Tài liệu ôn tập về điều kiện kinh tế và xã hội | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

Câu 1:
Điều kiện kinh tế - xã hội Về kinh tế
- Trong những năm 40 của thế kỷ 19, dưới sự tác động của Cách mạng Công nghiệp, Chủ nghĩa tư
bản đã có sự phát triển quan trọng làm bộc lộ
bản chất và những mâu thuẫn nội tại của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
- Sự phát triển quan trọng ở đây đó là chủ nghĩa tư bản hình thành chưa đầy 1 thế kỉ nhưng nó đã
tạo ra một khối lượng lực lượng sản xuất khổng lồ bằng tất cả các xã hội trước cộng lại.
- Chính sự phát triển rất nhanh của lực lượng sản xuất đã tác động tới phương thức sản xuất dẫn
tới mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất mang tính
Xã hội hóa ngày càng cao với quan hệ sản xuất dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất.
- Bằng chứng thể hiện một cách rõ nhất mâu thuẫn này chính là các cuộc khủng hoảng kinh tế
mang tính chu kì (1825, 1836, 1847, 1857) cho thấy mâu
thuẫn ngày càng nhanh hơn, gay gắt hơn.
- Các cuộc khủng hoảng là minh chứng cho sự mất cân bằng cung và cầu trên thị trường. Khi cung
lớn hơn cầu thì dẫn tới khủng hoàng thừa, sau
khủng hoảng thừa thì người ta lại hạn chế sản xuất, thu hẹp quy mô sản xuất dẫn tới cung nhỏ hơn
cầu và dẫn tới khủng hoảng thiếu.
- Qua đó ta thấy được học thuyết kinh tế bàn tay vô hình (để thị trường tự điều tiết) không còn phù
hợp nữa. Tất yếu nó cần được thay thế bằng một
học thuyết kinh tế khác.
- Đó là lý do các nhà kinh tế đã đưa ra các quan điểm về sự điều tiết của nhà nước dưới góc độ vĩ
mô để tránh các tổn thất của các cuộc khủng hoảng. Về xã hội
- Cùng với sự phát triển của Chủ nghĩa tư bản đã tạo ra giai cấp vô sản, là những người trực tiếp
vận hành trong các dây chuyền sản xuất và cũng là người đại diện cho lực lượng sản xuất. Đến thời
điểm này, giai cấp công nhân đã có sự phát triển về số lượng và chất lượng.
- Cùng với sự phát triển của giai cấp công nhân cũng đã hình thành nên những mâu thuẫn của giai
cấp công nhân với giai cấp tư sản. Mâu thuẫn này
không chỉ thể hiện một cách đơn thuần như trước mà đã biểu hiện một cách gay gắt và những mâu
thuẫn này là những mâu thuẫn đối kháng không thể
điều hòa được, thể hiện thông qua 3 phòng trào đấu tranh, khởi nghĩa trên quy mô lớn của giai cấp
công nhân ở Pháp (1831, 1834), Đức (1844) và ở Anh (1836-1848).
- Địa điểm diễn ra các cuộc khởi nghĩa đều là những nước đã và đang chịu sự tác động của cách
mạng công nghiệp và giai cấp công nhân đã trưởng
thành, trở thành một lực lượng chính trị độc lập, đấu tranh chống lại giai cấp tư sản để đòi hỏi
những lợi ích về kinh tế và chính trị cho giai cấp của mình.
- Tất cả phong trào đấu tranh có thể diễn ra 1 lần, 2 lần hay diễn ra trong 1 thời gian dài nhưng tóm
lại đều là đấu tranh tự phát, chịu ảnh hưởng của
tư tưởng tư sản, sớm hay muộn cũng bị giai cấp tư sản đàn áp và thất bại.
- Chính những phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân đã đi đến một yêu cầu đặt ra đối với
thực tiễn là để giai cấp công nhân có thể đấu tranh chiến thắng giai cấp tư sản thì họ cần có một lý
luận cách mạng soi đường.
- Đặt ra yêu cầu cho các nhà khoa học nghiên cứu thực tiễn để khái quát thành lý luận. Từ đó, Mác
và Ăngghen trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn về kinh tế, sự phát triển của phong trào công nhân đã
tạo ra những điều kiện khách quan để cho ra đời Chủ nghĩa xã hội khoa học.
Chính những điều kiện Kinh Tế - Xã Hội này là mảnh đất hiện thực cho sự ra đời của Chủ
nghĩa xã hội khoa học. Câu 2:
Điều kiện khách quan
Khẳng định tính tất yếu khách quan sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, Các Mác
và Ph.Ăngghen đã nêu rõ: “...Cùng với sự phát triền của đại công nghiệp, chính cái nền
tảng trên đó giai cấp tư sàn đã sản xuất và chiếm hữu sán phẩm của nó, đã bị phá sập
dưới chân giai cấp tư sản. Trước hết, giai cấp tư sản sản sinh ra người đào huyệt chôn
chính nó. Sự sụp đổ của giai cấp tư sàn và tháng lợi của giai cấp vô sản đều là tất yếu như nhau”.
Điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân bao gồm:
Thứ nhất, do địa vị kinh tế của giai cấp công nhân.
Giai cấp công nhân là con đẻ, là sản phẩm của nền đại công nghiệp có tính xã hội hóa
ngày càng cao, là chủ thể của quá trình sản xuất vật chất hiện đại. Vì thế, giai cấp công
nhân đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến và lực lượng sản xuất hiện đại. Do
lao động bằng phương thức công nghiệp ngày càng hiện đại, giai cấp công nhân là
người sàn xuất ra của cải vật chất chù yếu cho xã hội, làm giàu cho xã hội, có vai trò
quyết định sự phát triển của xã hội hiện đại.
Điều kiện khách quan này là nhân tố kinh tế, quy định giai cấp công nhân là lực lượng
phá vỡ quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, giành chính quyền về tay mình, chuyển từ
giai cấp “tự nỏ” thành giai cấp ‘Vì nó”. Giai cấp công nhân trở thành đại biểu cho sự tiến
hóa tất yếu của lịch sử, là lực lượng duy nhất có đù điều kiện đề tồ chức và lãnh đạo xã
hội, xây dựng và phát triền lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa,
tạo nền tảng vững chắc để xây dựng chủ nghĩa xã hội với tư cách là một chế độ xã hội
kiểu mới, không còn chế độ người áp bức, bóc lột người.
Thứ hai, do địa vị chính trị -xã hội của giai cấp công nhân quy định
Địa vị kinh tế -xã hội đã tạo cho giai cấp công nhân có những đặc điểm chính trị -xã hội
mà những giai cấp khác không thể có được, đó là những đặc điểm cơ bản sau đây:
Giai cấp công nhân là giai cấp tiên phong cách mạng.
Giai cấp công nhân là giai cấp tiên phong cách mạng vì họ đại biểu cho phương thức
sản xuất tiên tiến, gắn liền với những thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại. Đó là
giai cấp được trang bị bởi một lý luận khoa học, cách mạng và luôn luôn đi đầu trong
mọi phong trào cách mạng theo mục tiêu xóa bỏ xã hội cũ lạc hậu, xây dựng xã hội mới
tiến bộ, nhờ đó có thể tập hợp được đông đảo các giai cấp, tầng lớp khác vào phong trào cách mạng.
Giai cấp công nhân là giai cấp có tinh thần cách mạng triệt để nhất thời đại ngày nay.
Trong cuộc cách mạng tư sản, giai cấp tư sản chỉ có tinh thần cách mạng trong thời kỳ
đấu tranh chống chế độ phong kiến, còn khi giai cấp này đã giành được chính quyền thì
họ quay trở lại bóc lột giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, những giai cấp đã từng kề
vai sát cánh với giai cấp này trong cuộc cách mạng dân chủ tư sản. Khác với giai cấp
tư sản, giai cấp công nhân bị giai cấp tư sản bóc lột, có lợi ích cơ bản đối lập trực tiếp
với lợi ích của giai cấp tư sản. Điều kiện sống, điều kiện lao động trong chế độ tư bản
chủ nghĩa đã chỉ cho họ thấy: họ chỉ có thể được giải phóng bằng giải phóng toàn xã
hội khỏi chế độ tư bản chủ nghĩa. Trong Tuyên ngôn của Đảng cộng sản, C.Mác và
Ph.Ăngghen đã chỉ rõ: "Trong tất cả các giai cấp hiện đang đối lập với giai cấp tư sản
thì chỉ có giai cấp vô sản là giai cấp thật sự cách mạng... Các tầng lớp trung đẳng là
những tiểu công nghiệp, tiểu thương, thợ thủ công và nông dân, tất cả đều đấu tranh
chống giai cấp tư sản để cứu lấy sự sống còn của họ với tính cách là những tầng lớp
trung đẳng. Cho nên họ không cách mạng mà bảo thủ".
Giai cấp công nhân là giai cấp có ý thức tổ chức kỷ luật cao.
Giai cấp công nhân lao động trong nền sản xuất đại công nghiệp với hệ thống sản xuất
mang tính chất dây chuyền và nhịp độ làm việc khẩn trương buộc giai cấp này phải
tuân thủ nghiêm ngặt kỷ luật lao động; cùng với cuộc sống đô thị tập trung đã tạo nên
tính tổ chức, kỷ luật chặt chẽ cho giai cấp công nhân.
Tính tổ chức và kỷ luật cao của giai cấp này được tăng cường khi nó phát triển thành
một lực lượng chính trị lớn mạnh, có tổ chức: được sự giác ngộ bởi một lý luận khoa
học, cách mạng và tổ chức ra được chính đảng có nó -đảng cộng sản. Giai cấp công
nhân không có ý thức tổ chức kỷ luật cao thì không thể giành được thắng lợi trong cuộc
đấu tranh chống lại giai cấp tư sản và xây dựng chế độ xã hội mới.
Thứ ba, giai cấp công nhân có bản chất quốc tế.
Chủ nghĩa Mác -Lênin cho rằng, giai cấp tư sản là một lực lượng quốc tế. Giai cấp tư
sản không chỉ bóc lột giai cấp công nhân ở chính nước họ mà còn bóc lột giai cấp công
nhân ở các nước thuộc địa. Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản
xuất, sản xuất mang tính toàn cầu hóa. Tư bản của nước này có thể đầu tư sang nước
khác là một xu hướng khách quan. Nhiều sản phẩm không phải do một nước sản xuất
ra mà là kết quả lao động của nhiều quốc gia. Vì thế, phong trào đấu tranh của giai cấp
công nhân không chỉ diễn ra đơn lẻ ở từng doanh nghiệp, ở mỗi quốc gia mà ngày càng
phải có sự gắn bó giữa phong trào công nhân các nước, có như vậy, phong trào công
nhân mới có thể giành được thắng lợi. V.I.Lênin chỉ rõ: "... không có sự ủng hộ của
cách mạng quốc tế của thế giới thì thắng lợi của cách mạng vô sản là không thể có
được", "Tư bản là một lực lượng quốc tế. Muốn thắng nó, cần phải có sự liên minh quốc tế".
Tóm lại, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân sở dĩ được thực hiện bởi giai cấp
công nhân, vì nó là một giai cấp cách mạng, đại biểu cho lực lượng sản xuất hiện đại,
cho phương thức sản xuất tiên tiến thay thế phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa,
xác lập phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa, hình thái kinh tế -xã hội cộng sản
chủ nghĩa. Giai cấp công nhân là giai cấp đại biểu cho tương lai, cho xu thế đi lên của
tiến trình phát triển lịch sử. Đây là đặc tính quan trọng, quyết định bản chất cách mạng
của giai cấp công nhân. Hoàn toàn không phải vì nghèo khổ mà giai cấp công nhân là
một giai cấp cách mạng. Tình trạng nghèo khổ của giai cấp công nhân dưới chù nghĩa
tư bản là hậu quả của sự bóc lột, áp bức mà giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản tạo ra
đối với công nhân. Đó là trạng thái mà cách mạng sẽ xóa bỏ để giải phóng giai cấp
công nhân và giải phóng xã hội.
Điều kiện chủ quan
Chủ nghĩa Mác -Lênin chỉ ra những điều kiện thuộc về nhân tố chủ quan để giai cấp
công nhân hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình. Đó là: Sự phát triển của bản thân giai
cấp công nhân cả về sổ lượng và chất lượng. Thông qua sự phát triển này có thể thấy
sự lớn mạnh của giai cấp công nhân cùng với quy mô phát triền của nền sản xuất vật
chất hiện đại trên nền tảng của công nghiệp, của kỹ thuật và công nghệ.
Sự phát triển về số lượng phải gán liền với sự phát triển về chất lượng giai cấp công
nhân hiện đại, đàm bảo cho giai cấp công nhân thực hiện được sứ mệnh lịch sử của
mình. Chất lượng giai cấp công nhân phải thể hiện ở trình độ trưởng thành về ý thức
chính trị của một giai cấp cách mạng, tức là tự giác nhận thức được vai trò và trọng
trách của giai cấp mình đối với lịch sử, do đó giai cấp công nhân phải được giác ngộ về
lý luận khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác -Lênin.
Là giai cấp đại diện tiêu biểu cho phương thức sản xuất tiên tiến, chất lượng giai cấp
công nhân còn phải thể hiện ở năng lực và trình độ làm chủ khoa học kỹ thuật và công
nghệ hiện đại, nhất là trong diều kiện hiện nay.
Để phát triển giai cấp công nhân về số lượng và chất lượng, theo chủ nghĩa Mác -Lênin
phải đặc biệt chú ý đến hai biện pháp cơ bản:
Phát triền công nghiệp -“tiền đề thực tiễn tuyệt đối cần thiết”
Sự trường thành của Đảng Cộng sản - hạt nhân chính trị quan trọng của giai cấp công nhân.
Chỉ với sự phát triền về số lượng và chất lượng, đặc biệt về chất lượng, giai cấp công
nhân mới có thể thực hiện được sứ mệnh lịch sử của giai cấp mình.
Đảng Cộng sản là nhân tố chủ quan quan trọng nhất để giai cấp công nhân thực hiện
thắng lợi sứ mệnh lịch sử của mình.
Đảng Cộng sản - đội tiên phong của giai cấp công nhân ra đời và đảm nhận
vai trò lãnh đạo cuộc cách mạng là dấu hiệu về sự trưởng thành vượt bậc
của giai cấp công nhân với tư cách là giai cấp cách mạng.
Quy luật chung, phổ biến cho sự ra đời của Đảng Cộng sàn là sự kết hợp
giữa chù nghĩa xã hội khoa học, tức chủ nghĩa Mác -Lênin với phong trào công nhân.
Giai cấp công nhân là cơ sở xã hội và nguồn bổ sung lực lượng quan trọng
nhất của Đảng, làm cho Đảng mang bản chất giai cấp công nhân trờ thành
đội tiên phong, bộ tham mưu chiến đấucủa giai cấp. Đảng Cộng sàn đại
biểu trung thành cho lợi ích của giai cấp cồng nhân, của dân tộc và xã hội.
Sức mạnh của Đảng không chỉ thể hiện ở bản chất giai cấp cồng nhân mà
còn ở mối liên hệ mật thiết giữa Đàng với nhân dân. với quằn chúng lao
động đông đảo trong xã hội, thực hiện cuộc cách mạng do Đảng lãnh đạo
để giải phóng giai cấp và giải phóng xã hội.
Ngoài hai điều kiện thuộc về nhân tố chủ quan nêu trên chủ nghĩa Mác -
Lênin còn chỉ rõ, để cuộc cách mạng thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp
công nhân đi tới thắng lợi, phải có sự liên minh giai cấp giữa giai cắp công
nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác do giai cấp công
nhân thông qua đội tiên phong của nó là Đảng Cộng sản lãnh đạo.
Đây cũng là một điều kiện quan trọng không thể thiếu để thực hiện sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân.
Như vậy, có thể thấy điều kiện chủ quan là điều kiện quan trọng nhất để giai cấp công
nhân quy định và thực hiện sứ mệnh lịch sử đó.
*Theo em sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam có bị quy
định bởi những điều kiện đó vì : phải có những điều kiện đấy thì giai cấp
mới có thể hình thành và phát triển theo một quy luật chặt chẽ và nhất định Câu 3 :
Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân - Nội dung kinh tế:
Theo quan niệm của Mác, sở dĩ GCCN có sứ mệnh lịch sử vì họ là giai cấp đại diện
cho xu thế xã hội hóa của lực lượng sản xuất hiện đại. GCCN là đại biểu cho quan hệ
sản xuất mới, tiên tiến nhất dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất.
GCCN là giai cấp duy nhất không có lợi ích riêng với nghĩa là tư hữu mà phấn đấu
chung cho lợi ích toàn xã hội, đóng vai trò nòng cốt trong thực hiện công nghiệp hóa -
hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. - Nội dung chính trị:
GCCN cùng nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản tiến hành cách
mạng chính trị để lật đổ quyền thống trị của giai cấp tư sản, thiết lập nhà nước mới,
thực hiện quyền dân chủ, sử dụng nhà nước như một công cụ cải tạo xã hội cũ, xây
dựng và phát triển văn hóa - kinh tế.
- Nội dung văn hóa tư tưởng:
GCCN tập trung xây dựng hệ giá trị mới: lao động, công bằng, dân chủ, bình đẳng, tự
do. Cuộc cách mạng về văn hóa tư tưởng bao gồm cải tạo cái cũ, xây dựng cái mới, cái
tiến bộ trong tư tưởng, lối sống tinh thần theo chủ nghĩa Mác - Lênin.  Đặc điểm
Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là xoá bỏ chế độ tư bản
chủ nghĩa, xoá bỏ chế độ người bóc lột người, giải phóng giai
cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn thể nhân loại khỏi
mọi sự áp bức, bóc lột, nghèo nàn lạc hậu; xây dựng xã hội mới
thực sự tốt đẹp chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. VD:
Một công ty phát triển ổn định , họ cùng nhau hợp tác làm những dự
án cùng nhau để ký kết những hợp đồng qua đó có thể làm cho công
ty của họ phát triển một cách mạnh mẽ