Tài liệu Nghiên Cứu Khoa Học Về Phẫu Thuật Mở Lấy Sỏi Thận Phức Tạp | Đại học Y Dược Cần Thơ

lOMoAR cPSD| 47205411
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 528 - THÁNG 7 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023
MỔ MỞ TRONG ĐIỀU TRỊ SỎI THẬN: VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ
TRONG KỈ NGUYÊN ĐIỀU TRỊ SỎI THẬN ÍT XÂM HẠI
BÁO CÁO 1 TRƯỜNG HỢP PHẪU THUẬT MỞ LẤY SỎI THẬN PHỨC TẠP
Nguyễn Tiến Đạt1, Nguyễn Lê Hoàng Anh1
Ngày nhận bài: 10/05/2023 Ngày phản TÓM TẮT biện khoa học: 25/05/2023 52
Đặt vấn đề và mục tiêu: Điều trị sỏi đường Ngày duyệt bài: 21/06/2023
tiết niệu có những bước tiến vượt bậc trong khoảng đài thận. Bệnh nhân được phẫu thuật mở, xẻ chủ
vài thập kỷ qua. Nội soi niệu quản ngược chiều tán mô thận lấy sỏi, thời gian thực hiện phẫu thuật 120
sỏi, tán sỏi thận qua da cùng với tán sỏi ngoài cơ phút, lượng máu mất trong mổ là 150 ml, được đặt
thể cho phép điều trị gần như toàn bộ sỏi đường thông double J trái. Bệnh nhân được rút dẫn thông
tiết niệu với mức độ ít xâm hại. Tuy nhiên, những niệu đạo vào ngày hậu phẫu 4, dẫn lưu cạnh thận
trường hợp sỏi phức tạp, khi khả năng thực hiện vào ngày hậu phẫu 5 và xuất viện ngày hậu phẫu
các phương pháp điều trị ít xâm hại có tỷ lệ thất bại thứ 6. Tái khám sau 4 tuần ghi nhận sạch sỏi thận
cao hoặc chống chỉ định thì phẫu thuật mở lấy sỏi trái hoàn toàn, bệnh nhân được rút thông double J
được cân nhắc chọn lựa. Đặc biệt ở Việt Nam, do trái ngay sau đó.
đặc điểm về kinh tế và khả năng tái khám theo dõi
Kết luận: đánh giá đặc điểm của sỏi và những
bệnh, phẫu thuật mở vẫn còn vị trí nhất định trong vấn đề đường tiết niệu liên quan đến điều trị sỏi điều trị sỏi thận.
đường tiết niệu, đặc điểm của bệnh nhân rất quan
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: trọng trong việc lên kế hoạch điều trị.
chúng tôi báo cáo một trường hợp sỏi thận phức Tán sỏi thận qua da là xu hướng điều trị những sỏi
tạp được thực hiện phẫu thuật mở xẻ chủ mô thận thận lớn và phức tạp, được nhiều hiệp hội tiết niệu
lấy sỏi; từ đó thảo luận và đưa ra một số yếu tố có lớn trên thế giới khuyến cáo. Tuy nhiên, sỏi san hô
thể cân nhắc để chọn lựa phương pháp phẫu thuật quá phức tạp, kèm theo tình trạng nhiễm khuẩn,
mở lấy sỏi cho bệnh nhân.
nguy cơ thất bại cao với các phương pháp điều trị
Kết quả: Bệnh nhân nữ, 35 tuổi, có tiền căn ít xâm hại thì phẫu thuật mở lấy sỏi có thể là cách
mổ sỏi san hô thận phải cách 2 năm, có tình trạng tiếp cận an toàn và hiệu quả.
nhiễm khuẩn đường tiết niệu tái phát nhiều lần. Kết
Từ khóa: sỏi thận san hô, phẫu thuật mở lấy
quả khảo sát cắt lớp vi tính cho thấy sỏi thận san sỏi
hô hai bên với sỏi thận san hô bên trái rất phức tạp,
sỏi nằm lấp đầy tất cả các nhánh của SUMMARY
THE ROLE OF OPEN SURGERY IN
THE ERA OF MINIMALLY INVASIVE
1Bệnh viện Bình Dân
RENAL STONE TREATMENT A CASE
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Tiến Đạt SĐT:
STUDY: OPEN SURGERY STAGHORN 0333178538 RENAL STONE REMOVAL
Email: nguyentiendatyds@gmail.com
Background and Objective: Treatment
options for kidney stones have evolved 403 lOMoAR cPSD| 47205411
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC HỘI NGHỊ HUNA NĂM 2023
considerably over the past several decades. Shock
Conclusion: Evaluating the characteristics of
wave lithotripsy, ureteroscopy or percutaneous stone and patient is extremely important in renal
nephrolithotomy provides the means to treat stone treatment. Open surgery stone removal is a
practically all urinary tract stones with minimal safe and effective approach in selected cases in
invasion to the patients. However, for complex which the minimally invasive medthods fail, or are
kidney stones scenarios, such as a branched unlikely to be successful.
staghorn stone, an intricate collecting system, with
Keywords: staghorn stone, open surgery stone
urinary tract infection and a massive stone burden removal
that have contraindication to minimal invasive
treatments or lower stone-free rate, open approach I. ĐẶT VẤN ĐỀ
may be suitable in selected cases. In addition, the
Sỏi đường tiết niệu là một trong những vấn
minimal invasive treatments also require unique đề rất thường gặp trong chuyên khoa tiết niệu.
skillsets, access to instrumentation and relatively Trước kỉ nguyên của nội soi tiết niệu, cách tiếp
high maintenance costs, potentially limiting their cận điều trị vẫn dựa trên giám sát tích cực và
use on a global scale, especially in Viet Nam. phẫu thuật mở lấy sỏi. Với sự phát triển vượt
Therefore, open surgery still has important role in bậc của những phương tiện nội soi và hình ảnh kidney stone treatment.
học, các phương pháp ít xâm hại như tán sỏi
Materials and Methods: we report a case of ngoài cơ thể, nội soi niệu quản ngược chiều tán
complex staghorn stone performed open surgery. sỏi và tán sỏi thận qua da ngày càng chiếm vai
After that, we discuss and give some factors that trò quan trọng, thu hẹp và thay thế phẫu thuật
should be considered to choose open approach.
Results: female patient, 35 years old, with mở điều trị sỏi đường tiết niệu [1-2]. Phẫu
right renal stone removal 2 years ago, had thuật mở lấy sỏi được xem như chỉ còn giữ vai
recurrent urinary tract infections. The result of CT trò “lịch sử”. Tại những trung tâm tiết niệu lớn
urology showed bilateral staghorn stone and left trên thế giới, phẫu thuật mở lấy sỏi được báo
staghorn stone was extremely complex. There cáo chỉ còn thực hiện với số lượng rất ít, chiếm
were a lot of stones that filled all braches of the 1 – 5,4% số trường hợp can thiệp ngoại khoa
calyxes. We performed open surgery to remove lấy sỏi chủ động [3]. Tuy nhiên, ở những vành
staghorn stone for patient. The operation time was đai dịch tễ sỏi, bác sĩ tiết niệu vẫn phải đối mặt
180 minutes and blood loss was 250 ml. The với những trường hợp bệnh nhân có sỏi rất
patient had a urethral catheter removed on 4th post- phức tạp. Sự phức tạp thể hiện chính ở sỏi thận
operative day, pararenal drainage tube on 5th post- có gánh nặng sỏi lớn, sỏi thận san hô với nhiều
operative day and discharged on 6th postoperative nhánh đài lấp hết các cấu trúc đài bể thận, bệnh
day. Three weeks later, the result of KUB showed lý xảy ra trên đối tượng bệnh nhân nghèo,
completely stone-free rate and the double J was không có điều kiện theo dõi sát [3]. Phẫu thuật taken out after that.
mở mặc dù là một phương pháp xâm hại nhưng 404 lOMoAR cPSD| 47205411
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 528 - THÁNG 7 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023
có thể là lựa chọn điều trị ban đầu ở những lấy sỏi thận bên phải cách 2 năm, có thói quen
bệnh nhân này với ưu điểm: tỷ lệ sạch sỏi cao uống nước nhiều 2 – 3 lít nước/ngày. Khám
và số lần phải thực hiện can thiệp ít, chi phí lâm sàng ghi nhận bệnh nhân có béo phì, chiều
điều trị thấp. Chính vì vậy, phẫu thuật mở lấy cao 155 cm, cân nặng 75 kg, chỉ số khối cơ thể
sỏi vẫn còn vai trò nhất định trong kỉ nguyên là 31,22 kg/m2, có sẹo mổ cũ hông lưng phải
điều trị sỏi đường tiết niệu ít xâm hại.
khoảng 8 cm, lành tốt, hông lưng trái ấn đau nhẹ.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
Xét nghiệm đánh giá tại bệnh viện Bình CỨU
Dân ghi nhận bệnh nhân có sỏi san hô 2 thận,
Chúng tôi mô tả hồi cứu 1 trường hợp bệnh trong đó sỏi thận san hô bên trái lấp đầy tất cả
nhân có sỏi thận phức tạp được phẫu thuật mở các đài bể thận trái (hình 1)
xẻ chủ mô thận lấy sỏi tại khoa phẫu thuật ung
bướu tiết niệu bệnh viện Bình Dân. Bệnh nhân
nữ, 35 tuổi, nhập viện vì đau hông lưng trái
khoảng 6 tháng nay. Khoảng 6 tháng nay bệnh
nhân thấy đau âm ỉ hông lưng trái, mức độ đau
ít, không lan, không sốt kèm theo thỉnh thoảng
tiểu nhiều lần, cảm giác đau khi đi tiểu. Bệnh
nhân tự mua thuốc uống giảm nên không đi
khám. Khoảng 1 tháng nay triệu chứng đau
xuất hiện thường xuyên hơn nên đi khám bệnh
viện Bình Dân. Về tiền căn, bệnh nhân thường
xuyên nhiễm khuẩn đường tiết niệu, tái khám
nhiều lần tại bệnh viện tỉnh, đã phẫu thuật mở
Xét nghiệm vi sinh và sinh hóa máu ghi
nhận tổng phân tích nước tiểu có bạch cầu niệu 405
Hình 1: sỏi san hô 2 thận trên KUB và cắt lớp vi tính lOMoAR cPSD| 47205411
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC HỘI NGHỊ HUNA NĂM 2023
trong nước tiểu 500 BC/µl, nitrite niệu dương 150 ml. Chúng tôi không ghi nhận biến chứng
tính, bạch cầu máu và creatinine máu trong nào trong lúc thực hiện cuộc phẫu thuật. Kết giới hạn bình thường
quả chụp KUB sau phẫu thuật ghi nhận sạch sỏi thận trái (hình 2)
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Chúng tôi tiến hành phẫu thuật mở, xẻ chủ
mô thận trái lấy sỏi. Rạch da đường hông lưng
cổ điển, qua các lớp cân cơ vào khoang sau
phúc mạc. Phẫu tích niệu quản lên tới bể thận
và bộc lộ toàn bộ thận. Ghi nhận thận trái lớn,
chủ mô thận trái tương đối mỏng, sỏi thận
phân bố khắp các đài thận có thể sở được ngay
trên bề mặt chủ mô thận. Chúng tôi tiến hành
xẻ bể thận lấy sỏi tuy nhiên chỉ lấy được viên
sỏi ngay bể thận. Vì sỏi thận nội xoang và phân
bố khắp các nhánh đài thận, chúng tôi quyết
định xẻ chủ mô thận để lấy sỏi. Để giảm nguy
cơ chảy máu, chúng tôi tiến hành phẫu tích rốn
thận để kiểm soát động mạch và tĩnh mạch
thận trái. Lần lượt xẻ chủ mô thận tại những vị
trí đánh giá có thể tiếp cận được nhiều sỏi,
chúng tôi lấy được toàn bộ sỏi như hình 2.
Thời gian phẫu thuật 180 phút, lượng máu mất 406
Hình 2: sỏi thận lấy được và kết quả KUB sau phẫu thuật lOMoAR cPSD| 47205411
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 528 - THÁNG 7 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023
Thời điểm hậu phẫu, bệnh nhân được rút lấy sỏi là chọn lựa thay thế ở những trường hợp
thông niệu đạo ở ngày hậu phẫu 4, rút thông nội soi tiết niệu phức tạp hoặc có biến chứng:
dẫn lưu ở ngày hậu phẫu 5 và xuất viện ngày nội soi niệu quản thất bại, thủng/đứt niệu quản,
hậu phẫu thứ 6. Chúng tôi có thực hiện các xét chảy máu khi thực hiện tán sỏi thận qua da …
nghiệm đánh giá về chuyển hóa tuyến giáp, Kĩ năng mổ mở cũng được hoàn thiện qua từng
tuyến cận giáp và Canxi máu, các kết quả đều ca phẫu thuật, là cơ sở để thực hiện những
trong giới hạn bình thường. Tái khám sau 4 phẫu thuật mở khác khi cần thiết: phẫu thuật
tuần, chúng tôi rút thông double J, siêu âm mở lấy sỏi niệu quản, tạo hình niệu quản, cắt
đánh giá chủ mô thận trái và chức năng thận thận hoặc cắt một phần thận.
trong giới hạn bình thường.
Trong những năm gần đây, nhiều hướng
dẫn về điều trị sỏi thận và sỏi niệu quản được IV. BÀN LUẬN
đưa ra bởi hiệp hội tiết niệu châu Âu (EAU) và
Trong kỉ nguyên của nội soi tiết niệu, hầu Hoa Kỳ (AUA). Trong hướng dẫn điều trị của
hết bệnh nhân sỏi đường tiết niệu được điều trị EAU, có đồng thuận rằng những trường hợp
bằng tán sỏi ngoài cơ thể, nội soi niệu quản, sỏi thận phức tạp như sỏi san hô toàn phần/bán
nội soi thận và tán sỏi thận qua da.
phần nên được tiếp cận điều trị ban đầu bằng
Những kĩ thuật ít xâm hại này được xem là lựa tán sỏi thận qua da hoặc kết hợp tán sỏi thận
chọn đầu tay trong phần lớn những trường qua da và tán sỏi ngoài cơ thể. Tuy nhiên, nếu
hợp. Phẫu thuật mở lấy sỏi mặc dù xâm hại đánh giá số lần phải can thiệp tán sỏi thân qua
hơn, những đây vẫn được xem là phương pháp da nhiều hoặc khả năng thực hiện tán sỏi thận
có tỷ lệ thành công cao và tổng số lân can thiệp qua da và những can thiệp nội soi khác không
ít hơn so với những phương tiện ít xâm hại với thành công, phẫu thuật mở lấy sỏi có thể được
tỷ lệ biến chứng chấp nhận được.
cân nhắc như chọn lựa điều trị ban đầu [1].
Những chỉ định chính đối với phẫu thuật
Những chỉ định bao gồm [1]:
mở lấy sỏi bao gồm: gánh nặng sỏi quá lớn, sỏi
• Sỏi thận quá phức tạp, nhiều nhánh đài
thận điều trị thất bại với những phương tiện ít với gánh nặng sỏi lớn, sỏi thận thất bại điều trị
xâm hại khác, sỏi thận với hệ thống đài bể thận với tán sỏi ngoài cơ thể và/hoặc tán sỏi thận
quá phức tạp, bệnh nhân có những tình trạng qua da, các phương pháp can thiệp nội soi tiết
bệnh đồng mắc có chống chỉ định với các niệu khác
phương pháp ít xâm hại [1]. Phẫu thuật mở lấy
• Bất thường giải phẫu trong thận: hẹp
sỏi cũng được xem là phương pháp điều trị với cổ đài thận, sỏi trong túi thừa đài thận, sỏi thận
chi phí điều trị thấp ở những quốc gia đang kèm theo tắc nghẽn hẹp khúc nối bể thận –
phát triển, đặc biết nếu những phương tiện ít niệu quản hoặc hẹp niệu quản.
xâm hại không được trang bị ở những trung
• Dị dạng xương, gãy xương, cứng khớp
tâm này. Một ưu thế khác của phẫu thuật mở háng và khớp gối không thể kê tư thế 407 lOMoAR cPSD| 47205411
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC HỘI NGHỊ HUNA NĂM 2023
• Bệnh nội khoa chống chỉ định những một nửa dân số sống ở vùng nông thôn, với khí
phương pháp can thiệp ít xâm hại
hậu nóng ẩm [7]. Vì những tình trạng này, can
• Sỏi thận trên bệnh nhân thận lạc chỗ, thiệp ngoại khoa lấy sỏi chủ động chiếm tới 40
tán sỏi thận qua da và tán sỏi ngoài cơ thể – 50% nhưng can thiệp tiết niệu [8]. Vấn đề
không thể định vị và tiếp cận sỏi
đặc trưng của những vùng lãnh thổ này là sỏi
• Chọn lựa điều trị của bệnh nhân: nguy thận san hô/kích thước lớn, không có triệu
cơ thất bại với những can thiệp ít xâm hại, chứng và là vấn đề ít được quan tâm. Do đó
hoặc phải can thiệp nhiều lần bằng các phương khi đến thăm khám tại bệnh viện, phần lớp
tiện ít xâm hại, bệnh nhân mong muốn có một những bệnh nhân này đã kèm theo tình trạng
giải pháp lấy sỏi trong một lần phẫu thuật.
bệnh thận mạn. Giải pháp điều trị liên quan
AUA guideline khuyến cáo rằng phẫu đến tỷ lệ sạch sỏi, chi phí và số lần tái khám,
thuật mở lấy sỏi không nên được xem là chọn can thiệp được bệnh nhân quan tâm và ưu tiên
lựa điều trị đầu tay trong phần lớn các trường lựa chọn.
hợp có chỉ định can thiệp lấy sỏi chủ động [4].
Chúng tôi báo cáo 1 trường hợp lâm sàng
AUA cũng khuyến cáo trong điều trị sỏi thận sỏi thận phức tạp khá điển hình. Bệnh nhân có
san hô thì phẫu thuật mở không nên được chỉ sỏi san hô thận 2 bên, với sỏi thận san hô bên
định là phương pháp can thiệp đầu tay trong trái phức tạp, nhiều nhánh lấp đầy hết các đài
điều trị [5], [6]. Chỉ định bao gồm: sỏi thận san bể thận. Bệnh nhân kèm theo nhiễm khuẩn
hô quá lớn, đặc biệt nếu kèm theo giải phẫu đài đường tiết niệu tái phát rất nhiều lần. Bệnh
bể thận không thuận lợi cho tán sỏi thận qua nhân làm nông nghiệp, điều kiện kinh tế tài
da, một số bất thường về thể trạng bệnh nhân chính không đủ để thực hiện các phương tiện
như béo phì quá mức hoặc dị dạng xương, ít xâm hại. Với đặc điểm của sỏi, việc thực
cứng khớp không thể kê tư thế hay định vị sỏi hiện tán sỏi thận qua da có thể phải can thiệp
trên màn huỳnh quang. Những trường hợp này nhiều lần: ổn định tình trạng nhiễm khuẩn, mở
thì phẫu thuật mở lấy sỏi nên được cân nhắc từ thận ra da, thực hiện tán sỏi thận qua da nhiều đầu [13].
đường hầm, nguy cơ chảy máu, sót sỏi … Với
Những quốc gia đang phát triển vùng châu trường hợp phức tạp này, chúng tôi quyết định
Phi, châu Á, Đông Nam Á, trong đó có Việt thực hiện phẫu thuật mở lấy sỏi là chọn lựa
Nam được báo cáo có xuất độ thực hiện lấy sỏi điều trị đầu tiên. Tuy nhiên, bệnh nhân đã phẫu
chủ động cao. Nhìn chung, những khu vực này thuật mở lấy sỏi thận phải 1 lần và còn sót sỏi
có mật độ dân số cao, 30 – 50% dân số sống đối bên, thực hiện phẫu thuật mở lấy sỏi thận
trong nghèo đói và tốc độ phát triển kinh tế cũng có nhiều nguy cơ về chảy máu, sót sỏi,
thấp. Tình trạng dinh dưỡng kém và không tổn thương nhiều chủ mô thận … Chúng tôi có
đảm bảo về chăm sóc y tế là những vấn đề chiến lược phẫu thuật mở lấy sỏi từ đầu, tiếp
thường gặp của những vùng lãnh thổ này. Hơn cận rốn thận và bộc lộ rốn thận trước để kiểm 408 lOMoAR cPSD| 47205411
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 528 - THÁNG 7 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023
soát chảy máu khi cần thiết. Chúng tôi bộc lộ thận phức tạp, gánh nặng sỏi quá lớn, thất bại
toàn bộ thận, đánh giá, tìm sỏi bằng tay và dựa hoặc có biến chứng khi điều trị với những
trên kết quả cắt lớp điện toán để xác định phương pháp điều trị ít xâm hại. Những ưu
những vị trí tiếp cận xẻ chủ mô thận để lấy sỏi điểm của phẫu thuật mở lấy sỏi: tỷ lệ sạch sỏi
hiệu quả. Kết quả sạch sỏi hoàn toàn sau 4 tuần cao, số lần phải thực hiện phẫu thuật ít, chi phí
tái khám, không ghi nhận biến chứng.
điều trị thấp, khả thi ở những trung tâm không
Như vậy, đánh giá kĩ lưỡng đặc điểm của sỏi đủ trang bị các phương pháp ít xâm hại. Ngoài
thận, đặc điểm của bệnh nhân và các yếu tố ra, đây còn là giải pháp trong những điều trị
liên quan đến điều trị, từ đó cân nhắc phẫu những trường hợp có biến chứng do những can
thuật mở lấy sỏi ở những bệnh nhân phù hợp thiệp ít xâm hại.
đem lại hiệu quả điều trị tốt cho bệnh nhân.
Đánh giá đặc điểm của sỏi và những vấn
Trong một số trường hợp để hạn chế sót sỏi đề đường tiết niệu liên quan đến điều trị sỏi
trong lúc thực hiện phẫu thuật, có thể sử dụng đường tiết niệu, đặc điểm của bệnh nhân rất
siêu âm trực tiếp chủ mô thận. Ngoài ra ở quan trọng trong việc lên kế hoạch điều trị.
những có sở có thể trang bị màn hình huỳnh Tán sỏi thận qua da là xu hướng điều trị
quang (C-arm), sử dụng chiếu C-arm ngay sau những sỏi thận lớn và phức tạp, được nhiều
khi kết thúc phẫu thuật có thể hỗ trợ tránh sót hiệp hội tiết niệu lớn trên thế giới khuyến cáo.
sỏi. Trường hợp sỏi thận của chúng tôi có thực Tuy nhiên, sỏi san hô quá phức tạp, kèm theo
hiện xẻ chủ mô thận nhiều vị trí để lấy sỏi, tuy tình trạng nhiễm khuẩn, nguy cơ thất bại cao
nhiên đánh giá các vị trí xẻ, có thông với bể với các phương pháp điều trị ít xâm hại thì
thận, kích thước đường xẻ chủ mô không đáng phẫu thuật mở lấy sỏi có thể là cách tiếp cận
kể, do đó chúng tôi không thực hiện mở thận an toàn và hiệu quả.
ra da. Khi thực hiện những đường xẻ chủ mô
rộng, nhiều vị trí và các đài thận chứa sỏi hạn TÀI LIỆU THAM KHẢO
chế thông nối với bể thận, có thể phải thực hiện 1. Skolarikos A., Neisius A., Petřík A., Somani
mở thận ra da để dẫn lưu nước tiểu tốt trong
B, et al (2022), “Laparoscopic and open
thời gian chờ lành chủ mô thận.
surgery”, In EAU guidelines on Urothialisis, tr. 30. V. KẾT LUẬN
2. Heers H, Turney BW (2016), “Trends in
Trong những khuyến cáo lâm sàng hiện tại,
urological stone disease: a 5-year update of
các phương pháp nội soi tiết niệu ít xâm hại
Hospital Episode statistics”, BJU Int.; 118:
vẫn là chọn lựa ưu tiên so với phẫu thuật mở 785-789.
lấy sỏi trong phần lớn những trường hợp. Tuy 3. Honeck P, Wendt-Nordahl G, Krombach P,
et al (2009), “Does open stone surgery still
nhiên phẫu thuật mở vẫn giữ những vai trò
play a role in the treatment of urolithiasis?
không thể thay thế trong những trường hợp sỏi 409 lOMoAR cPSD| 47205411
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC HỘI NGHỊ HUNA NĂM 2023
Data of a primary urolithiasis center”, J Endourol.; 23: 1209-1212.
4. Assimos D, Krambeck A, Miller NL et al
(2016), “Surgical management of stones:
American Urological AssPreminger GM,
Assimos DG, Lingeman JE, Nakada SY, Pearle
5. JS, Wolf Jr JS (2016) “AUA guideline on
management of staghorn calculi: diagnosis
and treatment recommendations”, J
Urol;173:1991–2000ociation/Endourological Society Guideline”, part II. J Urol; 196: 1161.
6. Preminger GM, Assimos DG, Lingeman JE,
Nakada SY, Pearle MS, Wolf JS (2017), “The American Urological Association Staghorn Stones Clinical
Guidelines Panel. Report on the management of staghorn calculi”
7. UNDP. Profile of Human Poverty in Human
Development. Report (1997),
“Oxford University Press”, 137–228.
8. Hussain M, Lal M, Ali B, Naqvi SA, Rizvi
SA. Urolithiasis in Sindh (1998), “A single
centre experience with review of 10,000
cases”, J Nephrol Urol Transplant,1:10–3. 410