Tài liệu ôn tập môn Quản lý kinh doanh | Trường đại học kinh doanh và công nghệ Hà Nội

lOMoAR cPSD| 48302938
I . Một sốố khái niệm 1 / Thuốốc lá
Thuốốc lá là sản phẩm được sản xuấốt từ toàn bộ hoặc một phấnầ
nguyên liệu thuốốc lá, được chêố biêốn dưới dạng thuốốc lá điêốu, xì
gà, thuốốc lá sợi, thuốốc lào hoặc các dạng khác [6]. 2/ Thuốốc lá điện tử
Là các thiêốt bị điện tử sử dụng pin để làm nóng dung dịch có chứa
nicotne và các chấốt hóa học khác, đựng trong ốống/bình chứa dùng một
lấần hoặc có thể tái nạp, tạo ra sol khí (khói) cho người sử dụng hít vào [7].
II . Thành phấần của thuốốc lá, thuốốc lá điện tử 1 / Thuốốc lá
Theo báo cáo năm 2010 của Tổng hội Y khoa Hoa kỳ, khói thuốốc lá chứa
7.000 hóa chấốt, trong đó có 69 chấốt gấy ung thư. Một sốố chấốt độc hại
điển hình trong khói thuốốc lá gốầm:
Nicotne: Nicotne là một chấốt gấy nghiện có trong thuốốc lá, được hấốp
thụ vào máu và ảnh hưởng đênố não bộ trong khoảng 10 giấy sau khi hút
vào. Sau mốỗi lấần hít một hơi thuốốc lá, nicotne gấy tăng nhịp đập của
tm, co thăốt mạch máu ở tm, tăng mạch và huyêốt áp.
Cơ quan Kiểm soát Dược và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) xêốp nicotne vào
nhóm các chấốt có tnh chấốt dược lý gấy nghiện mạnh, tương tự Heroin
và Cocain. Khi nicotne trong khói thuốốc găốn kêốt thụ thể nicotne trên
các têố bào thấần kinh tại “trung tấm thưởng” ở hệ viêần não bộ, các hóa
chấốt trung gian dấỗn truyêần thấần kinh được phóng thích gấy ra một
loạt các phản ứng hóa học tạo ra nhiêầu tác động tấm thấần kinh như
cảm giác sảng khoái, vui vẻ, tăng hoạt động nhận thức. 3
Tuy nhiên cảm giác đó se ỗmau qua đi sau vài phút. Khi nốầng độ nicotne
trong cơ thể giảm xuốnốg, người hút thuốốc se ỗcảm thấốy bứt rứt, căng
thẳng; khống tập trung được; buốần bã, lo lăống; rốối lọan giấốc ngủ.. vì
vậy để có sự thoải mái, người hút thuốốc phải têốp tục hút thuốốc.
Ở những người sử dụng thuốốc lá, nicotne được tm thấốy ở tấốt cả các cơ
quan, bộ phận trong cơ thể và trong cả sữa mẹ. Đốối với những người hút
trên 15 điêốu thuốốc một ngày, nốầng độ nicotne trong máu luốn ở mức lOMoAR cPSD| 48302938
cao làm cho việc cai thuốốc trở lên khó khăn hơn rấốt nhiêầu. Các nghiên
cứu cũng chỉ ra răầng các nhà sản xuấốt thuốốc lá sử dụng nhiêầu hoá
chấốt đi kèm nhăầm tăng độ hấpố thu nicotne vào cơ thể.
Hăốc ín (Tar): Hăốc ín hay còn gọi là nhựa thuốốc lá, có màu đen và quánh
giốống như nhựa đường, chứa rấốt nhiêầu chấốt gấy ung thư.
Carbon monoxide (khí CO): Khí CO trong khói thuốốc lá khi hấốp thụ vào
máu seỗ gănố kêốt rấốt chặt với hemoglobine trong hốnầg cấầu, làm
giảm khả năng vận chuyển oxy của hốầng cấầu, giảm nốầng độ oxy trong
máu, làm máu đặc hơn và làm tăng gánh nặng cho tm.
Khí CO góp phấần hình thành các mảng xơ vữa động mạch đốầng thời làm
suy giảm sự hấốp thụ các chấốt dinh dưỡng thiêốt yêốu và ảnh hưởng
đênố sự tăng trưởng và điêầu chỉnh cơ thể, liên quan đêốn bệnh tm, đột
quỵ và các vấốn đêầ tuấần hoàn khác.
Benzene: Là một chấốt sinh ung thư được tm thấốy trong khói của dấầu
khí hay trong thuốốc trừ sấu bọ. Chấốt này có nốầng độ rấốt cao trong
khói thuốốc lá, lượng benzene tác động đêốn con người từ khói thuốốc lá
chiêốm một nửa lượng benzene xấm nhập vào con người từ tấốt cả các
nguốần. Nitrosamines: Là một chấốt gấy ung thư rấốt mạnh có nhiêầu
trong khói thuốốc và cả trong các sản phẩm thuốốc lá khống khói.
Ammonia: Là một chấốt được sử dụng trong thuốốc kích thích tăng
trưởng và trong các sản phẩm tẩy rửa. Trong sản xuấốt thuốốc lá, chấốt này được sử dụng 4
tăng cường khả năng hấốp thụnicotne của niêm mac̣ đcường hố hấốp, vì thêố cùng
khói thuốốc. Chấốt này gấy kích thích mũi, họng và măốt của người hút
thuốốc khi hít phải khói thuốốc lá.
Polycyclic aromatc hydrocarbon (PAH): Là một chấốt gấy ung thư tm
thấốy trong dấuầ diezen và sản phẩm đốốt cháy khác [8].
2/ Thuốốc lá điện tử
Các thành phấần chính có trong dung dịch thuốốc lá điện tử thường bao
gốầm: nicotne, propylene glycol, glycerin, và chấốt tạo hương vị (có hơn
15.500 loại hương vị khác nhau, trong đó, nhiêầu loại có chứa chấốt độc) [9]. lOMoAR cPSD| 48302938
Khói của thuốốc lá điện tử: Có chứa nicotne, acetaldehyde, aceton,
acrolein, formaldehyde, các hợp chấốt hữu cơ dêỗ bay hơi (VOC),
hydrocacbon thơm đa vòng (PAHs), nitrosamine đặc trưng của thuốốc lá
(TSNA) và kim loại (nốầng độ chì, crom, niken và fomandehit được tm
thấyố trong khói của một sốố sản phẩm TLĐT ở mức bănầg và cao hơn
thuốốc lá điêốu truyêần thốống) [10].
III . Tác hại của thuốốc lá, thuốốc lá điện tử 1 / Thuốốc lá
Khói thuốốc lá chứa hơn 7000 hóa chấốt trong đó có 69 chấốt gấy ung thư.
Sử dụng thuốốc lá gấy ra 25 loại bệnh , chủ yêuố thuộc 4 nhóm chính
gốầm: - Nhóm các bệnh ung thư, với 11 loại ung thư do hút thuốốc gấy ra
trong đó nguy hiểm và thường gặp: nhấốt là ung thư phổi, khí phêố quản,
ung thư thanh quản, ung thư khoang miệng, ung thư vòm họng;
- Nhóm bệnh tm mạch, bao gốmầ: tai biêốn mạch máu não và nhốầi máu cơ tm;.
- Nhómcácbệnhhốhấốpgốầm:viêmđườnghốhấốpvàbệnhphổităốcngheỗ n mãn tnh;
mốṭươṇl gkhoithuốốchitvao,lươṇgnicotneđươc̣hấốpthụtănglên. ầ Formaldehyde
- Nhóm các bệnh vêầ sinh sản và sinh dục ở cả hai giới như: giảm chấốt
lượng tnh trùng, bấốt lực ở nam giới, tăng nguy cơ vố sinh, đẻ non, sảy
thai, thai lưu ở nữ giới [8].
2/ Thuốốc lá điện tử
- Gấy nghiện, ảnh hưởng phát triển não bộ của trẻ em và thanh thiêốu niên[9].
Tăng nguy cơ băốt đấầu sử dụng thuốốc lá điêuố truyêần thốống: Nghiên
cứu cho thấốy thanh thiêốu niên và người trẻ chưa bao giờ hút thuốốc lá
nhưng sử dụng thuốốc lá điện tử thì có nguy cơ băốt đấầu hút thuốốc lá
điêốu truyêần thốống cao hơn 3,5 lấần so với nhóm chưa từng sử dụng -
thuốốc lá điện tử [11].
- Gấy chấốn thương nghiêm trọng do nổ pin. Myỗ: từ năm 2009 đênố lOMoAR cPSD| 48302938
2015 xảy ra 92 vụ cháy/nổ do thuốốc lá điện tử, gấy chấốn thương
ở 47 người và thiệt hại tài sản. Hơn 100 vụ cháy/nổ, 2 trường hợp
tử vong do cháy/nổ thuốốc lá điện tử được ghi nhận ở Anh [12].
- Bệnh cấốp và mãn tnh nguy hiểm liên quan đênố thuốốc lá điện tử: Hố
hấốp: sử dụng thuốốc lá điện tử có liên quan đêốn tổn thương phổi
cấpố tnh, viêm phổi do lipoid, viêm phổi tăng bạch cấầu ái toan, viêm
phổi thể lỏng và viêm tểu phêố quản tăốc ngheỗn [13].
- Ung thư: nguy cơ ung thư cao do kim loại nặng và các hợp chấốt
carbonyl độc hại có trong khói thuốốc lá điện tử [14], [15].
- Tim mạch: tăng nguy cơ hình thành huyêốt khốối và xơ vữa động
mạch, tăng nguy cơ nhốầi máu cơ tm, rốối loạn chức năng nội mố liên
quan đêốn bệnh tm mạch [16].
- Bệnh cấốp và mãn tnh nguy hiểm liên quan đênố thuốốc lá nung nóng:
phơi nhiêỗm chấốt độc hại (nitrosamines, aldehydes, carbon monoxide
v.v) có trong khói của thuốốc lá nung nóng liên quan tới các loại ung
thư phổi, mũi, thực quản, gan, tụy, cổ tử cung, tăng nguy cơ tm mạch, đột quỵ [16].
IV . Thực trạng sử dụng thuốốc lá, thuốốc lá điện tử
1/ Tình hình sử dụng thuốốc lá, thuốốc lá điện tử chung
- Báo cáo Toàn cấầu và Xu hướng hút thuốốc lá 2000 - 2025 của WHO
cho thấốy: tnh trạng hút thuốốc lá đã giảm đáng kể từ năm 2000
nhưng mức độ giảm chưa đáp ứng được mục têu toàn cấầu vêầ bảo
vệ con người khỏi nguy cơ tử vong bởi các bệnh tm mạch và các
bệnh khống lấy nhiêỗm khác (NCDs) do thuốốc lá. Tỷ lệ hút thuốốc
lá đã giảm từ 27% năm 2000 xuốống 20% năm 2016. Tuy nhiên,
nêốu cứ với tốốc độ này thì đêốn năm 2025, tỷ lệ hút thuốốc ở
người trên 15 tuổi chỉ giảm được 22% mà khống đạt được 30% như
mục têu toàn cấầu đã đêầ ra.
- Mặc dù tỷ lệ hút thuốốc lá giảm nhưng sốố lượng người hút lại này
hấầu như khống thay đổi trong suốốt hơn một thập kỷ qua. Năm
2000, thêố giới có 1,1 tỷ người trưởng thành (trên 15 tuổi) hút
thuốốc lá thì hiện nay con sốố này cũng là 1,1 tỷ người. Đáng chú ý
là hơn 80% người hút thuốốc lá sốống tại các nước có thu nhập
thấốp và trung bình. Tỷ lệ hút thuốốc lá ở những nước này giảm
chậm so với các nước thu nhập cao, trong khi sốố người hút thuốốc lOMoAR cPSD| 48302938
lá ở những nước này gia tăng. Điêầu này seỗ làm gia tăng gánh nặng
bệnh tật và đói nghèo tại chính những quốốc gia này.
- Theo giới tnh, tỷ lệ nam giới trên 15 tuổi hút thuốốc lá giảm từ 43%
năm 2000 xuốống 34% năm 2015; nữ giới giảm từ 11% năm 2000
xuốống 6% năm 2015. Trong sốố 1,1 tỷ người hút thuốốc lá có ít
nhấốt 367 triệu người, chiêốm khoảng 6,5% dấn sốố trên 15 tuổi
toàn cấầu sử dụng thuốốc lá khống khói (trong đó nam giới: 8,4%;
nữ giới: 4,6%). Nhóm có tỷ lệ hút thuốốc cao nhấốt hiện nay là 25-
64 tuổi (20,2%25,4%); nhóm 45-54 tuổi là 25,4% [2]. #
# - Theo Điêầu tra toàn cấầu vêầ sử dụng thuốốc lá (GATS 2015), Việt
Nam năầm trong sốố 15 nước có sốố người hút thuốốc lá nhiêầu nhấốt thêố giới.
Tỷ lệ hút thuốốc của nam giới là 45,3%; nữ giới là 1,1% và tnh chung
là 22,5% người trưởng thành (tương đương 15,6 triệu người) [4].
1.4.2. Tình hình sử dụng thuốốc lá, thuốốc lá điện tửở học sinh, sinh viên 8
V . Các giải pháp hạn chêố hút thuốốc lá, thuốốc lá điện tử
Theo nghiên cứu tại ĐH Y khoa Thượng Hải, những chiêốn phòng chốống
hút thuốốc lá trong SV bao gốầm:
Kêu gọi sự quan tấm lưu ý của Ban giám hiệu cùng với đội ngũ giáo viên
của các trường ĐH nhăầm hoàn thiện hơn chương trình giáo dục – đào
tạo ĐH, đặc biệt là mảng bao vệ sức khỏe và phòng chốống bệnh tật.
- Xấy dựng các chương trình giảng dạy cho SV vêầ phòng chốống tác
hại của thuốốc lá, bao gốmầ:
+ Cung cấốp kiêốn thức vêầ tác hại của hút thuốốc lá.
+ Xác định trách nhiệm của người thấầy thuốốc với chiêốn dịch phòng
chốống thuốốc lá trong cộng đốầng.
+ Đào tạo những kyỗ năng cơ bản của người bác sĩ nhăầm đưa ra lời
khuyên và hướng dấnỗ cụ thể cho người bênh.
Chương trình giảng dạy cho SV vêầ phòng chốống thuốốc lá cấần có
nhiêầu biện pháp truyêần đạt mang tnh trực quan, dêỗ hiểu nhăầm đạt
tới hiệu quả thật sự. lOMoAR cPSD| 48302938
- Đa dạng hóa các chiêốn lược quản lý nhăầm kiểm soát thuốốc lá,
góp phấần tạo ra nhiêầu trường ĐH khống có khói thuốốc - ( -