Tài liệu ôn tập - Lịch sử văn minh thế giới | Đại học Ngoại ngữ - Tin học Thành phố Hồ Chí Minh

23:19 9/8/24
Lịch sử văn minh - jbyttvn
THỂ CHẾ NHÀ NƯỚC: NỀN CỘNG HÒA Ở LA MÃ-NỀN DÂN CHỦ Ở HY LẠP
NỀN CỘNG HÒA Ở LA MÃ
Thời vua Romulus xây dựng thành vào năm 753 TCN thời kỳ này ở La Mã có ba
bộ lạc chia làm 30 bào tộc và 300 thị tộc. Cơ quan quản lý xã hội gồm 3 bộ phận:
Viện nguyên lão, Đại hội nhân dân và Vua. Do có vua đứng đầu nên thời kỳ này
được gọi là "Vương chính".Giữa thế kỷ VI TCN, vua Xécviút Tuliút (vua thứ 6) đã
tiến hành một cuộc cải cách diện rộng xóa bỏ chế độ thị tộc. Sau đó, nhà nước ra đời.
Vào khoảng năm 510 TCN, người La Mã nổi dậy,từ đây chính quyền trở thành
việc của dân (Res Publica), do đó chế độ mới là Respublica là nhà nước của dân, là chế độ cộng hòa.
Về bộ máy nhà nước, thời kỳ này bên cạnh Viện nguyên lão và Đại hội nhân
dân là 2 cơ quan chấp chính có quyền lực ngang ngửa nhau, nhiệm kỳ là 1
năm. Quan chấp chính có quyền hạn cực kỳ lớn: Chỉ huy quân đội, triệu tập
hội nghị Viện nguyên lão và Đại hội nhân dân; Chỉ đạo thực hiện nghị quyết
của Viện nguyên lão và Đại hội nhân dân.
Do đấu tranh của bình dân, năm 452 và 450 TCN, Viện nguyên lão phải thành lập
một ủy ban để soạn thảo pháp luật. Bộ luật này được khắc trên 12 tấm đồng nên
gọi là luật "12 bảng đồng"
Từ nửa sau thế kỷ V TCN, nhà nước La Mã phải ban hành nhiều đạo luật nhân
nhượng các yêu cầu của bình dân như : được kết hôn với quý tộc; có thể được
bầu làm Tư lệnh quân đoàn; trong 2 quan chấp chành phải có một người là
bình dân, bỏ chế độ nô lệ vì nợ, cấm biến bình dân thành nô lệ.
Cuộc đấu tranh của bình dân với quý tộc kéo dài trong 200 năm, cuối cùng
mọi yêu cầu của bình dân đều được thỏa mãn. Thắng lợi của bình dân trong
cuộc đấu tranh lâu dài này có một ý nghĩa quan trọng là làm cho chế độ cộng
hòa quý tộc La Mã được dân chủ hóa hơn so với trước.
NỀN DÂN CHỦ Ở HY LẠP
Dân chủ Athena được phát triển ở thành phố Athena (nước Hy Lạp cổ đại):trung
tâm bang/thành phố Athena và vùng phụ cận vùng lãnh thổ Attica khoảng năm
500 TCN. Dân chủ Athena là một trong những nền dân chủ đầu
tiên được biết đến và có lẽ là nền dân chủ quan trọng nhất trong thời cổ đại.
Những thành phố Hy Lạp khác cũng thiết lập dân chủ phần lớn noi theo mô hình
Athena, nhưng không có nền dân chủ nào mạnh hay ổn định như của Athena. Nó
vẫn còn làmột thử nghiệm độc đáo và hấp dẫn ở nền dân chủ trực tiếp mà ở đó
người dân không bầu các đại diện để họ bỏ phiếu nhân danh nhân dân mà là họ bầu
các đạo luật về hành pháp và lập pháp bằng chính quyền của họ. Việc tham about:blank 1/7 23:19 9/8/24
Lịch sử văn minh - jbyttvn
gia không dành cho tất cả cư dân Attica, nhưng những nhóm cư dân thì được
quy định không dính líu đến vấn đề kinh tế và họ đã tham gia với quy mô lớn.
+ Hơn 30.000 công dân họp thành Đại hội công dân, bầu và cử ra các cơ quan
nhà nước, quyết định mọi công việc nhà nước.
+ Người ta không chấp nhận có vua. Có 50 phường, mỗi phường cử 10 người,
làm thành một hội đồng 500, có vai trò như “quốc hội”, thay mặt dân quyết
định công việc trong nhiệm kì 1 năm.
+ Bầu 10 viên chức điều hành công việc (như kiểu một chính phủ) và cũng có
nhiệm kì 1 năm. Viên chức có thể tái cử nếu được bầu.
+ Hằng năm, mọi công dân họp một lần ở quảng trường, nơi ai cũng được
phát biểu và biểu quyết những việc lớn của quốc gia.
THÀNH TỰU VÀ TÁC ĐỘNG CỦA VMTG CẬN ĐẠI, HIỆN ĐẠI: CẬN ĐẠI:
Vào buổi đầu của thời cận đại, văn học, nghệ thuật, tư tưởng có vai trò quan
trọng trong việc tấn công vào thành trì của chế độ phong kiến và hình thành
quan điểm, tư tưởng của con người tư sản.
Về văn học, đây là thời kì xuất hiện nhiều nhà văn, nhà thơ lớn. Ở Phương Tây
xuất hiện những nhà tư tưởng tiến bộ, những nhà văn, thơ, nhà viết kịch nổi tiếng.
Cooc-nây (1606 - 1684), đại biểu cho bi kịch cổ điển Pháp; La Phông-ten (1621 -
1695) là nhà thơ ngụ ngôn Pháp; Mô-li-e (1622 - 1673) là người mở đầu cho nền
hài kịch cổ điển Pháp...
Về âm nhạc có Bét-tô-ven, những sáng tác của ông thấm đượm tinh thần dân chủ
cách mạng. Mô-da (1756 - 1791) có cống hiến to lớn cho nghệ thuật hợp xướng.Về
hội họa có Rem-bran (1606 - 1669) là hoạ sĩ, nhà đồ hoạ Hà Lan nổi tiếng về chân dung, phong cảnh.
Những thành tựu về mặt tư tưởng, văn hóa
Trào lưu Triết học Ánh sáng thế kỉ XVII - XVIII ở Pháp, tiêu biểu như Mông-te-
xki-ơ (1689 - 1755); Vôn-te (1694 - 1778); Rút-xô (1712 - 1778). Nhóm Bách
khoa toàn thư do Đi-đơ-rô (1713 - 1784) đứng đầu.
Thành tựu của văn học, nghệ thuật từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX:
Về văn học: đời sống nhân dân lao động bị áp bức ngày càng khốn khổ. Ở
phương Tây có Vích-to Huy-gô (1802 - 1885) với:Những người khốn khổ, thể
hiện lòng yêu thương vô hạn đối với những người đau khổ, mong tìm hạnh
phúc cho họ. Lép Tôn-xtôi (1828 - 1910):Chiến tranh và hòa bình, An-na
Ka-rê-ni-na, Phục sinh… chống lại phong kiến Nga Hoàng, ca ngợi phẩm chất
người dân dân Nga. Mác Tuên (1935 - 1910):Những cuộc phiêu lưu của
Tôm Xoay-ơ, trào phúng, hài hước, mang tinh thần phê phán sâu sắc...
Văn học ở phương Đông có Ra-bin-đra-nát Ta-go (nhà văn hóa lớn của Ấn Độ)
với những tác phẩm thơ, kịch, tiểu thuyết, truyện ngắn... tập Thơ Dâng thể
hiện lòng yêu nước, yêu hoà bình và tình nhân đạo...Lỗ Tấn (1881 - 1936) với about:blank 2/7 23:19 9/8/24
Lịch sử văn minh - jbyttvn
những tác phẩm AQ Chính chuyện; Nhật kí người điên, Thuốc...Hô-xê Mác-ti
(1823 - 1893) nhà thơ nổi tiếng của Cu-ba tiêu biểu cho tinh thần đấu tranh,
niềm tin vào thắng lợi cuộc đấu tranh dân tộc khu vực Mĩ Latinh.
Về nghệ thuật: Kiến trúc có Cung điện Vécxai được hoàn thành vào năm 1708;
Bảo tàng Anh; Bảo tàng Lu-vrơ (Pa-ri, Pháp)...
Hội hoạ: Họa sĩ Van Gốc (Hà Lan), Phu-gi-ta (Nhật Bản), Pi-cát-xô (Tây Ban Nha), Lê-vi-tan (Nga)…
Âm nhạc: Nổi bật là Trai-cốp-xki (1840 - 1893) vớiHồ thiên nga, Người đẹp ngủ trong rừng…
Tư tưởng tiến bộ và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học từ giữa thế kỷ
XIX-đầu thế kỷ XX. Những nhà tư tưởng tiến bộ Xanh Xi-mông, Phu-ri-ê, Ô-
oen mong muốn xây dựng một xã hội không có chế độ tư hữu, không có áp
bức bóc lột... nhưng tư tưởng của họ không thực hiện được. Triết học Đức và
kinh tế chính trị học Anh: Hê-ghen (1770 - 1831) là nhà duy tâm khách quan
và Phoi-ơ-bách (1804 - 1872) là nhà duy vật siêu hình...
Khoa Kinh tế - chính trị cổ điển phát sinh ở Anh với các đại biểu là Xmít
(1723 - 1790) và Ri-các-đô (1772 - 1823), với “lí luận về giá trị lao động”. Chủ
nghĩa xã hội khoa học: phong trào công nhân phát triển, cùng với học thuyết chủ
nghĩa xã hội khoa học ra đời do C.Mác và Ph. Ăng-ghen thành lập, được Lê-nin
phát triển. từ thế kỉ XIX (định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng, học thuyết
tế bào,thuyết tiến hóa của các giống loài, các trào lưu triết học cổ điển Đức, học
thuyết kinh tế Anh và lý luận về chủ nghĩa xã hội không tưởng ở Pháp).
Học thuyết gồm ba bộ phận chính: Triết học, kinh tế - chính trị học và chủ
nghĩa xã hội khoa học. Học thuyết được xây dựng trên quan điểm, lập trường
giai cấp công nhân, thực tiễn đấu tranh của phong trào cách mạng vô sản thế
giới, hình thành hệ thống lý luận vừa khoa học vừa cách mạng.Chủ nghĩa Mác
Lê-nin là cương lĩnh cách mạng cho cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản,
xây dựng xã hội cộng sản. Mở ra kỷ nguyên mới cho sự phát triển của khoa
học (tự nhiên và xã hội, nhân văn). HIỆN ĐẠI:
Cuộc cách mạng khoa học công nghệ đã đạt được những thành tựu kì diệu
trong mọi ngành khoa học cơ bản và trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, rõ nét
nhất là trong các ngành điện tử-tin học, năng lượng mới, vật liệu mới, công
nghệ sinh học, kĩ thuật lade, khoa học vũ trụ.
Máy tính và rôbôt là những sản phẩm tiêu biểu của công nghệ điện tử-tin học.
Từ những chiếc máy vi tính (compute) đầu tiên ra đời vào năm 1946 đến nay,
máy tính đã trải qua bốn thế hệ. Từ máy tính điện tử dẫn tới sự kết nối
Internet, tạo ra mạng thông tin toàn cầu với khả năng trao đổi thông tin cực
nhanh, giá rẻ. Đội ngũ rôbôt công nghiệp ngày càng đông đảo, thông minh
hơn và lĩnh vực tham gia hoạt động đang ngày càng mở rộng. about:blank 3/7 23:19 9/8/24
Lịch sử văn minh - jbyttvn
THÀNH TỰU VÀ VAI TRÒ CỦA VĂN HOÁ PHỤC HƯNG
Thành tựu của phong trào văn hóa phục hưng là phong trào văn hóa,bao hàm sự nở
rộ các nền văn học tiếng Latinh cũng như các tiếng dân tộc, bắt đầu từ sự phục hồi
việc nghiên cứu các tư liệu cổ điển, sự phát triển của phép phối cảnh tuyến tính và
các kỹ thuật nhằm biểu diễn hiện thực tự nhiên hơn trong mỹ thuật, và một cuộc
cải cách giáo dục tiệm tiến nhưng phổ cập. Từ đây, phong trào đã lan rộng sang
các nước Tây Âu và trở thành một trào lưu có quy mô lớn và nhiều thành tựu nổi bật.
Văn học: đa dạng với 3 thể loại: thơ, kịch, tiểu thuyết.
Thơ:Nhà thơ nổi tiếng nhất đồng thời là người mở đầu cho phong trào Văn
hóa Phục hưng là Đantê (1265-1321). Lúc bây giờ ở Phirenxê đang diễn ra
cuộc đấu tranh giữa đảng Trắng (phái ủng hộ vua) và đảng Đen (phái ủng hộ
giáo hoàng). Đantê tham gia đảng Trắng và năm 1300 được bầu làm một
quan chấp chính của Phirenxê.
Tiểu thuyết:Boccacio là một nhà văn Ý nổi tiếng với tập truyện Mười ngày,F.
Rabole với tác phẩm trào phúng tiêu biểu là Cuộc đời không giá trị của
Gargantua và Pantangruen, Carvantes với tác phẩm Chàng Đôn kihôtê xứ Mantra,…
Kịch: Sếchxpia (William Shakespeare, 1564-1616).Từ năm 1580 về sau, nghệ
thuật kịch nói của Anh càng phát triển.
Về hội họa và điêu khắc: các đề tài vẫn khai thác trong kinh thánh hoặc thần thoại,
nhưng nội dung thì hoàn toàn hiện thực. Nhà danh họa khổng lồ người Ý của thời
kỳ này là Lêôna đơ Vanhxi với các tác phẩm như Nàng Giôcôngđơ, Bữa tiệc cuối
cùng,Đức mẹ đồng trinh trong hang đá. Từ thế kỷ XV, ông đã có ý tưởng thay mái
chèo của thuyền bằng cánh quạt đẩy nước, vẽ ra nguyên tắc hoạt động của
máy bay,dù thoát hiểm,…
Về phương diện kỹ thuật:
+ Phát minh in ấn, chế tạo ra giấy => bình dân hóa việc học, thúc đẩy văn hóa phát triển.
+ Xây dựng thành công lò gang nấu quặng, nấu được gang và luyện được thép.
+ Cải tiến bánh xe nước cùng nhiều phát minh mới thúc đẩy ngành công nghiệp.
Ngành giải phẫu có nhiều bước tiến mới đã đánh một đòn mạnh mẽ vào chủ nghĩa duy tâm.
Về khoa học tự nhiên: Nhiều nhà khoa học đã dũng cảm chống lại nhưng quan
điểm sai lầm bảo thủ, góp phần thay đổi cách nhìn của con người thời bấy giờ về
Trái Đất và vũ trụ như Cô-péc-ních, Bru-nô, Ga-li-lê.
Dựa vào các thành tựu cũng đặc điểm của phong trào văn hóa Phục hưng có
thể thấy được ý nghĩa và vai trò to lớn của nó là bước tiến vượt bậc nền văn
minh châu Âu nói riêng và nền văn minh nhân loại nói chung. Với những thành about:blank 4/7 23:19 9/8/24
Lịch sử văn minh - jbyttvn
tựu mà nó đạt được đã đập tan rào cản về giai cấp, những tư tưởng giáo điều,
cũ kỹ mở ra một chân trời mới cho sự phát triển của loài người. Phong trào
Phục Hưng là một mốc son đưa cả châu Âu thoát khỏi “đờm trường trung cổ”
với những thành tựu nổi bật có sức ảnh hưởng lớn của nhân loại. ĐKTN TRUNG QUỐC
văn minh Trung Quốc đã được hình thành trên lưu vực sông Trường Giang và
sông Hoàng Hà, hai con sông quan trọng nhất là sông Hoàng Hà và sông Trường
Giang (hay sông Dương Tử). Hai con sông này đều chảy theo hướng tây-đông và
hàng năm đem phù sa về bồi đắp cho những cánh đồng ở phía đông Trung Quốc.
Màu nước vàng của con sông Hoàng Hà là do phù sa mà nó mang theo.
Hàng thế kỷ của việc bồi đắp và sự bao bọc của các con đê đã làm con sông
này chảy ở độ cao lớn hơn so với đất nông nghiệp hai bên bờ, làm cho việc
ngập lụt trở nên nguy hiểm hơn. Ngập lụt của Hoàng Hà sau khi nước lũ rút đi, nó
đã để lại một khối lượng phù sa khổng lồ, tạo nên đồng bằng phì nhiêu, thuận lợi
cho cư dân quần cư để sinh sống.
Sông Dương Tử, còn có tên gọi phổ biến hơn là Trường Giang, là con sông dài
nhất châu Á dài khoảng 6.300 km, bắt nguồn từ phía tây Trung Quốc – tỉnh (Thanh
Hải) và chảy về phía đông đổ ra Đông Hải, Trung Quốc nó nối liền Trung Hoa lục
địa với bờ biển vì vậy,việc vận chuyển trên sông rất đa dạng từ vận chuyển than,
hàng hóa tiêu dùng và hành khách. Địa hình TQ rất đa dạng và phong phú , phía
Tây có nhiều núi và cao nguyên ,khí hậu khô hanh , phía Đông có các bình nguyên
châu thổ phì nhiêu , thuận lợi cho việc làm nông nghiệp . Nhờ có sự xh của các con
sông lớn nên đã có sự cung cấp nguồn nc dồi dào , nguồn thuỷ sản dồi dào , bồi tụ
lên các đồng bằng rộng lớn , màu mỡ , là những tuyến giao thông huyết mạch , liên
kết giữa các vùng , các khu vực trong nc . Nhờ có đồng bằng phù sa màu mỡ,
nguồn nc dồi dài nên chỉ cần sd những công cụ lđ thô sơ , cư dân TQ đã có thể tạo
ra 1 lượng sp lớn đây chính là điều kiện nảy sinh cho sự tư hữu tài sản và bóc lột
đã xuất hiện . Sự phân hóa giàu nghèo cùng với nhu cầu trị thủy đã thúc đẩy sự ra
đời sớm của các nhà nước cổ đại ở Trung Quốc. ĐKTN CỦA ẤN ĐỘ
Nền văn minh Ấn Độ hình thành từ khá sớmlịch sử hình thành nền văn minh Ấn
Độ cũng gắn liền với sông Ấn và sông Hằng.Sông Hằng, con sông quan trọng nhất
của tiểu lục địa Ấn Độ. Phía Tây của đồng bằng sông Hằng, con sông này cung cấp
nước tưới và một hệ thống kênh rạch chằng chịt với các kênh huyết mạch chính là
Kênh Thượng lưu sông Hằng và Kênh Hạ lưu sông Hằng. Các loại lương thực và
hoa màu trồng trọt và thu hoạch ở khu vực này có: lúa, mía đường, đậu lăng, hạt
có dầu, khoai tây và lúa mỳ.Hai bên bờ sông Hằng có các vùng đầm lầy và các hồ
nước. Ở các khu vực này, người ta trồng rau, lúa, ớt, cây mù tạc, vừng (mè) và cây
đay. Do sông Hằng được cấp nước từ các đỉnh núi phủ băng tuyết, lượng nước của about:blank 5/7 23:19 9/8/24
Lịch sử văn minh - jbyttvn
nó vẫn giữ mức cao quanh năm và dòng sông vẫn được sử dụng làm thủy lợi thậm
chí vào mùa khô và nóng từ tháng 4 đến tháng 6. Vào mùa mưa mùa Hè, lượng
mưa lớn có thể gây lũ lụt hoành hành, đặc biệt là vùng đồng bằng châu thổ.
Sông Ấn là con sông lớn thứ hai sau sông Hằng .Nền văn minh Ấn Độ là một trong
những nền văn minh ra đời sớm nhất trong lịch sử với 1 thời kì phát triển rực rỡ và
để lại nhiều thành tựu cho nhân loại. Ấn Độ là một bán đảo ở Nam Á, hai mặt
Đông Nam và Tây Nam ngó ra Ấn Độ Dương, từ Đông Bắc đến Tây Bắc có núi
chắn ngang, trong đó có dãy Himalaya , khiến cho Ấn Độ ngày xưa hầu như cách
biệt với phần châu Á, chỉ tiếp xúc được với vùng Trung Á ở phía Tây Bắc. Về mặt
địa lí, bán đảo Ấn Độ được chia làm 2 vùng Bắc – Nam với điều kiện tự nhiên rất
khác biệt. Vừa có núi cao, có đồng bằng rộng lớn, phì nhiêu, cao nguyên hoang vu,
có nơi ẩm thấp mưa nhiều, có sa mạc khô nóng. Dẫn đến sự ảnh hưởng lớn
đến sự hình thành nên văn minh ÂĐ cũng ảnh hưởng đến hình thái, ý thức của
người ÂĐ.Cả hai dòng sông này đã bồi đắp thành hai đồng bằng màu mỡ ở miền
Bắc Ấn Độ, vì vậy nơi đây đã trở thành cái nôi của nền văn minh của đất nước này.
Ấn Độ có khí hậu Châu Á gió mùa,nhiều vùng khô nóng nhưng lại ẩm ướt về mùa
hạ, là một loại khí hậu rất thích hợp với sự sinh trưởng của các loại cây thực vật và
động vật vùng nhiệt đới.Chính điều kiện tự nhiên như vậy đã giúp cho Ấn Độ sớm
phát triển nền kinh tế tiểu nông. Họ không chỉ có điều kiện thuận lợi trong việc
trồng trọt mà chănnuôi cũng có nhiều lợi thế để đi lên. Họ nuôi được trâu, bò, cừu,
dê, lạc đà, ngựa, lợn và nhiều loại gia súc khác. ĐKTN LƯỠNG HÀ
hai sông Tigrơ và Ơphơrát có vai trò rất quan trọng đối với sự hình thành và phát
triển của các quốc gia ở khu vực Lưỡng Hà. Tigrơ và Ơphơrát còn tạo ra những
con đường thương mại cầu nối giữa vùng Hắc Hải – vịnh Ba Tư và giữa Địa Trung
Hải với phương Đông, tạo nên hành lang giao lưu kinh tế, văn hóa giữa các quốc
gia Đông – Tây.Từ đó, Lưỡng Hà trở thành quốc gia tại phương Đông có nền văn
minh mở duy nhất. Hai sông cùng nhau tạo ra đường thủy Shatt al-Arab chảy vào
Vịnh Ba Tư. Trong thời kỳ cổ đại, nhiều thành phố của nền văn minh Lưỡng Hà
nằm hai bên hoặc gần sông Tigris,những cư dân thời đó là lấy nước sông này để
tưới nước cho những khu vực nông nghiệp của người Sumeria.Sông Tigris từ lâu
đã là một con đường vận tải quan trọng ở quốc gia phần lớn là sa mạc này. Hằng
năm, vào mùa xuân, băng tuyết vùng rừng núi Armenia tan ra, nước đổ vào hai con
sông,làm cho mực nước dâng cao gây nên lũ lụt làm ngập cả một vung rộng lớn.
Nhờ những trận lũ lụt ấy, đất đai ở khu vực này liên tục được phù sa bồi đắp và trở
nên màu mỡ, nước rút đi khu vực này trở nên thuận lợi cho việc gieo trồng nhất là
trông lúa mì. Lượng phù sa ở đây nhiều đến nỗi, qua mấy nghìn năm, cả một vùng
biển rộng lớn của khu vực này đã trở thành đồng bằng, bờ biển của vịnh Ba Tư
phải lùi xa gần 200km, nhờ có đất đai phì nhiêu như vậy, khi công cụ sản xuất còn about:blank 6/7 23:19 9/8/24
Lịch sử văn minh - jbyttvn
tương đối thô sơ, kinh tế ở đây vẫn có điều kiện phát triển; do đó đã sớm bước vào
xã hội văn minh.Khí hậu Lưỡng Hà nóng và khô. Lượng mưa hàng năm không
đáng kể; do vậy nông nghiệp chủ yếu được tiến hành trên những vùng đất đã được
nước sông tưới tiêu tự nhiên hay bằng sức lao động của con người. Từ xa xưa, cư
dân Lưỡng Hà đã chăm lo tới công tác thủy lợi, đào kênh máng để tưới tiêu cho
đồng ruộng. Lưỡng Hà hầu như không có kim loại và mỏ đá quý.Bù lại, Lưỡng Hà
lại có khá nhiều đất sét tốt, nguồn nguyên liệu chủ yếu để phát triển nghề gốm,
gạch, sứ của Lưỡng Hà sau này từ đó người ta sẽ viết trên đất sét , xây dựng công
trình bằng đất sét . Thiên nhiên đã ưu dãi cho LH , cây chà là rất quý hiếm ,quả để
ăn , vỏ để đan lát và hạt có thể dùng để đốt thay than.Những điều kiện tự nhiên đó
đã có ảnh hưởng khá rõ trong hoạt động kinh tế cũng như đời sống chính trị, xã hội
của cư dân cổ ở khu vực này, tạo nên những sắc thái riêng của vùng Lưỡng Hà. Do
vậy các tộc người sống xung quanh khu vực Lưỡng Hà đều nhòm ngó thèm khát vùng đất phì nhiêu ấy. about:blank 7/7