-
Thông tin
-
Hỏi đáp
Thành tựu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay | Tiểu luận môn Lịch sử Đảng
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự bức phá trong tư duy và thực tiễn lãnh đạo sự nghiệp đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam. Báo cáo Chính trị tại Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã thống nhất và nêu rõ: “Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát của nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Lịch sử Đảng (LLCT220514)
Trường: Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.HCM
KHOA LUẬN CHÍNH TRỊ
TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
THÀNH TỰU PHÁT TRIỂN NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
MÃ MÔN HỌC: LLCT220514_23_3_04CLC
HỌC KỲ 3 – NĂM HỌC 2023-2024 Thực hiện: Nhóm 18
Giảng viên hướng dẫn: T.S Trịnh Thị Mai Linh
Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 7 năm 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT
Độc lập- Tự do - Hạnh phúc
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
BỘ MÔN LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
TP. HCM, tháng 7 năm 2024
DANH SÁCH NHÓM VIẾT TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
MÔN LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
HỌC KỲ III NĂM HỌC 2023-2024
1. Mã lớp môn học: LLCT220514_23_3_04CLC (Online)
2. Giảng viên hướng dẫn: TS. Trịnh Thị Mai Linh
3. Tên đề tài: Thành tựu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam hiện nay.
4. Danh sách nhóm viết tiểu luận cuối kỳ: Mã số sinh Tỷ lệ tham STT
HỌ VÀ TÊN SINH VIÊN Kí tên viên gia % 1 Lê Hoàng Ngọc Anh 23124046 100% 2 La Hải Bình 23124052 100% 3 Nguyễn Thị Thùy Dung 23124061 100% 4 Thái Duy Nam 23124099 100% 5 Lương Thành Nam 23124098 100% 6 Nguyễn Thị Xuân Nhi 23124110 100%
- Tỷ lệ % = 100%
- Trưởng nhóm: Nguyễn Thị Xuân Nhi
Nhận xét của giáo viên
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………… Tháng 7 năm 2024
Giáo viên chấm điểm MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU..........................................................................................................1 1.
Lý do chọn đề tài............................................................................................1 2.
Mục tiêu...........................................................................................................2 3.
Phương pháp nghiên cứu...............................................................................2 4.
Đóng góp của đề tài........................................................................................3
PHẦN NỘI DUNG.......................................................................................................4
Chương 1: Khái quát nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa
Việt Nam...................................................................................................................4 1.1.
Tổng quan về nền kinh tế thị trường..........................................................4 1.2.
Thành tựu lớn lớn của nền kinh tế thị trường.............................................7
Chương 2: Một số vấn đề lý luận và bài học kinh nghiệm trong xây dựng và
phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.....10 2.1.
Nhận thức sâu sắc một số quan điểm lý luận...........................................10 2.2.
Ưu điểm và hạn chế.................................................................................14 2.3.
Những bài học kinh nghiệm.....................................................................15
PHẦN KẾT LUẬN....................................................................................................21
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................22 PHẦN MỞ ĐẦU 1.
Lý do chọn đề tài
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự bức phá trong tư
duy và thực tiễn lãnh đạo sự nghiệp đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam. Báo
cáo Chính trị tại Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã thống nhất và
nêu rõ: “Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng
quát của nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đó là nền kinh tế thị
trường hiện đại, hội nhập quốc tế, vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật
của kinh tế thị trường, có sự quản lý của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa,
do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa vì
mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Sự phát triển
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam mang một vai
trò to lớn, đóng góp cho sự lớn mạnh của nước nhà, chính vì thế cần tập trung
hiểu sâu, hiểu rộng, phát triển tư duy trong tư tưởng, nhận thức và hành động để
đem lại sự thịnh vượng cho đất nước, quê hương. Bên cạnh đó, Việt Nam đang
trải qua một giai đoạn tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, với việc áp dụng mô hình
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm đảm bảo công bằng xã hội
và phát triển bền vững. Chính vì những lý do trên, nhóm sinh viên chúng em
chọn đề tài: “Thành tựu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa Việt Nam hiện nay” làm tiểu luận để phản ánh sự phát triển đa chiều của
nền kinh tế, thành tựu đạt được nhiều kết quả đáng mừng như tăng trưởng kinh
tế ổn định, giảm nghèo bền vững, cải thiện cuộc sống, đời sống nhân dân,...
ngoài ra còn giúp chúng ta đưa ra những cải tiến, đề xuất đóng góp cho sự thịnh
vượng của đất nước, nâng cao chất lượng, hiệu quả quản trị quốc gia, xây dựng
và thực thi pháp luật, mang lại nhiều giá trị nghiên cứu và cung cấp cái nhìn sâu
sắc hơn về mối quan hệ giữa kinh tế thị trường và sự tăng trưởng xã hội chủ
nghĩa tại Việt Nam trong thời kỳ hiện tại – công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 5 2. Mục tiêu
Cơ cấu nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay là mô
hình phát triển kinh tế chung của nước ta hiện nay. Chính sự quan sát, sàng lọc
nhận thức, hoàn thiện tư duy lý luận và tổng kết thực tiễn của Đảng để thấy rõ
hơn về sự cần thiết khách quan, nội dung và đặc điểm chủ yếu những việc cần
thực hiện để thúc đẩy phát triển nền kinh tế ở nước ta. Hơn thế nữa sự lựa chọn
mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là việc hiện thực hoá và
vận dụng xu thế vận động khách quan của kinh tế thị trường trong thời đại ngày
nay. Đảng Cộng sản Việt Nam trên cơ sở nhận thức tính quy luật phát triển của
thời đại và sự khái quát, đúc rút từ kinh nghiệm phát triển kinh tế thị trường thế
giới, để đưa ra chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, nhằm sử dụng kinh tế thị trường để thực hiện mục tiêu từng bước quá
độ lên chủ nghĩa xã hội. Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa là con đường đúng đắn để Việt Nam thực hiện mục tiêu "dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh". Nhờ những thành tựu đã đạt được và
quyết tâm của Đảng, Nhà nước và nhân dân, Việt Nam tin tưởng sẽ đạt tiếp tục
gặt hái được nhiều thành công hơn nữa trong tương lai. 3.
Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được sử dụng thực hiện dựa trên cơ sở thảo luận của chủ nghĩa Mác-
Lênin (chủ nghĩa duy vật chứng minh, chủ nghĩa duy vật lịch sử) và tư tưởng Hồ
Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và xây dựng nền tảng kinh tế xã hội chủ nghĩa.
Đối với chủ đề về thành tựu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa Việt Nam hiện nay và phạm vi nghiên cứu đề tài đã sử dụng phương
pháp lịch sử và phương pháp logic là chính.Ngoài ra,tiểu luận còn sử dụng một
vài phương pháp như: tổng hợp,phân tích,thống kê, so sánh số liệu để làm rõ nội dung đang nghiên cứu. 6 4.
Đóng góp của đề tài - Đối với người học:
Khiến cho mọi người nâng cao nhận thức về những thành tựu to lớn mà
Việt Nam đã đạt được trong quá trình đổi mới, xây dựng và phát triển kinh tế thị
trường định hướng XHCN. Hiểu rõ hơn về những nguyên nhân đã dẫn đến
những thành tựu trên và từ đó rút ra được những bài học kinh nghiệm quý báu
cho bản thân và gia đình, qua đó có cái nhìn toàn diện về sự phát triển của nền
kinh tế Việt Nam trong những năm gần đây, từ đó có định hướng rõ ràng trong tương lai. -
Đối với môn Lịch sử Đảng Việt Nam:
Đề tài đã bổ sung cho môn Lịch sử Đảng những kiến thức về đường lối đổi
mới về sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam.
Cho chúng ta thấy được những thành tựu cụ thể của đường lối đổi mới trong lĩnh vực kinh tế.
Xây dựng giáo án vững chắc của bộ môn và tạo động lực cho sinh viên học tập. 7 PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: Khái quát nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 1.1.
Tổng quan về nền kinh tế thị trường.
Kinh tế thị trường là khái niệm chưa có đề cập cụ thể trong Hiến pháp
2013, nhưng có thể hiểu như sau: “Kinh tế thị trường là nền kinh tế mà ở đó tồn
tại nhiều thành phần kinh tế, nhiều loại hình sở hữu cùng tham gia cùng vận
động và phát triển trong một cơ chế cạnh tranh bình đẳng và ổn định.” Cơ chế
thị trường là một hệ thống tổ chức và vận hành của các quy luật kinh tế tự nhiên
và quy tắc xã hội để điều chỉnh sự thích ứng lẫn nhau giữa người bán và người
mua, nhằm đạt được một sự cân đối giữa cung – cầu, giá cả, cạnh tranh,... Cơ
chế thị trường tự phát sinh và tự phát triển cùng với sự vận động của nền kinh tế,
nơi nào có hoạt động sản xuất và trao đổi hàng hóa thì nơi đó có thị trường và cơ
chế thị trường hoạt động.
Thị trường giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế, lý do
quan trọng nhất vì thị trường chính là trung tâm của cả quá trình sản xuất hàng
hóa, là môi trường và điều kiện cho hoạt động trao đổi hàng hóa của tất cả các
hoạt động. Thị trường và sự phát triển của sản xuất hàng hóa tác động qua lại lẫn
nhau, chính vì thế, thị trường ngày càng được mở rộng và quan niệm về nó cũng
được hiểu một cách đầy đủ hơn. Một nền kinh tế thị trường theo quan điểm hiện
đại, đó là lĩnh vực trao đổi hàng hóa thông qua tiền tệ, người mua và người bán
ảnh hưởng lẫn nhau để xác định giá, số lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường
và đặc biệt, có sự quản lý của nhà nước pháp quyền nhằm mục tiêu tăng trưởng,
công bằng và hiện đại.
Việt Nam xuất phát là một quốc gia kém phát triển, kinh tế - kỹ thuật lạc
hậu, trình độ văn hóa – xã hội thấp, hệ quả bởi chiến tranh khốc liệt, tàn phá 8
nặng nề. Tiến lên chủ nghĩa xã hội là một mục tiêu lý tưởng của những người
cộng sản, nhân dân Việt Nam, là khát khao ngàn đời thiêng liêng của cả dân tộc
Việt Nam. Trong khoảng thời gian dài cải cách, phát triển, Việt Nam đã áp dụng
mô hình chủ nghĩa xã hội kiểu Xô-viết, mô hình kinh tế kế hoạch tập trung
mang tính bao cấp. Thu được nhiều thành quả quan trọng, đặc biệt là đáp ứng
nhu cầu và yêu cầu của thời kỳ chiến tranh của đất nước. Tuy nhiên, vẫn luôn có
những khuyết điểm, nguyên nhân tiềm ẩn của những lầm lỗi trong công tác chỉ
đạo là bệnh giáo điều, chủ quan, duy ý chí, lối suy nghĩ và hành động đơn giản,
không sâu sắc, vội vàng, không tuân thủ quy luật khách quan, nhận thức về chủ
nghĩa xã hội sai lệch với thực tiễn ở Việt Nam.
Hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa đi lên một cách tích cực, tạo môi trường, điều kiện thuận lợi để huy
động, phân chia và tận dụng các nguồn lực, thúc đẩy đầu tư, sản xuất kinh doanh
một cách hiệu quả, năng suất. Bảo đảm tính ổn định kinh tế vĩ mô, đổi mới
nhanh chóng mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, thúc đẩy chuyên sâu
về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước… quan điểm của đảng về kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa giúp chúng ta có cơ sở vững chắc để nhận
diện và chủ động đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch về nội dung này trong giai đoạn hiện nay.
Việc lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
không dựa trên sự gắn kết cá nhân giữa chủ nghĩa xã hội và kinh tế thị trường
mà là việc vận dụng những nguyên lý chung của vận động kinh tế vào một hoàn
cảnh cụ thể. thị trường ngày nay. Đảng Cộng sản Việt Nam xuất phát từ sự hiểu
biết những nguyên tắc phát triển phổ biến trong thời đại hiện nay và sự khái
quát, tổng hợp kinh nghiệm phát triển kinh tế thị trường thế giới, đặc biệt là thực
tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Ở Việt Nam và Trung Quốc, chủ
trương phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa sẽ tận dụng cơ
chế thị trường để đạt được mục tiêu từng bước chuyển sang chủ nghĩa xã hội. 9
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một triết lý kinh tế trong thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây là hình thức phát triển kinh tế mới trong
lịch sử mở rộng thị trường. Ngoài ra, kinh tế thị trường có thể coi là cái chung,
còn kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được coi là “cái đặc thù” ở Việt Nam.
Khi nói kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hàm ý đó không
phải là nền kinh tế thị trường tự do theo kiểu tư bản chủ nghĩa, cũng không bao
cấp, không tập trung. Ngoài ra, nó chưa hoàn toàn có đủ những đặc điểm của
chủ nghĩa xã hội, như đã đề cập ở trên, Việt Nam đang trong quá trình quá độ
lên chủ nghĩa xã hội, vừa có và chưa có đầy đủ các thành phần của chủ nghĩa xã hội.
Chủ trương phát triển nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa là tiếp thu
có chọn lọc những thành tựu của xã hội loài người, điều này phát huy vai trò tích
cực của nền kinh tế đối với sự phát triển của xã hội, lao động, công nghệ và chất
lượng sản phẩm. Ngoài ra, phải có cơ chế hữu hiệu để điều tiết những mặt tiêu
cực của kinh tế thị trường như theo đuổi lợi ích tài chính thuần túy, cạnh tranh
khốc liệt, bóc lột, phân phối của cải không đồng đều. Đây cũng là sự lựa chọn tự
giác con đường và mô hình phát triển trên cơ sở quán triệt lý luận Mác - Lê-nin,
nắm bắt đúng quy luật khách quan và vận dụng sáng tạo vào điều kiện cụ thể của Việt Nam.
Đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu: Kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một hình thức tổ chức kinh tế dựa trên và
tuân theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời được lãnh đạo, chi phối
bởi các nguyên tắc và tính chất của chủ nghĩa xã hội, được thể hiện ở cả ba
phương diện: sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối. Nói cách khác, kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một nền kinh tế phức hợp vận hành theo
cơ chế thị trường, do nhà nước lãnh đạo nhằm mang lại lợi ích cho dân giàu,
tăng cường sức mạnh quốc gia và cải thiện xã hội, dân chủ, công bằng, văn hóa. 10
Mục tiêu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là thúc
đẩy lực lượng sản xuất và phát triển kinh tế nhằm hỗ trợ cơ sở vật chất và kỹ
thuật của chủ nghĩa xã hội cũng như cải thiện đời sống của người dân. Việc phát
triển các phương thức sản xuất hiện đại gắn liền với việc tạo ra các mối quan hệ
mới và hiệu quả với sản xuất.
Có người cho rằng không thể có nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, không thể xem xét cả chủ nghĩa xã hội và kinh tế thị trường. Nếu
chuyển định hướng xã hội chủ nghĩa sang nền kinh tế thị trường thì cũng giống
như việc kết hợp dầu với nước sẽ tạo ra một cơ thể “đầu ngô”. Không chính xác
vì một trong hai bên đều muốn duy trì quỹ đạo tăng trưởng tư bản chủ nghĩa của
Việt Nam, bỏ qua bản chất xã hội chủ nghĩa của Việt Nam và không muốn Việt
Nam tiến lên chủ nghĩa xã hội. Điều đó vi phạm mục tiêu quan điểm này không
thể tránh khỏi quan niệm cũ là đồng nhất kinh tế thị trường với chủ nghĩa tư bản,
coi kinh tế thị trường là đặc thù của chủ nghĩa tư bản, coi thường kinh tế thị
trường, chú trọng đến những khía cạnh, đặc điểm mới của kinh tế thị trường
trong bối cảnh mới của thời đại, khắc phục những sai sót của thời đại trước.
Lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không
chỉ đơn thuần là quay lại phương thức chuyển đổi từ nông nghiệp sang công
nghiệp mà việc chuyển đổi sang nền kinh tế hiện đại, văn minh, tiến tới chủ
nghĩa xã hội có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đây là quyết định phù hợp với
nguyên tắc phát triển và các thành phần lịch sử cụ thể của thời đại và các quốc
gia sau, điều này sẽ giúp các quốc gia này giảm bớt đau khổ và rút ngắn lộ trình
của mình. Chúng ta chuyển từ chủ nghĩa xã hội sang chủ nghĩa tư bản với giả
định tận dụng lợi ích và tránh những vấn đề của hai cơ chế: kế hoạch hóa và thị
trường. Nói cách khác, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một
hình thức tổ chức kinh tế đặc biệt, vừa xuất phát, thực hiện các nguyên tắc của
kinh tế thị trường, vừa duy trì quan điểm xã hội chủ nghĩa. 1.2.
Thành tựu lớn lớn của nền kinh tế thị trường. 11
Trên cơ sở nhận thức đúng đắn, toàn diện về lý luận, tính chủ động, sáng
tạo trong sự lãnh đạo, điều hành có hiệu quả của Đảng và Nhà nước ta trong nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nền kinh tế nước ta phát triển
nhanh chóng, cơ sở vật chất kỹ thuật được tăng cường. Đời sống nhân dân ngày
càng được cải thiện, trên thực tế thì vào đầu những năm 90, thời điểm bắt đầu
thực hiện Chiến lược 10 năm (1991-2000), đất nước vẫn chưa thoát khỏi khủng
hoảng kinh tế và xã hội . Nhờ triển khai mạnh mẽ đường lối đổi mới toàn diện
của Đảng. Đến năm 1955, hầu hết các mục tiêu chính của kế hoạch 5 năm
(1991-1995) đã đạt được vượt mức mong đợi và nước ta đã thoát ra khỏi của
cuộc khủng hoảng, kinh tế - xã hội tạo ra được công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Thành phần kinh tế của thị trường tiếp tục phát triển, kinh
tế vĩ mô ổn định, cân đối gốc của nền kinh tế sơ cấp ổn định.
Kinh tế thị trường phát triển theo đúng định hướng xã hội chủ
nghĩa với mục tiêu nước giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng,
văn hóa. Nó phù hợp với thực tế và vận hành theo quy luật của
kinh tế thị trường, tiến tới hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Thị
trường trong nước gắn kết với thị trường khu vực và thế giới, giá
cả thường được xác định theo tiêu chuẩn thị trường.Điều kiện
thị trường và các loại thị trường đang dần phát triển:đặc biệt,
vai trò lãnh đạo của đảng và lãnh đạo nhà nước đối với nền kinh
tế là khá đáng tin cậy. Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế
thay đổi tùy theo mô hình thị trường. Đồng thời, đẩy mạnh dân
chủ hóa kinh tế - xã hội đất nước. Việc huy động và cung cấp
các nguồn lực phải phù hợp với các chiến lược, quy hoạch và
chương trình phát triển kinh tế và xã hội phù hợp với thị trường.
Tốc độ tăng trưởng ở mức khá cao, quy mô và năng suất
của nền kinh tế tăng lên, chất lượng tăng trưởng của nền kinh 12
kế được cải thiện.KVới sức mạnh của toàn Đảng và toàn dân ta
nền kinh tế Việt Nam đã vượt qua được những khó khăn và
những trở ngại to lớn. Trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới
và thương mại thế giới có sự suy giảm, gặp nhiều rủi ro,nền
kinh tế nước ta vẫn tiếp tục duy trì được sự tăng trưởng khá.
Vào năm 2021 tăng trưởng kinh tế đạt 2,56%, trong khi nhiều
nền kinh tế trên thế giới đang có xu hướng. Năm 2022, GDP đã
đạt được 8,02% và thuộc nhóm nước có tăng trưởng GDP cao
nhất thế giới và được quốc tế đánh giá cao về khả năng kiểm
soát lạm phát, ổn định kinh tế. Theo các tổ chức quốc tế mặc dù
tăng trưởng GDP 06 tháng đầu năm 2023 đạt 3,72%, nhưng
theo dự báo của nhiều tổ chức quốc tế, vẫn có thể đạt mục tiêu
6,0% - 6,5%. Với sự tăng trưởng của nền kinh tế phát triển,giá
trị thương hiệu quốc gia Việt Nam thuộc tốp nhanh nhất thế
giớiK(tăngK74%) trong giai đoạn 2019-2022.
Các sáng kiến phúc lợi xã hội đã mang lại nhiều kết quả đáng kể, đặc biệt
trong các lĩnh vực giáo dục, y tế và giúp đỡ người dân gặp khó khăn. Người
nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi và người già được hưởng bảo hiểm y tế miễn phí.
Trong điện khí hóa các tuyến đường cao tốc vào trung tâm thành phố, đến tháng
4/2022, cả nước sẽ có 5.706/8.227 thành phố đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó
có 663 thành phố đạt chuẩn và 71 thành phố đạt chuẩn kiểu mẫu.
Nhờ kinh tế phát triển, Việt Nam có điều kiện chăm sóc tốt hơn người có
công với cách mạng ,liệt sĩ Việt Nam đã hy sinh vì Tổ quốc. Đời sống văn hóa
cũng được cải thiện rõ rệt; Các hoạt động văn hóa phát triển phong phú và đa
dạng. Khoảng 70% dân số sử dụng Internet ở Việt Nam và đây là một trong
những quốc gia có tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới.
Có thể nói, việc thực hiện chính sách đổi mới và phát triển nền kinh tế thị
trường xã hội chủ nghĩa đã mang lại cho Việt Nam những thay đổi rõ rệt, sâu sắc 13
và tích cực: nền kinh tế phát triển, lực lượng sản xuất được củng cố, tình trạng
nghèo đói giảm dần. Đời sống nhân dân được cải thiện, nhiều vấn đề xã hội
được giải quyết; An ninh chính trị, xã hội, an ninh, an toàn được đảm bảo bởi
chính sách đối ngoại và hội nhập quốc tế.
Chương 2: Một số vấn đề lý luận và bài học kinh nghiệm trong xây dựng và
phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
2.1. Nhận thức sâu sắc một số quan điểm lý luận.
i. Bản chất nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa
Bản chất của kinh tế thị trường là bảo đảm yêu cầu phát triển hiện đại và
hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời phù hợp với điều kiện, đặc điểm và giá trị
truyền thống của Việt Nam. Đảng ta nêu rõ “Nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở nước ta là nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành
theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản. Đây là một hình thái kinh tế thị trường vừa tuân thủ những quy luật
của kinh tế thị trường, vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt, chi phối bởi các
nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội”. Có sự khác nhau rõ ràng giữa
giữa nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa và nền kinh tế thị trường xã hội chủ
nghĩa. Trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa, người chủ là giai cấp tư
sản. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chủ sở hữu là
quần chúng công nhân, do nhà nước nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân quản
lý,dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Đây là điểm khác biệt cơ bản nhất giữa
nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa và nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa. Các khía cạnh tổ chức và kỹ thuật còn lại của nền kinh tế thị
trường, chẳng hạn như nguyên tắc trao đổi hàng hóa và các kỹ thuật quản lý 14
kinh tế, đều là sản phẩm của sự hiểu biết và tiến hóa chung của con người. Đặc
biệt, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa khác với nền kinh tế thị
trường tư bản chủ nghĩa ở chỗ nó không lợi dụng quyền sở hữu tư liệu sản xuất
để nô dịch và bóc lột phần lớn người lao động. Nó cũng khác với nền kinh tế kế
hoạch có bao cấp. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa dựa trên
các nguyên tắc kinh tế thị trường và sử dụng các yếu tố tích cực để thúc đẩy phát
triển kinh tế. Mô hình kinh tế thị trường được Đảng ta lựa chọn là phương thức
phát triển kinh tế được điều hành bởi nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và
dựa trên nguyên tắc thị trường. Kinh tế thị trường không thể tự quyết định bản
chất và định hướng phát triển của một chế độ chính trị-xã hội của nó, bản chất
của hệ thống chính trị xã hội quyết định bản chất của nền kinh tế thị trường. Vì
những lý do trên nên việc giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển
kinh tế thị trường là bảo đảm cho việc thực hiện thành công mục tiêu “Dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
ii. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Mục đích của nền kinh tế thị trường hướng tới chủ nghĩa xã hội là thúc
đẩy lực lượng sản xuất và phát triển kinh tế cho phép tạo ra nền tảng xã hội và
kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, cũng như cải thiện điều kiện sống của người lao
động và mọi thành viên khác trong xã hội. . Phát triển các phương thức sản xuất
hiện đại gắn liền với việc hình thành các quan hệ hợp tác sản xuất mới hiệu quả
trên cả ba lĩnh vực: sở hữu, quản lý và phân phối.
Tính sở hữu trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là
quan hệ kinh tế xã hội giữa con người với tư liệu sản xuất, thể hiện quyền chiếm
hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt đối với tư liệu sản xuất, sẽ có nhiều loại
hình sở hữu khác nhau, nhiều thành phần kinh tế khác nhau và Nhà nước vẫn là
chủ đạo trong nền kinh tế. Yêu cầu cơ bản để đánh giá hiệu quả của hệ thống sản
xuất theo định hướng xã hội chủ nghĩa là thúc đẩy sự phát triển của lực lượng
sản xuất, cải thiện đời sống nhân dân và thực hiện công bằng xã hội, tất cả đều 15
phải được thực hiện từng bước. Xây dựng và phát huy mô hình sở hữu công đối
với người sản xuất hàng hóa sơ cấp một cách vững chắc, tránh xây dựng vội
vàng, ồ ạt, không tính đến hiệu quả.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự kết hợp giữa
cơ chế thị trường và sự quản lý của Nhà nước nhằm đảm bảo phát triển kinh tế
theo định hướng Xã hội chủ nghĩa, nhà nước xã hội chủ nghĩa phải đảm nhiệm.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa sẽ điều tiết nền kinh tế bằng pháp luật, chiến lược, kế
hoạch, chính sách, đồng thời vận dụng cơ chế thị trường, các hình thức kinh tế,
phương thức kinh tế thị trường để thúc đẩy sản xuất, giải phóng sản xuất, hạn
chế những mặt tiêu cực, khiếm khuyết của cơ chế thị trường, bảo vệ người lao
động và toàn thể người dân.
Về mặt quản lý trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, điều cốt yếu là bản thân nhà nước - nhà nước xã hội chủ nghĩa - phải tự
mình quản lý. Nhà nước xã hội chủ nghĩa sẽ quản lý nền kinh tế bằng pháp luật,
chiến lược, kế hoạch, chính sách; đồng thời vận dụng cơ chế thị trường, các hình
thức kinh tế và phương pháp đặc trưng của hệ thống kinh tế thị trường. Mục
đích của những hành động kép này sẽ gồm hai phần: một là tạo ra sản xuất và
làm cho nó có thể tự duy trì; điều này có thể giúp hạn chế những mặt bất lợi và
hạn chế từ cơ chế thị trường - cũng như đảm bảo rằng lợi ích của người lao động
được bảo vệ và không gây tổn hại gì cho bất kỳ người dân nào.
Phân phối là một vấn đề quan trọng trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa nhằm đảm bảo công bằng xã hội, nâng cao đời sống vật
chất và tinh thần cho nhân dân, chủ yếu phân phối dựa trên kết quả lao động và
hiệu quả kinh tế; tuy nhiên, cũng phải tính đến mức độ góp vốn và các nguồn
lực khác vào sản xuất kinh doanh (và thậm chí thông qua phúc lợi xã hội) để
đảm bảo sự bình đẳng. Cách tiếp cận kép này trong phân phối không chỉ tạo
động lực cho các chủ thể kinh tế thúc đẩy hiệu quả hoạt động sản xuất kinh
doanh mà còn hạn chế những sai phạm dẫn đến bất bình đẳng xã hội. Việc nhận 16
thức rằng tăng trưởng kinh tế gắn liền với việc duy trì các nguyên tắc công bằng
xã hội đặt ra giới hạn cho những chênh lệch như vậy - điều thường làm mất đi
tiềm năng đầy đủ của xã hội trong việc thúc đẩy cả hai khía cạnh.
Định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường nước ta còn
được thể hiện qua sự cần thiết phải tăng trưởng kinh tế gắn liền với tiến bộ văn
hóa, giáo dục, tất cả đều nhằm xây dựng một nền văn hóa tiên tiến của Việt
Nam. Đây là nhiệm vụ chung của toàn xã hội cần được quan tâm, đầu tư và thực
hiện hiệu quả để xây dựng đất nước Việt Nam phát triển toàn diện, bền vững.
Một nỗ lực mang đậm yếu tố dân tộc, đặt chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh làm kim chỉ nam cho đời sống tinh thần trong xã hội, nâng cao năng
lực nhận thức của con người thông qua lòng yêu nước, nuôi dưỡng các thế hệ
bằng giáo dục đồng thời phát triển đất nước từ nền tảng nhân lực.
Chủ trương xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường theo định
hướng xã hội chủ nghĩa, có sự giám sát của Nhà nước thể hiện trình độ nhận
thức của Đảng ta và việc vận dụng pháp luật này một mặt phù hợp giữa quan hệ
sản xuất, quan hệ kinh tế với tính chất, trình độ phát triển. mặt khác của lực
lượng sản xuất. Đây là mô hình kinh tế chung của nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
iii. Sự tồn tại nền kinh tế thị trường tại Việt Nam là một thực tế khách quan
Việc Việt Nam đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cần thiết của một nền kinh tế
hàng hóa hiện đại là minh chứng rõ ràng cho sự phát triển nhanh chóng và toàn
diện của nền kinh tế trong những năm gần đây. Chiều sâu và chiều rộng của sự
phân công lao động ngày càng mở rộng, thể hiện sự sẵn sàng và năng động của
người lao động Việt Nam trước những thách thức và cơ hội của thị trường quốc
tế. Các ngành công nghiệp mới, đặc biệt là những ngành có hàm lượng đổi mới
công nghệ cao như điện tử, công nghệ thông tin đang nổi lên mạnh mẽ, góp
phần tăng cường năng lực cạnh tranh của Việt Nam cả trong nước và quốc tế. 17
Đồng thời, các vùng truyền thống cũng đang nổi lên, sản xuất ra những sản
phẩm có thương hiệu đặc biệt và có giá trị trên thị trường toàn cầu.
Sự phát triển này không chỉ mở ra cơ hội để Việt Nam có bước nhảy vọt
về chất lượng lực lượng sản xuất và số lượng lao động mà còn giúp Việt Nam
thích ứng tốt hơn với tình hình lao động thay đổi theo ngành, nghề phù hợp với
nhu cầu của đất nước. Vùng trong nước. Lực lượng lao động Việt Nam đã thể
hiện sự uyên bác và sẵn sàng thích ứng với môi trường làm việc quốc tế, qua đó
củng cố vị thế của Việt Nam trên thế giới. Việc tham gia phân công lao động
quốc tế không chỉ mở ra cơ hội cho các cá nhân, doanh nghiệp Việt Nam mà còn
là bước tiến quan trọng trong quá trình hội nhập và phát triển kinh tế toàn cầu.
Điều này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần xây dựng quan hệ
quốc tế bền vững và hòa bình, đồng thời củng cố danh tiếng và sức mạnh của
Việt Nam trên trường quốc tế.
2.2. Ưu điểm và hạn chế.
i. Những thách thức và hạn chế còn tồn đọng
Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức và hạn chế.
- Cơ cấu kinh tế chưa hợp lý: Cơ cấu kinh tế của Việt Nam vẫn còn phụ
thuộc nhiều vào các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và xuất khẩu. Điều này
làm cho nền kinh tế dễ bị tổn thương trước các biến động của thị trường quốc tế.
- Năng suất lao động thấp: Mặc dù lực lượng lao động dồi dào, năng suất
lao động ở Việt Nam vẫn còn thấp so với các nước trong khu vực. Điều này ảnh
hưởng đến khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.
- Chênh lệch giàu nghèo: Mặc dù tỷ lệ đói nghèo đã giảm, sự chênh lệch
giàu nghèo giữa các vùng miền và các tầng lớp dân cư vẫn còn lớn. Điều này có
thể dẫn đến những bất ổn xã hội nếu không được giải quyết kịp thời.
- Chất lượng nguồn nhân lực: Chất lượng giáo dục và đào tạo nghề ở Việt
Nam vẫn còn nhiều hạn chế . Nhiều sinh viên tốt nghiệp không đáp ứng được 18
yêu cầu của thị trường lao động, dẫn đến tình trạng thất nghiệp hoặc làm việc không đúng chuyên ngành.
- Môi trường kinh doanh: Mặc dù đã có nhiều cải cách, môi trường kinh
doanh ở Việt Nam vẫn còn nhiều rào cản, bao gồm thủ tục hành chính phức tạp,
tham nhũng và thiếu minh bạch. Điều này ảnh hưởng đến sự phát triển của các
doanh nghiệp và thu hút đầu tư. ii. Kiến nghị giải pháp
Để khắc phục những thách thức và hạn chế này, cần có những giải pháp toàn diện và đồng bộ.
- Đổi mới cơ cấu kinh tế: Việt Nam cần tiếp tục đa dạng hóa nền kinh tế,
phát triển các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao và bền vững. Đồng thời,
cần thúc đẩy phát triển nông nghiệp công nghệ cao và dịch vụ, đặc biệt là dịch
vụ du lịch và công nghệ thông tin.
- Nâng cao năng suất lao động: Cần đầu tư vào giáo dục và đào tạo nghề,
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đặc biệt, cần khuyến khích đổi mới sáng
tạo và áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất và quản lý.
- Giảm chênh lệch giàu nghèo: Cần có các chính sách phát triển vùng
miền, đặc biệt là các vùng nông thôn và vùng sâu, vùng xa. Đồng thời, cần tăng
cường hỗ trợ cho các đối tượng yếu thế trong xã hội.
- Cải thiện môi trường kinh doanh: Cần tiếp tục cải cách hành chính, đơn
giản hóa thủ tục, tăng cường minh bạch và chống tham nhũng. Điều này sẽ giúp
tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp phát triển và thu hút đầu tư.
- Phát triển bền vững: Cần chú trọng đến bảo vệ môi trường, phát triển
kinh tế gắn liền với bảo vệ môi trường và phát triển xã hội. Điều này không chỉ
đảm bảo sự phát triển bền vững mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Từ đó cho thấy việc phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, tuy nhiên vẫn 19
còn nhiều thách thức và hạn chế cần được giải quyết. Việc triển khai các giải
pháp đồng bộ và hiệu quả sẽ giúp Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững, nâng
cao chất lượng cuộc sống của người dân và khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế.
2.3. Những bài học kinh nghiệm.
Trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, những
thành công này không chỉ là kết quả của sự đổi mới và cải cách mà còn chứa
đựng nhiều bài học quý giá. Những bài học này không chỉ giúp củng cố các
thành tựu đã đạt được mà còn là kim chỉ nam cho các chính sách và biện pháp
phát triển trong tương lai.
“Trên cơ sở thực tiễn phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam qua hơn 35 năm đổi mới, Đảng Cộng sản Việt Nam rút ra
một số bài học kinh nghiệm:
Một là, bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất và nâng cao năng lực lãnh đạo
của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, phát huy sức mạnh của cả
hệ thống chính trị đối với phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Tiếp tục nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, vận dụng sáng tạo những
quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển kinh
tế; tham khảo, tiếp thu có chọn lọc những quan điểm, kinh nghiệm từ thực tiễn
phát triển kinh tế thị trường của các nước trên thế giới; tổng kết những mô hình
mới, cách làm hay, điển hình về phát triển kinh tế ở trong nước nhằm nâng cao
năng lực hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng, kịp thời chỉ đạo, điều hành
các hoạt động trong nền kinh tế.
Hai là, tạo sự đồng thuận về nhận thức và hành động trong toàn hệ thống
chính trị, trong toàn dân về phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng 20