Tài liệu :Tính tất yếu của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội

lOMoARcPSD| 39099223
TÍNH TẤT YẾU CỦA THỜI KÌ QUÁ ĐỘ LÊN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Thứ nhất , Theo V.I. Lênin tính tất yếu của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội là do đặc điểm
ra đời phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa và cách mạng vô sản quy định. Chủ nghĩa tư
bản và chủ nghĩa xã hội khác nhau về bản chất.
Chủ nghĩa tư bản được xây dựng dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư
liệu sản xuất, Trong hình thái kinh tế xã hội tư bản còn tồn tại áp bức bóc lột bất công , đối
kháng giai cấp (mâu thuẫn cơ bản chủ yếu về mặt chính trị giữa giai cấp công nhân và giai cấp
tư sản). Chủ nghĩa xã hội được xây dựng dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ
yếu, tồn tại dưới hai hình thức là nhà nước và tập thể, đã xóa bỏ tình trạng áp bức bóc lột bất
công , không còn đối kháng giai cấp.
Mục đích của CNXH là xóa bỏ chế độ người bóc lột bất công , không còn đối kháng giai cấp .
Tước quyền sở hữu của giai cấp địa chủ và giai cấp tư sản ngay lập tức là điều không thể. Hơn
thế nữa, chỉ riêng việc tước đoạt quyền sở hữu cũng chưa giải quyết được vấn đề, mà còn
phải thay thế sự quản lý của giai cấp bóc lột bằng sự quản lý khác do giai cấp công nhân đảm nhiệm.
Với những thuộc tính cơ bản, phải trải qua thời kì quá độ thì những điều đó mới được xây
dựng. Muốn đạt được những điều tích cực ở CNXH thì phải trải qua thời kì quá độ. Thời kì xây
dựng những tiền đề vật chất kĩ thuật , đời sống vật chất - tinh thần , kinh tế chính trị , văn hóa
tư tưởng xã hội để cho CNXH ra đời.
Thứ hai , CNTB tạo ra cơ sở vật chất – kỹ thuật nhất định cho CNXH, nhưng để cơ sở vật chất
– kỹ thuật đó phục vụ cho CNXH cần phải có thời gian tổ chức, sắp xếp lại. Và thời gian đó
chính là thời kì quá độ.
Nền sản xuất đại công nghiệp với trình độ khoa học kỹ thuật cao đưa năng xuất lao động lên
cao, tạo ra ngày càng nhiều của cải vật chất cho xã hội, đảm bảo đáp ứng những nhu cầu vật
chất và văn hóa của nhân dân, không ngừng nâng cao phúc lợi xã hội cho toàn dân. Nền đại
công nghiệp đó phát triển trên cơ sở khoa học - công nghệ, là hiện thân và là yếu tố tạo nên
lực lượng sản xuất hiện đại. Lực lượng sản xuất hiện đại sẽ quyết định việc nâng cao năng
suất của nền sản xuất - yếu tố quy định sự phát triển lên trình độ cao của phương thức sản
xuất mới. Trên cơ sở đó thiết lập quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa tiến bộ phù hợp để thúc
đẩy lực lượng sản xuất phát triển.
Chính sự phát triển của chủ nghĩa tư bản tạo ra cơ sở vật chất – kĩ thuật nhất định cho chủ
nghĩa xã hội. Nền đại công nghiệp mang lại lợi ích chủ yếu cho giai cấp nắm giữ những tư liệu
sản xuất chủ yếu của xã hội – giai cấp tư sản. Để cơ sở vật chất phục vụ cho CNXH, mang lại
lợi ích cho người lao động, quần chúng nhân dân thì giai cấp công nhân cần phải có thời gian tổ chức lại
Những nước chưa trải qua chủ nghĩa tư bản tiến lên xã hội chủ nghĩa cần có một thời gian dài
để tiến hành công nghiệp hóa XHCN (trong đó có Việt Nam). Bởi giai cấp công nhân , nhân
dân lao động phải thực hiện những nhiệm vụ mà đáng lẽ những nhiệm vụ đó phải thuộc về
giai cấp tư sản, chủ nghĩa tư bản. lOMoARcPSD| 39099223
Thứ ba, các quan hệ xã hội của CNXH không thể tự phát ra đời trong lòng CNTB ( quan hệ xã
hội giai cấp, quan hệ dân tộc , kinh tế chính trị ,…).Các quan hệ xã hội đó là kết quả của quá
trình xây dựng và cải tạo CNXH. Sự phát triển của CNTB mới chỉ tạo ra những điều kiện, tiền
đề vật chất cho sự ra đời của CNXH.
Quan hệ xã hội của CNXH gồm có 3 quan hệ sở hữu, tổ chức , quản lí phân phối. Quan hệ sở
hữu dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất , không thể tự sinh ra trong CNTB. Bản chất
của chủ nghĩa tư bản là dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân – tư hữu , CNXH dựa trên chế độ
công hữu về tư liệu sản xuất. Quan hệ xã hội con người là quan hệ bình đẳng , công bằng, tự
do. Sự hình thành và phát triển của CNTB có sự tác động rất lớn của quần chúng nhân dân lao
động trong chủ nghĩa tư bản , từ sức ép của CNXH , buộc CNTB phải thay đổi. Điều đó có lợi cho người lao động.
CNTB dưới hình thức hiện đại nhất của nó là chủ nghĩa tự do mới, đã bị phê phán quyết liệt
ngay từ bên trong và ở quy mô toàn cầu. Đảng ta hoàn toàn có căn cứ khi khẳng định: “Chủ
nghĩa tư bản vẫn là một chế độ áp bức, bóc lột và bất công. Những mâu thuẫn cơ bản vốn có
của CNTB, nhất là mẫu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất
với chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, chẳng những không giải quyết được mà ngày
càng trở nên sâu sắc. Khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội vẫn tiếp tục xảy ra. Chính sự vận
động của những mâu thuẫn nội tại đó và cuộc đấu tranh của nhân dân lao động các nước sẽ
quyết định vận mệnh của chủ nghĩa tư bản", đó là con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Lịch sử phát triển của xã hội loài người là lịch sử phát triển và thay thế các phương thức sản
xuất, nhưng không phải phương thức sản xuất này kết thúc hoàn toàn rồi mới ra đời phương
thức sản xuất khác. Giữa phương thức sản xuất cũ và phương thức sản xuất mới sẽ thay thế
nó bao giờ cũng có một thời kỳ quá độ, mà ở đó kết cấu kinh tế - xã hội cũ bị suy thoái dần,
kết cấu kinh tế - xã hội mới ra đời, lớn mạnh dần và tiến tới giữ địa vị thống trị.
Sự phát triển của xã hội loài người là một quá trình lịch sử tự nhiên. Đó là sự biến đổi và thay
thế lẫn nhau của các hình thái kinh tế - xã hội từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp.
Nghiên cứu tiến trình vận động của lịch sử, các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác khẳng định,
phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa chắc chắn sẽ bị thay thế bằng phương thức sản xuất
cộng sản chủ nghĩa. Đó là một quy luật khách quan của lịch sử và thời đại ngày này chính là
thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản.
Sở dĩ nói thời đại ngày nay là thời kỳ quá độ lên CNXH trên toàn thế giới là vì, thực tiễn lịch sử
cho thấy, từ khi cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười thành công ở nước Nga năm 1917,
nhân loại đã thực sự bước vào một giai đoạn phát triển mới – giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa
xã hội. Hiện nay, mặc dù hệ thống chủ nghĩa xã hội thế giới đã bị sụp đổ, phong trào xã hội
chủ nghĩa nhìn chung đang trong giai đoạn thoái trào "...nhưng một số nước theo con đường
xã hội chủ nghĩa, trong đó có Việt Nam, vẫn kiên định mục tiêu, lý tưởng, tiến hành cải cách,
đổi mới, giành được những thắng lợi to lớn, tiếp tục trỗi dậy, phát triển mạnh mẽ; phong trào
cộng sản và công nhân quốc tế có những bước phục hồi... Hiện tại, chủ nghĩa tư bản còn tiềm
năng phát triển nhưng về bản chất vẫn là chế độ áp bức bóc lột và bất công. Những mẫu thuẫn
cơ bản vốn có của chủ nghĩa tư bản, nhất là mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng
cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, chẳng những
không giải quyết được mà ngày càng trở nên sâu sắc. Khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội lOMoARcPSD| 39099223
vẫn tiếp tục xảy ra. Chính sự vận động của những mâu thuẫn nội tại đó và cuộc đấu tranh của
nhân dân lao động quyết định vận mệnh của chủ nghĩa tư bản".
Độ dài của thời kỳ quá độ bao giờ cũng bị qui định bởi đặc trưng văn hóa và xuất phát điểm
khi bước vào thời kỳ quá độ của mỗi quốc gia cụ thể, V.I. Lênin cho rằng, cần phải có một thời
kỳ quá độ khá dài từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Ông còn nói cụ thể hơn: "...tất yếu
phải có một thời kỳ quá độ lâu dài và phức tạp từ xã hội tư bản chủ nghĩa (xã hội đó càng it
phát triển, thì thời kỳ đó càng dài)...tiến lên xã hội cộng sản chủ nghĩa". Như vậy theo V.I.
Lênin, bản thân những nước có điểm xuất phát khi bước vào thời kỳ quá độ là từ chủ nghĩa
tư bản đã cần phải có độ dài của thời kỳ quá độ là khá lâu dài thì đối với những nước có điểm
xuất phát thấp hơn chủ nghĩa tư bản - tiền tư bản chủ nghĩa, thì càng chắc chắn rằng sẽ có
thời kỳ quá độ còn phải lâu dài hơn gấp nhiều lần. Bởi lẽ, về mặt khách quan, chủ nghĩa xã hội
ra đời trên cơ sở của sự phát triển chủ nghĩa tư bản; hay nói cách khác, trong quá trình phát
triển mạnh mẽ của mình, chủ nghĩa tư bản đã tạo ra tiền đề hiện thực (cả vật chất và tinh
thần) cho sự ra đời của chủ nghĩa xã hội. Đó không chi là sự phát triển của lực lượng sản xuất,
của quan hệ sản xuất, nền đại công nghiệp, phương pháp quản lý, tổ chức sản xuất và xã hội
mà còn cả sự phát triển toàn diện của văn hóa, xã hội và con người. Đó chính là tiền để hiện
thực của sự ra đời của xã hội mới - xã hội chủ nghĩa.
Thứ tư, công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội là một công việc khó khăn, phức tạp và mới
mẻ, phải cần có thời gian để giai cấp công nhân từng bước làm quen với những công việc đó.
Thời kỳ quá độ là thời kỳ lịch sử mà bất cứ một quốc gia nào đi lên chủ nghĩa xã hội cũng đều
phải trải qua, ngay cả đối với những nước đã có nền kinh tế rất phát triển. Bởi lẽ, ở các nước
này tuy lực lượng sản xuất đã phát triển cao, nhưng vẫn còn cần phải cải tạo và xây dựng quan
hệ sản xuất mới, xây dựng nền văn hóa mới. Đối với những nước thuộc loại này, có nhiều
thuận lợi hơn, do vậy thời kỳ quá độ có thể sẽ diễn ra ngắn hơn. Đối với nước ta, từ một nước
nông nghiệp lạc hậu đi lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa thì càng phải trải
qua thời kỳ quá độ lâu dài.
V.I. Lênin từng nói “Chúng ta biết rằng việc chuyển từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội
là cuộc đấu tranh vô cùng khó khăn. Nhưng chúng ta sẵn sàng chịu hàng nghìn khó khăn, thực
hiện hàng nghìn lần thử, và, khi chúng ta đã thực hiện được một nghìn lần thử rồi, thì chúng
ta sẽ thực hiện cái lần thử thứ một nghìn lė một.”
Chưa trải qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa cũng có nghĩa là chưa có đầy đủ cơ sở vật
chất kỹ thuật, cơ sở xã hội và con người để tiến lên chủ nghĩa xã hội một cách nhanh chóng
và vững chắc. Tuy nhiên, đối với những nước chưa trải qua quá trình phát triển chủ nghĩa tư
bản thì, muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, nhất thiết phải thực hiện thời kỳ quá độ
một cách lâu dài với những bước đi thích hợp và với một khối lượng công việc to lớn bao gồm
trong đó không chi những nội dung cơ bản của thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội, mà hơn thế, còn phải đồng thời đạt được cả những thành tựu căn bản mà chủ
nghĩa tư bản phải mất hàng trăm năm mới có được.
C. Mác cho rằng thời kì này bao gồm những cơn đau đẻ kéo dài có nghĩa là tiến trình quá độ
không dễ dàng, nhanh chóng và có thể phải trải qua nhiều khúc quanh; những quãng cách
mới đi đến kết quả cuối cùng. Điều đó cũng được Lênin khẳng định rằng: Trong thời kì quá
độ, sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội có khi phải “ làm lại nhiều lần" mới xong và trong lOMoARcPSD| 39099223
thực tế diễn biển của tiến trình quá độ trong gần chín mươi năm qua với những thất bại thăng
trầm cũng đã chứng minh điều đó. Như vậy, chắc chắn thời kỳ quá độ không chỉ vô cùng khó
khăn, phức tạp mà còn là một giai đoạn phát triển rất lâu dài đối với những nước theo con
đường xã hội chủ nghĩa.