạn có thể viết như bên dưới nhưng
tôi khuyên bạn hãy luôn đặt những dấu gộp để chương trình bạn được r r õ àng. C Code: if (tuoi >= 18)
printf ("Ban la nguoi truong thanh !") ;
Test thử đoạn code trên
Nếu như bạn muốn test những đoạn mã trước để xem if hoạt động như thế nào, chúng ta phải đặt
condition if bên trong một function main và đừng quên khai báo biến số tuổi, và cho nó một giá
trị nào đó theo ý thích của bạn.
Tôi nghĩ rằng bạn có thể tự mình viết ra đoạn mã này và sau đó chạy thử nó.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 81 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Đây là đoạn mã hoàn chỉnh: C Code: #include #include
int main(int argc, char *argv[]) { long tuoi = 20; if (tuoi >= 18) {
printf ("Ban la nguoi truong thanh !\n"); } return ; 0 }
Ở đây, biến số tuổi bằng 20, vậy « Ban la nguoi truong thanh ! » sẽ được hiển thị
Hãy thử thay đổi giá trị của biến số. Cho giá trị mới là 15: điều kiện không thỏa mãn và « Ban la
nguoi truong thanh ! » không hiển thị lần này.
Hãy giữ lại đoạn mã này để sử dụng cho ví dụ tiếp theo.
Vấn đề cần giải thích
Cách bạn đặt những dấu gộp { } không quan trọng, chương trình của bạn sẽ cũng chạy tốt nếu
như bạn viết tất cả trên cùng một hàng. Ví dụ: C Code:
if (tuoi >= 18) { printf ("Ban la nguoi truong thanh !"); }
Mặc dù bạn có thể viết như vây nhưng cách viết này không hề được khuyến khích (điều này
thực sự rất quan trọng nhé).
Thực sự là viết tất cả trên cùng một hàng sẽ khiến cho việc đọc đoạn mã của bạn vô cùng khó
khăn. Bạn cần tập cách trình bày mã nguồn của mình ngay từ bây giờ, nếu không sau này khi
bạn viết các chương trình lớn hơn, bạn sẽ không tìm thấy được cái bạn cần tìm trong đó!
Hãy thử trình bày lại mã nguồn của bạn theo
cách thức của tôi: một dấu gộp mở { duy nhất trên 1
hàng, các dòng sau đó là các instruction (nhấn tab để có thể « cách về bên phải »), sau đó một
dấu gộp đóng } duy nhất trên một hàng. Có rất c nhiều ách ha thức y để trình bày mã và nguồn
nó không làm thay đổi hoạt động của chương trình.
Trong suốt quá trình từ giờ về sau bạn sẽ bắt gặp các đoạn mã được trình bày bởi các
style hơi khác. Nhưng về c ơ bản hầu hết cá c đoạn mã đó đều c c
ó ách trình bày thoáng và dễ nhìn.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 82 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
« else » để nói « nếu không »
Chúng ta đã biết cách viết condition đơn giản, hãy đi xa hơn một chút: điều kiện không thỏa mãn
(sai), chúng ta sẽ yêu cầu máy tính thi hành một instruction khác.
Trong ngôn ngữ của chúng ta, điều đó sẽ được ghi với dạng tương tự như sau :
NẾU biến số thỏa điều kiện... THÌ thực hiện ...
NẾU KHÔNG hãy thực hiện ...
Chỉ cần thêm vào từ else sau dấu gộp kết thúc của if. Một ví dụ nhỏ : C Code:
if (tuoi >= 18) // Neu tuoi lon hon hoac bang 18 {
printf ("Ban la nguoi truong thanh !"); } else // Neu khong... {
printf ("Hehe, ban con la con nit !"); }
Ta có thể hiểu đơn giản: nếu như biến số tuổi có giá trị lớn hơn hoặc bằng 18, sẽ hiển thị « Ban la nguoi truong thanh ! »
Nếu không hiển thị « Hehe, ban con la con nit ! »
« else if » để nói « nếu không nếu »
Chúng ta đã thấy bằng cách nào để tạo một « nếu » và một « nếu không ». Chúng ta cũng có thể
tạo một “nếu không nếu”. Nếu như điều kiện đầu không thỏa mãn, chúng ta sẽ kiểm tra biến số
với một điều kiện khác. “Nếu không nếu” đặt bên trong if và else.
Chúng ta yêu cầu máy tính:
NẾU biến số thỏa điều kiện 1
THÌ thực hiện việc 1
NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 2
THÌ thực hiện việc 2
NẾU KHÔNG thực hiện việc 3
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 83 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Dịch sang ngôn ngữ C: C Code:
if ( tuoi >= 18) // Neu tuoi lon hon hoac bang 18 {
printf ("Ban la nguoi truong thanh !"); }
else if ( tuoi > 4 ) // Neu khong, Neu tuoi nho hon 18 va lon hon 4 {
printf ("Hehe, ban con la con nit !"); } else // Neukhong... {
printf ("Oe oe"); // Ngon ngu tre so sinh, ban khong the hieu duoc dau }
Máy tính sẽ thực hiện những kiểm tra theo thứ tự: 
Đầu tiên nó sẽ kiểm tra if đầu tiên: nếu như điều kiện được thỏa mãn, nó sẽ thi hành các
instructions có trong các dấu gộp {...} đầu tiên. 
Nếu không, nó sẽ đi đến « nếu không nếu » để kiểm tra các điều kiện mới: nếu đúng, thì
nó sẽ thi hành các instruction trong các dấu gộp {...} thứ 2 của else if. 
Cuối cùng, nếu không có điều kiện nào được thỏa mãn, nó sẽ chạy những instruction của else « nếu không»
« else » và « else if » không bắt buộc c phải ó. Cần phải c ó ít nhất một “if” để tạo một condition
Chúng ta có thể đặt bao nhiều “else if” nếu như ta muốn. Chúng ta có thể viết như sau:
NẾU biến số thỏa điều kiện 1 THÌ thực hiện việc 1
NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 2 THÌ thực hiện việc 2
NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 3 THÌ thực hiện việc 3
NẾU KHÔNG NẾU biến số thỏa điều kiện 4 THÌ thực hiện việc 4 NẾU KHÔNG thực hiện việc 5
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 84 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Thiết lập nhiều điều kiện cùng lúc
Ta có thể kiểm tra nhiều điều kiện cùng lúc trong if. Ví dụ, các bạn muốn xem thử nếu như tuổi
lớn hơn 18 VÀ nhỏ hơn 25.
Chúng ta cần phải sử dụng các kí hiệu sau đây: Kí hiệu Ý nghĩa && VÀ | HOẶC ! KHÔNG Test V À
Đoạn mã sử dụng kí hiệu vừa nêu C Code:
if (age > 18 && age < 25);
Những kí hiệu « && » có nghĩa là VÀ. Diễn dạt bằng ngôn ngữ của chúng ta : « Nếu tuổi lớn hơn 18 VÀ bé hơn 25 » Test HOẶC
Để tạo một HOẶC, chúng ta sử dụng 2 kí tự ||.
Chúng ta hãy tưởng tượng một chương trình kiểm tra và quyết định quyền mở tài khoản ngân
hàng. Để mở một tài khoản ngân hàng, tuổi khách hàng không được nhỏ quá (chúng ta sẽ tùy
tiện đặt điều kiện tuổi phải lớn hơn 30) hoặc khách hàng có nhiều tiền (tất nhiên ngân hàng sẽ
dang tay đón chào kể cả khi tuổi bạn bé hơn 10)
Đây là đoạn mã nhận biết quyền mở một tài khoản ngân hàng : C Code:
if (tuoi > 30 || tien > 100000) {
printf("Chao mung ban den voi chung toi !"); } else { printf("Cut !"); }
Điều kiện sẽ được thỏa mãn nếu người này có tuổi trên 30 hoặc có số tiền nhiều hơn 100.000 euros.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 85 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Test KHÔNG
Kí tự cuối cùng còn lại để test là dấu chấm than. Trong tin học, dấu chấm than có nghĩa là «Không»
Các bạn phải đặt kí tự này trước :
điều kiện để nói rằng «Nếu điều này không đúng » C Code: if (!(tuoi < 18))
Đoạn mã trên có thể dịch là « Nếu người này không phải là trẻ con »
Nếu dấu « ! » ở phía trước bị lấy đi, đoạn mã sẽ có nghĩa trái ngược : « Nếu người này là trẻ con »
Một số lỗi thường gặp của người mới học Đừng quên c ó đến dấu 2 ==
Nếu chúng ta muốn kiểm tra xem người này có phải 18 tuổi hay không, chúng ta phải ghi: C Code: if (tuoi == 18) {
printf ("Ban vua moi truong thanh !"); }
Đừng quên việc đặt 2 kí tự « bằng » trong một if, như thế này : = =
Nếu bạn chỉ đặt mỗi một kí tự =, thì biến số của bạn sẽ nhận giá trị 18 (giống như ta đã học trong
phần biến số). Tất cả những điều ta muốn ở đây, là kiểm tra giá trị của biến số chứ không phải
thay đổi nó! Hãy chú ý điểm này, có rất nhiều người trong các bạn chỉ đặt một dấu = và khi
chương trình bạn được bắt đầu thì tất nhiên là nó không chạy giống như ý họ muốn. Dấu chấm phẩy dư thừa Một khác lỗi rất thường xuyên của những
người mới bắt đầu học t lập rình: c khi ó cá c bạn đặt một dấu chấm phẩy sau dòng của if.
if l à một condition, chúng ta sẽ không đặt dấu chấm phẩy ở cuối condition mà phải là cuối một instruction.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 86 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Đoạn code sau đây sẽ không chạy vì c ó một dấu chấm phẩy ở cuối condition if : C Code:
if (tuoi == 18); // dau cham phay nay KHONG duoc phep o day {
printf ("Ban chi vua moi truong thanh"); }
Có một vấn đề khó khăn nữa là "condition if...else..." không biết phải dịch như thế nào là đúng,
vì nếu dịch là "điều kiện if...else..." thì có thể bạn sẽ nhầm lẫn bởi điều kiện bên trong dấu ngoặc
(...), nếu dịch là "hàm điều kiện..." thì có thể hiểu nhầm là cần đặt một dấu chấm phẩy ở cuối cùng vì nó cũng là hà một m.
Nên mình quyết định, gọi là "condition" nếu đề cập đến "if...else...", gọi "điều kiện" nếu đề cập đến điều
kiện bên trong (...) của if.
Booleans, trung tâm của những conditions
Chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết hơn về cách thức hoạt động của condition if…else.
Thực tế, condition được tác động bởi một thứ mà trong tin học người ta gọi là những Boolean.
Đây là một khái niệm khá quan trọng, cần phải nghe rõ (đúng hơn là phải nhìn rõ )
Một số v ídụ để có thể hiểu r õ hơn
Trong những bài học về Vật Lý–Hóa học, thầy giáo của tôi thường có thói quen bắt đầu từ một
số thí nghiệm nhỏ trước khi giảng về một khái niệm mới.
Bây giờ tôi sẽ bắt chước ông ấy
Bạn hãy chạy thử đoạn mã đơn giản sau : C Code: if (1) { printf ("Dung"); } else { printf ("Sai"); } Kết quả : Console: Dung
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 87 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Nhưng ??? Chúng ta không hề đưa
điều kiện vào trong if, chúng ta chỉ cho nó một số. Vậy đó nghĩa là g ? ì
Chúng ta thử một ví khác, bây dụ giờ bạn hãy thay 1 thế bởi 0 : C Code: if (0) { printf ("Dung"); } else { printf ("Sai"); } Kết quả: Console: Sai
Thử một số những ví dụ khác, thay thế 0 bởi bất kì một số nguyên nào,như là 4,15, 226 ,-10, -36 .v.v...
Mỗi lần như vậy, nó đưa ra kết quả là gì ? Nó trả lời là : « Điều đó đúng . »
Tóm tắt lại các
thử nghiệm trên: nếu 0, đặt điều không kiện
thỏa mãn, và nếu chúng ta để vào
giá trị 1 hay bất kì một số hạng nào, điều kiện m thỏa ãn. Giải thích
Thực tế, mỗi khi ta kiểm tra một điều kiện trong một if, nó sẽ trả về giá trị là 1 nếu điều đó đúng và 0 nếu điều đó sai. Ví dụ : C Code: if (tuoi >= 18)
Ở đây, chúng ta cần kiểm tra điều kiện “tuoi >= 18”.
Giả định rằng tuổi có giá trị là 23, sẽ cho kết quả đúng, và máy tính « thay thế » « tuoi >= 18 »
bởi 1. Sau đó, máy tính sẽ ghi nhớ một « if (1) ». Khi mà số này là 1, như chúng ta đã thấy, máy
tính sẽ hiểu là điều kiện này là đúng, và nó sẽ thi thành các instruction khi điều kiện đúng.
Tương tự nếu như điều kiện này là sai, máy tính sẽ thay thế “tuoi >= 18” bởi số 0, và ngay tức
khắc máy tính hiểu điều kiện là sai. Máy tính sẽ thi hành instruction của « else ».
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 88 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Kiểm tra với một biến số
Bây giờ chúng ta làm cái khác: gửi kết quả của điều kiện vào trong một biến số, hư n chúng ta
làm một phép tính (bởi vì đối với máy tính điều kiện cũng là một phép tính !). C Code: int tuoi = 20; int truongthanh = 0; truongthanh = tuoi >= 18;
printf ("truongthanh co gia tri: %ld\n", truongthanh); Consle: Truongthanh co gia tri: 1
Như các bạn vừa thấy, điều kiện tuoi >=
18 đã trả về giá trị 1 vì 20>=18 (đúng).
Biến số truongthanh nhận giá trị 1, chúng ta kiểm chứng bằng cách làm một printf để thấy rõ
truongthanh đã thay đổi giá trị từ 0 thành 1.
Thực hiện lại ví dụ trên, cho tuổi = 10. Trong trường hợp này, truongthanh có giá trị 0.
Biến số truongthanh là một Boolean Hãy nắm vững : Biến số nhận giá trị 0 và 1 được gọi là một Boolean. Và : 0 = Sai 1 = Đúng
Chính xác hơn, 0 = sai và tất cả các số còn lại là đúng (đã được kiểm chứng). Để đơn giản, chúng
ta không sử dụng những số khác, sử dụng 0 và 1 để nói « điều đó là đúng hay sai »
Trong ngôn ngữ C, không c ó dạng
biến số « Boolean ». Một dạng
biến số mới là “bool” được
thêm vào trong C++ , sử dụng để tạo r a những biế n số dạng Boolean.
Trong thời điểm này, chúng ta chỉ làm việc trên C, chúng ta không c
ó các dạng biến số đặc biệt khác.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 89 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Booleans trong các conditions
Chúng ta sẽ làm một kiểm tra condition "if" bằng cách sử dụng một boolean : C Code: int truongthanh = 1; if (truongthanh) {
printf ("Ban la nguoi truong thanh !"); } else { printf ("Ban la con nit"); }
Vì biến số truongthanh mang giá trị 1, điều kiện đúng, "Ban la nguoi truong thanh !" sẽ hiển thị.
Điều này rất tiện lợi, người khác đọc điều kiện của bạn sẽ được dễ dàng hơn. Khi họ thấy « if
(truongthanh) » thì họ có thể hiểu là « Nếu bạn là người trưởng thành »
Những điều kiện dùng boolean thường rõ ràng và dễ hiểu nhưng ít nhất bạn cũng phải đặt tên rõ ràng cho
biến số, như tôi đã nói kể từ khi bắt đầu.
Đây là một ví dụ khác giúp bạn hiểu rõ hơn : C Code:
if (truongthanh && nam)
Có nghĩa là "Nếu bạn la người trưởng thành và bạ n là nam".
nam ở đây là một biến số khác dạng boolean
có giá trị là 1 nếu bạn là nam, và 0 nếu bạn là nữ.
Câu hỏi : nếu chúng ta viết « if (truongthanh =
= 1) » thì nó vẫn hoạt động không? đúng Vẫn hoạt động như bình thường nhưng
nếu ghi là « if (truongthanh) » thì dễ hiểu hơn
Nắm vững vấn đề : nếu biến số của bạn mang giá trị là một số, hãy viết điều kiện dưới dạng « if (variable == number) ».
Ngược lại, nếu biến số của bạn mang giá trị là một boolean (có nghĩa là sẽ mang giá trị 1 hoặc 0
để nói rằng điều đó là đúng hay sai), thì hãy viết điều kiện dưới dạng «if (boolea n)».
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 90 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Condition "switch"
Chúng ta thấy rằng condition "if... else" là dạng condition được dùng thường xuyên nhất.
Đôi khi "if... else" bị lặp lại khá thường xuyên. Xem ví dụ này: C Code: if (tuoi == 2) { printf ("Chao baby !"); } else if (tuoi == 6) { printf ("Chao nhoc !"); } else if (tuoi == 12) { printf ("Chao cau be !"); } else if (tuoi == 16) {
printf ("Chao chang trai !"); } else if (tuoi == 18) { printf ("Chao anh !"); } else if (tuoi == 68) { printf ("Chao ong !"); } else {
printf ("Toi khong co cau chao danh cho ban "); }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 91 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Thiết lập một switch
Những người lập trình rất ghét việc làm một việc gì đó nhiều lần, chúng ta đã có cơ hội chứng
minh điều này trước đó. Và để tránh lặp đi lặp lại nhiều lần việc kiểm tra giá trị của mỗi một biến
số, người ta đã tạo ra một cấu trúc khác ngoài "if... else"
Và người ta gọi nó là "switch".Đây là một switch được thực hiện trên ví dụ mà ta vừa thấy : C Code: switch (tuoi) { case 2: printf("Chao baby !"); break; case 6: printf("Chao nhoc !"); break; case 12: printf("Chao cau be !"); break; case 16: printf("Chao chang trai !"); break; case 18: printf("Chao anh!"); break; case 68: printf("Chao ong !"); break; default:
printf("Toi khong co cau chao danh cho ban "); break; }
Hãy lấy ví dụ của tôi làm cơ sở cho việc tạo một switch khác của riêng bạn. Tuy rằng chúng ta ít
sử dụng nó, nhưng việc này khá tiện lợi vì nó giúp ta viết ít hơn.
Ý nghĩa viết "switch (bienso)" là "Tôi sẽ kiểm tra giá trị của biến số bienso".
Tiếp đó bạn hãy mở một dấu gộp và đóng nó lại ở phía sau { … }
Bên trong, bạn sẽ tạo nên tất cả các trường hợp: case 1, case 2, case 4, case 5, case 45 …
Các bạn bắt buộc phải ghi instruction break ở cuối mỗi trường hợp. Nếu bạn không
làm, nó sẽ đọc những instruction dành cho các trường hợp khác ở phía dưới. Instruction break ; là yê lệnh u cầ m
u áy tính ra khỏi những dấu gộp.
Cuối cùng, trường hợp « default » tương ứng với « else » mà chúng ta đã biết trước đó. Nếu biến
số không mang giá trị nào
được nêu ra ở trước đó, thì máy tính sẽ đọc instruction nằm trong default.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 92 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tạo một menu với switch
switch thường xuyên được sử dụng để tạo những menu trên console.
Trên console, để tạo một menu, chúng ta sử dụng printf để hiển thị những lựa chọn khác nhau.
Mỗi lựa chọn sẽ được đánh số, người sử dụng phải nhập vào số của lựa chọn mà họ muốn
Đây là một ví dụ mà console sẽ phải hiển thị: Console: === Menu === 1. Pho 2. Bun bo Hue 3. Mi Quang 4. Thit cay Lua chon cua ban ?
(Bạn cần phải biết là khi tôi đánh ra các dòng này tôi đang cảm thấy rất đói bụng)
Và đây là nhiệm vụ của các bạn: Hãy tạo lại một menu như thế nhờ vào hàm printf (quá dễ), sử
dụng scanf để lưu lại lựa chọn của người sử dụng vào biến số luachonMenu (quá dễ ), và cuối
cùng hãy sử dụng một switch để nói với người sử dụng biết rằng "Bạn đã lựa chọn ". Nào, tiến hành thôi.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 93 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Đáp án
Đây là kết quả mà tôi mong muốn rằng tự bạn có thể tìm ra : C Code: #include #include
int main(int argc, char *argv[]) { int luachonMenu; printf("=== Menu ===\n\n"); printf("1. Pho\n"); printf("2. Bun bo Hue\n"); printf("3. Mi Quang\n"); printf("4. Thit cay\n"); printf( \ " nLua chon cua ban ? ");
scanf("%d", &luachonMenu); printf( \ " n"); switch (luachonMenu) { case 1:
printf("Ban da chon Pho. Lua chon tuyet voi !"); break; case 2:
printf("Ban da chon Bun bo Hue. Lua chon chinh xac !"); break; case 3:
printf("Ban da chon Mi Quang. Qua tuyet !"); break; case 4:
printf("Ban da chon Thit cay. Hay den quan nhau !"); break; default:
printf("Ban da khong nhap dung so can thiet, ban khong duoc an gi het !"); break; } printf( \ " n\n"); return 0; }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 94 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tôi hi vọng rằng bạn đã không quên việc đặt "default" ở cuối của switch !
Trên thực tế, nếu bạn lập trình thì bạn phải nghĩ đến tất cả các trường hợp. Bạn đã nói rõ ràng
rằng hãy nhập vào một số từ 1 đến 4, nhưng sẽ có một thằng đần nào đó sẽ nhập vào “10” hay có
thể là “gkfhgs”. Tất nhiên đó không phải là điều chúng ta mong muốn.
Tóm lại bạn hãy luôn cẩn trọng: đừng bao giờ tin tưởng vào người dùng, đôi khi họ có thể nhập vào bất cứ cái gì.
Hãy tiên đoán trước một trường hợp « default » hoặc một « else » nếu bạn thực hiện ví dụ trên bởi if.
Tôi khuyên bạn hãy làm quen với các h hoạt động của m những enu trên console. V c ì húng ta sẽ thường xuyên t
lập rình những chương trình t
chạy rên console và tôi chắc là bạn sẽ cầ n đến.
Ternary: những conditions rút gọn
Có một cách khác để viết những condition, nhưng rất hiếm.
Chúng ta gọi đó là ternary expression.
Cụ thể, nó cũng tương tự như "if... else", chỉ trừ việc tất cả chỉ nằm trên 1 dòng !
Thay vì phải giải thích dài dòng, tôi sẽ cho bạn 2 condition giống nhau: cái thứ nhất sử dụng
“if... else”, và cái thứ 2 cũng như thế nhưng sẽ sử dụng dạng ternary.
Một condition if... else được biết đến khá nhiều
Hãy giả định rằng chúng ta có một biến số dạng boolean “truongthanh” mang giá trị đúng (1), và
sai (0) nếu người đó là con nít.
Chúng ta muốn thay đổi giá trị của biến số “tuoi” dựa vào hoạt động của boolean, sẽ cho giá trị
« 18 » nếu người đó trưởng thành và 17 «
» nếu người đó là con nít. Tôi đồng ý rằng đây là một
ví dụ khá ngu ngốc, nhưng để giới thiệu cho bạn thấy làm cách nào chúng ta có thể sử dụng những ternary.
Chúng ta sẽ thực hiện điều đó với if... else : C Code: if (truongthanh) tuoi = 18; else tuoi = 17;
Chú thích rằng tôi đã xóa đi những dấu {
gộp .. } vì ở đây chỉ có một instruction duy nhất, tôi đã giải thích cho bạn điều này trước đó.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 95 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Condition ternary
Đây là một đoạn mã hoàn toàn tương tự đoạn
mã vừa rồi, nhưng lần này chúng ta sẽ viết dưới dạng ternary: C Code:
tuoi = (truongthanh) ? 18 : 17;
Các ternary cho phép, chỉ trên 1 dòng, thay đổi giá trị của biến số dựa vào hoạt động của một
điều kiện. Ở đây, điều kiện của chúng ta chỉ đơn giản là « truongthanh », nhưng nó còn có thể
hoạt động trên bất kì điều kiện khác không kể là dài hay ngắn.
Dấu chấm hỏi "?" ở đây
có nghĩa là « có phải bạn là người trưởng thành ? ». Nếu đúng, nó sẽ đưa
giá trị 18 vào biến số tuoi nếu không ( dấu ,
":" có nghĩa là else ở đây), nó sẽ đưa giá trị 17.
Những ternary thật sự không cần thiết, về cá nhân tôi nghĩ là không nên sử dụng nó nhiều quá vì
nó có thể khiến cho việc đọc một đoạn mã khó khăn hơn.
Tuy nhiên, bạn cũng phải hiểu rõ nó vì sẽ có một ngày, bạn rơi vào một đoạn mã với đầy những
ternary với mọi cách . Bạn sẽ hiểu được nó hoạt động như thế nào.
Và kể từ giây phút này, bạn sẽ thực hiện các condition khắp mọi nơi trong chương trình của bạn,
vì vậy tốt hơn bạn hãy luyện tập với nó
Đây là một ý tưởng để luyện tập (lần này sẽ không có đáp án ): hãy tạo một công cụ tính toán
trên console. Hiển thị đầu tiên menu yêu cầu người sử dụng chọn lựa những phép tính: (cộng,
trừ, nhân, chia… có thể thêm vào căn bậc 2, bằng cách sử dụng thư viện toán học)
Khi mà người sử dụng lựa chọn xong, hãy yêu cầu họ nhập vào các giá trị cần thiết và hiển thị đáp án!
Bạn sẽ sử dụng những gì bạn học được từ trong phần này, tôi muốn nhấn mạnh ở một điểm khác: những boolean.
Thật sự cực kì quan trọng việc nắm vững rằng boolean là những biến số có nghĩa là đúng hay sai
tùy theo giá trị của nó (0 là sai, 1 là đúng).
Chương tiếp theo sẽ sử dụng lại những boolean và các condition, vì vậy bạn hãy chuẩn bị tốt trước khi sẵn sàng Cố gắng lên nào !
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 96 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 7: Loop (Vòng Lặp)
Chúng ta đã biết làm cách nào để thiết lập những conditions, bây giờ chúng ta sẽ học cách thực hiện các vòng lặp.
Vậy loop (vòng lặp) là gì ?
Là một phương pháp giúp ta có thể lặp lại nhiều lần một nhóm các instructions. Rất tiện lợi, đặc
biệt là trong bài thực hành đầu tiên đang đợi bạn
sau khi kết thúc phần này
Hãy thư giãn, không có gì phức tạp cả. Ở phần trước, chúng ta đã thấy thế nào là những Boolean, tương đối khó nuốt.
Nhưng bây giờ thì trôi chảy hơn rồi, và bài thực hành sắp tới cũng không khiến bạn gặp quá nhiều rắc rối đâu.
Nói chung là hãy cố hiểu rõ nó, vì chúng ta chuẩn bị bước vào chương thứ II, và sẽ có nhiều điều
hứng thú hơn rất nhiều. Thế nào l
à một vòng lặp?
Tương tự như các conditions, có nhiều cách để thực hiện một vòng lặp. Nhưng dù thực hiện bằng
cách nào, thì chúng đều thực hiện một chức năng: lặp lại nhiều lần các instruction.
Chúng ta sẽ tìm hiểu 3 dạng vòng lặp thường sử dụng trong C: 1. while 2. do... while 3. for
Biểu đồ thể hiện cách hoạt động của các vòng lặp Máy tính thực hiện i những nstruction từ cao xuống thấp (giống như khi mọi ) i. Khi đã đến cuối của vòng , nó quay lặp
trở lại instruction đầu tiên.
ii. Nó lại đọc những instruction từ ca o xuống thấp... iii. ... V
à lại bắt đầu từ instruction đầu tiên.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 97 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Vấn đề xảy ra là nếu ta không dừng nó lại thì máy tính sẽ không ngừng lặp lại những instruction
này. Điều này không khiến ta bận tâm vì nó lặp lại theo yêu cầu của chúng ta.
Và tại đây lại xuất hiện ... ! những điều kiện
Khi chúng ta tạo một vòng lặp, chúng ta luôn phải tạo một điều kiện. Điều kiện này có nghĩa là
“Lặp lại vòng lặp nếu điều kiện này vẫn đúng.”
Có rất nhiều cách để thực hiện nó giống như tôi đã nói. Và sau đây là cách thực hiện một vòng lặp while trên C
While loop (vòng lặ p While)
Cách tạo ra một vòng lặp while. Code C: while (/* Dieukien */) {
// Cac instructions duoc lap lai } Chỉ đơn giản như vậy
While có nghĩa là "hễ còn". Chúng ta sẽ nói với máy tính “Hễ
điều kiện vẫn t
đúng hì lặp c lại ác
instruction được t viết rong dấu gộp.”
Tôi thực hiện một ví dụ đơn giản: Yêu cầu người sử dụng nhập vào số 47. Hễ người sử dụng
không thực hiện đúng, thì máy tính sẽ tiếp tục yêu cầu nhập vào số 47. Chương trình sẽ không
dừng lại nếu như người sử dụng vẫn không nhập vào số 47. Code C: int giatriCanNhap = 0; while (giatriCanNhap != 47) {
printf("Hay nhap vao so 47 ! ");
scanf("%d", &giatriCanNhap); }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 98 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Và đây là cách mà ví dụ trên thực hiện. Ghi thêm rằng tôi đã ép mình đánh sai 2-3 lần trước khi đánh vào số chính xác. Console: Hay nhap vao so 47 ! 10 Hay nhap vao so 47 ! 27 Hay nhap vao so 47 ! 40 Hay nhap vao so 47 ! 47
Chương trình tự dừng lại cho đến khi số 47 được nhập vào.
Vòng lặp sẽ lặp lại các instruction nếu như người sử dụng vẫn không nhập vào đúng số 47. Chỉ đơn giản như vậy.
Bây giờ, chúng ta sẽ thử làm một vài điều thú vị hơn: chúng ta muốn vòng lặp sẽ lặp lại nhiều lần một instruction.
Chúng ta sẽ tạo một biến số “counter” có giá trị 0 lúc bắt đầu, chúng ta sẽ tăng dần giá trị đó lên.
Bạn còn nhớ increment ? Chúng ta sẽ cộng ko
thêm 1 vào biến số bằng cách viết “bienso++”.
Hãy đọc kĩ đoạn mã này và hãy thử hiểu cách hoạt động: Code C: long counter = 0; while (counter < 10) {
printf ("Xin chao cac ban !\n"); counter++; } Kết quả : Console: Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban ! Xin chao cac ban !
Đoạn mã này sẽ lặp lại 10 lần câu “Xin chao cac ban !”.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 99 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Chính xác nó hoạt động như nà thế o?
Trình tự hoạt động của vòng lặp như sau:
1. Lúc bắt đầu, chúng ta có một biến số counter có giá trị là 0.
2. Vòng lặp while vẫn lặp lại hễ giá trị counter vẫn bé hơn 10, vì counter có giá trị là 0 lúc
bắt đầu, máy tính sẽ đi vào vòng lặp 3. Hàm printf sẽ r
hiển thị a màn hình câu “Xin chao cac ban !”
4. Máy tính sẽ tăng giá trị của biến số counter lên 1, nhờ vào instruction “counter+ ;”. +
Bây giờ counter có giá trị là 1
5. Đã đến cuối của vòng lặp (dấu }), bây giờ chúng ta quay lại từ khi bắt đầu, từ while.
Chúng ta sẽ kiểm tra lại điều kiện: “có phải giá trị của counter vẫn bé hơn 10 ?”. Vâng,
giá trị của nó hiện giờ là 1, vậy hãy lặp lại các instruction của vòng lặp.
Và cứ thế tiếp tục... Counter tăng dần các giá trị 0, 1 ,2 ,3 ,...,8 ,9 ,10. Đến khi counter có giá trị
là 10, điều kiện counter < 10 không còn chính xác, nên chúng ta sẽ ra khỏi vòng lặp
Mặt khác, chúng ta có thể thấy giá trị của biến counter tăng dần theo kích cỡ của vòng lặp
Nếu bạn đã hiểu vấn đề này, thì xem như bạn đã hiểu tất cả về vòng lặp while .
Bạn có thể tăng giới hạn của vòng lặp (“<100” thay vì “<10”). Việc này rất hữu ích nếu bỗng
dưng bạn bị chép phạt 100 lần
Chú ý những vòng lặp không giới hạn
Khi bạn tạo một vòng lặp,hãy chắc chắn rằng nó có thể dừng lại tại một thời điểm nào đó ! Nếu
điều kiện luôn luôn đúng, chương trình của bạn sẽ không bao giờ dừng lại !
Đây là một ví dụ về một vòng lặp không giới hạn: Code C: while (1) {
printf("Vong lap khong gioi han\n"); }
Bạn có nhớ những Boolean: 1 = đúng, 0 = sai. Tại đây, điều kiện luôn luôn đúng, và máy tính sẽ
hiển thị “vong lap khong gioi han” liên tục và không ngừng !
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 100 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Để dừng lại chương trình, trên Windows bạn không c
ó lựa chọn nào khác ngoài việc nhấn
vào dấu X ở góc phải bên trên của console. Trên Linux, bạn có thể nhấn Ctrl + C để dừng chương trình.
Tóm lại hãy chú ý: bằng mọi cách phải tránh rơi vào vòng lặp không giới hạn.
Đôi khi vòng lặp không giới hạn sẽ có lợi, nhất là trong các game điện tử ta sẽ thấy sau này. Do… while loop ( ò
v ng lặp do... while)
Dạng vòng lặp này tương tự như while, chỉ khác một điều là nó ít được sử dụng hơn.
Điều khác biệt so với while là vị trí của điều kiện. Đối với while điều kiện nằm ở vị trí bắt đầu
vòng lặp, còn ở do... while, điều kiện nằm ở cuối cùng: Code C: long counter = 0; do {
printf ("Xin chao cac ban !\n"); counter++; } while (counter < 10);
Có điều gì khác biệt ở đây ?
Rất đơn giản: vòng lặp while luôn chắc chắn rằng nó sẽ không bao giờ hoạt động nếu như điều
kiện sai từ khi bắt đầu. Ví dụ, nếu như ta gán cho counter giá trị là 50, nhưng điều kiện sai kể từ
khi bắt đầu thì chương trình sẽ không tiến vào vòng lặp.
Đối với vòng lặp do... while thì khác: vòng lặp này luôn luôn thực hiện ít nhất một lần. Thực tế,
điều kiện sẽ được kiểm tra ở vị trí kết thúc giống như ta đã thấy. Nếu như biến counter có giá trị
là 50, mặc dù điều kiện bị sai nhưng vòng lặp vẫn sẽ thực hiện ít nhất một lần.
Đôi khi vòng lặp này khá tiện dụng vì luôn chắc rằng chương trình luôn chạy nó một lần. Nhưng
dù gì thì nó vẫn khá hiếm. Có một
điều đặc biệt trong vòng do... w lặp
hile là có một dấu chấm phẩy phía sau while, bạn đừng quên điều đó. không Nếu c nó, ó chương trình
của bạn sẽ không thể biên dịch được
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 101 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 For loop ( ò v ng lặp for)
Về nguyên tắc, vòng lặp while cho phép thực hiện tất cả những vòng lặp mà ta muốn. Nhưng
trong nhiều trường hợp, người ta cần một loại vòng lặp khác gọn gàng hơn.
Vòng lặp for được sử dụng khá nhiều trong lập trình. Tôi không thể tính chính xác nhưng tôi
chắc rằng nó được sử dụng gấp nhiều lần while, vì vậy bạn cần phải biết rõ 2 loại vòng lặp này.
Như tôi đã nói với bạn, vòng lặp for cũng chính là một dạng khác của while. Đây là một ví dụ về
while mà ta đã thấy trước đó Code C: long counter = 0; while (counter < 10) {
printf ("Xin chao cac ban !\n"); counter++; }
Cũng trong trường hợp tương tự nhưng ta nếu ta dùng vòng lặp for: Code C: long counter;
for (counter = 0 ; counter < 10 ; counter++) {
printf ("Xin chao cac ban !\n"); }
Có bao nhiêu điểm khác biệt? 
Bạn có thể thấy rằng chúng ta đã không khai báo giá trị của biến số ngay sau khi tạo ra nó
(nhưng chúng ta có quyền làm điều đó). 
Có rất nhiều thứ trong ngoặc sau for (chúng ta sẽ xem xét sau). 
Cũng không có counter++ trong vòng lặp giống như khi dùng vòng lặp while.
Nó được tìm thấy trong ngoặc ( ) và cũng chính điểm này khiến vòng lặp for trở nên thú vị.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 102 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Có 3 instructions
viết ngắn gọn trong ngoặc và chúng cách nhau bởi những dấu chấm phẩy: 
instruction đầu tiên dùng để khai báo: khai báo biến số counter Trong trường hợp của .
chúng ta, biến số có giá trị là 0. 
instruction thứ hai là điều kiện: giống như vòng lặp while, đây là điều kiện để vòng lặp
được thực hiện. Khi điều kiện vẫn còn đúng, thì vòng lặp lại sẽ được tiếp tục. 
Cuối cùng có một increment ở đây: instruction cuối cùng sẽ được thực hiện ở cuối mỗi
vòng lặp để cập nhật giá trị của biến số counter. Tương tự, chúng ta cũng có thể thực hiện
decrement (counter--;) hoặc bất kì dạng phép tính nào (counter += 2); để tăng hoặc giảm
giá trị cho những biến số.
Tóm lại, giống như ta đã thấy vòng lặp for không có gì khác biệt ngoài một số thứ được viết
ngắn gọn hơn so với vòng lặp while
Hãy nắm vững nó, chúng ta sẽ cần sử dụng nó rất nhiều lần! Trong chương tiếp theo, có lẽ chúng
ta sẽ mệt mỏi với một ít bài thực hành.
Như bạn đã biết, trong những bài thực hành hầu như sẽ không có thêm kiến thức mới, đây là cơ
hội để bạn có thể ứng dụng những gì đã được học trong những bài học trước.
Để kết thúc phần này với một hình vui mà tôi chắc là bạn đã có thể hiểu được ý nghĩa của nó
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 103 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Bài 8: Test Program: Lớn hơn hay nhỏ hơn
Test Program: Lớn hơn hay nhỏ hơn, chương trình đầu tiên của bạn
Bây giờ chúng ta đến phần Test Program đầu tiên. Phần này sẽ kiểm chứng xem bạn có thể thực
hiện lại những gì bạn đã học được .
không Bởi vì, lí thuyết thì chỉ có vậy nhưng nếu chúng ta
không biết cách thực hành như thế nào thì thật uổng phí thời gian bạn bỏ ra để học chúng.
Bạn có tin không? Nếu bạn đã đến được đây có nghĩa là bạn đã có đủ khả năng tạo ra một
chương trình khá thú vị rồi đấy.
Một trò chơi trên console. Khá đơn giản, vì thế tôi chọn nó làm đề bài Test Program đầu tiên.
Chuẩn bị và một và igợi ý Nguyên t c
ắ của chương trình
Trước tiên, tôi phải giải thích các bạn chương trình của chúng ta hoạt động dựa vào đâu.
Đây là một trò chơi gọi là «Lớn hơn hay nhỏ hơn» Nguyên tắc là như sau:
1. Máy tính sẽ chọn ngẫu nhiên một số từ 1 đến 100.
2. Máy tính sẽ yêu cầu bạn đoán số đó là bao nhiêu.
3. Máy tính sẽ so sánh số bạn chọn và số « bí mật » đó. Máy tính sẽ gợi ý cho bạn biết s bí ố mật này lớn hay nh ỏ m
hơn số à bạn đã chọn. N ng l
ếu đoán đúng thì chương trình dừ ại. 4. Nếu b
ạn đoán sai ở bước 3, thì máy tính lại kêu bạn đoán tiếp.
5. ... Và máy tính lại gợi ý số bí mật lớn hơn hay nhỏ hơn.
6. Và nó vẫn tiếp tục cho đến khi bạn tìm thấy số bí m . ật đó
Mục đích của trò chơi đương nhiên là tìm số bí ẩn với số lần đoán nhỏ nhất
Và đây là màn hình của một phần chơi, và đấy là những gì bạn phải làm : Console:
So can tim la bao nhieu ? 50 Lon hon ! So can tim la bao nhieu ? 75 Lon hon ! So can tim la bao nhieu ? 85 Nho hon ! So can tim la bao nhieu ? 80 Nho hon ! So can tim la bao nhieu ? 78 Lon hon ! So can tim la bao nhieu ? 79
Chuc mung ! Ban da tim duoc so bi mat !!!
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 104 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Cách chọn ngẫu nhiên một số
Vậy làm sao để máy tính chọn ngẫu
nhiên một số? Tôi vẫn chưa biết làm như thế nào ! Và. Đến lúc này, ạ b n vẫn chưa t
biế cách yêu cầu máy tính chọn ra một số ngẫu nhiên. Tuy máy tính tính rất gi i
ỏ việc tính toán nhưng nó không biết cách nào để thực hiện công việc trên nên điều
này không hề đơn giản.
Trên thực tế, để « thử » có được một số ngẫu nhiên, người ta phải yêu cầu máy tính thực hiện
những phép toán khá phức tạp... Ta có 2 cách sau:  Ta yêu cầu người s ử d ng ụ nhập vào một s
ố ngẫu nhiên với hàm scanf trước. Điều này dẫn đến ải
ph có hai người cùng chơi trò chơi này: một người nhập vào số bí mật ngẫu
nhiên và người còn lại đoán số bí mật đó.  Hoặc là ta cố ắ
g ng khiến máy tính tự tạo ra một số ẫ
ng u nhiên. Lợi thế là chúng ta có thể
chơi ngay trò này một mình. Bất lợi... là tôi ải hướ ph
ng dẫn các bạn làm cách nào để thực hiện
Chúng ta sẽ chọn cách thứ hai, và tôi không hề ngăn cản bạn code cách thứ nhất nếu như bạn muốn.
Để tạo ra một số ngẫu nhiên, người ta sử dụng function rand( ). Function này sẽ tạo ra một số
ngẫu nhiên bất kì. Nhưng chúng ta lại cần một số ngẫu nhiên từ 1 đến 100. (Vì nếu chúng ta
không biết được giới hạn của số bí mật, thì trò chơi sẽ vô cùng khó).
Để làm được những việc trên, chúng ta sẽ sử dụng công thức sau (tất nhiên tôi sẽ giải thích cho
bạn ý nghĩa của nó là gì ! ): Code C: srand (time(NULL));
soBiMat = (rand( ) % (MAX - MIN + 1)) + MIN;
Dòng thứ nhất (với hàm srand) nó có tác dụng hỗ trợ cho các hàm random bắt đầu công việc
khởi tạo một số ngẫu nhiên. Vâng, hơi phức tạp một tí, tôi đã báo trước cho bạn rồi, soBiMat là
một biến số chứa số được chọn ra ngẫu nhiên.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 105 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Instruction srand phải được duy chạy nhất một lần ( ở đầu t chương rình). Bắt buộc chỉ một lần, nhất duy một lần.
Tác dụng của dòng srand (time(NULL)); là để giúp chương
trình tránh gặp phải trường hợp chọn trùng 2 số ngẫu nhiên (trường hợp này hi rất hữu nhưng nó vẫn xảy ra, và ta t phải ránh nó) Sau đó bạn c ó thể sử r dụng and( ) bao nhiêu t lần ùy thích
nhưng đừng quên rằng không để máy tính thực s
hiện rand nhiều hơn hai lần trong một t chương rình.
MAX và MIN là những biến số constants, số đầu tiên là giới hạn lớn nhất (100) và số thứ hai là
giới hạn nhỏ nhất (1). Tôi khuyên bạn nên xác định những constants này ở đầu chương trình. Như sau: Code C: const int MAX = 100, MIN = 1;
Những thư viện kèm theo
Để chương trình bạn không bị lỗi, chúng ta cần phải thêm vào ba thư viện: stdlib, stdio và time (cái cuối cùng dùng cho những số ngẫu nhiên).
Và chương trình phải được bắt đầu bởi: Code C: #include #include #include
Tôi chỉ nói nhiêu đó thôi !
Tôi sẽ không giải thích thêm cho bạn vì nếu tiếp tục tôi sẽ lộ ra hết toàn bộ code của chương trình ! Để bạn c ó thể tạo được
những số ngẫu nhiên, tôi bu bắt ộc chỉ cho bạn dòng những codes « ă
n liền » ở trên và không giải thích r nó õ hoạt động như nà thế o. Tôi thực sự
không thích điều này lắm, nhưng vì tôi không còn
lựa chọn nào khác trong thời điểm hiện
tại. Sau này tôi sẽ chỉ bạn những kiến
thức mới giúp bạn hiểu được những vấn đề trên.
Tóm lại, bạn đã có đủ kiến thức, tôi cũng đã giải thích cho bạn nguyên tắc của trò chơi, tôi đã
cho bạn thấy một phần màn hình trò chơi của chương trình.
Với nhiêu đó thông tin, tôi nghĩ
bạn đã có thể tự mình viết chương trình này.
Nào hãy bắt đầu thôi !
Chúc bạn may m n ắ !
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 106 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Đáp án Test Program "Lớn hơn hay Nhỏ hơn"
Đây là đáp án tôi đưa ra cho bạn: C Code: #include #include #include
int main(int argc,char** argv) {
int soBiMat = 0, soHienTai =0 ; const int MAX= 100, MIN=1; // Tao mot so ngau nhien srand(time(NULL));
soBiMat = (rand() % (MAX - MIN + 1) + MIN);
/*Vong lap cua chuong trinh. No se tu lap lai cho den khi nguoi choi tim duoc so bi mat*/ do { //Yeu cau doan so bi mat
printf("So can tim la bao nhieu ? "); scanf("%d",&soHienTai);
//So sanh so hien tai voi so bi mat if (soBiMat>soHienTai) printf("Lon hon !\n");
else if (soBiMat printf("Nho hon !\n"); else
printf("Chuc mung ! Ban da tim duoc so bi mat !!!\n");
} while (soHienTai!=soBiMat); return 0; }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 107 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Giải thích
Bây giờ tôi sẽ giải thích cho bạn đoạn code của tôi, chúng ta bắt đầu từ dòng đầu tiên. Preprocessor directives (những chỉ thị tiền xử lý)
Đó là những dòng bắt đầu bằng # ở đầu đoạn code. Nó tích hợp các thư viện ta cần vào chương
trình. Tôi vừa đưa luôn 3 dòng này cho bạn ở phần Test Program, nếu bạn có lỗi ở chỗ này, khả
năng của bạn thật sự bá đạo. Những biến số
Chúng ta không cần nhiều lắm. Chỉ một biến số để chứa số mà người dùng đoán (soHienTai) và
một biến số khác chứa số bí mật được chọn ngẫu nhiên bởi máy tính (soBiMat).
Tôi cũng khai báo những constants mà tôi giới thiệu với bạn ở đầu chương hướng dẫn này. Lợi
ích của việc khai báo constant ở đầu chương trình, là bạn có thể thay đổi độ khó của trò chơi dễ
dàng (ví dụ MAX = 1000). Chúng ta đơn giản chỉ cần thay đổi giá trị của dòng này và dịch lại chương trình. Vòng lặp
Tôi chọn vòng lặp do...while. Về mặt lý thuyết, vòng lặp while cũng hoạt động, nhưng tôi thấy
rằng ý tưởng do...while sẽ có tính logic hơn.
Tại sao? Bởi vì, bạn hãy nhớ lại xem, do...while là vòng lặp chạy ít nhất một lần. Và chúng ta
cũng yêu cầu người chơi đoán số bí mật ít nhất một lần (người chơi không thể nào có được kết
quả nếu chưa đoán lần nào, làm được thì là thánh rồi !).
Mỗi lần vòng lặp hoạt động, ta sẽ yêu cầu người chơi đoán một số. Ta sẽ đặt số đó vào biến số
soHienTai. Sau đó so sánh với biến số s
oBiMat. Có 3 khả năng xảy ra:
1. soBiMat lớn hơn soHienTai, sẽ thông báo "Lon hon !".
2. soBiMat nhỏ hơn soHienTai, sẽ thông báo "Nho hon !"
3. Vậy nếu soBiMat khong lớn hơn cũng không nhỏ hơn soHienTai ? Bằng nhau là điều
chắc chắn ! ở vị trí else. Tại trường hợp này, thông báo "Chuc mung ! Ban da tim duoc so bi mat !!!"
Cần phải có một điều kiện cho vòng lặp. Khá đơn giản để nhận ra: vòng lặp vẫn còn lặp lại hễ
soHienTai khác với soBiMat. Nếu 2 số bằng nhau, đồng nghĩa với người chơi đã tìm ra đáp án,
vòng lặp ngừng. Chương trình kết thúc.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 108 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Ý tưởng cải tiến
Bạn tưởng phần Test Program kết thúc ở đây à? Tôi muốn bạn tiếp tục cải tiến chương trình,
đồng thời tập luyện. Đừng bao giờ quên rằng chỉ có luyện tập thường xuyên mới có thể khiến
bạn ngày càng tiến bộ! Với những ai đọc bài hướng dẫn của tôi mà không test lại một lần nào thì
đó là một sai lầm rất lớn, tôi đã từng nói điều này và tôi sẽ tiếp tục nói lại đấy !
Báo cho bạn biết đầu tôi lúc nào cũng đầy ý tưởng, kể cả với một chương trình nhỏ như thế này,
tôi không hề thiếu ý tưởng để cải tiến nó đâu !
Chú ý: lần này tôi sẽ không đưa cho bạn đáp án nữa, bạn cần phải tự xoay sở lấy! Nếu bạn thật
sự gặp vấn đề nan giải, hãy lên các diễn đàn có liên quan đến C. Tìm kiếm trước để xem thắc
mắc của bạn đã có người giải thích chưa, nếu không thì tạo một topic khác để đặt câu hỏi. 
Tạo một bộ đếm "số lần đoán". Bộ đếm này sẽ là một biến số tăng dần mỗi khi vòng lặp
được lặp lại. VD: Khi người chơi tìm ra đáp án, sẽ thông báo "Chuc mung ! Ban da tim
duoc so bi mat trong 8 lan doan !!!" 
Khi người chơi tìm ra đáp án, chương trình dừng lại. Tại sao ta không hỏi người chơi có
muốn chơi một ván khác không? Nếu bạn thực hiện điều này, chúng ta cần một vòng lặp
bao lấy gần như toàn bộ chương trình, hễ người chơi không muốn dừng thì trò chơi vẫn
được thực hiện lại. Tôi khuyên bạn hãy tạo một biến số dạng Boolean tieptucGame khởi
tạo với giá trị 1. Nếu người chơi muốn dừng lại, hãy cho biến số giá trị 0 để chương trình dừng lại. 
Thêm vào mode chơi cho 2 người ! Cần chú ý là người chơi cần chọn giữa mode dành
cho một người hay mode dành cho 2 người ! Bạn phải thêm vào một Menu ở đầu chương
trình yêu cầu người chơi lựa chọn mode mong muốn. Sự khác nhau giữa 2 mode chơi là
cách tạo soBiMat, trường hợp sử dụng rand() như ta vừa thấy, trường hợp sử dụng scanf. 
Tạo ra nhiều cấp độ khó khác nhau cho người chơi lựa chọn. Bắt đầu, tạo một Menu yêu
cầu người chơi lựa chọn. Ví dụ:  1 = từ 1 đến 100.  2 = từ 1 đến 1000.  3 = từ 1 đến 10000.
Nếu bạn thực hiện, bạn cần thay đổi constant MAX... Vâng! một constant thì không thể nào thay
đổi giá trị suốt quá trình chạy chương trình! Đổi tên biến thành soToiDa ( ồng đ thời bạn cần xóa
đi từ khóa const nếu không giá trị đó vẫn là một constant đấy !). Giá trị của biến số này phụ
thuộc vào cấp độ người chơi lựa chọn
Vậy đó, việc này sẽ khiến bạn phải mất thêm chút ít thời gian.
Hãy tận hưởng nó và đừng ngại thêm vào những ý tưởng khác để cải tiến thêm trò chơi của bạn.
Và nếu như bạn có câu hỏi, đừng ngại lên các 4rum để thảo luận nhé ..
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 109 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Bài 9: Function (Hàm)
Bài hướng dẫn về function trong ngôn ngữ C sẽ khép lại chương thứ nhất. Tôi sắp giới thiệu bạn
trong phần hướng dẫn này một yếu tố mà mọi chương trình viết bằng ngôn ngữ C đều phải dùng đến.
Chúng ta sẽ học cách xây dựng một chương trình từng chút một... giống như cách bạn chơi Lego.
Tất cả chương trình viết bằng C là tập hợp bởi những mảnh code, và các mảnh code này được
gọi là các functions !
Cách tạo và gọi một function
Trong các phần trước, chúng ta đã biết một chương trình viết bằng C được bắt đầu bởi một
function gọi là main. Tôi có một biểu đồ để nhắc lại một số từ ngữ đã học. Chờ tí, để tôi tìm lại... Ah thấy rồi, nó đây...
Quen không? Thấy quen chứ?
Ở trên, chúng ta thấy có những Preprocessor directives (Những chỉ thị tiền xử lý). Những
directives này khá dễ dàng nhận ra: nó bắt đầu bởi dấu # và luôn đặt ở phần đầu file source.
Kế tiếp, có một đoạn code mà ta gọi đó là một "function". Và trong hình vẽ bạn nhận ra đó là function main.
Tôi từng nói với bạn là một chương trình viết bằng ngôn ngữ C bắt đầu bởi function main, tôi
bảo đảm với bạn rằng, điều đó luôn đúng !
Nhưng có một điều cần nói, những bài học trước chúng ta chỉ hoạt động trong function main,
chúng ta chưa bao giờ ra khỏi nó. Hãy nhìn lại các dòng code trước mà chúng ta đã viết, chúng
đều nằm trong hai dấu ngoặc { ... } của function main. Vậy, việc này có g khôn ì tốt g à ?
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 110 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Không phải, việc này vẫn tốt nhưng đấy không phải là một chương trình viết bằng C trong thực
tế. Hầu như chẳng có chương trình C nào được viết toàn bộ trong những dấu ngoặc này. Và cho
đến thời điểm này, chương trình của chúng ta vẫn còn khá ngắn, nên việc này cũng không xảy ra
bất cứ vấn đề nào, nhưng hãy tưởng tượng đến các chương trình viết bởi hàng triệu dòng code!
Nếu tất cả đều nằm trong function main, loạn ngay !
Bây giờ chúng ta bắt đầu học cách sắp xếp chúng. Chúng ta sẽ cắt chương trình ra thành nhiều
mảnh ghép (cố gắng liên tưởng đến những mảnh lego mà tôi nói với bạn lúc nãy). Mỗi mảnh
ghép này chúng ta sẽ gọi là một function.
Một function sẽ thực thi hành động và gửi một kết quả. Đấy là một đoạn code dùng để làm
những việc có chủ đích nào đó. Một function có đầu vào và ra. Xem hình:
1. In (đầu vào): ta sẽ đưa vào các thông tin sẽ sử dụng trong function
2. Tính toán: Nhờ vào những thông tin đó mà function hoạt động
3. Out (đầu ra): khi được tính toán xong, function sẽ gửi kết quả. Người ta gọi là Out hay return.
Cụ thể hơn, chúng ta sẽ xem ví dụ về function triple có tác dụng nhân 3 một số đưa vào.
Mục đích của các functions là để đơn giản hóa code source, để không phải đánh đi đánh lại cùng
một đoạn code nhiều lần.
Tưởng tượng một trường hợp sau: về sau, chúng ta sẽ tạo ra một function moCuaSo có tác dụng
mở một cửa sổ trên màn hình. Một khi function được viết xong (viết là giai đoạn khó khăn nhất),
chúng ta chỉ cần bảo "Ê ! function moCuaSo, mở giúp tao một cửa sổ !".
Ngoài ra, chúng ta còn dùng nó để viết một function dichuyenNhanVat, mục đích là di chuyển
một nhân vật trong một trò chơi ra màn hình, v...v...
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 111 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Biểu đồ của một function
Bạn đã nhận ra cách tạo một function với function main. Bây giờ để bạn có thể hiểu rõ hơn, tôi
sẽ chỉ ra cho bạn làm cách nào để tạo một function.
Đoạn code sau đây sẽ là biểu đồ của một function. Bạn cần biết và hiểu rõ nó: Code C:
type tenFunction (parameters) {
// Các instructions sẽ được thêm vào đây }
Về cấu tạo của function là như vậy, và đây là những điều bạn cần biết thêm: 
Type (tương ứng với out): là dạng của function. Giống như các biến số, các function cũng
có dạng tương ứng. Type function phụ thuộc vào kết quả cho ra của function. Ví dụ, nếu
function cho kết quả một số ,
thực bạn sẽ đặt vào đây double. Nếu là một số tự nhiên, bạn
sẽ đặt vào đây int hoặc long. Nhưng có những function không cho ra kết quả gì cả ! Điều
này dẫn đến có 2 loại function khác nhau: 
Những function cho ra giá trị : ta đặt vào đấy
type mà ta biết (char, int, double,...). 
Những function không cho giá trị: ta đặt vào đấy một type đặc biệt void (có nghĩa là trống rỗng). 
tenFunction: tên function của bạn. Bạn có thể đặt bất cứ tên gì, nhưng bạn phải tuân thủ
cách đặt tên giống như đặt tên biến số. (Không dấu, không khoảng trống, ...) 
parameters hay có thể gọi là tham số (tương ứng với in): Trong dấu ngoặc (...), bạn có
thể đưa vào đấy những parameters cho function. Đó là những giá trị sẽ được dùng đến.
Lấy ví dụ, function triple ở trên, bạn sẽ gửi một số vào vị trí parameter. Function triple
sẽ lấy giá trị của số đó và nhân 3 lên. Và sau đó nó sẽ gửi cho ta kết quả Bạn có thể
gửi bao nhiêu parameter vào đây cũng được. Bạn cũng c ó thể không
gửi parameter nào vào nhưng việc này ít xảy ra hơn. 
Kế tiếp bạn có dấu mở và đóng ngoặc {...} tương ứng với đầu và cuối của function.
Trong đó, bạn sẽ đưa vào những instructions mà bạn muốn. Trong ví dụ function triple,
bạn phải viết instruction nhân 3 giá trị nhận được.
Function giống như một cỗ máy, nó nhận những giá trị ở đầu vào và cho kết quả ở đầu ra.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 112 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Cách tạo một function
Chúng ta sẽ xem ngay ví dụ về function triple mà tôi cứ nhắc đi nhắc lại nãy giờ. Ta sẽ cho
function này nhận một số tự nhiên dạng int và gửi kết quả một số tự nhiên cũng dạng int.
Function này sẽ thực hiện phép tính nhân 3 cho giá trị ta cho nó : Code C: int triple(int soHang) { int ketqua = 0;
ketqua = 3 * soHang; // Ta nhan gia tri nhan duoc len 3 lan
return ketqua; // Ta tra ve bien so ketqua co gia tri gap 3 lan soHang }
Và đó là function thứ nhất của chúng ta !
Có một điều khá quan trọng ở đây: bạn nhận thấy rằng function này type int. Nó sẽ trả về giá trị cũng type int.
Trong dấu ngoặc (...) đó là những biến số mà function sẽ nhận được. Tại đây, function triple
nhận một biến số dạng int gọi là soHang.
Dòng return có tác dụng "trả về một giá trị" sau khi tính toán và thường nằm ở cuối của function Code C: return ketqua;
Dòng code này bảo với function: "dừng lại ở đây và trả về giá trị chứa trong ketqua".Type của
biến số ketqua bắt buộc phải là int bởi vì function trả về một int như tôi nói ở trên.
Biến số ketqua được khai báo trong function triple. Điều đó có nghĩa là nó chỉ được dùng trong
function này, chứ không dùng cho bất kì một function nào khác (ví dụ như function mai ) n . Tóm
lại đây là một biến số riêng của function triple.
Nhưng đó có phải là cách viết ngắn gọn nhất của function triple không?
Không, vì người ta còn có thể viết chỉ trong một dòng như sau: Code C: int triple (int soHang) { return 3 * soHang; }
function này thực hiện chính xác như function ở trên và nó được viết lại ngắn gọn
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 113 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Có chứa parameter hoặc không có parameter
Chứa parameter
Function triple của chúng ta chỉ chứa duy nhất một parameter, ta còn có thể tạo ra những
function khác có chứa nhiều parameter. Lấy ví dụ function congHaiSo thực hiện việc tính tổng
hai số a và b: Code C: int addition(int a, int b) { return a+b; }
Chúng ta chỉ cần phân biệt hai parameter bằng dấu phẩy như các bạn thấy.
Không chứa parameters
Có nhiều function khác xuất hiện ít hơn, không chứa bất kì parameter nào. Những function này
sẽ thực hiện những công việc giống nhau. Nếu như function không nhận bất kì giá trị nào để làm
việc thì nó chỉ dùng để thực hiện các công việc, ví dụ: hiển thị một đoạn text lên màn hình.
Ta xem ví dụ function xinchao có tác dụng hiển thị "Xin Chao" lên màn hình: Code C: void xinchao() { printf("Xin Chao"); }
Trong ngoặc (...) tôi không đặt vào đó thứ gì tại vì function này không cần parameter. Thêm nữa,
tôi sử dụng type void mà tôi đã giới thiệu với bạn cho function xinchao vì một function không trả
về bất cứ giá trị nào sẽ mang type void.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 114 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Cách gọi một function
Chúng ta sẽ cùng test một đoạn code để xem lại những gì ta vừa học. Chúng ta sẽ sử dụng
function triple để nhân 3 giá trị của một số.
Trong thời điểm hiện tại, tôi yêu cầu bạn viết function triple TRƯỚC function main. Nếu bạn đặt
ở phía sau, chương trình sẽ không hoạt động. Tôi sẽ giải thích lí do ở các phần sau.
Và đây là đoạn code bạn cần hiểu và test lại: Code C: #include #include int triple(int soHang) { return 3 * soHang; }
int main(int argc, char *argv[]) {
int soNhapVao = 0, soTriple = 0;
printf("Nhap vao mot gia tri... "); scanf("%d", &soNhapVao);
soTriple = triple(soNhapVao);
printf("Triple (x3) cua gia tri vua roi la %d\n", soTriple); return ; 0 }
Chương trình bắt đầu bằng function main như chúng ta đã biết. Ta yêu cầu người dùng cho một
giá trị số. Chúng ta sẽ đưa giá trị này vào function triple, và sau đó ta thu được kết quả là giá trị
của soTriple. Hãy chú ý dòng code này, đó là cách ta gọi một function: Code C: soTriple = triple(soNhapVao);
Trong dấu ngoặc, ta đưa vào biến số soNhapVao, giá trị của soNhapVao sẽ được sử dụng trong
function triple. Sau đó function này sẽ cho ra một giá trị, giá trị này sẽ được chứa trong biến số
soTriple. Cũng giống như ta ra lệnh bảo với máy tính : "Yêu cầu function triple tính cho tao 3 lần
giá trị của soNhapVao, và chứa kết quả nhận được trong biến số soTriple".
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 115 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Giải thích lại theo dạng biểu đồ
Tôi nghĩ bạn vẫn còn khó hiểu về việc nó hoạt động chính xác như thế nào đúng không?
Không sao, tôi chắc bạn sẽ hiểu rõ hơn qua biểu đồ sau đây.
Đoạn code sau đã được chú thích thứ tự hoạt động của chương trình. Chương trình sẽ hoạt động
theo thứ tự bắt đầu từ 1 đến 9 (tôi nghĩ bạn đã bắt đầu hiểu được vấn đề rồi đó ) : Code C: #include #include int triple(int soHang) //6 { return 3 * soHang; //7 }
int main(int argc, char *argv[]) //1 {
int soNhapVao = 0, soTriple = 0; //2
printf("Nhap vao mot gia tri... "); //3
scanf("%d", &soNhapVao); //4
soTriple = triple(soNhapVao); //5
printf("Triple (x3) cua gia tri vua roi la %d\n", soTriple); //8 return 0; //9 }
Và đây là những gì diễn ra.
1. Chương trình bắt đầu bằng function main.
2. Nó chạy những instructions theo thứ tự dòng trước đến dòng sau.
3. Nó chạy instruction kế tiếp và thực hiện lệnh instruction đó yêu cầu (printf).
4. Vẫn thế, nó chạy instruction kế tiếp và thực hiện lệnh instruction đó yêu cầu (scanf).
5. Nó chạy instruction kế tiếp .... À! ở đây yêu cầu gọi function triple, nên nó phải nhảy lên
đoạn code của function triple phía trên.
6. Nó chạy function triple và nhận giá trị cho parameter (soHang).
7. Nó tính toán giá trị và kết thúc function. return có nghĩa là kết thúc function và cho ra giá trị kết quả.
8. Nó quay về main và chạy instruction kế tiếp. 9. Một return m
nữa xuất hiện! Vậy là function ain kết thúc và chương trình kết thúc
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 116 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Nếu bạn hiểu thứ tự máy tính đọc những instruction, coi như bạn đã hiểu vấn đề.
Bây giờ, bạn cần hiểu cách một function nhận giá trị vào tại vị trí parameters và trả lại một giá
trị khác ở return.
Chú thích: Đây không phải trường hợp cho hầu hết các function. Vì nhiều lúc, function không có
parameter nào, hoặc có rất nhiều parameter. Và đôi khi function cho ra một giá trị, hoặc nó
không trả về một giá trị nào cả (trường hợp không có return).
Test chương trình
Màn hình test chương trình: Console: Nhap vao mot gia tri ... 10
Triple (x3) cua gia tri vua roi la 30
Bạn không bắt buộc phải đưa
giá trị của kết quả nhận được vào một biến số! Bạn có thể gửi trực tiếp giá trị kết quả nhận được của
function triple vào một f nc u tion
khác, giống như việc xem triple(soNhapVao) là một biến số.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 117 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Tham khảo đoạn code dưới đây, cũng tương tự với đoạn code trên nhưng ở dòng printf cuối cùng
có một chút thay đổi và ta không sử dụng biến số soTriple. Code C: #include #include int triple(int soHang) { return 3 * soHang; }
int main(int argc, char *argv[]) { int soNhapVao = 0;
printf("Nhap vao mot gia tri... "); scanf("%d", &soNhapVao);
// ket qua cua function triple duoc gui truc tiep den printf ma khong can dua vao bat ki bien so nao
printf("Triple (x3) cua gia tri vua roi la %d\n", triple(soNhapVao)); return ; 0 }
Nhận thấy, triple(soNhapVao) được đưa trực tiếp vào printf. Máy tính hoạt động như thế nào nếu nó đọc đến dòng này?
Khá đơn giản. Nó đọc đến dòng bắt đầu bằng printf, nó sẽ gọi function printf. Nó tiếp tục đưa
cho printf nhưng parameter cần thiết. Parameter đầu tiên là đoạn văn cần hiển thị và thứ hai là
một số. Máy tính thấy rằng để đưa số này vào printf thì nó cần dùng function triple. Và nó gọi
function triple, nó thực hiện những phép toán có trong triple và khi nó có được kết quả, nó sẽ gửi
trực tiếp vào function printf !
Thấy có vẻ hơi lằng nhằng giữa các functions phải không?
Để nói đơn giản hơn, một function được phép gọi một function khác khi đến lượt nó, hoặc tự gọi
lại chính nó,... Đấy là nguyên tắc cơ bản của lập trình trên ngôn ngữ C ! Và tất cả sẽ được tập
hợp lại, giống như việc lắp ghép Lego vậy.
Cuối cùng, việc khó khăn nhất chính là cách bạn viết ra các functions. Khi đã viết xong, bạn chỉ
cần gọi lại chúng để thực hiện những công việc mà nó có thể làm bằng những phép toán được
chứa bên trong. Việc này sẽ đơn giản hóa cách viết chương trình của chúng ta. Và hãy tin tôi,
chúng ta sẽ dùng rất thường xuyên đấy!
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 118 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Xem thêm vài v íd ụ đ ể hiểu r õ hơn
Bạn có thể coi tôi như một kẻ bị ám ảnh bởi những ví dụ. Thật sự lý thuyết rất tốt, nhưng nếu
chúng ta chỉ học mỗi lý thuyết thì có nguy cơ trong đầu sẽ không giữ lại nhiều điều đã học và
trên hết đôi khi ta không biết sử dụng như thế nào, bạn có thấy tiếc thời gian bỏ ra không ?
Bây giờ, tôi sẽ chỉ cho bạn một vài ví dụ về cách sử dụng function và để cho bạn cảm thấy thích
nó hơn, tôi bắt buộc phải cho bạn những ví dụ khác nhau trong các trường hợp khác nhau, mục
đích cho bạn thấy các sự khác nhau của các type function có thể tồn tại.
Tôi cũng không chỉ bạn thêm điều mới mẻ nào ở đây. Và nếu bạn đã hiểu những gì tôi hướng
dẫn trước đó thì những ví dụ sau đây bạn có thể hiểu được dễ dàng
Chuyển từ euros sang vietnamese dong
Chúng ta bắt đầu bởi một function khá giống với triple, không phải vì thế mà bạn mất hứng thú
nhé: một function cho phép ta chuyển từ euros sang vietnamdong. Cho những bạn không thường
xuyên theo dõi về tiền tệ thì 1 euro = 22864.0426 vietnamese dong ( cập nhật ngày 10/03/2015)
Chúng ta sẽ tạo một function gọi là conversion. Function này sẽ nhận một biến số type double và
trả lại một giá trị type double vì chúng ta cần sử dụng đến những số thực. Hãy nghiên cứu đoạn code sau: Code C:
double conversion(double euros) { double vietnamdongs= 0;
vietnamdongs = 22864.0426* euros; return vietnamdongs; }
int main(int argc, char *argv[]) {
printf("10 euros = %f VND\n", conversion(10));
printf("50 euros = %f VND\n", conversion(50));
printf("100 euros = %f VND\n", conversion(100));
printf("200 euros = %f VND\n", conversion(200)); return 0; }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 119 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Console:
Như đã báo trước, không có thay đổi lớn nào so với function triple. Mặt khác, function
conversion này có vẻ dài hơn một tí và có thể rút ngắn lại trong một dòng, tôi để bạn làm điều
này vì tôi hình như đã hướng dẫn ở phía trên rồi.
Trong function main, tôi cố ý để thật nhiều printf
để bạn thấy lợi ích của việc sử dụng function.
Để có được giá trị của 50 euros, tôi viết conversion(50). Và để có được giá trị của 100 euros tôi
chỉ cần thay đổi parameter mà tôi đưa vào (50 thành 100).
Và bây giờ đến phiên bạn ! Hãy viết một function thứ 2 (luôn đặt trước function main) có tác
dụng chuyển đổi ngược lại: từ vietnamese dong thành euros.
Việc này không có gì là khó khăn cả, các bạn chỉ việc thay đổi một phép tính.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 120 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Chép phạt
Chúng ta sẽ tham khảo một function không trả về một giá trị nào. Là một function thực hiện việc
hiển thị lên màn hình những câu giống nhau với số lượng tùy theo ta yêu cầu. Function này có
một parameter ở in: là số lượng câu mà bạn phải chép phạt. Code C: void chepPhat(int soDong) { int i;
for (i = 0 ; i < soDong; i++) {
printf("Toi khong duoc phep quay cop trong gio kiem tra\n"); } }
int main(int argc, char *argv[]) { chepPhat(10); return 0; } Console:
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 121 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Đến đây, tôi đã thực hiện một function không trả về giá trị nào. Function dạng này được dùng để
thi hành một hành động cụ thể nào đó (ở đây, nó hiển thị lên màn hình những tin nhắn).
Function không trả về giá trị nào có type là void, cũng chính vì thế trước tên function tôi viết void.
Nâng cấp thú vị hơn của bài tập này là ta tạo một function chepPhat khác để có thể sử dụng cho
bất kì một trường hợp chép phạt nào.
Chúng ta sẽ cho nó 2 parameter (tham số): đoạn văn cần chép phạt và số lần cần chép phạt. Vấn
đề là, bạn vẫn chưa biết cách sử dụng chuỗi kí tự trong C.
Bạn sẽ được học cách sử dụng những biến số để chứa những chuỗi kí tự ở những phần sau.
Diện tích của một hình chữ nhật
Khá đơn giản để tính diện tích của một hình chữ nhật: chiều dài x chiều rộng. Và function với
tên gọi là dientichHinhChuNhat sẽ nhận 2 parameters (tham số): chieuDai và chieuRong, nó sẽ
trả về giá trị diện tích. Code C:
double dientichHinhChuNhat(double chieuRong, double chieuDai) { return chieuRong * chieuDai; }
int main(int argc, char *argv[]) {
printf("Hinh chu nhat voi chieu rong 5 va chieu dai 10 co dien tich la %f\n", dientichHinhChuNhat(5, 10));
printf("Hinh chu nhat voi chieu rong 2.5 va chieu dai 3.5 co dien tich la %f\n",
dientichHinhChuNhat(2.5, 3.5));
printf("Hinh chu nhat voi chieu rong 4.2 va chieu dai 9.7 co dien tich la %f\n",
dientichHinhChuNhat(4.2, 9.7)); return 0; }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 122 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Console: Có các h viết nào khác không?
Có chứ! Trong trường hợp này, function sẽ không trả về kết quả nào, nó sẽ tính toán diện tích và
hiển thị luôn kết quả. Code C:
void dientichHinhChuNhat(double chieuRong, double chieuDai) { double dientich = 0;
dientich = chieuRong * chieuDai;
printf("Hinh chu nhat voi chieu rong %f va chieu dai %f co dien tich la %f\n", chieuRong, chieuDai, dientich); }
int main(int argc, char *argv[]) { dientichHinhChuNhat(5, 10);
dientichHinhChuNhat(2.5, 3.5);
dientichHinhChuNhat(4.2, 9.7); return 0; }
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 123 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Console:
Giống như bạn thấy, printf nằm bên trong function dientichHinhChuNhat và hiển thị tương tự đoạn code trước.
Đây là ví dụ về hai cách viết khác nhau của cùng một chương trình.
Một Menu
Đoạn code sau khá thú vị và cụ thể, người ta tạo một menu( ) không nhận bất kì parameter (tham số) nào.
Function này sẽ hiện thị một menu và yêu cầu người sử dụng lựa chọn. Function sẽ trả về lựa chọn đó.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 124 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21 Code C: int menu() { int luachon = 0;
while (luachon < 1 | luachon > 4) { printf("=== Menu ===\n"); printf("1. Pho\n"); printf("2. Bun bo Hue\n"); printf("3. Mi Quang\n"); printf("4. Thit cay\n");
printf("Lua chon cua ban ? "); scanf("%d", &luachon); } return luachon; }
int main(int argc, char *argv[]) { switch (menu()) { case 1:
printf("Ban da chon Pho. Mot lua chon tuyet voi !\n"); break; case 2:
printf("Ban da chon Bun bo Hue. Mot lua chon chinh xac !\n"); break; case 3:
printf("Ban da chon Mi Quang. Qua tuyet !\n"); break; case 4:
printf("Ban da chon Thit cay. Nao ta cung den quan nhau !\n"); break; } return 0; }
Tranh thủ, tôi đã cải tiến luôn menu trên mà bạn đã thấy trước đó. Lần này menu sẽ hiển thị lại
mỗi khi người sử dụng không nhập đúng giá trị từ 1 đến 4. Như vậy, không có lỗi xảy ra nếu như
function trả lại một con số không liên quan gì đến các lựa chọn trong menu !
Trong main, bạn thấy ta sử dụng một switch (menu()) Một .
khi function menu() kết thúc, nó sẽ trả
về lựa chọn của người sử dụng trực tiếp vào function switch. Một phương pháp khá nhanh và hiệu quả.
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 125 -
thaibaminh2512@gmai.com
Tài liệu hướng dẫn lập trình C
www.siteduzero.com
Apprenez à programmer en C
Tác giả: M@teo21
Nào đến phiên bạn! Đoạn code trên vẫn có thể cải tiến tiếp được: Thay đổi chương trình để hiển
thị một thông báo lỗi nếu như người sử dụng lựa chọn một số khác ngoài menu thay vì hiển thị
lại toàn bộ menu như trên.
Một bài tập nhỏ trước khi kết thúc
Bạn còn nhớ trò chơi "Lớn hơn hay nhỏ hơn" không? Tôi hi vọng bạn vẫn không quê n nó.
Bạn sẽ thay đổi bằng cách sử dụng những function. Bạn sẽ tạo ra 2 function: taoSoNgauNhien
(có tác dụng tạo ngẫu nhiên một số nằm giữa MIN và MAX) và sosanh (có tác dụng so sánh 2 số
và hiển thị lớn hơn, nhỏ hơn hay kết quả đúng)
Bạn không cần gấp gáp để tiến sang chương II của bài hướng dẫn vì ở đó tôi sẽ hướng dẫn các
bạn về con trỏ. Khá khó nuốt đấy
Và chương hiện tại là con đường bắt buộc bạn phải bước qua để có thể học những kiến thức mới
hơn, nên hãy cố gắng nắm thật vững.
Nhớ là phải luôn cố gắng, đừng bỏ dở giữa chừng, vì phần khó khăn nhất bạn sẽ học nằm ở
chương 2, nếu qua được, bạn sẽ thu được kết quả lớn hơn rất nhiều.
Sau đó, ở chương 3, bạn sẽ học cách viết những trò chơi, mở những cửa sổ, sử dụng bàn phím,
chuột, joystick, âm thanh ...
Bạn thấy hứng thú hơn chưa?
Thế là xong những kiến thức nền tảng cho một người mới tập tành về C.
Những điều mới mẻ nghiêm túc hơn sẽ bắt đầu ở chương thứ 2 !!!
Dịch giả: Mr. Hung Editor: M0N1M
daihung.pham@yahoo.fr - 126 -
thaibaminh2512@gmai.com

Tài liệu lập trình C - Chương 1: Nền tảng bắt đầu | Tin học đại cương | Đại học Bách Khoa Hà Nội

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

BT tin học đại cương có đáp án| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Câu hỏi môn Tin học đại cương| Môn Tin học đại cương| Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

Trắc nghiệm về Xâu | Đại học Bách Khoa Hà Nội

Hướng dẫn sử dụng Slime FO | Đại học Bách Khoa Hà Nội

Thực hành tin học đại cương | Đại học Bách Khoa Hà Nội